ارمغان

ارمغان \armaqān\، ماهنامه‌ای ادبی‌، تاریخی‌، علمی‌ و اجتماعی به‌ زبان‌ فارسی كه‌ نزدیك به‌ نیم‌ سده‌ در تهران منتشر می‌شده‌ است‌. 
دورۀ اول مجلۀ ارمغان، حدود 22 سال از بهمن‌ 1298 تا دی 1321، مشتمل بر 236 شماره‌ به سرپرستی مدیر و مؤسس‌ آن،‌ حسن‌ وحید دستگردی اصفهانی انتشار یافت‌ (وحیدنیا، 153؛ افشار، 1/ هفده ـ هیجده‌). 
وحید دستگردی در 1258 ش در قصبۀ دستگرد اصفهان‌ زاده‌ شد. تحصیلات مقدماتی‌ را ضمن‌ سرودن‌ نخستین‌ اشعار خود در همان‌جا به پایان برد. از 15سالگی به‌ اصفهان آمد و در محضر استادانی چون میرزا یحیى‌ مدرس اصفهانی‌ و جهانگیر خان‌ حكیم‌ قشقایی‌، عربی‌، ادبیات فارسی‌ و فلسفه‌ آموخت (بیضایی‌، 65-66؛ برهان‌، 52-53). 
او در نهضت مشروطه‌، به‌ صف مشروطه‌خواهان‌ پیوست‌ و با تكیه‌ بر استعداد ادبی خود، با نشر مقالات‌ و اشعار سیاسی‌ و اجتماعی در جراید مختلف‌ مانند اصفهان‌، زاینده‌‌رود، مفتش ایران و پروانه‌ از مشروطه و هدفهای‌ آزادی‌خواهی‌ جانبداری كرد و در آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌، روزنامۀ درفش كاویان را بـا سیاست جانبداری‌ از آلمان بنیاد نهاد و خشم‌ مأموران سیاسی انگلیس را نسبت‌ به‌ خویش برانگیخت‌، چنان‌كه آنها آهنگ دستگیری وی را كردند و او ناگزیر به‌ كوههای بختیاری گریخت‌ (ماخالسكی‌، 506-507). در پی‌ این رویدادها، در 1298 ش، او از سیاست كناره‌ گرفت و به زندگی ادبی پرداخت و هم‌زمان با برپایی «انجمن ادبی ایران»، مجلۀ ارمغان را نیز منتشر ساخت‌ (همانجا)؛ افزون‌بر این‌، به خدمات دولتی نیز مشغول شد. در همین ایام، به‌ پایمردی علی‌خان‌ ظهیرالدوله (صفی‌‌علیشاه‌)، به حلقۀ درویشان‌ و عضویت‌ انجمن‌ مركزی‌ اخوت‌ درآمد و به‌ انتشار دیگر آثار خود اقـدام كرد (بـرهان، 55). سرانجام، وحیـد دستگردی در 8 دی ماه‌ 1321 پس‌ از نشر آخرین‌ شماره‌ (س‌ 22، شم‍ 10)، از دورۀ اول‌ ارمغان‌ درگذشت‌ (همانجا).
دورۀ دوم‌ مجله‌ پس از 5 سال‌ وقفه‌، از فروردین‌ 1327، با مدیریت فرزند ارشد حسن‌، محمود وحیدزادۀ دستگردی (متخلص به‌ نسیم‌) آغاز شد و نشر آن با توقفی‌ هفت‌ساله‌ (1329-1336 ش) تا آذرماه‌ 1357 ادامه‌ یافت‌ (افشار، همانجا، نیز 2/ 4، 4/ پنجاه‌ ـ پنجاه‌ و یك‌؛ رضازاده، 625؛ بونكو، 1/ 757). 
انتشار نخستین دورۀ ارمغان‌ در سالهای‌ اول‌ نامرتب‌ بود، اما در سالهای بعد كه‌ مجله‌ دارای چاپخانۀ اختصاصی شد، منظم گردید. وحید هر سال به‌جای‌ شماره‌های 11 و 12، كتابی در شعر و ادب از قبیل‌ دیوان‌ ابوالفرج‌ رونی‌، دیوان بابا طاهر، مثنوی‌ جلایرنامه‌، مثنوی‌ جام‌جم اوحدی و جز آن منتشر می‌كرد (صدر‌، 1/ 121، 123-126). 
این مجله افزون‌بر چاپ مقالات تحقیقی و اشعار شاعران متأخر ــ همراه با تصاویرشان‌ ــ نظیر ایرج‌میرزا (س‌ 9، شم‍ 4، ص 234-239)، شیخ‌ علی‌ بابا لسـان‌الشعرا (س 2، شم‍ 10، ص‌ 340-347)، فـرصت‌الدولـۀ شیـرازی‌ (س 2، شم‍ 8- 9، ص‌ 42-45)، ادیب‌‌الممالك‌ (س‌ 3، شم‍ 1، ص‌ 15-25)، شوریدۀ شیرازی (س‌ 9، شم‍ 2-3، ص‌ 77-92) به‌ چاپ‌ اشعار و مقالات چهره‌های‌ ادبی گمنام‌ آن روزگار چون‌ علی‌اصغر حكمت‌ شیرازی‌ (س 2، شم‍ 8-9، ص 268- 270)، ملك‌الشعرا بهار (س‌ 4، شم‍ 2، ص‌ 83 -84)، سعید نفیسی‌ (س‌ 4، شم‍ 5، ص‌ 230-245، شم‍ 6، ص‌ 294-306)، نـاظرزادۀ كرمانی‌ (س‌ 17، شم‍ 4، ص 310-312)، صـادق سـرمـد و شهریـار (س‌ 9، شم‍ 2-3، ص 104، 157) نیـز می‌پرداخت‌. همچنین‌ با معرفی شاعرانی‌ چون شهاب ترشیـزی‌ (س‌ 13، شم‍ 1، ص 36-44)، امیرخیـز تبریـزی (س‌ 13، شم‍ 2، ص‌ 101-106)، سودایی دستگردی (س‌ 13، شم‍ 7، ص‌ 498-501)، چهره‌های فراموش‌شدۀ ادب فارسی‌ را زنده‌ می‌ساخت‌ و با یادكردن‌ از شاعرانی چون جنّت‌ (س‌ 3، شم‍ 2، ص‌ 75-76) و حیـران دنبلی‌ (س‌ 9، شم‍ 5- 6، ص 307-311) به‌ شعر زنان ایرانی‌ نیز توجه‌ نشان‌ می‌داد. 
ارمغان با چاپ مقالاتی‌ دربارۀ نویسندگان پارسی‌گوی‌ افغـانستان‌ (س 3، شم‍ 1، ص‌ 41-44، شم‍ 2، ص 57- 58) و مقـالاتی دربارۀ شعرای فرانسه‌ (س‌ 7، شم‍ 1، ص‌ 54- 61)، زمینه‌ای برای آشنایی خوانندگان با ادبیات‌ دیگر كشورها فراهم‌ ساخت و با نشر داستانهایی‌ مانند «ده‌ نفر قزلباش‌» (س 9، شم‍ 5-6، ص‌ 343-353) و «گاو مقدس‌» (س‌ 7، شم‍ 2-3، ص‌ 173- 178) ــ كه‌ داستـان‌ اخیر ناظر بـه اوضاع‌ و احوال اجتماعـی آن‌ روزگار بـود ــ بـاب‌ تازه‌ای در داستان‌نویسی گشود. او همچنین با مقالاتی در زمینـه‌های مختلف علمی و اجتماعـی مانند «تـاریخ طب‌ از مبدأ تـا امروز» (س 17، شم‍ 2، ص‌ 149- 159، شم‍ 3، ص 208- 219)، در نشر اخبار مربوط به پیشرفتهای علوم و مسـائل اجتماعی مؤثر بود (نیز نك‍ : مـاخالسكی‌، 618-773). 
مجلۀ ارمغان از آغاز، روی جلدی‌ رنگی داشت و از سال‌ نهم‌ به‌ بعد (1307 ش‌ بب‍‌ )، نام‌ ناشر نیز روی‌ جلد آن چاپ‌ می‌شد و در چاپ عنوان‌ و فهرست‌ و مندرجات‌، از سبك‌ مجلات‌ ادبی‌ و مهم‌ اروپا پیروی می‌شـد و از سال شانزدهم‌ عنوان‌ مجله‌ نیز به‌ فرانسه‌ در كنـار عنوان‌ اصلی می‌آمد. 

مآخذ

افشار، ایرج‌، فهرست مقالات فارسی‌، تهران‌، 1356 ش‌؛ برهان آزاد، ابراهیم، «وحید دستگردی»، پیام‌ نوین‌، تهران‌، 1340 ش‌، س‌ 4، شم‍ 7؛ بونكو، تویو، فهرست كتابهای‌ چاپی‌ فـارسی‌ موجود در ژاپن، توكیو، 1362 ش؛ بیضایی، حسین، «سومین سال وفات استاد فقید وحید دستگردی»، یادگار، تهران، 1324 ش، س 2، شم‍ 5؛ رضازادۀ شفق، صادق، تاریخ ادبیات ایران، تهران، 1352 ش؛ صدر هاشمی‌، محمد، تاریخ‌ جراید و مجلات‌ ایران‌، تهران‌، 1363 ش؛ ماخالسكی، فرانسیسك، «وحید دستگردی و ارمغان او»، ترجمۀ محمد وحید دستگردی، ارمغان، تهران، 1351 ش، س 54، شم‍ 8؛ وحیدنیـا، سیف‌الله، «یـادداشتهـای پراكنده دربـارۀ وحیـد»، یـادنـامۀ وحیـد، تهـران‌، 1358 ش. 

پیرایه‌ یغمایی