ابن خراسان، ابوالحسین

اِبْن‌خُراسان‌، ابوالحسين‌ احمد بن‌ حسين‌ بن‌ حيدرۀ طرابلسی‌ (د 497 ق‌/ 1104 م‌)، شاعر. اطلاع‌ ما از زندگی‌ وی‌ بسيار اندك‌ است‌. گويا بسيار جوان‌ بود كه‌ به‌ دمشق‌ سفر كرد. تاريخ‌ ورود او به‌ دمشق‌ همزمان‌ با ورود بنو علوش‌ به‌ اين‌ شهر است‌، اما در منابع‌ به‌ اين‌ تاريخ‌ اشاره‌ای‌ نشده‌ است‌، وی‌ مدتی‌ در اين‌ شهر اقامت‌ گزيد و همانجا همسری‌ اختيار كرد. ظاهراً در اين‌ مدت‌ روزگار را به‌ خوش‌گذرانی‌ و باده‌خواری‌ سپری‌ می‌كرده‌ است‌ (ابن‌منظور، 3/ 52؛ قس‌: ابن‌جوزی‌، 8(1)/ 10)، اما دانسته‌ نيست‌ كه‌ وی‌ به‌ چه‌ سبب‌ اين‌ شهر را ترك‌ گفته‌ است‌. گويا به‌ بغداد نيز سفر كرده‌ (صفدی‌، 6/ 351) و شايد هنگام‌ بازگشت‌ به‌ طرابلس‌ بوده‌ كه‌ از اين‌ شهر گذشته‌ است‌. ابن‌منظور (همانجا) او را شاعری‌ مشهور معرفی‌ می‌كند و اخلاق‌ او را می‌ستايد. سبب‌ اختلاف‌ ابن‌خراسان‌ با والی‌ و قاضی‌ طرابلس‌، فخرالملك‌ بن‌ عمار و برادرش‌ روشن‌ نيست‌، اما همين‌ امر موجب‌ شد كه‌ وی‌ اشعاری‌ در هجای‌ آن‌ دو بسرايد، پس‌ به‌ دستور قاضی‌ ابن‌عمار، او را چندان‌ زدند كه‌ جان‌ سپرد (ابن‌‌منظور، 3/ 53؛ ابن‌ تغری‌ بردی‌، 5/ 188). 
با اينكه‌ ابن‌جوزی‌ (همانجا)، ابن‌‌خراسان‌ را صاحب‌ ديوان‌ شعر می‌داند، اما از آثار او جز چند بيت‌ چيزی‌ بر جای‌ نمانده‌ است‌. قطعه‌ای‌ كه‌ ياقوت‌ (3/ 533) در اشتياق‌ دوستان‌ از او نقل‌ كرده‌، عمده‌ترين‌ اثری‌ است‌ كه‌ از شعر وی‌ می‌شناسيم‌. 

مآخذ

ابن‌ تغری‌ بردی‌، النجوم‌؛ ابن‌ جوزی‌، يوسف‌ بن قزاوغلی، مرآة الزمان‌، حيدرآباد دكن‌، 1370 ق‌/ 1951 م‌؛ ابن‌‌منظور، مختصر تاريخ‌ دمشق‌ لابن‌ عساكر، به‌ كوشش‌ رياض‌ عبدالحميد مراد، دمشق‌، 1984 م‌؛ صفدی‌، خليل‌ بن ایبک، الوافی‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ س‌. ددرينگ‌، بيروت‌، 1392 ق‌/ 1972 م‌؛ ياقوت‌، بلدان‌. 

ايران‌ناز كاشيان