مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن ازرق احمد |
سیراب شیردان | نگار عظیمی پور از خوراکهای سنتی که در آن، دستگاه گوارش ــ به‌جز رودۀ ــ حیوانات علف‌خوار و نشخوار‌کننده چون گوسفند، بز و گاو، به روشهای مختلف و با ترکیب مواد دیگر پخته می‌شود و در تداول عامه، به‌صورت «سیراب شیردون» یا «سیرابی» نیز آمده است.
شعبده بازی | عبدالحسین مرتضوی شُعْبَده‌بازی، نمایشی سرگرم‌کننده که با نیرنگ و زیرکی موجب شگفتی بیننده می‌گردد. شعبده‌بازی را چشم‌بندی، نظربندی، حقه‌بازی، نیرنگ، تردستی، سبک‌دستی و علم ریمیا نیز نامیده‌اند
زرگنده | پویا هیبت اللهی زرگنده \ zargande\ ، درگذشته روستایی از توابع شمیران، و امروزه محله‎ای واقع در منطقۀ 3 شهرداری تهران.
دربند، مسجد جامع و حسینیه | حسن موسوی زاده دربند، مسجد جامع و حسینیه \ masjed(d-e) jāmeʾ va hoseyniy(yy)e-ye dar-band\ ، مسجد و حسینیه‌ای قدیمی روبه‌روی یکدیگر در خیابان دربند، بعد از کلانتری، کوچۀ شهید محمد میری، جنب بن‌بست لادن، واقع در شهرداری منطقۀ 1 تهران.
احرام | عبدالامیر سلیم اصطلاحی فقهی در مبحث حج و آن یكی از اركان حج یا عمره است كه با تحقق آن برخی از اعمال كه در حالت عادی بر شخص مباح بوده، موقتاً بر وی حرام می‌شود.
تحقیق ماللهند | یونس کرامتی تَحْقیقُ ما لِلْهِنْد، شاهکار ابوریحان‌ بیرونی(ه‍ ‌م) که‌ در آن حاصل تحقیقات ارزندۀ خود دربارۀ همۀ مظاهر فرهنگ و تمدن هند را گرد آورده است.
املش | جعفر اسحاقی تیموری اَمْلَش، بخش و شهری به همین نام در شهرستان رودسر واقع در جنوب شرقی استان گیلان.
ابراهیم (ع) | صادق سجادی
ادوار | تقی بینش اَدْوار، جمع‌ دور، اصطلاحی‌ در نظام‌ موسیقی‌ قدیم‌ ایران كه‌ گام‌ در موسیقی‌ كنونی‌ جای‌گزین‌ آن‌ شده‌ است‌. اگرچه‌ نظام‌ علمی‌ موسیقی‌ ایران‌ از ادواری‌ به‌ دستگاهی‌ تحول‌ یافته‌ است‌، ولی‌ شواهدی‌ وجود دارد كه‌ باقی‌ ماندن‌ آثاری‌ از نظام‌ ادواری‌ را تأیید می‌كند. برای‌ نمونه‌ می‌توان‌ به‌ كاربرد نامهای‌ قد...
آبکار | میترا آقامحمدحسنی آبکار \ābkār\، کلارا، از نگارگران معاصر ایران.
چهل بره، کوه | ناصر پازوکی طرودی چهل‌بره، کوه \ kūh-e čehel-barre\ ، کوهی واقع در غرب درۀ قوش‌خانه (راهی که از ایرا به دشت لار می‌رود) و سمت شرق درۀ گل سرداب. این کوه که آبریز آن به سمت دشت لار است، با بلندی 060‘ 3 متر از سطح دریا در °51 و ´5/ 50 طول شرقی، و °35 و ´53 عرض شمالی قرار دارد. چشمۀ آبی نیز از دامنۀ غربی چهل‌بره به سمت رودخانۀ دشت...
آذین بندی | معصومه ابراهیمی آذینْ‌بَنْدی، تزیین و آرایش شهرها، بازارها، میدانها و ارگهای سلطنتی و بستـن طاق‌نصرت بـه هنـگام جشنهای ملـی ‌ـ ‌مذهبی و مراسم استقبال از شاهان، امیران و میهمانان بزرگ خارجی.
اسپنوی | بهمن حمیدی اِسپَنوی \ espanu(o)y\ ، نام کنیزک تَژاوْ، داماد افراسیاب. چون کیخسرو پیمان کرده بود که هرکه در نبرد توران این زن ماهرخ را زنده به کف آورد، به او تحفه‌های شاهوار خواهد داد، بیژن نامزد شد و چون تژاو جنگ او را برنتابید (شاهنامه، 20، 76، 78)، گریخت و اسپنوی را بر ترک اسب خود نشاند و به توران تاخت. چون اسب درماند...
بیرجند | محمدحسن گنجی بیرْجَنْد، شهرستان‌ و شهری‌ در استان‌ خراسان‌ جنوبی‌ و مركز آن‌ استان‌.
تابوت عهد | فاطمه لاجوردی تابوتِ‌ عَهْد، صندوق یا جعبه‌ای چوبی با پوشش طلا که از مقدس‌ترین اشیاء دینی و عبادی نزد بنی‌اسرائیل بوده است.
التبیان فی تفسیرالقرآن | مهدی مطیع اَلتِّبْیانُ فی تَفْسیرِ الْقُرآن، اولین تفسیر جامع شیعی، نوشتۀ ابوجعفر محمدبن حسن طوسی (د 460ق / 1068م)، با صبغه‌ای کلامی و رویکردی دِرایی در 10 جلد. شیخ طوسی این تفسیر را در دوران زندگی در نجف و احتمالاً بر اثر اوضاع سیاسی و مشکلاتی که در آن زمان برای تشیع پدید آمد، نوشته است.
حاتم طایی | صبحه عبادی شخصیت نیمه‌‌افسانه‌ای پیش از اسلام، شاعر و نماد بخشندگی. در ادب اخلاقی «سخاوت»، هیچ‌کس در جهان عرب به پای حاتم نمی‌رسد و عباراتی مانند «اجود من حاتم» و «جود حاتم» به‌صورت مثل سائر رواج یافته است (میدانی، 1 / 253).
ابوالفتح خان زند | ابوالفضل خطیبی (1169-1201 ق / 1756-1787 م)، پسر ارشد كریم خان كه در دوران پرآشوب پس از مرگ پدر، مدت كوتاهی به سلطنت رسید.
ابن انباری | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اَنْباری‌، ابوبكر محمد بن‌ قاسم‌ انباری‌ (رجب‌ 271 ـ ذيحجۀ 328 ق/ ژانويۀ 885 م‌ ـ سپتامبر 940 م)، اديب‌، نحوی‌، لغت‌شناس‌، مفسّر و عالم‌ به‌ علم‌ قرائات‌. وی‌ را گاه‌ انباری‌ می‌خوانند، اما غالباً لفظ ابن‌ را بر آن‌ می‌افزايند، شايد بيشتر به‌ آن‌ جهت‌ كه‌ از پدر، ابومحمد قاسم‌ بن‌ محمد انباری‌ (د 304 ق...
اعتباریات | عبدالکریم سروش صطلاحی در فلسفه و كلام اسلامی. اگرچه واژۀ اعتباری كاربرد پردامنه‌ای دارد، لیكن بجز شهاب‌الدین سهروردی (از متقدمان) و محمدحسین طباطبایی (از متأخران)، ظاهراً كسی فصلی مستقل در تبیین اعتباریات و تمییزشان از دیگر مفاهیم نگشوده است.
آذر برزین مهر | پرویز رجبی آذَرْ بُرْزینْ‌مِهْر [āzar borzīn- mehr]، سومین آتشکده از 3 آتشکدۀ اساطیری ـ تاریخی مهم آیین زردشت که در کنار آذرگُشنَسپ (آتش شاهان و رزمیان) و آذر فرنبغ (آتش روحانیان)، در مقام آتش کِشت‌ورزان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نام این آتشکده حکایت از قدمت آن می‌کند و احتمالاً چنین عنوانی پیش از زردشت، یعنی در ع...
بیس شش نورزما | نادعلی فلاح زاده (بیست‌وشش ماه نوروز)، مجموعه مراسمی باستانی همراه با جشن و سرور. این مراسم براساس گاه‌شماری بومی مازندرانی در 26 نوروزماه، برابر با 28 تیرماه شمسی، و 26 اسفندماه فرسی یا یزدگردی نو در بسیاری از مناطق مازندران با اندکی اختلاف برگزار می‌شود.
خوافی | محسن شرفایی مرغکی زین‌الدین ابوبکر محمد بن محمد هروی حنفی خوافی (757- 838 ق / 1356-1435 م)، از صوفیان نامدار هرات و از اقطاب سلسلۀ سهروردیه در سده‌های 8 و 9 ق و مؤسس شاخۀ زینیه یا زین‌الدینیان.
اشکبوس | روزبه زرین کوب \aškbūs\، در داستانهای حماسی ایرانی، جنگجوی کشانی که برای یاری افراسیاب تورانی، به سپاه پیرانِ ویسه پیوست و به جنگ ایرانیان رفت.
اسارت بابلی | اِسارَتِ بابِلی [esārat-e bābelī]، تبعید قهرآمیز یهود به سرزمین بابل در پیِ فتح مملکت یهودا در 598-597 و 587-586ق‌م. پس از آنکه فاتح بابل، کورش کبیر به قوم یهود رخصت داد که به فلسطین مراجعت کنند، تبعید رسماً پایان یافت (538ق‌م). مورخان در این باره هم‌عقیده‌اند که چندین نفی‌بلد رخ داده است (هر یک پس از قیامی د...
آرس نوا | آرْسْ‌نُوا [ārs novā] (در لاتینی قرون وسطى به معنی هنر نو)، در تاریخ موسیقی، دورۀ شکوفایی فوق‌العادۀ موسیقی در سـدۀ 14م، بـه ویژه در فرانسه. اصطلاح آرس‌نوا در برابر آرس‌آنتیکوا (هنر کهن) در سدۀ 13 م عنوان رساله‌ای بود که فیلیپ دو ویتْری آهنگساز در حدود سال 1320م نوشت. فیلیپ که پرشورترین دوستدار و مروج هنر نو ...
ابن غانم | احمد بادکوبه هزاوه عنوان چند تن از افراد خاندانی كه در سده‌های 7 و 8ق / 13 و 14م در عصر مماليك مصر و شام می‌زيستند و بيشتر اديب، شاعر، كاتب و يا عهده‌دار مناصب ديوانی بودند.
رویمر | نیره افتخاری , عبدالله ناصری طاهری رویْمِر، هانس روبرت (1915-1997 م / 1293-1376 ش)، اسلام‌شناس و ایران‌شناس نامدار آلمانی در سدۀ 20 م. برخی او را تنها به‌سبب مدیریت مؤسسۀ باستان‌شناسی آلمان در قاهره (نخستین مرکز بررسیهای شرقی آلمان)، باستان‌شناس دانسته‌اند.
ثنایی مشهدی | جمیله اعظمیان ثَناییِ مَشْهَدی، خواجـه حسین بن غیاث‌الـدین محمـد (د 996ق/ 1588م)، از پیشگامان برجستۀ سبک هندی و از قصیده سرایان بزرگ قرن 10ق/ 16م. ثنایی چنان که خود در مقدمۀ دیوانش یاد کرده، نامش حسین و نام و لقب پدرش غیاث‌الدین محمد المشهدی، و شهرتش ثنایی است (ص 4). از این‌رو، قول عبدالنبی فخرالزمانی (ص 198) و اسماعیل پاش...
بامیان | علی کرم همدانی بامیان، نام ولایت (استان) و شهری کهن در مرکز افغانستان، این استان از شمال به استان سمنگان، و از جنوب به استانهای غزنی و ارزگان، از خاور به استانهای بغلان، پروان و ورداق (ورک)، و از باختر به استانهای سرپل و غور محدود می‌گردد (ﻧﻜ : ﻫ د، نقشۀ افغانستان). مساحت این استان 414‘17 ﮐﻤ 2 و جمعیت آن براساس سرشماری 1358...
اسحاق بن عمران | یونس کرامتی اِسْحاقِ بْنِ عِمْران‌، ملقب‌ به‌ سم‌ ساعه‌ و صاحب‌ اطریفل‌ (د 279ق‌/ 892م‌)، پزشك‌ پرآوازۀ مسلمان‌.
ابن مسجح | تقی بینش ابوعثمان (يا ابوعيسی) سعيد بن مسجح، بنيان گذار موسيقی و سرايش هنری (غناء المتقن) عرب و يكی از بزرگ ترين موسيقی‌دانان و خوانندگان سدۀ 1ق / 7م.
خطایی | ناهید دادبه خَطایی، تخلص چند شاعر: 1. خطایی صفوی، شاه اسماعیل (سل‍ 905-930 ق / 1500-1524 م)، از شاعران سدۀ 10 ق / 16 م، پسر سلطان حیدر و بنیان‌گذار سلسلۀ صفوی
اقبالیه | نورالله کسایی اقبالیه \eqbāliy(yy)e\، نام دو مدرسۀ معروف به «اقبالیۀ شافعیه»، و «اقبالیۀ حنفیه» در دمشق، مخصوص تعلیم و تعلم پیروان مذاهب شافعی و حنفی در آن دیار که در اوایل سدۀ 7 ق / 13 م، توسط جمال‌الدین اقبال (د 604 ق / 1207 م در قدس) از خادمان دولت ایوبی تأسیس شده، و به همو منسوب گردیده است (ابوشامه، 59؛ نعیمی، 1 / 158-...
بقره، سوره | محمدعلی لسانی فشارکی بَقَره‌، دومین‌ و طولانی‌ترین‌ سورۀ قرآن‌ مجید، دارای‌ 40 واحد موضوعی‌ (ركوع‌)، 286 (یا 284 یا 285 یا 287) آیه‌، 121‘6 كلمه‌ و 500‘25 حرف‌ (خازن‌، 1 / 19؛ فیروزآبادی‌، 1 / 133؛ قس‌: رامیار، 583).
احمد علوی | صمد موحد اَحْمَدِ عَلَوی، یا سیداحمد فرزند زین‌العابدین علوی (یا حسینی) عاملی اصفهانی، حکیم، متکلم و محدث مشهور قرن 11ق/ 17م، از شخصیتهای بزرگ مکتب فلسفی اصفهان و مفسر الهیات شفای ابن‌سینا.
سیاوچمانه | اسماعیل شمس نوعی آواز بدون ساز و نوایی مشهور در اورامان و مناطق اورامی‌نشین استانهای کرمانشاه، کردستان و سلیمانیۀ عراق.
دبیری | روزبه زرین کوب عنوان یکی از مشاغل و مناصب مهم دیوان‌سالاری در دولتهای اسلامی که پیامد گسترش قلمرو اسلامی و پیچیده‌شدن مسائل و روابط اداری و مالی حکومتهای مسلمان بود و استفاده از صاحب‌منصبان و کارکنان متخصص در این امور، یعنی «دبیران» را الزام می‌کرد.
اقلیدسی و نااقلیدسی، هندسه | بخش علوم پایه و مهندسی اقلیدسی و نااقلیدسی، هندسۀ\hendese-ye oqlīde (o)sī-o(va) nā-oqlīde(o)sī\، یا اِقلیدِسی و نااِقلیدِسی، مطالعۀ نقاط، خطوط، زاویه‌ها، صفحات و حجمها ست که یا بر مبنای 10 اصل موضوع و متعارفِ انتخاب‌شدۀ اقلیدس (ح 300 ق‌‌م)، یا بر مبنای شکل تغییریافته‌ای از اصول اقلیدسی صورت می‌گیرد. این اصول و قضایای ناشی از آنها ر...
آبسکون | صادق سجادی , جعفر شعار آبَسْكون، یا آبُسْكون، آبِسْكون، اَبَسکون، جزیره یا بندرگاهی كهن در جنوب شرقی دریای خزر و شمال باختری استراباد در مصب رود گرگان كه جغرافی‌دانان متقدم طول شرقی آن را °79 و ´45 و عرض شمالی آن را °37 و ´10 یا ´15 تعیین كرده‌اند (ابوالفدا، 36؛ وثوق زمانی، 29، به نقل از خواجه نصیر). با اینهمه، اكنون محل دقیق آن شن...
بنی اغلب | محمد نوری بَنیْ‌اَغْلَب، خاندانی از عرب تمیمی ‌كه از 184 تا 296ق / 800 تا 909م در تونس فرمانروایی داشتند. عنوان بنی‌اغلب برگرفته از نام اغلب بن سالم مرورودی، پدر ابراهیم، بنیان‌گذار این خاندان است
تشرین | حسین روح اللهی صورت متأخر نام ماهی که در گاه‌شماریهای رایج در بین‌النهرین و نواحی مجاور، مقارن با اعتدال پاییزی آغاز می‌شده است. در صورت کهن گاه‌شماری بابلی، سال در نقطـۀ اعتدال پاییـزی و با ماه تشریتو ــ مأخوذ از واژۀ آرامی شرو (شروع) به معنی آغاز کردن (لانگدون، 29؛ جودائیکا، ذیل «تشری1») ــ نو می‌شد (البته آغاز سال بابلی ...
پیپا | هومان اسعدی پیپـا، سازی زهی زخمه‌ای از خانوادۀ بربط و عود، با بدنه‌ای گلابی‌شکل و دسته‌ای کوتاه، از سازهای اصلی و کهن موسیقی چین. در متون چینی سدۀ 2ق‌م از پیپا یاد شده است.
بابا الیاس خراسانی | جلال خسروشاهی بابا اِلْیاسِ خُراسانی، ابوالبقا الیاس بن علی، از مشهورترین مشایخ صوفیۀ تركمن در نیمۀ سدۀ 7 ق/ 13م كه جنبش و طریقۀ بابایی منسوب به اوست. او را باباالیاس عجم وباباالیاس دیوانه نیز می‌خواندند (عاشق پاشازاده، 46، 191، حاشیۀ 1؛ نشری، 6/ 47؛ نیز نك‍ : علوان، 13؛ اجاق، 2, 4؛ سبط ابن جوزی، 2/ 733).
اوستیا | عنایت الله رضا اوسِتیا، سرزمینی شامل دو بخش كه بخشی از آن با نام «جمهوری خودمختار اوستیای شمالی» تابع جمهوری فدراتیو روسیه، و بخش دیگر آن با نام «استان خودمختار اوستیای جنوبی» تابع جمهوری گرجستان است.
ابن خالویه، علوم قرآنی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌خالویه، در دبا مقاله دارد.
ابن بلیمه | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ‌بَلّیمه، ابو‌علی حسن بن خلف بن عبدالله بن بلیمۀ قیروانی (427 یا 428- 13 رجب 514 ق/ 1036 یا 1037- 8 اکتبر 1120 م)، مقری بزرگ اسکندریه. خاندانش ساکن قیروان بودند و خود نیز در آنجا زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی را در همان شهر به سر برد (نک‍ : ذهبی، 1/ 380؛ صفدی، 11/ 430). نسبتهـای «هوّاری» (منسوب به قبی...
ابراهیم بن ولید | صادق سجادی اِبْراهیمِ ‌بْنِ وَلید، ابواسحاق (خلافت 126-127 ق / 744-745 م) ملقب به مخلوع، سیزدهمین خلیفۀ اموی. در منابع تاریخی نخستین بار از ابراهیم در روزگار خلافت برادرش یزیدبن ولید بن یزید معروف به ناقص، یاد شده است. گفته‌اند که یزید 3 روز پس از آغاز خلافت، زیر فشار قَدَریه که خود به آنان گرایش داشت، ابراهیم را به جان...
ابن سلمون | فرامرز حاج منوچهری اِبْنِ‌‌سَلْمون، عنوانی مشترک برای دو فرزند علی بن عبدالله ابن سلمون کنانی که در سدۀ 8 ق/ 14 م، در اندلس می‎زیستند:

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام