روشن نورى، سخنورى گمنام در عصر قاجار / حسین مسرّت
روشن نورى، سخنورى گمنام در عصر قاجار / حسین مسرّت

در دورۀ قاجار هر فرمانروایی که به ولایتی گمارده می شد، همراه خود گروهی نظامی، اداری، مستوفی، مالیات چی، دبیر، کاتب و خدم و حشم هم می برد که برخی از این همراهان، سخنور یا شاعر بودند. یکی از اینان ميرزا هدايت‏اللَّه متخلّص به «روشن نورى» است.

1402/7/5 ۰۹:۵۴
درین خرقه بسی آلودگی هست !؟ /  حجت امانی
به تشیع اصولی بازگردیم / حسن انصاری
به تشیع اصولی بازگردیم / حسن انصاری

تشیع از روزگار نخست از یك نقطه‌نظر همواره دو بعد یا دو نوع دیدگاه را تجربه كرده است: یكی بعد و جنبه حماسی و عاطفی است و دیگری جنبه عقلانی و نظری. هر دو نیز گاه مكمل هم بوده‌اند و زمینه رشد تشیع را از نقطه‌نظر تاریخی فراهم كرده‌اند و در جای خود هر یك به نیكی به تشیع خدمت كرده‌اند.

1402/7/4 ۰۴:۵۰
ادامه مطلب
عقاید حکمی محمد بن زکریای رازی / ذبیح الله صفا
عقاید حکمی محمد بن زکریای رازی / ذبیح الله صفا

کمتر کسی از عالمان شرق و غرب یافته می‌شوند که دربارۀ مقام رازی در طب و طبیعیات سخنی نشنیده و یا نخوانده باشند. وی در دنیای پیش از ما همیشه به‌عنوان پزشک و کیمیاوی و عالم طبیعی شناخته و ستوده شده بود

1402/6/6 ۱۳:۴۶
بازشناسی بقایای افسانه گرشاسب در منظومه های حماسی ایران / بهمن سرکاراتی
بازشناسی بقایای افسانه گرشاسب در منظومه های حماسی ایران / بهمن سرکاراتی

گرشاسب ِ سام ِ نریمان، که اسدی طوسی و خواجوی کرمانی – شاید هم سراینده‌ای دیگر که همنام خواجو بوده – منظومه‌های گرشاسب نامه و سام نامه را، با استفاده از روایات حماسی ِ کهن و نیز با بهره‌گیری از قوۀ خیال و پندار خود، در وصف پهلوانی‌های او سروده‌اند

1402/3/30 ۱۳:۳۹
چرا در شاهنامه از پادشاهان ماد و هخامنشى ذکرى نیست؟ / احسان یارشاطر
چرا در شاهنامه از پادشاهان ماد و هخامنشى ذکرى نیست؟ / احسان یارشاطر

”تاریخ ملى“ ایران به صورتى که در شاهنامه و تواریخ اسلامى مثل طبرى و ثعالبى دیده مى‏ شود، از تاریخ پادشاهان ماد و هخامنشى خالى است. اصولاً از تاریخ مغرب و جنوب ایران پیش از دورۀ ساسانى، در تاریخ ملى ایران اثرى پیدا نیست.

1402/3/28 ۱۰:۵۴
ادامه مطلب
اولین عکس‌های نظامیان ایتالیایی از حرم‌ امام رضا (ع)
اولین عکس‌های نظامیان ایتالیایی از حرم‌ امام رضا (ع)

همیشه اولین‌ها از آخرین‌ها جذاب‌تر بوده‌اند و این جذابیت درباره نخستین تصویر برداشته‌شده از آستان مقدس حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه‌السلام) حال‌ و هوای دیگری دارد و حالا شاید بد نباشد در ۱۲۴۲‌امین سال‌روز شهادت ایشان به‌ سراغ قدیم‌ترین عکس‌های برداشته‌شده از آن بارگاه ملکوتی برویم.

1402/6/26 ۱۳:۱۹
مراسم عزای حسینی / کیانوش کیانی هفت‌لنگ
مراسم عزای حسینی / کیانوش کیانی هفت‌لنگ

متن نامۀ محمّدرحیم خان علاء‌الدّوله به ناصرالدین شاه قاجار در خصوص جمع و خرج ایران و نیز لباس فرّاشان در مراسم عزای حسینی (ع)، و دستخط شاه در این زمینه

1402/6/19 ۱۳:۱۶
قصه یک دست‌خط تاریخی!
قصه یک دست‌خط تاریخی!

نسخه‌ای خطی به شماره ۵۶۶۷ در ۱۷۲ برگ در گنجینه خطی کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد که با این نام ثبت و فهرست شده است «اسناد و مکاتبات و یادداشتها: دستخطهای ناصرالدین شاه خطاب به امین‌السلطان و عرایض مردم با دستورهای شاه مربوط به سالهای ‎۱۲۹۳ تا ‎۱۲۹۵ و نیز نامه‌هایی از امین‌الدوله، حکیم‌الممالک، معاون‌الملک، نظام‌الدوله».

1402/3/31 ۱۲:۳۱
ادامه مطلب
گفت وگو با محمد جعفر یاحقی درباره عبدالکریم تمنا
گفت وگو با محمد جعفر یاحقی درباره عبدالکریم تمنا

افغانستان سرزمینی است كه بسیاری از شاعران و گویندگان بزرگ زبان فارسی در قرن‌های متمادی در آن متولد شده و بالیده‌اند اما در دوره‌های مختلف به ویژه در چند دهه گذشته، دولت‌هایی در افغانستان بر سر كار آمدند كه شرایط زندگی را برای اهل فرهنگ و هنر دشوار كردند‌ و بسیاری از شاعران و نویسندگان افغانستانی را از سرزمین‌شان كوچاندند.

1402/7/4 ۰۵:۴۱
گفت‌وگو با ساسان طهماسبی درباره سه سفرنامه «یوهان اشترویس»
گفت‌وگو با ساسان طهماسبی درباره سه سفرنامه «یوهان اشترویس»

ساسان طهماسبی، پژوهشگر و مترجم گفت: تعداد سفرنامه‌های دوره صفوی که تاکنون ترجمه شده‌اند، در قیاس با انبوهی از سفرنامه‌ها که هنوز ترجمه نشده‌اند، بسیار اندک است، بااین‌وجود، کوشیدم متنی را برای ترجمه انتخاب کنم که تا حد ممکن، متمایز باشد.

1402/6/27 ۱۰:۳۹
گفتگو با حسین مسرّت دربارۀ جایگاه خاکسپاری وحشی بافقی و فرّخی یزدی
گفتگو با حسین مسرّت دربارۀ جایگاه خاکسپاری وحشی بافقی و فرّخی یزدی

شاعران و ادیبان هر شهر، شناسنامۀ آن شهر هستند. شناسنامه‌ای که هویّت مردمان دور و دیرین آن شهر را نشان می‌دهند. پاسداشت این بزرگان نیز جزو کارنامۀ مدیران آن دیار است که تا چه اندازه توانستند این میراث را حفظ کنند. فرّخی یزدی، شاعر آزادی‌خواه یکی از همین بزرگان است که متأسفانه مزارش گم است.

1402/6/19 ۱۱:۳۰
ادامه مطلب
گزارش تصویری برگزاری مجلس یادبود مادر احمد مسجدجامعی
گزارش تصویری از آیین یادبود یک‌صدمین سال آغاز انتشار نشریه «توفیق»
گزارش تصویری برگزاری آیین یادبود «فاطمه کریمی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
گزارش تصویری برگزاری آیین یادبود «فاطمه کریمی» در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

آیین یادبود «فاطمه کریمی»، مشاور عالی بخش هنر و معماری و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، صبح چهار‌شنبه، بیستم اردیبهشت، در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

1402/3/8 ۱۲:۱۲
ادامه مطلب

مداخل برگزیده

  • تعزیه
    علی بلوکباشی

    از مادۀ «ع ز ی» به معنای صبر و شکیبایی کردن ( المنجد، ذیل عزی). این واژه در فرهنگ و ادبیات مذهبی مسلمانان، به‌ویژه شیعیان، به معانی گوناگون دیگر به کار می‌رود. عزا و سوگ، مجلس عزاداری و روضه‌خوانی، نوحه‌سرایی در مرگ و شهادت امامان و معصومین، به‌ویژه سیدالشهداء امام حسین(ع)، همدردی با مصیبت دیدگان و تسلیت گفتن و سر سلامت دادن به بازماندگان از دست رفته، از رایج‌ترین معانی و مفاهیم این واژه است (بلوکباشی،23؛ نیز نک‍ : لغت‌نامه...، ذیل تعزیت و تعزیه؛ EI1, VIII/ 711). اطلاق تعزیه به نوعی نمایش آیینی ـ مذهبی دربارۀ واقعه‌های تاریخی ـ مذهبی و حماسی،وعمدتاً واقعۀ کربلا و شهادت امام حسین(ع) و یاران او و مصایب خاندان پیامبر(ص)، از مفاهیم اصطلاحی این واژه در ایران است (بلوکباشی، همانجا؛ نیز نک‍ : ه‍ د، تعزیه‌خوانی).

    ادامه مطلب
  • تکیه
    علی بلوکباشی

    تِکْیه، یا تَکْیه، ساختمانی با معماری و فضاسازی ویژه برای برگذاری آیینهای نمایشی شبیه‌خوانی و مراسم عزاداری و نیز جایی خاص برای اجرای مناسک اهل تصوف و درویشان.

    ادامه مطلب
  • حسین(ع)، امام
    علی بلوکباشی,یدالله غلامی مایانی,علی بهرامیان,احمد پاکتچی,بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث,فرامرز حاج منوچهری,عبدالله مسعودی آرانی

    حُسِيْن (ع)، اِمام، فرزند علی بن ابی‌طالب (ع) و فاطمۀ زهرا (ع)، و نوۀ پيامبر اکرم (ص) (3 شعبان 4-10 محرم 61 ق / 8 ژانويۀ 625-10 اکتبر 680 م)، امام سوم شيعيان و شهيد کربلا

    ادامه مطلب
  • تاسوعا
    حسن اکبری بیرق

    روز نهم ماه محرم، که همه‌ساله شیعیان و دوستداران امام حسین (ع) با آیینهای ویژه‌ای، به یاد مصائبی که در روز نهم محرم 61 ق / 9 اکتبر 680 م بر شهدای کربلا گذشته است، آن را گرامی می‌دارند.

    ادامه مطلب
  • تکیه دولت
    احمد آرین نیا

    از تکیه‌های بسیار مشهور ایران، ساخته‌شده در عصر ناصری که تکیۀ همایونی نیز خوانده می‌شد.

    ادامه مطلب

تازه های نشر مرکز

اخبار و گزارش

کارگاه و سمینار

مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی براساس موضوع

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: