دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن حجاج | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ حَجّاج‌، ابوعبدالله‌ حسين‌ (ثعالبی‌، 3/ 30؛ حسن‌) بن‌ احمد (د 22 جمادی‌ الآخر 391 ق‌/ 19 مۀ 1001 م‌)، شاعر شيعی‌ مذهب‌ و «سخيفه‌ سرا». وی‌ در محلۀ «سوق‌ يحيی» در بغداد زاده‌ شد و بعدها، اشعار متعددی‌ به‌ ياد آن‌ محله‌ سرود (ياقوت‌، بلدان‌، 3/ 195).
ابن حجی | محمد عبدعلی اِبْنِ حِجّی‌، ابوالعباس‌ شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ علاءالدين‌ حجی‌ ابن‌ موسی‌ (751-816 ق‌/ 1350-1413 م‌)، محدث‌، فقيه‌ شافعی‌ و مورخ‌ دمشقی‌. وی‌ در دمشق‌ متولد شد و در همانجا پرورش‌ يافت‌ (مقريزی‌، 276؛ ابن‌ قاضی‌ شهبه‌، 4/ 11). ابتدا قرآن‌ را حفظ كرد (سخاوی‌، الضوء، 269) و سپس‌ نزد پدرش‌ علاءالدين‌ حجی‌ (د 782 ...
ابن حجر عسقلانی | عباس زریاب خویی اِبْنِ حَجَر عَسْقَلانی‌، شهاب‌ الدين‌ ابوالفضل‌ احمد بن‌ علی‌ بن‌ محمد بن‌ محمد بن‌ علی‌ بن‌ احمد بن‌ محمود بن‌ احمد حجر عسقلانی‌ كِنانی‌ مصری‌ (22 شعبان‌ 773 ـ ذيقعدۀ 852 ق‌/ 16 فوريۀ 1372 - ژانويۀ 1449 م‌)، يكی‌ از علمای‌ بزرگ‌ حديث‌ و فقه‌ شافعی‌، موّرخ‌ و شاعر.
ابن شباط | ابوالفضل بیرجندی ابوعبدالله محمد بن علی بن محمد (618-681 ق / 1221-1282 م)، ادیب، شاعر، مورخ و فقیه مالکی. خاستگاه خاندان وی تَوْزَر از شهرهای تونس بود.
ابن شاهین ظاهری | صادق سجادی غرس الدین خلیل (813-873 ق / 1410- 1468 م)، از دیوانسالاران و نویسندگان سدۀ 9 ق / 15 م مصر و شام.
ابن شاهین | علی اکبر ضیائی ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ (صفر 297- ذیحجۀ 385 / نوامبر 909- ژانویۀ 996)، محدث و رجالی بغداد.
ابن شاذان، ابوعلی | علی بته کن ابوعلی حسن بن احمد بن ابراهیم ‌بن حسن ‌بن محمد بن شاذان بزاز (339-425 ق / 950-1034 م)، محدّث اشعری و حنفی بغدادی.
ابن حواس | علی اکبر دیانت اِبْنِ حَوّاس‌، علی‌ بن‌ نِعمه‌ (مق‍ اندكی‌ پس‌ از 454 ق‌/ 1062 م‌)، از اميران‌ مسلمان‌ سيسيل‌ كه‌ در دهۀ چهارم‌ و پنجم‌ سدۀ 5 ق‌/ 11 م‌ بر بخشی‌ از اين‌ جزيره‌ فرمان‌ می‌راند. نامش‌ در برخی‌ منابع‌ معتبر به‌ شكلهای‌ ديگری‌ ضبط شده‌ است‌ (ابوالفدا، 4/ 113: حواش‌؛ نويری‌، 24/ 380: جواش‌؛ ابن‌خلدون‌، 4/ 450: جر...
ابن حناط | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ حَنّاط، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ سليمان‌ رُعَينی‌ (د جمادی‌ الآخر 437 ق‌/ 1045 م‌)، كاتب‌ و شاعر نابينای‌ قُرطُبی‌. نسب‌ او به‌ ذورُعَيْنِ حِميَری‌ از قبايل‌ جنوب‌ عربستان‌ می‌رسد ــ كه‌ پس‌ از مهاجرت‌ به‌ اندلس‌، در دار ذی‌ رعين‌ (كه‌ به‌ سبب‌ اقامت‌ ايشان‌ در آن‌ بدين‌ نام‌ شهرت‌ يافته‌) مسكن‌ گزيدند (اب...
ابن حمیده | زهرا خسروی اِبْنِ حُمَيْده‌، ابوعبدالله‌ (ياقوت‌، ادبا، 18/ 252؛ ابوعبيدالله‌) محمد بن‌ علی‌ (486-550 ق‌/ 1093-1155 م‌)، نحوی‌، اديب‌، لغوی‌ حلّی. انتساب‌ او به‌ حلّه‌ بی‌گمان‌ به‌ لحاظ سكنی‌، و نه‌ تولد وی‌ در آن‌ شهر بوده‌ است‌، زيرا اين‌ شهر را سيف‌الدوله‌ صدقة بن‌ منصور بن‌ دُبَيْس‌ در 495 ق‌ يعنی‌ 9 سال‌ پس‌ از تول...
ابن حزم، ابومحمد | شرف الدین خراسانی اِبْنِ حَزْم‌، ابومحمد علی ‌بن ‌احمد بن ‌سعيد، فقيه‌، محدث‌، فيلسوف‌، عالم‌ اديان‌ و مذاهب‌، اديب‌ و شاعر و يكی‌ از درخشان‌ترين‌ چهره‌های‌ فرهنگ‌ اسلامی‌ در اندلس‌ (384-456 ق‌/ 994-1064 م‌).
ابن حورانی |
ابن الحیمی |
ابن حی | رضا انزابی نژاد اِبْنِ حَیّ، حسين‌ بن‌ احمد بن‌ حسين‌ بن‌ حی‌ تُجيبی‌ قرطبی‌ (د 456 ق‌/ 1064 م‌)، رياضی‌ دان‌ و ستاره‌شناس‌. برخی‌ از مآخذ (ياقوت‌، 10/ 158؛ ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 2/ 40) نام‌ او را حسين‌ بن‌ محمد و برخی‌ ديگر (قاضی‌ صاعد، 73، قس‌: 70) حسن‌ بن‌ محمد ذكر كرده‌اند. ابن‌ حی‌ حساب‌ و هندسه‌ و هيأت‌ را از ابوعبدالله‌ ...
ابن حوط الله | رضا محمد زاده اِبْنِ حَوطِ‌اللّه‌، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ سليمان‌ انصاری‌ حارثی‌ اُنْدی‌ (549-612 ق‌/ 1154-1215 م‌)، قاضی‌، فقيه‌، محدث‌، اديب‌ و شاعر اواخر عصر موحدون‌ در اندلس‌. بنا به‌ قولی‌ (سيوطی‌، 2/ 44)، نام‌ وی‌ بر خلاف‌ آنچه‌ از ظاهر كلمه‌ برمی‌آيد تركيبی‌ از كلمۀ عربی‌ حُوت‌ و پسوند تصغير ol- در زبان‌ رمانس‌ است‌. ...
ابن حوشب | مسعود جلالی مقدم اِبْنِ حَوشَب‌، ابوالقاسم‌ رستم‌ بن‌ حسن‌ (حسين‌: مقريزی‌، الخططا، 1/ 439) بن‌ فرج‌ بن‌ حوشب‌ بن‌ زادان‌ مشهور به‌ منصور اليمن‌ (230-302 ق‌/ 825-914 م‌)، از بنيان‌گذاران‌ نخستين‌ دولت‌ اسماعيليه‌ در يمن‌ (EI2، ذيل‌ منصوراليمن‌).
ابن خاتمه | یوسف رحیم لو اِبْنِ خاتِمه‌، ابوجعفر احمد بن‌ علی‌ بن‌ محمد بن‌ علی‌ بن‌ محمد بن‌ خاتمۀ انصاری‌ اَلْمَری‌ (د 770 ق‌/ 1369 م‌)، پزشك‌، تاريخ‌ نويس‌، اديب‌، شاعر، فقيه‌، محدث‌ و زاهد اندلسیِ‌ مالكی‌ مذهب‌. كنيۀ او را ابوالعباس‌ نيز گفته‌اند (ابن‌ قاضی‌، 1/ 86). چنانكه‌ از نسبت‌ او پيداست‌، زادگاهش‌ شهر المريّه، در جنوب‌ اسپ...
ابن حیوس | سید محمد سیدی اِبْنِ حَيّوس‌، ابوالفتيان‌ محمد بن‌ سلطان‌ بن‌ محمد بن‌ حيوس‌ غَنَوی‌، ملقب‌ به‌ امير مصطفی‌ الدوله‌ (394-473 ق‌/ 1004-1080 م‌)، شاعر مديحه‌سرای‌ شامی‌. وی‌ در دمشق‌ به‌ دنيا آمد، نياكان‌ او از اعراب‌ جزيره‌ بودند كه‌ به‌ شام‌ كوچ‌ كردند (ابن‌ حزم‌، 247- 248) و نيای‌ بزرگ‌ وی‌ هيثم‌ در لشكر معتصم‌ امير بود (...
ابن حوقل | جعفر شعار اِبْنِ حَوقل‌، ابوالقاسم‌ محمد بن‌ حوقل‌ يا محمد بن‌ علی‌ نصيبی‌ يا نصيبينی‌ (د پس‌ از 367 ق‌/ 978 م‌)، بازرگان‌، سياح‌ معروف‌ و جغرافی‌دان‌ عرب‌ در قرن‌ 4 ق‌، وی‌ از 331 تا 359 ق‌/ 943 تا 970 م‌ به‌ سياحت‌ در بلاد اسلامی‌ پرداخت‌ و كتاب‌ صورة الارض‌ يا المسالك‌ و الممالك‌ را تأليف‌ كرد. در برخی‌ مآخذ نسبت‌ و...
ابن خارجه |
ابن خازن | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ خازِن‌، ابوالفضل‌ احمد بن‌ محمد (471- 518 ق‌/ 1078- 1124 م‌)، شاعر و خطاط بغدادی‌. خاندان‌ وی‌ اهل‌ دينور بوده‌اند. او خود در بغداد زاده‌ شد و همانجا درگذشت‌. تاريخ‌ وفات‌ او را برخی‌ 512 ق‌ نوشته‌اند (ابن‌ جوزی‌، عبدالرحمن‌، 9/ 204؛ ابن‌ جوزی‌، يوسف‌، 8(1)/ 76؛ ابن‌ اثير، 10/ 546) كه‌ با توجه‌ به‌ روا...
ابن خاتون | مهدی سلماسی اِبْنِ خاتون‌، عنوان‌ افرادی‌ از خاندانی‌ مشهور از شيعيان‌ لبنان‌. اين‌ خاندان‌ بيت‌ بورينی‌، بيت‌ ابوشامه‌ و بيت‌ شامی‌ نيز خوانده‌ شده‌اند (امين‌، اعيان‌، 2/ 584). منشأ اصلی‌ اين‌ خاندان‌ ناحيۀ جبل‌ عامل‌ بود و آنان‌ يكی‌ از قديمی‌ترين‌ و نامدارترين‌ خاندانهای‌ علمی‌ آن‌ سرزمين‌ به‌ شمار می‌رفتند. نخستين‌ ج...
ابن حیان | یوسف رحیم لو اِبْنِ حَيّان‌، ابومروان‌ حيّان‌ بن‌ خلف‌ بن‌ حسين‌ بن‌ محمد بن‌ حيان‌ بن‌ وَهْب‌ بن‌ حيانِ قُرْطُبی‌ (377- 469 ق‌/ 987-1076 م‌)، از بزرگ‌ترين‌ مورخان‌ اندلس‌. نيای‌ بزرگ‌ او حيان‌ پدر وهب‌ مولای‌ امير عبدالرحمان‌ بن‌ معاويه‌ بود (ابن‌ بشكوال‌، 150). هر چند قديم‌ترين‌ نويسندۀ شرح‌ حال‌ او، ابن‌ بشكوال‌ (د 578...
ابن خاقان |
ابن خراسان |
ابن خراسان، ابوالحسین | ایران ناز کاشیان اِبْن‌خُراسان‌، ابوالحسين‌ احمد بن‌ حسين‌ بن‌ حيدرۀ طرابلسی‌ (د 497 ق‌/ 1104 م‌)، شاعر. اطلاع‌ ما از زندگی‌ وی‌ بسيار اندك‌ است‌. گويا بسيار جوان‌ بود كه‌ به‌ دمشق‌ سفر كرد. تاريخ‌ ورود او به‌ دمشق‌ همزمان‌ با ورود بنو علوش‌ به‌ اين‌ شهر است‌، اما در منابع‌ به‌ اين‌ تاريخ‌ اشاره‌ای‌ نشده‌ است‌، وی‌ مدتی‌ در ا...
ابن خباز، ابوالعباس | ایران ناز کاشیان اِبْنِ خَبّاز، ابوالعباس‌ شمس‌الدين‌، يا ابوعبدالله‌ احمد بن‌ حسين‌ (589 - رجب‌ 639 ق‌/ 1193- ژانويۀ 1242 م‌)، اديب‌، فقيه‌ شافعی‌ و زبان‌شناس‌ نابينای‌ موصلی‌. از شيوه‌ و چگونگی‌ زندگانی‌ وی‌ اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌. ذهبی‌ (تاريخ‌، 367) وی‌ را اصلاً از اهالی‌ اربل‌ می‌داند، اما غسانی‌ (1/ 504) او را زاد...
ابن خباز، ابوعبدالله | ایران ناز کاشیان اِبْنِ خَبّاز، ابوعبدالله‌ نجم‌الدين‌ محمد بن‌ ابی‌ بكر (ربيع‌الاول‌ 557- ذيحجۀ 631 ق/ فوريه‌ 1162- اوت‌ 1234 م)، اديب‌ و فقيه‌ شافعی‌.
ابن خراسانی | ابوالفضل بیرجندی اِبْن‌خُراسانی‌، ابوالعِزّ محمد بن‌ محمد بن‌ مواهب‌ (494- رمضان‌ 576 ق‌/ 1101 ـ ژانويۀ 1181 م‌)، شاعر، عروضی‌، نحوی‌ و كاتب‌ بغدادی‌. به‌ سبب‌ نام‌ نيايش‌ از او به‌ ابن‌مواهب‌ نيز ياد كرده‌اند (صفدی‌، 1/ 150؛ ذهبی‌، سير، 21/ 82). از جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ چندان‌ اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌. احتمالاً در خراسان‌ زاده‌ شد...
ابن خالویه | سید محمد سیدی اِبْنِ خالويه‌، ابوعبدالله‌ حسين‌ بن‌ احمد بن‌ خالويه‌، ملقب‌ به‌ ذوالنونين‌ (د 370 ق‌/ 980 م‌)، شاعر، اديب‌ و نحوی‌ برجستۀ ايرانی‌ تبار. ثعالبی‌ (1/ 88) نام‌ وی‌ را حسن‌ و ابن‌قفطی‌ (1/ 324) نام‌ پدر او را محمد آورده‌ است‌. او در همدان‌ به‌ دنيا آمد. در هيچ‌ يك‌ از مآخذ به‌ سال‌ تولد او اشاره‌ نشده‌ است‌، ام...
ابن خراط | محمدعلی حائری خرم آبادی اِبْنِ خَرّاط، ابومحمد عبدالحق‌ بن‌ عبدالرحمن‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ حسين بن‌ سعيد بن ابراهيم‌ اَزدی‌ (510 -582 ق‌/ 1116- 1186 م‌)، فقيه‌، محدث‌، حافظ، قاضی‌، اديب‌ و شاعر مالكی‌ اشبيلی‌. وی‌ به‌ سبب‌ اقامت‌ در شهر بجايه‌ به‌ عبدالحق‌ بجايی‌ نيز شهرت‌ داشته‌ است‌. بعضی‌ او را عبدالحق‌ يمانی‌ گفته‌اند كه‌ اشتباه‌ ا...
ابن خرزاد | مریم صادقی اِبْنِ خُرَّزاد، ابويعقوب‌ يوسف‌ بن‌ اسماعيل‌ نَجيرمی‌ (345-423 ق‌/ 956-1032 م‌)، لغت‌شناس‌، اديب‌، راوی‌ و ناسخ‌ مشهور مصر. خرزاد گويا نام‌ مشهور فارسی‌ است‌ (نک‍ : يوستی‌، «خرذاز» در سمعانی‌، 7/ 137، به‌ احتمال‌ قوی‌ غلط چاپی‌ است‌). نظر ابن‌‌خلكان‌ (7/ 76-77) دربارۀ اشتقاق‌ آن‌ نادرست‌ است‌. اين‌ كلمه‌ از ...
ابن خاقان | صادق سجادی اِبْنِ خاقان‌، خاندانی‌ از وزيران‌ و ديوان‌ سالاران‌ و اميران‌ عباسی‌ در سده‌های‌ 3-4 ق‌ كه‌ از آن‌ ميان‌، اين‌ كسان‌ شناخته‌ شده‌اند:
ابن خردادبه | عنایت الله رضا اِبْنِ خُرْدادْبِهْ، ابوالقاسم‌ عُبَيدالله‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ خردادبه‌ (د ح‌ 300 ق‌/ 913 م‌). مؤلفان‌ نام‌ و نام‌ پدر او را به‌ گونه‌های‌ متفاوت‌ آورده‌اند: مسعودی‌ (1/ 22) نام‌ او را عبيدالله‌ بن‌ عبدالله‌ به‌ خرداذبه‌ و ابن‌نديم‌ (ص‌ 165) عبدالله‌ بن‌ احمد خرداذبه‌ و ابن‌حجر عسقلانی‌ (4/ 96) عبيدالله‌ بن‌ اح...
ابن خشاب، ابوالحسن | علی اکبر ضیائی اِبْنِ‌خَشّاب‌، ابوالحسن‌ محمد بن‌ يحيی‌، قاضی‌ حلب‌ در روزگار ايلغازی‌ بن‌ ارتق‌. از زندگی‌ وی‌ چيزی‌ دانسته‌ نيست‌. شهرت‌ او در آباد ساختن‌ مساجد و تبديل‌ چهار كليسای‌ مهم‌ حلب‌ به‌ مسجد بود كه‌ هريك‌ از اين‌ مساجد در زمينۀ نشر علوم‌ و معارف‌ اسلامی‌ نقش‌ مهمی‌ را تا به‌ امروز ايفا نموده‌ است‌.
ابن خروف | ناصر گذشته , ناصرعلی افضل نژاد اِبْنِ‌خَروف‌، نام‌ دو شخصيت‌ اندلسی‌، يكی‌ نحوی‌ و ديگری‌ شاعر كه‌ هر دو سدۀ 7 ق‌/ 13 م‌ می‌زيستند و برخی‌ از منابع‌ چون‌ صفدی‌ (22/ 90-94)، ابن‌ شاكر (3/ 85، 86)، ابن‌ قاضی‌ (2/ 485) و مقری‌ (2/ 640 -642)، احوال‌ و آثار آن‌ دو را به‌ يكديگر نسبت‌ داده‌ و موجب‌ پيچيدگی‌ و ابهام‌ شده‌اند.
ابن خصیب، ابوعلی | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ خَصيب‌، ابوعلی‌ احمد بن‌ اسماعيل‌ بن‌ خصيب‌ انباری‌ بصری‌ (د ح‌ 290 ق‌/ 903 م‌)، شاعر و راوی‌ ادب‌ عربی‌ ملقّب‌ به‌ نطّاحه‌ (به‌ نوشتۀ صفدی‌، 6/ 248، بی‌تشديد طاء). خاندان‌ ابن‌‌خصيب‌ از شهر انبار برخاسته‌ بودند، اما جدّ او ابونصر خصيب‌ بن‌ عبدالحميد والی‌ مصر شده‌ بود (صفدی‌، همانجا؛ ياقوت‌، 2/ 227، 2...
ابن خضر | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَضِر، شهاب‌‌الدين‌ ابوالعباس‌ احمد بن‌ محمد صالحی‌ (706- 785 ق‌/ 1306-1383 م‌)، مُقری‌ و فقيه‌ حنفی‌. وی‌ در منابع‌ متأخر «قول‌ احمد» نيز ناميده‌ شده‌ است‌ (بغدادی‌، 1/ 115؛ زركلی‌، 1/ 225).
ابن خصیب، ابوبکر | علی اکبر دیانت اِبْنِ‌خَصيب‌، ابوبكر حسن‌، اخترشناس‌ ايرانی‌ تبار سدۀ 3 ق‌/ 9م‌. او به‌ فارسی‌ و عربی‌ می‌نوشت‌ (ابن‌قفطی‌، 165؛ سارتن‌، 698). ابن‌ طاووس‌، كنيۀ او را ابوالحسين‌ بن‌ ابی‌ الخصيب‌ ذكر كرده‌ و از دانشمندان‌ شيعۀ اهل‌ قم‌ و مقيم‌ كوفه‌ برشمرده‌ است‌ (ص‌ 129). از زادگاه‌ و جزئيات‌ زندگی‌ وی‌ آگاهی‌ دقيقی‌ در دست...
ابن خطیب الدهشه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَطيبِ الدَّهْشه‌، نورالدين‌ ابوالثّناء محمود بن‌ احمد بن‌ محمد حَمَوی‌ (750-834 ق‌/ 1349-1431 م‌)، محدّث‌، فقيه‌، قاضی‌ و اديب‌ شافعی‌. خاندان‌ وی‌ از فيوم‌ مصر بود. پدرش‌ خطيبِ جامعه‌ دهشه‌ بود و از اين‌ رو به‌ لقب‌ خطيب‌ الدّهشه‌ مشهور شد (سخاوی‌، 10/ 129). سخاوی‌ وی‌ را همدانی‌ نيز خوانده‌ (همانجا)...
ابن خطیب اربلی | مریم صادقی اِبْنِ خَطيبِ اِرْبِلی‌، بدرالدين‌ ابوالمعالی‌ محمد بن‌ علی‌ (686-755 ق‌/ 1287-1354 م‌)، اديب‌، شاعر، نويسنده‌، نحوی‌ و فقيه‌ شافعی‌. نسبت‌ او را اربلی‌ موصلی‌ گفته‌اند. از انتساب‌ وی‌ به‌ اربل‌ و سپس‌ به‌ موصل‌ چنين‌ برمی‌آيد كه‌ در اربل‌ عراق‌ زاده‌ شده‌ و بعد از آن‌ در موصل‌ اقامت‌ گزيده‌ است‌. ابن‌ حجر (5...
ابن خطیب داریا | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ خَطيبِ دارَيّا، ابوالمعالی‌ محمد بن‌ احمد بن‌ سليمان‌ بيسانی‌ (745-810 ق‌/ 1344-1407 م‌)، شاعر، اديب‌ و لغوی‌. سيوطی‌ كنيۀ او را ابوعبدالله‌ آورده‌ است‌ (1/ 25) و برخی‌ ابوالمعاطی‌ نيز ذكر كرده‌اند (شوكانی‌، 2/ 106) كه‌ ظاهراً تصحيف‌ ابوالمعالی‌ است‌. همچنانكه‌ نسبت «نيسابوری‌» (ابن‌ عماد، 7/ 89) و «بي...
ابن خفاجا | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ خَفاجا، شهاب‌الدين‌ احمد بن‌ موسی‌ صَفَدی‌ (د 750 ق‌/ 1349 م‌)، محدث‌ و فقيه‌ شافعی‌. وی‌ از مردم‌ صَفَدْ (شهری‌ در فلسطين‌) بوده‌ و در همانجا رشد و كمال‌ يافته‌ است‌، اما پس‌ از مدتی‌ به‌ يكی‌ از آباديهای‌ صَفَد نقل‌ مكان‌ كرد و در همانجا به‌ كار تأليف‌ و عبادت‌ و افتاء پرداخت‌ (ابن‌حجر، 1/ 381). وی‌ ...
ابن خشاب، ابومحمد | محمد فاضلی اِبْن‌خَشّاب‌، ابومحمد عبدالله‌ بن‌ احمد (492-3 رمضان‌ 567 ق‌/ 1099- 29 آوريل‌ 1172‌)، عالم‌ نامور نحو، لغت‌، ادب‌، حديث‌، منطق‌ و نسب‌شناسی‌. از اصل‌ و نسب‌ وی‌ اطلاع‌ دقيقی‌ در دست‌ نيست‌. شاگرد وی‌ عمادالدين‌ كاتب‌ او را بغدادی‌ دانسته‌ و نيز به‌ گفتۀ همو «خشاب‌» لقب‌ نيای‌ دوم‌ وی‌ بوده‌ است‌ (1(3)/ 8). ا...
ابن خل | ابوالفتح حکیمیان اِبْنِ‌خَلّ، ابوالحسن‌ محمد بن‌ مبارك‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ محمد بغدادی‌ (475-552 ق‌/ 1082-1157 م‌)، فقيه‌ بزرگ‌ شافعی‌، محدّث‌ و مفتی‌ بغداد. وی‌ فقه‌ و اصول‌ را از ابوبكر محمد بن‌ احمد شاشی‌ (چاچی‌) فرا گرفت‌ و از ابن‌ ايوب‌، ابن‌طُيوری‌، ابن‌بَطِر، ثابت‌ بن‌ بُندار، جعفر سرّاج‌، ابن‌ طلحه‌ نعالی‌، حسي...
ابن خفاجه | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ خَفاجه‌، ابواسحاق‌ ابراهيم‌ بن‌ ابوالفتح‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ خفاجه‌ (451-533 ق‌/ 1059- 1139 م‌)، شاعر عصر ملوك‌ الطوايف‌ و مرابطون‌ در اندلس‌. ابن‌خلكان‌ سال‌ تولد وی‌ را 450 ق‌ آورده‌ (1/ 57)، اما ابن‌ ابار به‌ روايت‌ ابوعبدالله‌ مكناسی‌ می‌نويسد كه‌ ابن‌خفاجه‌ خود اين‌ تاريخ‌ را 451 ق‌ ذكر كرده‌ است‌ (...
ابن خلاد بصری | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَلاّدِ بَصْری‌، ابوعلی‌ محمد، متكلم‌ معتزلی‌ مذهب‌ سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. از وی‌ آگاهی‌ بسيار اندكی‌ در دست‌ است‌. كهن‌ترين‌ مأخذ دربارۀ ابن‌ خلاّد، الفهرست‌ ابن‌ نديم‌ (ص‌ 222) است‌ كه‌ از استاد او ابوهاشم‌ جبّايی‌ (د 321 ق‌/ 933 م‌) كه‌ ابن‌ خلاّد در عسكر و سپس‌ در بغداد (ابن‌ مرتضی‌، ذكر المعتزلة، 62) نز...
ابن خزیمه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌خُزَيْمه‌، ابوبكر محمد بن‌ اسحاق‌ سُلَمی‌، ملقب‌ به‌ امام‌ الائمه‌ (صفر 223-2 ذيقعدۀ 311/ ژانويۀ 838-11 فوريۀ 924)، محدث‌ و فقيه‌ نيشابوری‌.
ابن خفیف | فتح الله مجتبایی اِبْنِ خَفيف‌، ابوعبدالله‌ محمد بن ‌خفيف ‌بن ‌اَسفكُشاذ (اسفكشار) ضبّی‌ (د 371 ق‌/ 981 م‌)، معروف‌ به «شيخ‌ كبير»، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيۀ فارس‌ و مؤسس‌ سلسلۀ خفيفيّه‌. شاگرد او ابوالحسن‌ ديلمی‌ كتابی‌ در سيرت‌ استاد خود نوشته‌ و از ديده‌ها و شنيده‌های‌ خود نكات‌ و روايات‌ بسيار دربارۀ احوال‌ و اخلاق‌ او نقل‌ ك...
ابن خلف، ابوالحسن | عباس حجت جلالی اِبْنِ خَلَف‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ خلف‌ بن‌ علی‌ بن‌ عبدالوهاب‌ (د 455 ق‌/ 1063 م‌)، يكی‌ از بزرگ‌ترين‌ كاتبان‌ دولت‌ فاطميان‌ مصر (احتمالاً در دورۀ المستنصربالله‌ 427-487 ق‌/ 1036-1094 م‌). از زندگی‌ او تقريباً هيچ‌ اطلاعی‌ به‌ دست‌ ما نرسيده‌ است‌. تنها می‌دانيم‌ كه‌ در 437 ق‌ در مصر می‌زيسته‌ است‌ (EI2, S)....

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام