ارگ، خانۀ تاریخی

ارگ، خانۀ تاریخی \xāne-ye tārīxī-ye arg\، خانه‌ای تاریخی که قدمت آن به سالهای پایانی دورۀ ناصرالدین شاه قاجار بازمی‌گردد، واقع در خیابان صوراسرافیل، کوچۀ ناصرالدین میرزا، پلاک 15.

نمای خانۀ تاریخی ارگ، آجری، و بام آن مسطح است. فضای ورودی این خانه گشوده، بلند و کوتاه‌تر از سطوح مجاور خود است و در امتداد لبۀ معبر جای دارد. در سمت راست ورودی، یک سکوی آجری دیده می‌شود؛ گویا سکویی نیز در سمت مقابل وجود داشته که بعدها تخریب گردیده است. نعل درگاهِ خانه بیضی‌شکل است و سرْدرِ آن با آجرکاری خفته و راسته پوشیده شده است. بر سطح سرْدر، کتیبۀ بیضی‌شکلی از کاشی لاجوردی با طرح گل و برگ و متن (انا فتحنا لک فتحاً مبینا سنۀ 1310) کار گذاشته شده است.
درِ چوبی آبی‌رنگ خانه با کوبه‌ها و گل‌میخهای ستاره‌ای و کلون به فضای هشت‌ضلعی هشتی بازمی‌شود. سقف هشتی، پوشیده از یک لایه گچ آبی‌رنگ است و در اطراف آن، طاق‌نماهای هلالی و بیضی و دو سکوی مثلث‌شکل پهن ــ در دو گوشـۀ جنوب غربـی و شمـال شرقی ــ وجود دارد. هشتی از طریـق دالانی بـاریک و مستقیم وارد حیاطی نسبتاً بزرگ می‌شود که در میان آن، حوضی دایره‌ای‌شکل قرار گرفته است.
در جبهۀ شرقی و غربی حیاط، 4 طاق‌نمای هلالی‌شکل وجود دارد و در بخش جنوبی حیاط، با یک پله می‌توان به ساختمانی دوطبقه راه یافت که گویا اندرونی خانه بوده است؛ این بخش، امروزه (1391 ش) با کمی تغییر، محل زندگی خانوادۀ ساکن در این خانه است.
در جبهۀ شمالی حیاط نیز بنایی دوطبقه و مخروبه وجود دارد که شاید بتوان آن را مربوط به بخش بیرونی دانست. در طبقۀ اول این بنا، چند ستون گچی گرد با سرستونهای فرنگی وجود دارد و از طریق راه‌پله‌ای دوسویه می‌توان به طبقۀ دوم راه یافت. دیوار اتاقهای طبقۀ دوم به رنگهای آبی و صورتی است؛ سقف اتاقها نیز در بعضی قسمتها با تیرهای چوبی پوشیده، و در قسمتهای دیگر لمبه‌کوبی شده است. در این طبقه می‌توان به ستونهای فرنگی و شبه‌کُرنتی، بخـاریهای گچ‌بری‌شده و بالکنهایی ساده با نرده‌های فلزی به‌سمت حیاط اشاره کرد.

مأخذ

تحقیقات میدانی مؤلف.

مینا رمضان‌جماعت