مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اردشیر بابکان، استان | جواد نیستانی اَرْدَشیرِ بابَكان‌، اُسْتانِ، نام‌ یكی‌ از تقسیمات‌ 12گانۀ سرزمین‌ «سواد» در عهد ساسانی‌ و اوایل‌ دورۀ اسلامی‌. این‌ استان‌ كه‌ به‌ نام‌ بنیان‌گذار سلسلۀ ساسانی‌، اردشیر بابكان‌ نامیده‌ می‌شده‌، در جنوب‌ بغداد و غرب‌ دجله‌ قرار داشته‌، و نخستین‌ «طسوج‌» و مركز آن‌ شهر بَهُرَ سیر (وه‌ اردشیر) بوده‌ است‌ (قدام...
ارسلان بن سلجوق | ابوالفضل خطیبی اَرْسَلانِ بْنِ سَلْجوق‌ (د ح‌ 422ق‌/ 1031م‌)، پسر ارشد سلجوق، نیای‌ سلاطین‌ سلجوقی‌ و عموی‌ طغرل‌ بیك‌ و چغری‌ بیك‌ از بنیادگذاران دولت سلجوقی. مهم‌ترین‌ منبع‌ دربارۀ زندگانی‌ ارسلان‌ و آغاز كار سلجوقیان‌، كتاب‌ ملك‌نامه‌ است‌ كه‌ برای‌ الب‌ ارسلان‌ و احتمالاً در اوایل‌ فرمانروایی‌ او نوشته‌ شده‌ است‌ (برای‌...
اردل | عباس سعیدی اَرْدَل‌، شهر و شهرستانی‌ به‌ همین‌ نام‌ در استان‌ چهارمحال‌ و بختیاری‌. این‌ نام‌ در برخی‌ متون‌ ترجمه‌ شده‌ به‌ فارسی‌، سهواً به‌صورت‌ آردال‌ (كرزن‌، 2/ 362) و آردل‌ (دوراند، 70) آمده‌ است‌. شوارتس‌ احتمال‌ می‌دهد كه‌ این‌ نام‌ با اردوان‌ ارتباط داشته‌ باشد (ص‌ 660، حاشیۀ 12).
ارزوئیه | عباس سعیدی اُرْزوئیه‌، یكی از بخشهای‌ سه‌گانۀ شهرستان‌ بافت‌ در استان‌ كرمان‌. نام‌ این بخش‌ به‌ صورتهای‌ اُرزو (سایكس‌، 445، نیز 2/ 149)، غالباً اُرْزویه‌ (وزیری‌، جغرافیا...، 36؛ یزدی‌، 79؛ تاریخ‌ شاهی‌، 277؛ مشیزی‌، 266، 286؛ كیهان‌، 2/ 253، 254) و امروزه‌ ارزوئیه‌ نوشته‌ می‌شود.
ارساری | علی اکبر دیانت اِرْساری‌، یكی از قبیله‌های بزرگ‌ تركمن‌ كه‌ در منطقۀ وسیعی میان ساحل چپ آمودریا (جیحون‌) از بخارا تا بلخ‌ و افغانستان‌ پراكنده‌اند.
ارسلان ارغون | ابوالفضل خطیبی اَرْسَلانْ اَرْغون‌ (مق‍ 490ق‌/ 1097م‌)، پسر سلطان‌ الب‌ ارسلان‌ سلجوقی‌ كه‌ پس‌ از مرگ‌ ملكشاه‌ ادعای‌ سلطنت‌ كرد و مدتی‌ بر خراسان‌ به‌ استقلال‌ فرمان‌ راند.
اردل | عنایت الله رضا اِرْدِل‌، منطقه‌ای‌ تاریخی‌ در غرب‌ رومانی‌ كه‌ در سده‌های‌ 10 و 11ق‌/ 16 و 17م‌ زیر نفوذ و سلطۀ دولت‌ عثمانی‌ بود. اردل‌ یا اردلستان (نعیما، 1/ 299؛ اولیاچلبی‌، 1/ 181) كه‌ به‌صورت‌ اردیل‌ نیز آمده‌، نامی‌ است‌ كه‌ اصل‌ آن‌ از واژۀ مجاری‌اردلی‌ .(IA,IV/ 293) ریشۀ واژۀ مجاری تركیبی‌ است‌ از دو واژۀ اِردو و اِ...
ارزن | عنایت الله رضا اَرْزَن‌، شهر و منطقه‌ای‌ باستانی‌ در شرق‌ شبه‌جزیرۀ آناتولی‌. این شهر میان‌ سِعِرْد (سُعُرت‌) در شرق‌ و میافارقین‌ (مارتیروپولیس) در غرب‌ آن‌ واقع‌ بوده‌ است‌ («دائرةالمعارف‌...»، XV/ 353؛ EI1; IA, IV/ 337).
اردشیر خره | جواد نیستانی اَرْدَشیرْ خُرّه‌، نام‌ یكی‌ از تقسیمات‌ پنجگانۀ اداری‌ (كوره‌) فارس‌ در دورۀ ساسانی‌ و سده‌های‌ نخستین‌ اسلامی‌ (ابن‌خردادبه‌، 47؛ ابن‌ فقیه‌، 204؛ ابن‌حوقل‌، 2/ 264؛ برای‌ روایتهای‌ دیگر، نك‍ : مقدسی‌، مطهر، 3/ 77؛ مقدسی‌، محمد، 421؛ كولسینكف‌، 261).
اردن | محمدحسن گنجی اُرْدُن‌، رودی‌ در آسیای‌ غربی‌ كه‌ با وجود كوتاهی‌ و كم‌آبی‌، به‌ علل‌ تاریخی ازجمله‌ رودهای‌ مشهور جهان‌ است‌. اهمیت‌ امروزی این‌ رود در آن‌ است‌ كه‌ بخشهایی‌ از آن‌ مرز میان‌ كشورهای‌ اردن‌، فلسطین‌ و سوریه‌ را تشكیل‌ می‌دهد و فعالیت كشاورزی‌ آن‌ مناطق‌ به‌ این‌ رود بستگی‌ دارد (كلیر...، XIII/ 636). رود ار...
ارزروم | عنایت الله رضا اَرْزِروم‌، نام‌ استانی‌ در شمال‌ شرق‌ تركیه‌ كه‌ مركز اداری‌ آن‌ نیز شهری به‌ همین‌ نام‌ است‌. این‌ منطقه‌ بخشی‌ از ارمنستان‌ بزرگ‌ بود و ارمنیان‌ آن‌ را كارین‌ می‌نامیدند كه‌ در برخی‌ مآخذ این‌ نام‌ به‌صورت كرنه و كارنوی نیز آمده‌ است‌ (خورنی‌، 201؛ یاقوت‌، بلدان‌، 1/ 206؛ پاولی‌، LIX/ 1924؛ IA, IV/ 341). د...
اردستان، مسجد جامع | زرین تاج شیبانی اَرْدِسْتان‌، مَسْجِدِ جامِعِ، یكی‌ از مسجدهای‌ كهن‌ چهار ایوانی‌ بخش‌ مركزی‌ ایران‌. جامع اردستان‌ بخشی‌ از یك‌ مجموعۀ بزرگ‌ بناهای‌ عمومی‌، همچون‌ مسجد، مدرسه‌، حمام‌، حسینیه‌، آب‌انبار، كاروانسرا و بازارچه‌ است‌ كه‌ در مركز محلۀ «محال‌»، از مهم‌ترین محله‌های‌ اردستان واقع‌ است‌. این‌ مجموعه‌ در دوره‌های‌ م...
اردو، ادبیات | عارف نوشاهی اُرْدو، اَدَبیاتِ، تاریخ‌ رشد و تطور ادبیات‌ اردو از لحاظ خصوصیات‌ لهجه‌ای‌ به‌ 3 حوزۀ جغرافیایی‌ تقسیم‌ می‌شود: پنجاب‌ و اطراف دهلی‌ در شمال‌ شبه‌ قاره‌، گجرات‌، و دكن‌ در نواحی‌ مركزی و جنوب‌. این‌ زبان‌ در آغاز در مراكز مذكور به‌ «هندوی‌»، «گُجری‌»، «دَكنی‌»، «برج‌ بهاشا» و غیره‌ موسوم‌ بوده‌ است‌ و زبانها...
اردو، زبان | فتح الله مجتبایی اُرْدو، زَبانِ، یكی از زبانهای‌ « هند و آریایی‌» جدید كه‌ امروزه‌ در سراسر نواحی مركزی‌ و شمالی‌ شبه‌قارۀ هند و پاكستان‌ گروه كثیری‌ از مردم‌ آن سرزمینها بدان‌ تكلم‌ می‌كنند و از آغاز تأسیس‌ حكومت‌ اسلامی پاكستان‌ در 1947م‌ به‌عنوان‌ زبان‌ رسمی‌ و دولتی آن‌ كشور پذیرفته‌ شد. این‌ زبان‌ از لحاظ شمار كسانی‌ كه‌...
اردن | محمدحسن گنجی , حیدر بوذرجمهر , مرتضی اسعدی اُرْدُن‌، كشوری‌ در آسیای‌ جنوب‌ غربی‌ كه‌ پس‌ از پایان‌ جنگ جهانی‌ اول و فروپاشی‌ امپراتوری‌ عثمانی‌ با نام‌ ماوراء اردن‌ با قیمومت‌ انگلستان‌ به‌ وجود آمد و در پایان‌ دورۀ قیمومت‌، در 1948م‌ با تغییراتی كه‌ در مرزهای‌ آن‌ داده‌ شد، به‌ صورت‌ كشوری‌ پادشاهی درآمد. نام‌ رسمی‌ آن‌ المملكة الاردنیة الهاشمیة است...
ارسطو | شرف الدین خراسانی اَرَسْطو، یا اَرِسْطو، فیلسوف مشهور یونانی (384-322ق‌م).
ارض روم |
ارض |
ارغنون |
ارسلان شاه دوم |
ارسلان شاه اول |
ارقم بن ابی ارقم | عباس سالاری اَرْقَمِ بْنِ اَبی‌ اَرْقَم‌، ابو عبدالله‌ ارقم‌ بن‌ عبد مناف‌ (د 55ق‌/ 675م‌)، صحابی‌ پیامبر (ص‌). مادرش‌ امیمه‌ دختر حارث‌ بن‌ حباله‌ از خزاعه‌، و ارقم‌ خود از بنی‌ مخزوم‌ بود (نك‍ : ابن‌ سعد، 3/ 242).
ارشذونه |
ارش | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَرْش‌، اصطلاحی‌ پركاربرد در ابواب‌ گوناگون‌ فقه‌ و نیز حقوق‌، به‌ویژه‌ در مباحث‌ دیات‌ و بیع‌. وجه‌ مشترك‌ كاربردهای‌ ارش‌، مالی‌ است‌ كه‌ باید برای‌ جبران‌ خسارتی‌ پرداخت‌ گردد.
ارشاد الزراعه |
ارشاد القاصد |
ارشاد الاریب الی معرفة الادیب |
ارشق | عباس سعیدی اَرْشَق‌، یكی‌ از بخشهای‌ دوگانۀ شهرستان‌ مشكین‌ شهر در استان‌ اردبیل‌. این نام‌ در متون‌ مختلف‌ افزون‌ بر اَرشَق‌ (طبری‌، 9/ 12؛ ابوعلی مسكویه‌، 6/ 473-474)، به‌ صورتهای‌ ارجاق‌ (حمدالله‌، 82-83؛ اعتمادالسلطنه‌، 1/ 37)، اَرْشَك‌ (صدیقی‌، 299-300)، ارجاك‌ (مشكور، 299) و ارجق‌ ( فرهنگ‌ جغرافیایی‌...، 4/ 11) نی...
ارطغرل | علی اکبر دیانت اَرْطُغْرُل (590-680 یا 684ق/ 1194-1281 یا 1285م)، فرزند سلیمان بن قیِ الپ، پدر عثمان غازی (بنیان‌گذار سلسلۀ عثمانی). از جزئیات زندگانی و نیز تاریخ تولد و درگذشت او آگاهی دقیقی در دست نیست. برخی درگذشت او را در 680ق، در 90 سالگی (قره چلبی، 339؛ سامی، 2/ 833؛ آصاف، 2/ 28)، و برخی دیگر در 684ق (هامرپورگشتال، 1/...
ارگنی |
ارک | ناهده فوزی اَرَك‌، یا اركه‌، شهر كوچكی‌ در سوریه‌، واقع‌ در استان‌ حمص‌. چنانكه‌ در منابع‌ آمده‌، ارك‌ به‌ هنگام‌ فتح‌ شام‌ توسط مسلمانها، اركه‌ خوانده‌ می‌شده‌ است‌ (واقدی‌، 1/ 13- 18، جم‍ ؛ بلاذری‌، 154). برخی‌ از نویسندگان‌ معاصر آن را به‌ صورت‌ اراك‌ آورده‌اند (ابونصر، 134؛ ابوخلیل‌، 35). فلات‌ حلب‌ در شمال‌ غربی‌، ...
ارسلان شاه غزنوی | ابوالفضل خطیبی اَرْسَلانْ شاهِ غَزْنَوی‌ (حك‍ 509 -512ق‌/ 1115- 1118م‌)، پسر سلطان‌ مسعود سوم‌ و فرمانروای‌ غزنه‌. كنیۀ او در مدایح‌ شاعران‌ معاصرش‌ و نیز برخی‌ مآخذ، ابوالملوك‌ (مسعود سعد، 113، جم‍ ؛ مختاری‌، 35، جم‍ ؛ منهاج‌ سراج‌، 1/ 241) و لقبش‌ در برخی‌ منابع‌ و بر سكه‌ها، سلطان‌ الدوله‌ آمده‌ است‌ (نك‍ : حمدالله‌، 400...
ارگری | ابوالحسن دیانت اَرْگِری‌، در زبان‌ آلبانیایی‌ گی‌یروكاستر، نام‌ شهر و شهرستانی‌ در جنوب‌ آلبانی‌. این‌ شهر در ◦40 و ′13 عرض‌ شمالی‌ و ◦20 و ′13 طول‌ شرقی‌، در دامنۀ شرقی‌ كوه‌ ساحلی‌ مالی‌گی‌یره (EI2, II/ 708؛ بریتانیكا، I/ 419) یا سوپوت‌ (سامی‌، 2/ 836)، مشرف‌ به‌ درۀ وسیع‌ رود درین، از شعبه‌های‌ رودخانۀ ویوسه‌ قرار دارد (...
ارسوف | مریم صادقی اَرْسوف‌، یا اُرسوف‌، ارصوف‌ (برای‌ شكلهای‌ مختلف‌، نك‍ : دیب‌، 61)، شهری‌ كهن‌ در ساحل‌ دریای‌ مدیترانه‌، در نزدیكی‌ روستای‌ الحرم‌ كنونی‌ و در 15 كیلومتری‌ شمال‌ یافا. این‌ شهر توسط كنعانیان‌ ساخته‌ شد و ظاهراً آنان‌ با الهام‌ از نام‌ یكی‌ از خدایان‌ سامی‌ «رسف‌» آن‌ را ارسوف‌ نامیدند. ارسوف‌ در روزگار سلوك...
ارکش | مژگان نظامی اَرْكُش‌، یا اركس‌، نام‌ مكانهای‌ متعدد در اسپانیای‌ كنونی‌. مهم‌ترین آنها آركس دلافرُنترا (اركس‌ مرزی‌) است كه در دورۀ اسلامی‌ اركش نامیده‌ می‌شد و رومیها آن‌ را كولونیا اركنسیوم‌ می‌خواندند (EUE؛ بریتانیكا).
ارکواز | عباس سعیدی اَرْكَواز، یكی‌ از بخشهای‌ سه‌گانۀ شهرستان‌ مهران‌ (استان‌ ایلام‌). در منابع‌ مختلف آن‌ را به‌ صورتهای‌ آرگواز (جغرافیا و اسامی‌...، 2/ 5)، ارگوازی‌ (لغت‌ نامۀ دهخدا؛ فرهنگ‌ آبادیها...، 1)، اركوازی‌ ( آمارنامه‌...، چهار) و ارغواز (دُمرگان‌، 2/ 225، 243) نیز نوشته‌اند.
ارغنی | ابوالحسن دیانت اَرْغَنی‌، مركز شهرستانی‌ از توابع‌ استان‌ دیار بكر در جنوب شرقی‌ تركیه‌، در ◦38 و ′20 عرض‌ شمالی‌ و ◦40 طول‌ شرقی‌.
ارگون | توفیق هاشم پور سبحانی اِرْگون‌، حسین‌ سعدالدین‌ نزهت‌ (1901-1946م‌/ 1280- 1325ش‌)، فرزند علی‌ افندی‌، صوفی‌، مورخ‌ و محقق‌ ادبیات‌ ترك‌. او در بروسه‌ (بورسه‌) به‌ دنیا آمد (میدان‌ لاروس‌، IV/ 316؛ «دائرةالمعارف‌ ترك‌»، XV/ 304). همۀ خویشاوندان‌ مادریش‌ به‌ طریقت‌ صوفیان‌ سعدیه‌ منسوب‌ بودند و مادرش‌ سعدیه‌ خانم‌ دختر محمد وهبی‌ اف...
ارشگول | سیمین محقق اَرْشْگول‌، شهری‌ كهن‌ و جزیره‌ای‌ در شمال‌ افریقا. این‌ شهر نزدیك‌ ساحل‌ الجزایر، بر مصب‌ رود تافنا به‌ فاصلۀ دو میل‌ از دریا واقع‌ بوده‌ است‌ (ابن‌حوقل‌، 1/ 78؛ یاقوت‌، 1/ 195) و آن‌ را آرشقول‌، ارسقوله‌ و ارجكوك‌ نیز نامیده‌اند (ابن‌حزم‌، 48؛ ابن‌حوقل‌، یاقوت‌، همانجاها؛ بستانی). برخی‌ منابع‌ ارشگول‌ را سا...
ارم ذات العماد |
ادسا |
ادل |
ادویه |
ادکو | سیمین محقق اِدْكو، یا اَدكو، دریاچه‌ و شهری‌ واقع‌ در جنوب‌ شرقی‌ دریای مدیترانه‌ در دلتای‌ رود نیل‌ و در شمال‌ غربی‌ مصر سفلى‌ در °31 و ´18 عرض‌ شمالی‌ و °30 و ´18 طول‌ شرقی‌.
ادهم | 229622
ادنه |
ادهم کاشانی | کامران کسایی اَدْهَمِ كاشانی‌، میرزا ابراهیم‌ (مق‍ 969ق‌/ 1562م‌)، شاعر شیعی‌مذهب‌. موطن‌ او كاشان‌ است‌ (خلیل‌، 7؛ آذر، 243). از تاریخ‌ ولادت‌ او آگاهی‌ در دست‌ نیست‌. وی‌ دانشهای‌ رایج‌ زمان‌ خویش‌ را آموخت‌ و محضر بسیاری‌ از شاعران‌ و دانشمندان‌ هم‌ عصرش‌ را دریافت‌ (خلیل‌، همانجا؛ كاشانی‌، 1/ 273). افزون‌ بر این‌، در ...
ادوار |
ادعیه |
ادوار سلطانی | تقی بینش اَدْوارِ سُلْطانی‌، كتابی‌ در موسیقی‌ به‌ فارسی‌ كه‌ نشان‌ دهندۀ پیوند موسیقی‌ ایران و تركیه‌ است‌. مؤلف‌ كتاب‌ به‌ درستی‌ معلوم‌ نیست‌ و با آنكه‌ نام‌ شمس رومی‌ چند بار در آن‌ دیده‌ می‌شود، در انتساب‌ آن‌ به‌ وی‌ تردید كرده‌اند، اما به‌ دلیل‌ شعری‌ كه‌ در این كتاب‌ آمده‌، و در یكی‌ از مصراعهای‌ آن‌ نام‌ «محم...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام