مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

شیخ صفی | حمید سفیدگر شهانقی شِیْخْ صَفی، ابوالفتح صفی‌الدین اسحاق بن امین‌الدین جبرئیل موسوی اردبیلی (650-735 ق / 1252-1334 م)، ملقب به شمس‌الدین و معروف به صفی و شیخ صفی، از عارفان سدۀ 7 و 8 ق / 13 و 14 م، و نیای خاندان شاهان صفوی. وی در روستای کَلخوران در 3کیلومتری شمال غربی اردبیل دیده به جهان گشود (صفری، 1 / 60).
آزاد، عبدالقدیر | علی کرم همدانی آزاد [āzād]، عـبـدالقـدیـر (1270-1352ش/ 1891-1973م)، روزنامه‌نگار، نمایندۀ مجلس شورای ملی و از فعالان سیاسی عصر پهلوی. وی اهل سبزوار، و به سبزواری معروف بود، اما به مناسبت انتشار روزنامۀ آزاد، بعدها به عبدالقدیر آزاد شهرت یافت (صدر هاشمی، 1/ 144). تحصیلات خود را تا پایان دورۀ متوسطه در سبزوار گذراند و به استخ...
ابراهیم بن صدیق الممالک | سید علی آل داوود
جمیله اصفهانی | پریسا سنجابی بانوی شاعر و سخنور ایرانی در سدۀ 11ق / 17م. تذکره‌نویسان زادگاه وی را اصفهان یا یزد نوشته‌اند (اوحدی، 284؛ صبا، 628؛ خاضع، 244).
ابوالفتح اصفهانی | یونس کرامتی محمود بن قاسم‌ بن فضل (د پس از 513 ق / 1119 م)، ریاضی‌دان ایرانی.
اسکندربیک منشی | ابوالفضل خطیبی اِسْكَنْدَرْ بِیك‌ مُنْشی‌ (968 - پس‌ از 1043ق‌/ 1561-1633م‌)، منشی‌ و مورخ‌ نامدار روزگار صفویه‌ و صاحب‌ تاریخ‌ عالم‌ آرای‌ عباسی‌.
ادرنه | علی اکبر دیانت اَدِرْنه‌، مركز استانی‌ به‌ همین‌ نام‌ در بخش‌ اروپایی‌ تركیه‌ در قسمت تراكیه‌ (تراكیا) در ناحیۀ مرمره‌، نخستین‌ پایتخت‌ اروپایی دولت‌ عثمانی‌ و دومین‌ پایتخت‌ آن‌ دولت‌ بعد از شهر بورسه‌ (داركوت‌، 1).
آذرخور اشتاذگشنسپ، ریاضی دان | یونس کرامتی
ابراهیم حقی |
زیارت | علیرضا هاشمی فشارکی عزیمت (ظاهری یا باطنی) به اماکن مذهبی که از سوی پیروان یک دین برای به‌پاداشتن آیین یا فریضه‌ای دینی انجام می‌گیرد و در بیشتر ادیان جهان وجود دارد.
استون هنج | بخش هنر و معماری جهان اِستون‌ هِـنج \ [e]sto(ow)n-henj\ ، ویرانه‌های ‌بنایی متعلق به اواخر عصر سنگ تا اوایل عصر مفرغ (ح 3000- ح 1500ق‌م) در دشت سالزبِری در جنوب غربی انگلستان. این بنا نه از یک سازه، بلکه از مجموعه‌ای از سازه‌های سنگی تشکیل شده است که در طول کم و بیش 1500 سال، بارها بازسازی و بازآرایی شده‌اند. استون‌هنج یکی از بزرگ...
ابن علقمی | سید علی آل داوود مؤيدالدين ابوطالب محمد بن محمد بن علی بن ابی طالب بن علقمی (ح 591-656ق / 1195- 1258م)، آخرين وزير عباسيان.
ابن شاهین | علی اکبر ضیائی ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ (صفر 297- ذیحجۀ 385 / نوامبر 909- ژانویۀ 996)، محدث و رجالی بغداد.
ابراهیم بن موسی علوی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْراهیمِ ‌بْنِ موسى عَلَوی، فرزند امام موسی بن جعفر (ع)، معروف به جزّار و ملقب به مرتضی (د 210 ق / 825 م)، یکی از ائمۀ زیدیه که یک چند بر یمن و مکه فرمان راند. اشتهار وی به جزّار از آن‌روست که در حمله به یمن بسیاری از مردم آنجا را کشت یا اسیر کرد (طبری، 8 / 536). یعقوبی (2 / 415)، ابن بابویه (ص 25)، مفید (ص...
افضل الحسینی | فریبا افتخار افضل‌الحسینی \afzal-ol-hoseynī\، نگارگر زمان شاه عباس دوم صفوی (سل‍ 1043-1077 ق). از این نگارگر شماری نقاشی به دو سبک کاملاً متفاوت باقی مانده است. نخستین سبک و بیشترین آثار باقی‌مانده از او در شاهنامه‌ای است که به‌سفارش مرتضى قلی خان قورچی‌باشی و خط محمد شفیع بن عبدالجبار برای شاه عباس دوم بین سالهای 1052-10...
اراده | محمدجواد انواری اِراده [erāde]، اصطلاحی فلسفی و کلامی که در لغت به معنای خواست و عزم است. در این مقاله، اراده نخست در فلسفه و کلام اسلامی، سپس در فلسفۀ غرب بررسی خواهد شد:
آشتیان، شهرستان | هادی عالم زاده آشتیان، کوچک‌ترین شهرستان استان مرکزی ایران، واقع در مرکز جغرافیایی استان میان مدارات‌°34 و ´22، و‌°34 و‌´34 شمالی و نصف‎النهارات‌°49 و´‌48 و‌°50 و‌´16 شرقی (نقشۀ عملیات مشترک، قم) با 1920 کم‍2 وسعت و 20718 نفر جمعیت (سرشماری عمومی نفوس و مسکن، نتایج مقدماتی کل کشور، 4). این شهرستان از شمال و غرب به شهرستان ت...
آستانه حضرت معصومه | صادق سجادی فاطمه(ع)، (د 201ق / 816 م) دختر امام موسى‎کاظم(ع) (128-183ق / 745-799م) است. در باب علت و تاریخ شهرت وی به «معصومه» اظهار‌نظر قطعی دشوار است. براساس فرمانی از جهانشاه قره‎قویونلو (سدۀ 9ق / 15م) فقط می‎توان حدس زد که از همین روزگاران به این نام مشهور شده است. وی در 201ق / 816 م، یک سال پس از ورود امام رضا(ع) ب...
اسپانیا، جنگ داخلی | بخش تاریخ اِسپانیا، جنگِ داخلیِ \ jang-e dāxeli-ye espāniyā\ (1936- 1939م/ 1315- 1318ش)، درگیری نظامی نیروهای محافظه‌کار و سنت‌گرای اسپانیا با حکومت جمهوری، که به سرنگونی «جمهوری دوم» و استقرار بیش از 40 سال فرمانروایی ژنرال فرانثیسکو فرانکو بر این کشور انجامید. پس از آنکه محافظه‌کاران نتوانستند زمام امور همۀ کشور را ب...
بیل زنی | حسن ذوالفقاری مراسمی محلی که در ایام محرم به‌ویژه در روز عاشورا در برخی از مناطق ایران اجرا می‌شود.
آغش وهاذان | پرویز رجبی آغش وهاذان \āqoš-e vehāzān\، شاه اساطیری گیلان در زمان کیخسرو، و از سرداران او در جنگ با افراسیاب. وقتی کیخسرو بر آن شد تا کار افراسیاب را یکسره کند، 4 لشکر ساخت و فرماندهی آنها را به لهراسب، فرامرز پسر رستم، آغش وهاذان و گودرز گشوادگان سپرد. سپهسالاران هریک به پیروزیهایی دست یافتند و آغش نیز، که مأموریت خوار...
رویان | علی کرم همدانی رویان، کوه و سرزمینی کهن در کرانه‏های جنوبی دریای مازندران، منطبق با نواحی غربی استان مازندران کنونی.
آصف خان | فتح الله مجتبایی \āse(a)f xān\، میرزا جعفر بن بدیع‎الزمان بن آقا ملای (دوات‌دار) قزوینی، ملقب به قوام‎الدین، و سپس آصف خان (958-1021 ق / 1551-1612 م)، شاعر پارسی‌گوی هند، مورخ، و از امیران دربار بابُریان در عهد اکبر شاه و جهانگیر.
الآمر باحکام الله |
ابن اثیر | حسن یوسفی اشکوری ابوالسّعادات مجدالدّین مبارك بن محمد شیبانی موصلی (544-606ق / 1149- 1209م)، رجالی، مفسر، مُحدِّث و فقیه شافعی در عراق.
تخت گل جیران، کوه | مجید یاسینی تخت گل جیران، کوه \ kūh-e taxt-e gol-e jeyrān\ ، یا کمر سه‌قاچ، کوهی واقع در جنوب قلۀ کلک‌چال. این کوه با 251‘2 متر بلندی، در°51 و´27 و´´10 طول شرقی، و °35 و ´49 و ´´47 عرض شمالی قرار دارد و از شمال به گردنۀ سرچال بزرگ در مسیر صعود به اردوگاه کلک‌چال، از سمت جنوب به منطقۀ مسکونی جماران، از شرق به درۀ جنی از ا...
استوانه | بخش علوم پایه و مهندسی استوانه \ ostovāne\ ، در هندسه، سطحی که با حرکت پیوستۀ خطی مستقیم (مولد) به موازات خود، یا خط یا راستایی ثابت (محور)، ترسیم می‌شود. بنا به تعریف، مسیر حرکت، که مولد همیشه بر روی آن می‌لغزد، منحنی‌ای به نام منحنی‌ هادی است که می‌تواند بسته یا باز باشد. اگر منحنی هادی بسته باشد، یک استوانۀ بستۀ پیوسته تشکیل خوا...
چهل ستون، قزوین | مهرزاد پرهیز کاری (قزوین)، کاخی از دورۀ صفوی واقع‌در باغ سعادت‌آباد و دولت‌خانۀ قزوین.
احصان | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث واژه‌ای قرآنی كه در در دانش فقه كاربردهای اصطلاحی در مباحث حدود یافته است.
ابن ادریس | کبری سپهری ابوعبدالله محمد عَمراوی فاسی مشهور به ابنُ الْحاج (د 4 محرم 1264ق / 12 دسامبر 1847م)، وزیر، كاتب و شاعر. اجدادش در زمان انقلاب مغراوة در سدۀ 4ق / 10م همزمان با مهاجرت خاندان ادریس به نواحی مختلف مغرب، به قبیلۀ بنی‌عامر در زمور پناه برده بودند. ازاین‌روی به زموری نیز شهرت یافتند (فاسی، 158). ابن ادریس در فاس م...
استین، جان | بخش حقوق اُسـتـیـن \ o(ā)stin\ ، جان (1790-1859/ 1204-1276ق)، حقوق‌دان انگلیسی و نظریه‌پرداز علم حقوق. او در نوشته‌هایش، به‌ویژه در «تحدید قلمرو علم حقوق» (1832م)، این علم را نوعی از اوامر تعریف کرد و خواست که «قوانین موضوعه» را از اخلاق متمایز کند. او در زمان زندگی‌اش، خارج از محفل حامیان فلسفۀ سودنگریِ جِرِمی بِنتِم...
ربیع بن خثیم | اسماعیل رضایی برجکی مکنى به ابویزید (د 63 یا 65 ق / 683 یا 685 م)، از طبقۀ نخست تابعان و از زهاد ثمانیه (هشت‌گانه).
بیکر، سفرنامه | پیمان متین گزارش سفرهای و‌النتین بیکر معروف به بیکرپاشا (1827-1887 م / 1243-1304 ق)، افسر عالی‌رتبۀ ارتش بریتانیا، با عنوان «ابرها در شرق: سفرها و ماجراهای سر‌حدات فارس و ترکمن»، در مناطق قفقاز، آسیای مرکزی، شمال و شمال شرقی ایران و نواحی خراسان.
هنر ایرانی، باغ-موزه | علی محمد مرادیان منفرد , سیما طایفه باغ ـ موزه‌ای واقع در خیابان شهید دربندی (مقصودبیک سابق)، چهارراه دکتر حسابی، خیابان دکتر حسابی، در محلۀ الٰهیه.
ادیب نیشابوری | احمد بادکوبه هزاوه اَدیبِ نِیشابوری‌، عبدالجواد (1281- ذیقعدۀ 1344ق‌/ 1864- مۀ 1926م‌)، ادیب‌، مدرس‌ و شاعر نامدار دورۀ مشروطیت كه‌ در بسیاری‌ از علوم‌ از سرآمدان‌ عصر خویش‌ بود.
بندر عباس | محسن احمدی بَنْدَرْعَبّاس، شهرستان و شهر بندری مركز استان هرمزگان واقع در كرانه خلیج فارس.
ابن رافع سلامی | علی بهرامیان اِبْنِ‌رافِعِ سَلّامی، ابوالمعالی تقی‌الدین محمد (ذیقعدۀ 704- 18 جمادی‌الاول 774/ ژوئن 1305-15 نوامبر 1372)، محدث و رجالی شافعی.
آسین پالاسیوس | \āsīn pālāsiyos\، یا آسین پالاثیوس، میگِل (1871-1944 م / 1250-1323 ش)، خاورشناس و پژوهشگر نامدار اسپانیایی.
ابدال چشتی | حسین لاشیء اَبْدالِ چِشْتی، خواجه ابواحمد (260-355 ق / 874-966 م)، از مشایخ بزرگ سلسلۀ چشتیه در سده‌های 3 و 4 ق. لقب او قدوة‌الدین بود و از سادات حسنی به‌ شمار می‌آمد و نسبت سیادت او با هفت واسطه به حضرت امام حسن (ع) می‌رسد (چشتی، 58- 59؛ احمدعلی، 87) ظاهراً چون وی در طریقت به مرتبۀ ابدالی رسیده بود، او را ابدال چشتی نا...
ابراهیم متفرقه | مجدالدین کیوانی اِبْراهیمِ مُتَفَرّقه (ح 1085- 1158ق / 1674-1745م)، ناشر، مترجم و سیاستمدار مجار نژادِ تُرك، مشهور به نخستین بنیان‌گذار صنعت چاپ در تركیه و یكی از نوگرایان و دانش‌پروران سدۀ 11ق / 17م این كشور. زندگی: ابراهیم آغا یا ابراهیم افندی در كولوژوار1 مجارستان آن روز (كلوژ2 امروزی واقع در اردلی یا ترانسیلوانیا، در غرب...
ابن ابی یعلی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْن اَبی یعلى، ابوالحسین محمد بن محمد بن حسین بن محمد بن خلف بن فَرّاء (451-526ق / 1059-1131م)، محدّث، اصولی، مورّخ، قاضی و فقیه حنبلی بغدادی (ابن جوزی، مناقب، 529؛ صفدی، 1 / 159). ابن عساكر (7 / 11، 282، 294 به بعد) و یافعی (3 / 251) در بسیاری از موارد او را ابن الفرّاء نامیده‌اند. كلمۀ فَرّاء به معنای پوس...
جعفر، امامزاده | مریم همایونی افشار جَعْفَر، اِمامْزاده، آرامگاه جعفر بن علی، از نوادگان امام سجاد (ع)، کـه همراه خانقـاه شاهرخ، امامزاده محمد (نک‍ : دنبالۀ مقاله)، و برج چهل دختران (ه‍ م) مجموعه‌ای را در مرکز شهر کنونی دامغان تشکیل داده است.
دنگ | لیلا احمدی دستگاهی برای جداکردن پوست برنج، نیز غلات و حبوبات دیگر، ازجمله گندم، جو، ارزن و جز اینها.
خفاجه، بنی | عبدالحمید مرادی خَفاجه، بَنی، از تیره‌های قبیلۀ عقیل بن کعب، منسوب به معاویة بن عمرو، معروف به خفاجه، نیای این تیره (ابن‌اثیر، اللباب، 1 / 454-455؛ قس: سمعانی، 5 / 170).
خرگوش دره | مجید یاسینی خرگوش‌دره \ xargūš-darre\ ، یا خرگوش نو، دره‌ای کوچک واقع در انتهای خط‌الرأس دارآباد در زیر کوه تلهرز.
ارداویراف نامه | محمد تقی راشد محصل اَرْداویرافْ‌نامه [ardāvīrāfnāme]، یا ارداویـرازنـامـه، نوشته‌ای است به زبان پهلوی در توصیف بهشت و دوزخ که دربردارندۀ حدود 800‘8 واژه است (وست، 108) و بنابر آنچه در فصل نخست کتاب آمده است به‌وسیلۀ دبیری فرزانه و فرهیخته بر اساس آنچه ارداویراف(نک‍ : ﻫ د ارداویراز)از جهان دیگر دیده، و در انجمن موبدان باز گفته، ...
ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی | مسعود جلالی مقدم
آهی ترشیزی | فتح الله مجتبایی آهیِ تُرْشیزی، یا جُغَتایی، سلطانقلی بیک متخلص به آهی (د 927 ق / 1521 م)، شاعرِ غزلسرای سدۀ 10 ق / 16 م. وی از امیران الوس جُغَتا، و از نزدیکان و ندیمان غریب میرزا، فرزند سلطان حسین بایقرا به ‌شمار می‌رفته، و گفته‌اند که مردی «عاشق‌پیشه و خوش‌مشرب» بوده است. آهی در تبریز درگذشت (سام میرزا، 340؛ آذر، 1 / 47؛ گ...
اسحاق (ع) | فرامرز حاج منوچهری , نوری سادات شاهنگیان اِسْحاق‌ (ع‌)، پیامبر و نیای‌ قوم‌ بنی‌ اسرائیل‌ كه‌ در قرآن‌ كریم‌ بارها از او یاد شده‌ است‌. اصل‌ نام‌ او در عبری‌ «یصحاق‌» (فعل‌ مضارع‌) به‌ معنی‌ «می‌خندد» است‌ (نک‍ : گزنیوس‌، 850 ؛ نیز نک‍ : مارتین‌، 661).
ابن ابی الرجال | ابوالحسن علی الكاتب الشیبانی المغربی (د نیمۀ اول سدۀ 5ق / 11م)، منجم و شاعر، مربی و وزیر، یا رئیس دیوان رسائلِ چهارمین امیر زیری، معزّبن بادیس (سلامه یوسف، 11؛ ابن عذاری، 1 / 285)

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام