استوار، هوشنگ

استوار \ost(o)vār\، هوشنگ (بهمن 1306- دی 1394/ ژانویۀ 1928- ژانویۀ 2016)، موسیقی‌دان،‌ آهنگ‌ساز و مدرس موسیقی.

هوشنگ استوار در تهران، در خانواده‌ای اهل هنر و موسیقی زاده شد. پدرش حسین استوار (ه‍ م) از نوازندگان پیانو و تار بود که تحصیلات خود را در مکتب درویش خان به پایان رسانده بود. مادرش قمرالزمان، دختر غلامرضا خان امیرپنجه سالار معزز، بنیادگذار نخستین مدرسۀ موسیقی و رئیس موزیک نظام در تهران بود. قمرالزمان از نخستین زنـان پیـانیست به شمـار می‌رود (راهگـانی، 475). هوشنگ نیز در کودکی زیر نظر پدرش به تحصیل علم موسیقی پرداخت و نوازندگی تار، سه‌تار و سنتور را در کنار او آغاز کرد. همچنین توانست در نوجوانی با نواختن موسیقی ایرانی با پیانو آشنا شود. وی در همین سنین در مدرسۀ البرز نخستین کنسرت خود را اجرا کرد (همانجا؛ نصیری‌فر، 1‌/ 70-71؛ سپنتا، چشم‌انداز ... ، 264).
استوار تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در تهران به پایان رساند و یک سال هم نزد پرویز محمود، بنیادگذار ارکستر سمفونیک تهران، به فراگیری پیانو با تکنیک غربی پرداخت و پس از آن با پافشاری استادش و روبیک گریگوریان که از آشنایان خانوادگی هوشنگ بودند، در 1325 ش، برای ادامۀ تحصیل راهی اروپا شد. وی دو سال در کنسرواتوار ژنو به فراگیری درسهای کمپوزیسیون،‌ پیانو و کلارینت پرداخت و سپس 4 سال در کنسرواتوار بروکسل ادامۀ تحصیل داد و پس از به‌پایان‌رسانیدن تحصیلاتش، در 1336 ش به ایران بازگشت و مشغول تدریس در هنرستان عالی موسیقی و دانشکدۀ هنرهای زیبا شد (آریان‌پور، 95).
در بدو ورود استوار به ایران،‌ علی‌محمد رشیدی در مجلۀ موزیک ایران در مقاله‌ای به معرفی او پرداخت. استوار نیز مدتی بعد در زمینۀ توصیف، نقد و بررسی موسیقی ایرانی و کلاسیک غربی، در همین مجله به نگارش مقاله پرداخت (همو، 100).
هوشنگ استوار افزون‌بر آهنگ‌سازی و تدریس،‌ در هتل‌ریتس، کافه‌نادری، کلوپ آمریکاییها، و به‌طورکلی مراکزی که مخصوص اوقات فراغت بود، ارکستر داشت و خودش نیز پیـانو می‌نواخت (میرعلینقی،‌ بش‍‌ ). از دیگر فعالیتهای او می‌توان به آهنگ‌سازی در ارکستر سمفونیک تهران اشاره کرد؛ او از نخستین نوازندگان و آهنگ‌سازانی بود که توانست با الهام‌گرفتن از ملودیهای محلی و دستگاههای موسیقی ایرانی، قطعاتی را بسازد تا در ارکستر سمفونیک نواخته شوند (آریان‌پور، ‌136).
از مهم‌ترین آثار استوار اینها ست: «سوناتین پیانو»، «‌لالایی»‌، «فانتزی» برای پیانو و ارکستر، «بالۀ سیاه»، «رمانس» در ر بم ماژور، «اوورتو سرآغاز» براساس 3دستگاهِ چهارگاه، ‌اصفهان و بیات ترک که به‌گفتۀ خودش در این قطعه یکی از آهنگهای محلی کردی، و دو آهنگ متداول در ورزش زورخانه‌ای گنجانیده شده است (همو، 133، 137، 138)، «شب خیام» براساس 13 رباعی خیام، و «اجاق سرد» براساس شعر نیما یوشیج (راهگانی،‌ 636؛ نصیری‌فر،‌ 3/ 70؛ درویشی‌، ‌103).
استوار با وجود سفرهای پرشمارش به اروپا و آمریکا، در تهران اقامت داشت و با هنرمندان و شاعران بسیاری در ارتباط بود (میرعلینقی،‌ بش‍‌ ). او از نخستین نوازندگان پیانو در رادیو، و همچنین آهنگ‌سازان باله در ایران به شمار می‌رود که با همکاری هنرمندان هم‌عصرش تصنیفها و قطعه‌های متعددی را ضبط کرده‌اند (درویشی،‌ 187؛ سپنتا، تاریخ ... ، 222).
هوشنگ استوار از جملۀ هنرمندان ایرانی است که با موسیقی «جَز» و «بلوز» آشنایی داشت. از شاگردان او می‌توان به علی تجویدی، منوچهر لشگری، سلیمان اکبری، عباس خسروی، شریف لطفی و فریدون ناصری، از رهبران ارکسترسمفونیک تهران در زمینۀ هارمونی،‌ آهنگ‌سازی، کنترپوان و فوگ اشاره کرد (بهروزی، 1/ 184؛ نصیری‌فر، 2/ 235، 3/ 131، 137، 241، 4/ 382، 387). هوشنگ استوار سرانجام در 88سالگی براثر کهولت سن در پاریس درگذشت.

مآخذ

آریان‌پور، امیراشرف، موسیقی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب جمهوری اسلامی،‌ تهران، 1393 ش؛ بهروزی،‌ شاپور، چهره‌های موسیقی ایران، تهران، 1367 ش؛ درویشی،‌ محمدرضا، نگاه به غرب (بحثی در تأثیر موسیقی غرب بر موسیقی ایران)، تهران، 1373 ‌ش؛ راهگانی، روح‌انگیز، تاریخ موسیقی ایران،‌ تهران، 1377 ش؛ سپنتا، ساسان،‌ تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران، اصفهان، 1366 ش؛ همو، چشم‌انداز موسیقی ایران،‌ تهران، 1369 ش؛ میرعلینقی،‌ علیرضا، «زندگی‌نامه: هوشنگ استوار (1306 ش)»، همشهـری‌آنلاین (مل‍‌ )؛ نصیری‌فر، حبیب‌الله، مردان موسیقی سنتی و نوین ایران،‌ تهران، 1372 ش؛ نیز:

Hamshahrionlin, www.hamshahrionline.ir.
سارا طباطبایی