مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بریانی | معصومه ابراهیمی یا بریونی، بریان، از خوراکهای گوشتی سنتی مردم ایران. واژۀ بریان در فرهنگهای فارسی برشته معنا شده است (نک‍ : آنندراج، نیز لغت‌نامه ... ، ذیل بریان).
امین استرآبادی | حسن انصاری اَمینِ اِستَرابادی، محمدامین بن محمد شریف (د 1036 ق/ 1627 م)، از علمای نامدار امامی و بنیان‌گذار گرایش اخباریه. از آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست، ولی می‌دانیم كه مدتی از دورۀ جوانی خویش را در شیراز سپری كرده، نزد شاه تقی‌الدین محمد نسابه مدت 4 سال دانش اندوخته، و از علوم عقلی بهره گرفته است (امین استرابادی...
تربت | معصومه ابراهیمی تُرْبَت، خاک اطراف مرقد پیامبر اکرم (ص) و آرامگاه امامان و امام‌زادگان، به ویژه خاک‌کربلا، قتلگاه امام حسین‌ (ع) که نزد شیعیان حرمت و قداست ویژه‌ای دارد.
جزری | حنیف قلندری جَزَری، بدیع‌الزمان ابوالعز اسماعیل بن رزاز، مهندس ‌معروف‌ سده‌های ‌6-7ق / 12-13م‌. او را بدیع‌الزمان ابوالعز بن اسماعیل‌نیز خوانده‌اند(حسن، 35؛ نیزنک‍ : حاجی خلیفه، 4 / 1395). از شرح حال وی جز مطالب اندکی که خود در ابتدای کتابش الجامع آورده است، اطلاعی در دست نیست. او می‌گوید که هنگام تألیفِ این کتاب در خدمت...
اضمار | آذرتاش آذرنوش در لغت به معنی پوشاندن و پنهان داشتن است، اما در نحو، عروض، بیان، حدیث و منطق معانی اصطلاحی یافته است.
ربیعه الرأی | احمد پاکتچی ابوعثمان یا ابوعبدالرحمان ربیعة بن ابی‌عبدالرحمان فرّوخ تیمی (د 136 ق / 753 م)، از فقیهان متقدم مدینه و پیشگامان اصحاب رأی.
آذر بیگدلی | جعفر شعار آذَرِ بِیْگْدِلی[āzar-e beygdelī]، لطفعلی‌بیگ شاملو(۱۱۳۴-۱۱۹۵ق/۱۷۸۱-۱۷۲۲م)، شاعر و تذکره‌نویس. وی در اصفهان به دنیا آمد. در ایام کودکی او، به‌سبب بروز فتنۀ محمود افغان (۱۱۳۴ق) خانواده‌اش به ناچار از اصفهان به قم مهاجرت کردند. وی پس از مسافرتهایی،درخراسان به اردوی نادر پیوست و چندی به امور دیوانی مشغول شد، اما...
اوین، باغها | سعیده صائبی مقدم اوین، باغها \ bāqhā-ye evīn\ ، باغهایی سرسبز و خرم که تا پیش از دهۀ 1350 ش، از تفرجگاهها و تابستانگاههای مردم تهران به شمار می‌رفت، اما با گسترش شهر تهران به سمت شمال، اندک‌اندک از گسترۀ آنها کاسته شد. امروزه بسیاری از این باغها در اثر ساخت و سازهای بی‌رویه و گسترش خیابانها و بزرگراهها نابود شده‌اند، شماری از...
آرس | آرِس [āres]، خدای جنگ در دین یونان باستان. او برخلاف همتای رومی‌اش، مارس محبوبیت فراوانی نداشت و پرستش وی در یونان چندان رایج نبود. او مظهر جنبه‌های نامطبوع جنگ و کشتار وحشیانه بود. دست‌کم از زمان هُمر که هویت وی را در حکم پسر زئوس، خدای خدایان، و همسرش هِـرا تثبیت کرد، آرس یکی از خدایان اُلَمپ بود؛ ولی خدایا...
زولبیا و بامیه | آناهیتا شیروانی بروجنی زولبیا به صورت شبکۀ نازک و تخت، و بامیه به شکل لقمه یا میله، نوعی شیرینی‌اند که با حضور در سفرۀ افطار ماه رمضان، جایگاه یک شیرینی آیینی را در فرهنگ مردم پیدا کرده‌اند.
داراب افسر بختیاری | کیانوش کیانی هفت لنگ دارابْ اَفْسَرِ بَخْتیاری، از شاعران محلی‌سرای سرزمین و ایل بختیاری، که اشعارش متکی بر فرهنگ و زبان اهل ایل است.
هدایت، دبستان | حسن موسوی زاده دبستان پسرانه‌ای در محلۀ دروس، واقع در محدودۀ منطقۀ 3 شهرداری تهران.
ابن ابی حاتم | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی حاتِم، عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذِرِ تمیمی حنظلی رازی (240-327ق / 854- 938م)، مفسر، متكلم، فقیه و محدث بنام اسلامی. ظاهراً وی در ری زاده شد و سالهای نخستین زندگیش را در همین شهر گذراند و از پدر خود ابوحاتم و ابوزُرْعۀ رازی دانش و حدیث آموخت و نیز از فضل بن شاذان نیشابوری قرائت قرآن فراگرفت....
ابن علیه | احمد پاکتچی اِبْنِ‌عَلیّه، عنوان مشترک چند تن از عالمان عراق در سده‌های 2 و 3 ق/ 8 و 9 م، بدین شرح:
خدابنده | کریم شریعت خُدابَنْده، شهرستانی در جنوب استان زنجان، به مرکزیت شهر قیدار نبی. این شهرستان از شمال به ابهر، از خاور به بوئین زهرا (استان قزوین)، از جنوب به کبوتر‌آهنگ (استان همدان)، از جنوب باختری به بیجار (استان کردستان) و از باختر به ایجرود محدود است.
مخبرالسلطنه، موقوفات | حسن موسوی زاده موقوفاتی واقع در محله‌های دروس و پاسداران که مهدیقلی خان هدایت ملقب به مخبرالسلطنه واقف آنها بوده است.
بهبهان | محسن احمدی بِهْبَهان‌، شهر و شهرستانی‌ در استان‌ خوزستان‌.
فریدل | حمیدرضا دالوند فِریدْل، اریکا، انسان‌شناس آمریکاییِ اتریشی‌تبار که به همراه همسرش راینهولد لوفلر2 (ه‍ م) در 1344 ش / 1965 م، پژوهشهای میدانی خود را در جامعۀ روستایی و عشایری کهگیلویه و بویراحمد آغاز کرد
دهخدا | محمد دبیرسیاقی علی‌اکبر (1258 ق-1334 ش / 1879-1956 م)، ادیب، شاعر، و از منتقدان اجتماعی معاصر.
باقی بالله | مرجان افشاریان باقیْ بِاللّٰه، ابوالمؤید رضی‌الدین محمد (971 یا 972-1012ق/ 1564 یا 1565-1603م)، فرزند قاضی عبدالسلام بن خلجی سمرقندی قریشی، از مؤسسان و مروجان طریقۀ نقشبندیۀ هند. وی در کابل زاده شد، ولی چون مدتی دراز در دهلی، و مدتی نیز در ماوراءالنهر مقیم بود، او را در مآخذ خواجه محمدباقی نقشبندی دهلوی، خواجه باقی بالله ده...
ارزروم | عنایت الله رضا اَرْزِروم‌، نام‌ استانی‌ در شمال‌ شرق‌ تركیه‌ كه‌ مركز اداری‌ آن‌ نیز شهری به‌ همین‌ نام‌ است‌. این‌ منطقه‌ بخشی‌ از ارمنستان‌ بزرگ‌ بود و ارمنیان‌ آن‌ را كارین‌ می‌نامیدند كه‌ در برخی‌ مآخذ این‌ نام‌ به‌صورت كرنه و كارنوی نیز آمده‌ است‌ (خورنی‌، 201؛ یاقوت‌، بلدان‌، 1/ 206؛ پاولی‌، LIX/ 1924؛ IA, IV/ 341). د...
رصدخانه | بخش علوم , مصطفی یاوری آیین رَصَدْخانه، در لغت به معنی جایی برای رصد است، اما در این مقاله به «نهاد»ی گفته خواهد شد که 3 شرط زیر را داشته باشد:
روح الامین | مرتضی طاهری برزکی روحُ‌الْاَمین، میر محمدامین میرجملۀ شهرستانی اصفهانی (د 1047 ق/ 1637 م)، از رجال و شاعران معروف سدۀ 11 ق/ 17 م .
آثار و مفاخر فرهنگی، انجمن | منوچهر دین‌ پرست آثار و مفاخر فرهنگی، انجمن \anjoman-e āsār va(o) mafāxer-e farhangī\، انجمنی فرهنگی واقع در خیابان ولیعصر جنوبی، میدان منیریه، خیابان سرگرد بشیری (پل امیربهادر).
زینت المجالس | حسن ذوالفقاری از مهم‌ترین و مفصل‌ترین مجموعه داستانهای فارسی نوشتۀ محمد مجدالدین حسینی، متخلص به مجدی. در 1004 ق / 1596 م، مؤلفْ کتاب را به خواهش یکی از دوستانش نگاشته است.
آبکار، موزه | شیوا جعفری آبکار، موزه \ mūze-ye āb-kār\ ، موزه‌ای در مجموعۀ کاخ ـ موزه‌های سعدآباد. این بنا پیش از انقلاب به کاخ لیلا پهلوی معروف بود و در 1373 ش به موزۀ مینیاتور آبکار بدل شد.
آستانه حضرت عبدالعظیم | صادق سجادی آسْتانۀ حَضْرَتِ عَبْدُالْعَظیم، عنوانی که بر مرقد حضرت عبدالعظیم ‎بن عبدالله از نوادگان امام حسن مجتبى(ع) و بناهای وابسته و پیوسته به آن در شهر ری اطلاق می‎شود. زمینۀ تاریخی ابوالقاسم عبدالعظیم ‎بن عبدالله‎بن علی ‎بن حسن ‎بن زید بن حسن ‎بن علی ‎بن ابی ‎طالب(ع) در روزگار امام هادی(ع) به قصد زیارت مرقد امام رض...
سبد | نیره افتخاری ظرفی دست‌بافت به شیوۀ سنتی از مواد نیمه‌سخت، مانند ترکه‌های تر و نازک درختان یا از نیهای باتلاقی تغییرشکل‌نداده، برای نگهداری و حمل میوه و هر نوع شیء جامد.
آبک، قله | مجید یاسینی آبک، قله \ qolle-ye ābak\ ، قله‌ای واقع در قسمت میانی جادۀ میگون به شمشک. این قله در میان کوهنوردان به قلۀ پی استخر معروف است و در گویش محلی به آن اُوَک و آباک نیز گفته می‌شود. قلۀ آبک از شرق به درۀ لجنی، از غرب به درۀ آبک، و از جنوب غربی به خربزدره محدود است و فقط از سمت شمال و جنوب به دیگر قله‌های منطقه متص...
هومن، خانه تاریخی | ناصر پازوکی طرودی خانه‌ای متعلق به دکتر احمد هومن، از رجال دورۀ پهلوی دوم، واقع در جبهۀ غربی شهر میگون و در دامنۀ جنوب شرقی کوه استرچال.
استرابادی | محسن جعفری مذهب اِسْتَرابادی، ميرزا محمد مهدی خان‌ (د ح‌ 1173ق‌/ 1760م‌) فرزند محمدنصير، منشی‌ و وقايع‌ نگار نادرشاه‌ افشار. استرابادی، به‌ گفتۀ برخی‌ از نويسندگان‌ معاصرش‌، در شعر كوكب‌ تخلص‌ می‌كرده‌ است‌ (كشميری، 10، 111). واله‌ داغستانی‌ (نك: ذيل‌ كوكب‌) نيز شرح‌ حال‌ او را با نام‌ ميرزا مهدی كوكب‌ آورده‌ است‌ (نيز نك: ع...
احمد بن نظام الملک | نگین یاوری اَحْمَدِ بْنِ نِظامُ‌الْمُلْک، ابونصر وزیر (د 544ق/ 1149م)، از پسران خواجه نظام‌الملک طوسی، وزیر معروف سلجوقی. احمد، به قوام‌الدین صدرالاسلام، نظام‌الملک دوم و ضیاءالملک ملقب بود. وی 4 سال (500-504ق) وزارت سلطان محمد بن ملکشاه (498-511ق) و نیز بعد از 12 سال وقفه، مدت یک سال (516-517ق) وزارت خلیفۀ عباسی المستر...
ابراهیم بن سندی | صادق سجادی اِبْراهیمِ ‌بْنِ سِنْدیِّ بْنِ شاهَک، یکی از طرفداران و غلام‌زادگان آزاد شدۀ (مولی) عباسیان در سدۀ 3 ق / 9 م. پدر او سِندی ابن شاهک (ﻫ م) از امیران و ملازمان وفادار خلفای نخستین عباسی بود (نک‍ ‍: یعقوبی، 2 / 410؛ ابن اثیر، 6 / 164؛ مسعودی، 3 / 378) که ظاهراً یک چند به حکومت شام (جاحظ، الحیوان، 5 / 393-395) و ...
ابن بابک | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ بابَك‌، ابوالقاسم‌ عبدالصمد بن‌ منصور بن‌ بابك‌ شاعر عهد ديلميان‌ (د 410 ق‌/ 1019 م‌). از نام‌ نيايش‌ بابك‌ چنين‌ برمی‌آيد كه‌ از خاندانی‌ ايرانی‌ بوده‌ است‌ (قس‌: لغت‌ نامۀ دهخدا)، اما خُضير او را عربی‌ پاك‌نژاد از قبيلۀ سليم‌ كه‌ شاخه‌ای‌ از عدنان‌ است‌ پنداشته‌ (كحاله‌، 382، به‌ نقل‌ از المورد). چون...
ابن حسام قهستانی | فتح الله مجتبایی اِبْنِ حُسامِ قُهِسْتانی‌، يا خوسفی‌، شمس‌الدين‌ محمد بن‌ حسام‌الدين‌، از شاعران‌ معروف‌ شيعی‌ سدۀ 9 ق‌/ 15 م‌. وی‌ در حدود 782 ق‌ در خوسف‌ قهستان‌ (كه‌ اكنون‌ از نواحی‌ بيرجند است‌) زاده‌ شد و در همانجا به‌ تحصيل‌ مقدمات‌ علوم‌ پرداخت‌. به‌ گفتۀ مولانا حسامی‌ واعظ در مزارنامه‌، پدران‌ وی‌ اهل‌ علم‌ و ارشاد ب...
ابراهیم بن اسماعیل دیباج |
تاریخ نائین | مریم سامعی کتابی در تاریخ، انساب خاندانها و فرهنگ مردم نائین، تألیف عبدالحجت بلاغی.
بازداری | محمدعلی مولوی (تل‍ : دبا) فن شکار با باز و دیگر پرندگان شکاری مانند شاهین، چرغ، باشه و قوش و جز آنها و نیز ضوابط گزینش و شیوۀ پرورش و آموزش، نگهداشت، بهداشت و شناخت بیماریهای این پرندگان و چگونگی درمان آنها (کشاجم، 48، 56، 115-116؛ حسن، 49-50، 62-65، 79-94).
آسوریان | مسعود جلالی مقدم آسوریان، یکی از گروههای قومی ساکن در ایران و برخی کشورهای دیگر که هویت، فرهنگ و تاریخ مختص به خود دارند. جمعیت آسوریان جهان را بین 000‘300 تا حدود یک میلیون نفر تخمین زده‎اند که در ایران، عراق، ترکیه، سوریه، اردن، لبنان، ایالات متحدۀ امریکا، اتحاد جماهیر شوروی و برخی از کشورهای اروپایی زندگی می‎کنند (دایرةالم...
جبال | علی کرم همدانی جِبال، یا عراق عجم، نامی که جغرافیانویسان متقدم اسلامی بر ناحیۀ کوهستانی غرب ایران اطلاق ‌کرده‌اند. واژۀ جبال در زبان عربی جمع «جبل» به معنی کوه است. این نام با وضع جغرافیایی این منطقه که ناحیه‌ای کوهستانی است، همخوانی دارد. نام جبال بعدها متروک شد و در سدۀ 6 ق/ 12م در روزگار سلجوقیان، آن ‌را عراق عجم نامیدند...
ابن ابی داوود | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌داوود (جایگزین مقالۀ دبا)، ابوبکر عبدالله بن سلیمان بن اشعث اَزْدی سجستانی (230-316 ق/ 845- 928 م)، محدث، فقیه و مقری. وی در سیستان زاده شد و نخستین‌بار در 241 ق/ 855 م در کنار پدر در طوس به مجلس حدیث محمد بن اسلم طوسی نشست و حدیث نوشت (خطیب، 9/ 464-465). از آن پس همراه پدر به سرزمینهای مختلف سفر ...
حاتم نامه | محمود امیدسالار حاتِمْ‌نامه، مجموعه‌ای از داستانهای به‌هم‌پیوسته دربارۀ سخاوت و جوانمردی‌ حاتم طایی (د اواخر سدۀ 6 م)، شاعر و جوانمرد مشهور دورۀ جاهلی.
پانزده افسانه | محمد جعفری (قنواتی) عنوان کتابی از حسین کوهی کرمانی (1276-1337 ش / 1897- 1958 م) روزنامه‌نگار، ادیب و پژوهشگر معاصر، که افسانه‌های آن در سالهای 1309-1313 ش از شهرها و روستاهای کرمان، ابیانه، نطنز و اصفهان جمع‌آوری شده‌اند.
ابن اکفانی | بخش علوم اِبْنِ اَكْفانی‌، شمس‌الدين‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ ساعد انصاری‌، پزشك‌، رياضی‌دان‌ و اديب‌ مشهور مصری‌. وفاتش‌ بنابر مشهور در صفر 749 ق‌/ مۀ‌ 1348 م‌ (ابن‌ اياس‌، 1(1)/ 523) و به‌ قولی‌ در 23 شوال‌ 749 ق‌/ 14 ژانويۀ‌ 1349 م‌ (مقريزی‌، 2(3)/ 797) اتفاق‌ افتاده‌ است‌. ابن‌ اكفانی‌ در سنجار، از شهرها...
دایی جان ناپلئون | محمد پارسانسب دایی‌جانْ ناپِلْئون، عنوان رمانی جذاب و طنزآمیز از ایرج پزشک‌زاد (تألیف: 1348- 1349 ش).
چهل منبر | عمادالدین باقی چِهِلْ‌مِنْبَر، مراسمی که از هنگام غروب آفتاب روز تاسوعا (شب عاشورا) به همراه روشن‌کردن شمع در مکانهای مقدس اجرا می‌گردد.
انسان شناسی، انجمن | جلال الدین رفیع فر اِنْسانْ‌شِناسی، اَنْجُمَن، از انجمنهای علمی و رسمی در حوزۀ مطالعات انسان‌شناسی.
اصحاب اجماع | حسن انصاری صطلاحی در علم رجال امامیه كه بر گروهی از راویان در سده‌های 2 و 3 ق / 8 و 9 م اطلاق می‌شود. در دیدگاه مشهور نزد رجالیان، ویژگی این گروه آن است كه آنچه از اخبار، اسنادش تا اصحاب اجماع صحیح باشد، حكم به صحت آن می‌شود.
روزبهان محمد شیرازی | بخش هنر و معماری , حمیدرضا افسری روزْبِهانْ مُحَمَّدِ شیرازی، مذهّب و خوش‌نویس برجستۀ مکتب شیراز در سدۀ 10 ق/16 م.
تهذيب الاحکام | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث تَهْذیبُ الْاَحْکام، عنوان مجموعه‌ای در احادیث فقهی از ابوجعفر محمد بن حسن طوسی (د 460ق/ 1068م)، سومین کتاب از کتب اربعۀ امامیه. از شیخ طوسی به عنوان فقیهی برآمده از محفل متکلمان بغداد، انتظار نمی‌رفت که به گردآوری مجموعه‌ای حدیثی دست یازد؛ با این‌همه، موضع او در قبال حجیت اخبار آحاد، اقتضا داشت تا وی مباحث ا...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام