مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

نیاوران، فرهنگسرا | شیوا جعفری مجموعه‌ای فرهنگی واقع در محلۀ حصاربوعلی در جنوب نیاوران.
روزن، فریدریش | عسکر بهرامی روزِن، فریدریش (30 اوت 1856 م/ 8 شهریور 1235 ش)، سیاست‌مدار و خاورشناس آلمانی و نویسندۀ آثار متعددی در زمینه‌های تاریخ ایران، و زبان و ادبیات فارسی.
خوقند، خانات | یدالله غلامی مایانی نام سرزمین و سلسله‌ای از خوانین در شرق ماوراءالنهر که سرانجام به دست روسیه برافتاد.
آب پشنگ، رود |
اسکیمو ـ آلئوت، زبانهای | بخش زبان شناسی اِسکیمو ـ آلِئوت، زبانهایِ \zabānhā-ye eskimo āle[ˀ]ut-\، نیز اِسکیمالِئوت، اینوئیت ـ آلئوت، خانوادۀ زبانهایی که اقوام اسکیمو (ه‍ م) و آلئوت در گروئِنلند (گرینلند)، کانادا، آلاسکا و بخش شرقی سیبری بدان سخن می‌گویند. آلئوت زبانی است واحد که دو گویش از آن بر جای مانده است. زبان اسکیمو از دو شاخه تشکیل می‌شود: ی...
تراویح | فاطمه مجاهدی تَراویح، از مصطلحات فقهی اهل سنّت، و ناظر به نوافلی است که در شبهای ماه رمضان به جماعت و با آدابی خاص اقامه می‌گردد. تراویح که از مادۀ روح، و مفرد آن ترویحه است
برهان محقق | نجیب مایل هروی بُرْهان‌مُحَقِّق‌، سید برهان‌الدین ‌محقق‌ حسینی ‌ترمذی ‌(د ح‌642ق‌ / 1244م‌)، از صوفیان‌ مشهور و از جملۀ پیران‌ مولانا جلال‌الدین‌ محمد بلخی‌. او در میان‌ مردم‌ خراسان‌ به‌ «سید سِرّدان‌» شهرت‌ داشته‌ است‌. این‌ شهرت‌ به‌ اعتبار فراست‌ و اشراف‌ برهان‌ محقق بر ضمایر و خواطر مردم بوده است (افلاكی‌، 1 / 56؛ سپهس...
اسکافی، ابوجعفر | ناصر گذشته اِسْكافی‌، ابوجعفر محمدبن‌ عبدالله‌، متكلم‌ پر آوازه‌ و تشیع‌گرای‌ مكتب‌ معتزلۀ بغداد (د 240ق‌/ 854م‌). با اینكه‌ نیاكانش‌ اهل‌ سمرقند بودند (ابن‌ ندیم‌، 213)، او را ظاهراً به‌ واسطۀ اقامت‌ در اسكاف‌، اسكافی‌ خوانده‌اند. اسكاف‌ نام‌ ناحیه‌ای‌ از نهروان‌ بود كه‌ بین‌ بغداد و واسط قرار داشت‌ (یاقوت‌، 1/ 252؛ سم...
غوص | محمدعلی جودکی غوص، روش سنتی صید مروارید با فرورفتن در آب.
اصل چهار، برنامه | مجید رهبانی \barnāme-ye asl-e ča(ā)hār\، برنامۀ کمکهای اقتصادی و فنی دولت ایالات متحدۀ آمریکا به کشورهای توسعه‌نیافته پس‌از جنگ جهانی دوم.
گلخندان، دژ | ناصر پازوکی طرودی دژ یا قلعه‌ای واقع در فاصلۀ 5 / 4 کیلومتری سمت جنوب جادۀ تهران ـ بومهن ـ مازندران و در دامنۀ تپه‌ماهورهای سمت مشرق مسیل رودخانۀ سیاه‌رود و در سمت شمال ارتفاعات منتهاالیه رودخانۀ رودهن
بریدبن معاویه | احمد پاکتچی بُرَیدِ بْن‌ مُعاویه‌، ابوالقاسم‌ عجلی‌ (د پیش‌ از 148ق‌ / 765م‌)، از اصحاب‌ برجستۀ امام‌ باقر و امام‌ صادق‌(ع‌). پدرش‌ معاویه بن‌ ابی‌ حكیم‌ حاتم‌ از خاندانی‌ از اعراب‌ عجلی‌ مهاجر به‌ كوفه‌ بود
ام سلمه | عبدالامیر سلیم اُمِّ سَلَمه، كنیۀ هند (یا رمله، نک‍ : ذهبی، 2/ 201-202؛ زبیری، 337؛ قس: ابن عبدالبر، 4/ 1920) دختر ابوامیة بن مغیره، همسر پیامبر اكرم (ص). ابوامیه یكی از بخشندگان عرب بود، ازاین‌رو، او را «زادالراكب» می‌نامیدند (ذهبی، همانجا). مادرش عاتكه دختر عامر ابن ربیعۀ كنانی بود (ابن سعد، 8/ 86؛ ابن حبیب، 83).
پیرانشهر | کریم شریعت پیرانْشَهْر، شهرستان و شهری در جنوب باختری استان آذربایجان غربی. شهرستان‌پیرانشهربا259‘2کمـ‍2وسعت و721‘86 تن جمعیت (1375ش) بامرکزیت شهر پیرانشهر، متشکل از دوبخش به نامهای مرکزی و لاجان (لاهیجان)، و 5 دهستان، یک شهر و 156 آبادی دارای سکنه است.
ابن شاذان، محمد | احمد پاکتچی محمد بن احمد بن علی ‌بن حسن قمی (ح 335- ح420 ق / 946- 1029 م)، فقیه و محدث امامی.
ابن داوود حلی | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ داوودِ حِلّی، ابومحمد حسن بن علی، ملقب به تقی‌الدین (647- بعد از 707 ق/ 1249- بعد از 1307 م)، رجالی، فقیه و ادیب امامی. از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. همین قدر می‌دانیم كه وی نزد دانشمندان بنام حله در آن روزگار، چون محقق حلی و جمال‌الدین احمد بن طاووس دانش آموخت (ابن داوود، الرجال، 45، 83). ابن ...
ابن عساکر | نورالله کسایی نام تنی چند از دودمان بنی عساکر که پس از درگذشت ابوالقاسم علی بن عساکر چهرۀ نامدار این خاندان به این عنوان خوانده شدند.
ابن ابی الربیع | غلامعلی عرفانیان اِبْنِ‌اَبی‌الرَّبیع، شهاب‌الدین احمد بن محمد، از نویسندگان و حکیمان سدۀ 7 ق/ 13 م. او مؤلف کتابی است در اخلاق و سیاست موسوم به سلوک المالک فی تدبیر الممالک، که دانسته‌های اندک ما دربارۀ مؤلف برگرفته از برخی نسخ همین کتاب است. در این نسخه‌ها از قول مؤلف آمده که تألیف آن را در 655 ق به انجام رسانیـده (نک‍ : آس...
زنبورک ترکمانی | بهروز وجدانی وسیله‌ای کوچک و ساده برای نواختن که نوازنده یا نوازندگان آن را به‌صورت انفرادی یا گروهی می‌نوازند.
آسیا | علی بلوکباشی آسیا، کارافزاری برای آرد کردن گندم، جو و دیگر دانه‎های گیاهی. از آسیا برای خرد کردن سنگهای نمک، گچ و چینی (کائولن) نیز استفاده می‎شود.
حسین (ع)، امام | حسن اکبری بیرق دومین فرزند امام علی و حضرت فاطمه (ع)، نوۀ پیامبر اسلام (ص)، و امام سوم شیعیان، با کنیۀ ابو‌عبدالله و ملقب به سید‌الشهداء
کلوگان | ناصر پازوکی طرودی روستایی از توابع بخش رودبار قصران. این روستا در °51 و ´33 طول شرقی، و °35 و ´52 عرض شمالی، در ارتفاع 833‘1متری از سطح دریا، در فاصلۀ 300‘1متری شمال روستای رودک واقع است.
ابراهیم سامانی، ابو اسحاق | سید علی آل داوود
ابن اسلت | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اَسْلَتْ، ابوقیس‌ انصاری‌ خطمی‌ (د 1 ق/ 622 م‌؟)، شاعر جاهلی‌ و رئیس‌ شاخه‌ای‌ از قبیلۀ اَوْس‌، زندگی‌ او مانند زندگی‌ بیشتر شاعران‌ جاهلی‌ به‌ افسانه‌ آمیخته‌ است‌ و چنان‌ است‌ كه‌ در بسیاری‌ از روایات‌ مربوط به‌ او می‌توان‌ تردید كرد. نام‌ او را در منابع‌ كهن‌ صیفی‌ آورده‌اند (ابن‌ هشام‌، 1/ 60؛ ابن‌...
رفوگری | لیلا فلاح رُفوگَری، هنر و صنعت دستی سنتی، برای ترمیم و احیای بخشی از انواع بافته‌ها و دوخته‌های فرسوده و آسیب‌دیده، به گونه‌ای که بعد از ترمیم، قابل تمیز با قسمت سالم نباشد. این عمل در نظام تقسیم کار اجتماعی در فرهنگ مردم، به عهدۀ رفوگران و پینه‌دوزان است.
اقلیدس | محمدعلی مولوی , علیرضا جعفری نائینی مشهورترین ریاضی‌دان دوران باستان (سده‌های 4 و 3 ق‌م) كه شهرتش به عنوان پدر هندسه تاكنون پایدار مانده است. از زادگاه و چگونگی آموزش او آگاهی روشنی در دست نیست. هر آنچه دربارۀ زندگانی اقلیدس نقل شده، یا از گزارشگران اواخر دورۀ باستان، یا از نویسندگان دورۀ اسلامی است. وی را معاصر اطولوقس و ارشمیدس (ه‍ م م) ــ از...
اسپندارمذ | پرویز رجبی اِسپَندارمَذ \ espandārmaz\ ، یا سپَندارمَذ (اسفند)، یکی از 7 امشاسپند آیین زردشت، از گروه امشاسپندبانوان سه‌گانۀ باور زردشتی: اسپندارمذ، خرداد و امرداد. اسپندارمذ نماد بردباری و فروتنی اهوره‌مزداست؛ همچنین نام پنجمین روز از هر ماه شمسی در تقویم زردشتیان. اسپندارمذ در اوستا به‌صورت سپِنتا آرمَیتی آمده است و آ...
ابد | سید جعفر سجادی
جودی، کوه | فرامرز حاج منوچهری نام جایی در قرآن کریم که در قصۀ حضرت نوح(ع) کشتی او پس از گذر از طوفان بر بالای آن قرار گرفته، و به امن رسیده است. این نام تنها در قرآن کریم در آیۀ 44 از سورۀ هود(11) دیده می‌شود.
تلمسان، جامع | غلامرضا جمشیدنژاد تِلِمْسان، جامِع، یکی از مهم‌ترین و زیباترین مساجد سه‌گانۀ الجزایر، ساخته شده در دورۀ مرابطون (حک‍ 480-540 ق/ 1087-1145م).
حارث محاسبی | یوزف فان اس ابوعبدالله حارث بن اسد عَنَزی، مشهور به محاسبی (د 243ق / 857 م)، اندیشمند دینی اوایل دورۀ عباسیان.
ابوحیان غرناطی | عنایت الله فاتحی نژاد اثیرالدین محمد بن یوسف بن علی بن حیان نفری غرناطی (654-745 ق / 1256-1344 م)، نحوی، شاعر و ادیب عصر بنی نصر در غرناطه و ممالیك در مصر.
زبان زنان | پریسا سنجابی زَبانِ زَنان، نشریه‌ای اجتماعی، تربیتی، سیاسی، و از مهم‌ترین نشریات بانوان ایرانی، به صاحب‌امتیازی و مدیریت صدیقه دولت‌آبادی (1258 یا 1264 ش ـ6 مرداد 1341 ش/ 1879 یا 1885- 28 ژوئیۀ 1962 م)، از فعالان حقوق زنان در ایران.
ابن ابی الدنیا | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌الدُّنْیا (جایگزین مقالۀ دبا)، ابوبکر عبدالله بن محمد قرشی (208-281 ق/ 823-894 م)، محدث بغدادی و گردآورندۀ آثار روایی متعدد در زمینۀ زهد و اخلاق. خاندان وی با بنی‌امیه نسبت ولاء داشت و به‌همین‌سبب قرشی خوانده می‌شد (خطیب، 10/ 89). پدرش محمد بن عبید که از محدثان بغداد و از اولین استادان وی بود، فرز...
ابدع البدایع | بخش ادبیات اَبْدَعُ الْبَدایِع، کتابی در فن بدیع به زبان فارسی، نوشتۀ میرزامحمدحسین گرگانی، ملقب به شمس‌العلماء، مدیر مدرسۀ علمیه. از کتابهای نسبتاً متأخر در این موضوع است. به گفتۀ خود مؤلف، نگارش آن مصادف با ایام نهضت مشروطیت بوده است و عنوان «سراج البلغاء» (= 1328 ق) برای تاریخ نگارش آن پیشنهاد شده که مؤلف نپذیرفته اس...
ابن ابار ابوجعفر |
چاه مرتضی علی | محسن احمدی چاهِ مُرْتِضى‌عَلی، یا چاه مرتاض‌علی، از مکانهای مقدس مردم شیراز. این چاه در سوی شرق و بر روی کوه چهل‌مقام شیراز قرار دارد
اریتره | عنایت الله رضا اِریتْره [erītre]، سرزمینی تاریخی در شمال اتیوپی(حبشه) و کشوری اسلامی در یکی از مناطق سوق‌الجیشی جهان.
حاجی‌آباد | شیوا جعفری شهرستان و شهری در استان هرمزگان، شهرستان حاجی‌آباد، این شهرستان با مساحتی حدود 7 / 955ª10 کمـ 2 در شمال استان هرمزگان واقع شده، و از شمال و شمال غربی به شهرستانهای سیرجان و بافت در استان کرمان، از شرق به شهرستانهای کهنوج (در استان کرمان) و دهبارز (رودان)، از شمال غربی و غرب به شهرستانهای داراب و لارستان (در ا...
ابوالفتوح رازی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث جمال‌الدین حسین بن علی بن محمد بن احمد خزاعی (ح 480- پس از552 ق / 1087-1157 م).
تشریح | یونس کرامتی اصطلاحی در پزشکی دورۀ اسلامی که به هر دو معنی کالبدشکافی و کالبدشناسی به کار رفته است. به طور مثال در عباراتی چون فی تشریح الحیوان المیت و فی تشریح الحیوان الحی (عناوین عربی دو اثر جالینوس) مراد شکافتن کالبد حیوان بوده است؛ در حالی که در تعلیم پنجم از فن نخست کتاب اول قانون ابن سینا (با عنوان ماهیة العضو و اق...
جودت پاشا | علی اکبر دیانت احمد (رجب 1238-2 ذیحجۀ 1313 / مارس 1823- مه 1895م)، دولتمرد، تاریخ‌نگار، حقوقدان و اندیشمند اصلاح‌طلب عثمانی.
جارودیه | مسعود تاره جارودیه، از نخستیـن شـاخـه‌هـای زیـدیـه، منسـوب بـه ابوالجارود (ه‍ م) زیاد بن منذر. این فرقه را به سبب لقب ابوالجارود به سُرحوب (دربارۀ این لقب، نک‍ : فان اس، I/ 255)، سرحوبیه نیز نامیده‌اند (نک‍ : نوبختی، 48؛ سعد، 71).
ابن سلام جمحی | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ‌سَلاّمِ جُمَحی، ابوعبدالله محمد بن سلاّم بن عبيدالله بن سالم جُمَحی بصری (139-231 يا 232 ق/ 756-846 يا 847 م)، نحوی، لغوی، راوی شعر و ادب. نيای بزرگش، سالم، مولای قدامة بن مظعون از بزرگان بنی جُمَح ــ تيره‌ای از قبيلۀ قريش ــ بود، و به همين جهت خاندان وی در بصره به «جُمَحی» شهرت داشتند (سمعانی، 3/ 326-...
تابعیت | حمید گوینده تابِعیَّت، رابطه‌ای سیاسی و معنوی که شخصی را به دولت معینی مرتبط می‌سازد.
حبیش تفلیسی | محمدحسین احمدی حُبَیْشِ تِفْلیسی، کمال‌الدین ابوالفضل بن ابراهیم بن محمد (د پس از 558 ق / 1163م)، فرهنگ‌نویس و مؤلف آثار پزشکی، نجومی و ادبی. هرچند آثار فراوانی از حبیش در دست است، آگاهی اندکی که از زندگانی وی داریم، بیشتر از دیباچۀ نسخه‌های خطی بر جای مانده از آثارش به دست می‌آید.
ابو امامه باهلی | عبدالامیر سلیم صُدَیّ بن عجلان بن وهب از قبیلۀ قیس عیلان (د 86 ق / 705 م)، از صحابۀ پیامبر (ص). در سالهای عمر او اختلاف است.
براق | علی بهرامیان بُراق، نام مركوب پیامبر(ص) در سفر معراج «بَرق»، به معنای درخشش و آذرخش است. در غالب آثار لغوی به اطلاق این نام بر مركوب پیامبر(ص) در معراج به سبب سرعت شگفت‌انگیز یا درخشندگی بسیار آن اشاره شده است (مثلاً ﻧﻜ : جوهری، 3/ 1448؛ ابن‌منظور، ذیل بَرَقَ؛ ابن‌اثیر، 1/ 120).
اسواران | پرویز رجبی \asvārān\، طبقه‌ای از جنگاوران در ایران باستان. نویسندگان ایرانی و عربْ اَساوِره (جمع مکسرِ اسوار) را به‌معنی آزادگان و بزرگان به کار برده‌‌اند (معین، 135، حاشیۀ 2).
آبنیک، آبشار | سیما صفری آبنیک، آبشار \ āb-šār-e āb-nīk\ ، آبشاری واقع در انتهای درۀ روستای آبنیک، در منطقۀ رودبار قصران. این آبشار در حدود 12کیلومتری شمال شرقی فشم در انتهای دره و تنگۀ کوهستانی و سردسیر آبنیک واقع شده است. محلی که آبشار در آن جریان دارد، حدود 431‘2 متر بالاتر از سطح دریا ست و خود این آبشار نیز حدود 20 متر ارتفاع دار...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام