مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آقاخانیه |
آقاخان نوری | بخش تاریخ آقا‌خان نوری \āqā-xān-e nūrī\، میرزا نصرالله (1222- 1281 ق / 1807- 1864 م)، از سیاست‌مداران دورۀ قاجار و صدراعظم ناصرالدین شاه. او در 20‌سالگی در دستگاه اللٰهیار خان آصف‌الدوله مقدمات امور دیوانی را آموخت، در 1242 ق / 1826 م در دربار فتحعلی شاه (سل‍ 1212-1250 ق / 1797-1834 م) به سمَت «لشکرنویس» برگزیده شد و پ...
آقاخان کرمانی |
آقاخان | بخش تاریخ آقاخان \āqā-xān\، عنوان امامان بخش عمده‌ای از اسماعیلیان نزاری جهان. پس از مرگ شمس‌الدین محمد (بیست‌وهشتمین امام از شاخۀ نزاریِ مذهبِ اسماعیلیه) در 710 ق / 1310 م، هر دو پسر او، مؤمن‌شاه و قاسم‌شاه، ادعای امامت کردند و بدین‌سان، نزاریه دو دسته شدند: مؤمن‌شاهیه و قاسم‌شاهیه. 5 سده پس از این انشعاب، فتحعلی‌ شاه...
آقا حسین خوانساری | صمد موحد آقا حسین خوانساری \āqā- hoseyn-e xānsārī\، فرزند جمال‎الدین، معروف به محقق خوانساری (1016- 1099 ق / 1607- 1688 م)، دانشمند، فقیه و حکیم شیعی ایرانی در دورۀ صفوی.
آقاجمال خوانساری | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا‌جمال خوانساری \āqā-jamāl-e xānsārī\، جمال‎الدین محمد بن حسین بن محمد (د 1125 ق / 1713 م)، محدث، اصولی، حکیم، متکلم و فقیه امامی ایرانی. وی در حوزۀ علمیۀ اصفهان نزد پدرش، آقا‌حسین محقق خوانساری؛ دایی‎اش، ملا محمدباقر محقق سبزواری نویسندۀ ذخیرة المعاد؛ و ملا محمدتقی مجلسی (ه‍ م) درس خواند و سپس در همان حوزه...
آقابزرگ شیرازی | یحیی ذکاء آقابزرگ شیرازی \āqā- bozorg-e šīrāzī\ ، (سدۀ 13 ق / 19 م)، نگارگر ایرانی. او در زمان حکومت محمد شاه و ناصرالدین شاه در دستگاه شاهزادگان قاجار در شیراز کار می‎کرد و به همین سبب، او را «نقاش‌باشی سرکاری» می‎نامیدند (کریم‌زاده، 1 / 3). آقابزرگ در نگارگری، طبیعت‎گرا بود و به صورت‎سازی و چهره‎پردازی دل‌بستگی داشت؛...
آقابزرگ تهرانی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا‌بزرگ تهرانی \āqā-bozorg-e tehrānī\، محمد‌محسن ابن علی بن ‎محمدرضا ‎بن‎ ‎محسن ‎بن علی‎اکبر (11 ربیع‎الاول 1293- 13 ذیحجۀ 1389 ق / 6 آوریل 1876- 20 فوریۀ 1970 م)، ‎فقیه و کتاب‌شناس شیعی امامی.
آقابزرگ | علیرضا همایون فر آقا‌بزرگ \āqā-bozorg\، مسجد و مدرسه‎ای بزرگ و باشکوه در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ. این مسجد با هزینۀ مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمۀ سدۀ 13 ق / 19 م، مقارن با پادشاهی محمد شاه قاجار (د 1264 ق / 1848 م) ساخته شده است (نراقی، 254؛ مصطفوی، 1 / 418). مسجد و مدرسۀ آقابزرگ...
آقا بابا خان، مدرسه | بخش هنر و معماری آقا بابا خان، مدرسۀ \madrese-ye āqā bābā xān\، یا مدرسۀ وکیل، اثری بازمانده از سدۀ 12 ق / 18 م در شیراز. این مدرسه به مسجد وکیل متصل است و در جنوب ‌شرقی آن قرار دارد (فرصت، 444؛ امداد، 199). درِ ورودی مدرسه در ضلع‌ جنوبی است. این بنا در اصل جزو بناهای کریم‌خانی است و ساخت آن که با مرگ پادشاه زند ناتمام مانده ...
افیون | یونس کرامتی افیون \afyūn\، معرب اُپیون یونانی، شیره یا عصاره یا صمغِ کپسولهای میوۀ خشخاش سیاه (پاپاوِر سُمنیفرِوم) که در گذشته به‌عنوان مسکّنی بسیار قوی و گاه زهری کشنده به کار می‌رفته است.
افنی | بخش جغرافیا افنی‌ \efnī\، يا ايفنی‌، بخشی از منطقۀ جنوب‌ غربی استان اگادیر کشور مغرب، در ساحل‌ اقیانوس‌ اطلس‌ كه‌ درگذشته‌ (1860- 1969 م‌) مستعمرۀ اسپانیا بود. افنی در میان °29 و ´38 و ´´10 عرض شمالی‌ و‌ °28 و ´54 و ´´3 طول‌ شرقی،‌ در 88 كیلومتری‌ جنوب تیزنیت‌ قرار دارد‌، و با حدود 500‘1كمـ2 مساحت‌، از شمال به‌ وادی بوسد...
افندی | علیرضا ذکاوتی قراگزلو افندی \afandī\، عبدالله‌ بن‌ عيسى‌ بن‌ محمد صالح‌ اصفهانی‌ جيرانی‌ (1066-1130 ق / 1656- 1718 م)، جامع‌ منقول‌ و معقول‌ و متخصص‌ در كتاب‌شناسی‌ و تراجم‌ علما. وی در خانواده‌ای متمكن‌، اهل‌ فضل‌ و تبريزی‌تبار (منتسب‌ به‌ جيران‌ محله، از محلات‌ قديم‌ تبريز) در اصفهان‌ متولد شد. پدرش‌ ميرزا عيسى‌ بيك‌، عالم‌ و مر...
افندی | محسن جعفری مذهب افندی \afandī\، از القاب‌ و عناوين‌ رايج‌ در امپراتوری عثمانی‌ كه‌ در اصل از آفنتس‌ بيزانسی‌، و آفنتس‌ از يونانی‌ كهن‌ آوثنتس‌ به‌ معنی‌ «آقا، سرور، ارباب‌» گرفته‌ شده‌ است ‌(EI1, III / 4؛ ليدل‌، 275).
افلیمون | محمدعلی مولوی افليمون \aflīmūn\، سيماشناس‌ يونانی‌ سدۀ 2 م و مؤلف‌ اثری در همين‌ فن‌. وی در لاذقيه‌ زاده‌ شد و در ازمير به شهرت‌ رسید (سارتن‌، I / 267, 271).
افلوطین | شرف الدین خراسانی افلوطين‌ \aflūtīn\، يا فلوطين‌، پلوتينوس (205-270 م)، فيلسوف‌ یونانی بنيان‌گذار مكتب‌ نوافلاطونی‌. اهميت‌ ويژۀ افلوطين‌ برای انديشۀ فلسفی‌ اسلامی‌ چنان است‌ كه‌ اگر تأثير غيرمستقيم‌ جهان‌‌بينی‌ اين‌ فيلسوف‌ و پيروان‌ وی نمی‌بود، تفكر فلسفی‌ اسلامی‌ در شكل‌ گذشته‌ و كنونی‌ آن‌، به‌ويژه‌ پس‌ از فلسفۀ ابن‌‌رشدی،...
افلاکی | پروانه محمدی افلاكی \aflākī\، شمس‌ الدين‌ احمد عارفی‌ (د 761 ق / 1360 م)، از شاگردان‌ و مريدان شيخ‌ جلال‌الدين‌ عارف‌، نوادۀ جلال‌ الدين‌ محمد مولوی و مؤلف‌ كتاب‌ مناقب‌ العارفين‌. اين‌ كتاب‌ با اينكه‌ از جهت‌ اشتمال‌ بر احوال‌ مشايخ‌ سلسلۀ مولويه‌ و خاندان‌ جلال‌الدين‌ مولوی دارای اهميت‌ و فوايد بسيار است‌، اما از زندگان...
اعتضادالسلطنه | سید علی آل داوود اعتضادالسلطنه \eʾtezād-os-saltane\، عليقلی‌خان‌ (1234- 1298 ق‌ / 1819-1881 م)، از شاهزادگان‌ دانشمند و نوانديش‌ اواسط دورۀ قاجار و پنجاه و چهارمين پسر فتحعلی شاه
اعتباریات | عبدالکریم سروش \eʾtebāriyyāt\، اصطلاحی در فلسفه و کلام اسلامی.
اعاده معدوم | محمد جواد انواری \eʾāde-ye maʾdūm\، مفهومی فلسفی و کلامی که خاستگاه آن اعتقاد به معاد و حشر جسمانی است.
اظهر تبریزی | محمدحسن سمسار \azhar-e tabrīzī\، خوش‌نويس‌ نامدار قلمهای هفت‌گانه‌ (زنده‌ در 880 ق‌ / 1475 م‌).
اظهر، امامزاده |
اظهارنامه | محسن طیبی شبستری \ezhār-nāme\، اصطلاح حقوقی، به معنای اعلام حقی به طرف مقابل و اخطار عواقب‌ اقامۀ دعوی علیه وی.
اظفری گورکانی | محمدسلیم مظهر \azfarī-ye gūrakānī\، محمدظهيرالدين‌ ميرزا علی‌بخت‌ (1172-1234 ق / 1758- 1818 م)، معروف‌ به‌ ميرزا كلان‌، عالم‌، شاعر، مترجم‌، وقايع‌نگار و فرهنگ‌نويس‌ پرآوازۀ هند.
اطولوقس | محمد علی مولوی \otūlūqos\، ریاضی‌دان‌ و ستاره‌شناس‌ یونانی‌ (سده‌های‌ 4 و 3 ق‌م‌). در منابع‌ کهن‌ عربی،‌ به‌‌رغم‌ آنکه‌ از وی‌ و آثارش‌ بسیار یاد می‌شود، دربارۀ روزگار زندگانی‌ و شرح‌حال‌ وی‌ چیزی‌ نیامده‌ است‌.
اطلس | مهبانو علیزاده نوعی پارچه که از ابریشم بافته می‌شود.
اطلس | بخش جغرافیا مجموعه‌ای از نقشه و نمودار اطلاعاتی که به‌صورت کتاب گرد آمده باشد.
اطلس | محمدحسن گنجی رشته‌کوهی در شمال غربی آفریقا. کوههای اطلس با جهت جنوب غربی ـ شمال شرقی، به‌طول 000‘ 2 کمـ از اقادیر (بندری در مراکش) در جنوب غربی تا شهر تونس (پایتخت تونس) در شمال شرقی کشیده شده‌اند (بریتانیکا).
اطلاق و تقیید |
اطفیش | \attafayyeš\، محمد بن‌ يوسف‌ بن‌ عيسیٰ‌ حفصی‌ عدوی مصعبی‌، ملقب‌ به‌ قطب‌الائمه‌ (1236-1332 ق / 1821- 1914 م)، فقيه‌ اباضی‌ مغرب‌.
اطعمه و اشربه | حمید گوینده \atʾeme va ašrebe\، عنوان بابی از ابواب فقه که به بحث دربارۀ احکام خوردنیها و نوشیدنیها اختصاص دارد.
اضطرار | قاسم مهرعلیزاده \ezterār\، اصطلاحی فقهی، به معنی حالتی که شخص بر اثر تنگنا، ناگزیر می‎شود از میان دو ضرر یا دو فاسد، خفیف‎تر را برگزیند.
اضداد | عنایت الله فاتحی نژاد \azdād\، جمع ضد، واژه‎هایی که در زبان عربی بر دو معنای متضاد دلالت می‎کنند.
اضحی، عید |
اضافه | فاطمه رحمتی اصطلاحی منطقی ـ فلسفی، از مقولات ده‌گانۀ ارسطویی و از اعراض نسبی، به معنی رابطۀ میان دو چیز به‎گونه‎ای که تصور یکی بدون تصور دیگری ممکن نباشد؛
اضافه | فتح الله مجتبایی اصطلاحی در دستور زبان فارسی.
اصولیان |
اصول محاکمات |
اصول فقه | احمد پاکتچی \osūl-e feqh\‌، یكی‌ از شاخه‌های‌ علوم‌ اسلامی‌ كه‌ نسبت‌ به‌ دانش‌ فقه‌، علمی‌ ابزاری‌ شمرده‌ می‌شود.
اصول عملیه | احمد پاکتچی \osūl-e amaliyye\، اصطلاحی در اصول فقه، به معنی اصول یا ضوابطی که در موارد بروز شک در تعیین حکم شرعی، تکلیف مکلف را روشن می‌سازد.
اصول دین | ناصر گذشته \osūl-e dīn\، در مقابل فروع دین، اصطلاحی کلامی که به نظر بسیاری از دانشمندان دینی مسلمان به مجموعه باورهایی گفته می‌شود که اساس دین اسلام را تشکیل می‌دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آنها موجب کفر و استحقاق عذاب است.
اصول خمسه | محمد جواد انواری \osūl-e xamse\، عنوانی برای 5 اصل اعتقادی معتزله شامل توحید، عدل، وعد و وعید، منزلةٌ بین‌المنزلتین، و امر به معروف و نهی از منکر.
اصول اقلیدس | یونس کرامتی \osūl-e oqlīde(o)s\، یا اصول هندسه یا اصول، مهم‌ترین کتاب ریاضی سراسر تاریخ، نوشتۀ اقلیدس (ه‍ م).
اصناف | مهدی کیوانی \asnāf\، جمع‌ صِنف‌، به‌ معنای‌ گونه‌ و نوع‌، در اصطلاح یعنی‌ دسته‌های‌ مستقلی‌ از پیشه‌‌وران‌ كه‌ فعالیت‌ مشابهی‌ دارند.
اصمعی | عنایت الله فاتحی نژاد \asmaʾī\، ابوسعید عبدالملک بن قُریب (ح 125-216 ق / 743-831 م)، راوی، ادیب و لغت‌شناس نام‌آور اوایل عصر عباسی.
اصم | فریبا جایدرپور \(asam(mm\، ابوبکر عبدالرحمان بن کیسان بن جریر اموی (د 200 یا 201 ق / 816 یا 817 م)، متکلم، فقیه و مفسر معتزلی.
اصلی و کرم | جلال خسروشاهی \aslī-yo(va) karam\، افسانۀ عاشقانۀ کهنی که روایتهای گوناگونی از آن در فرهنگ و ادبیات عامیانۀ کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و برخی از کشورهای آسیای میانه رواج دارد.
اصلح کشمیری | عارف نوشاهی \aslah-e kašmīrī\، محمد، از تذکره‌نویسان و شاعران فارسی‌زبان شبه‌قارۀ هند در سدۀ 12 ق / 18 م، متخلص به میرزا و نیز اشهر.
اصلاندوز | عباس سعیدی \aslāndūz\، شـهر کـوچـکـی در شهـرسـتـان پارس‌آباد (استان اردبیل).
افلاطون | بخش فلسفه افلاطون \aflātūn\، فیلسوف نامدار (428- 348 یا 347 ق‌م) و دومیـن فـرد از فیلسوفـان سه‌گانـۀ یـونانی ــ سقراط، افلاطون، ارسطو ــ که فرهنگ غرب را بنیاد نهادند. او برپایۀ زندگی و اندیشۀ سقراط، نظامی پهناور و ژرف را در فلسفه به وجود آورد و پرورانید. افکار وی دارای جنبه‌های منطقی و معرفت‌شناختی و مابعدالطبیعی است، ...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام