مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

هیزم دره | مجید یاسینی دره‌ای واقع در غرب روستای واصفجان و در پایین قلۀ سنگ‌کوه.
اردویسین، دوره | اُرْدُویسیَن، دوره [dowre(a)-ye ordovīsiyan]، فاصلۀ زمانی زمین‌شناختی‌ای که طی آن سنگهای سیستم اردویسین نهشته شده‌اند، و از نظر قدمت، دومین دوره از دوره‌های یازده‌گانۀ تاریخ زمین‌شناختی کرۀ زمین است. دوره معمولاً به چندین دور تقسیم می‌شود و خود در واحد زمین‌شناختی بزرگ‌تری به نام دوران جای می‌گیرد. در تقسیمات...
بازار | تل‍ : دبا مکانی برای مبادلۀ کالا. بازار در ایران از لحاظ شکل‌گیری و کارکرد، دارای فرهنگ خاصی است که پیوندهای عمیقی با مذهب، ادبیات، سلسله‌مراتب اجتماعی، اخلاق و سیاست، نیز با گروههای اجتماعی و کانونهای ارتباطات آنها دارد.
ایل من کرمانج | عباس بهارلو ‌‌‌‌ایلِ مَنْ کُرْمانْج، فیلم کوتاه مستندی به کارگردانی بهرام عظیم‌پور، که گوشه‌های متنوعی از زندگی، کار و آداب و رسوم کرمانجهای ساکن در شمال خراسان را به تصویر درآورده است.
آفرینگان | مهری باقری آفرینگان \āfrīnagān\، اصطلاحی برای نامیدن برخی از نیایشهای زردشتیان و نیز مراسمی که این نیایشها را در آن برمی‌خوانند. این نیایشها و آیینهای مذهبی را بدان سبب آفرینگان نامیده‌اند که ضمن آنها همواره به مردمان یا ایزدانی که مراسم به پاس آنها برگزار می‌شود، درود و آفرین می‌فرستند (پورداود، 224-225؛ قس: مدی، 354).
ابدان اخروی | سید جعفر سجادی اَبْدانِ اُخْرَوی، یکی از مسائل مورد بحث متکلمان و فیلسوفان. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا) (د 1050 ق / 1640 م) اختلافاتی میان ابدان دنیوی و ابدان اخروی ذکر کرده است، از‌جمله: 1. ابدان اخروی برخلاف ابدان دنیوی قابل فساد و تباهی نیستند (عرشیه، 250)؛ 2. ابدان اخروی دارای روح و حیاتند و بلکه عین حیاتند یعنی حیات در آ...
ابن سراج | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ سَرّاج، ابوبكر محمد بن سَری بن سهل (د ذیحجۀ 316 ق/ 929 م)، نحوی، ادیب و شاعر بغدادی. تاریخ و محل ولادت او روشن نیست و دربارۀ تحصیلات او تنها می‌دانیم كه در كودكی به مجلس درس ابوالعباس مبرّد نحوی معروف راه یافت و به دلیل هوش سرشار به زودی مورد توجه خاص او قرار گرفت (یغموری، 342؛ یاقوت، 18/ 197). یغموری ...
توابع | بابک فرزانه جمع تابع، در دستور زبان عربی به اسمهایی گفته می‌شود که غالباً برای تکمیل، تخصیص یا توضیح اسم پیش از خود (متبوع) می‌آید و از نظر اِعراب وابسته بدان اسم است. توابع بر 4 نوع است: 1. نعت (صفت)، 2. تأکید، 3. عطف، 4. بدل. فرّاء در آثار خود، دربارۀ توابع، بیشتر از واژۀ «اتباع» استفاده کرده است که خود در واقع نوعی تط...
قوچ | عارفه صابری افتخاری قوچ، گوسفند نر و حیوانی مبارک و برکت‌زا و از عناصر اصلی بسیاری از باورها و آداب و آیینهای گله‌داری.
رضا، عنایت الله | لیلا مرادی رِضا، عنایت‌الله (1299- 1389 ش/ 1920-2010 م)، فعال سیاسی، ایران‌پژوه، مؤلف، مترجم، مدرس، دانشنامه‌نگار و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
آبی، زین الدین | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آبی، زین‌الدین ابومحمد حسن بن ابی‌طالب یوسفی، از فقیهان امامی ایرانی در نیمۀ دوم سدۀ 7 ق/ 13 م. لقب او را عزالدین نیز نوشته‌اند (بحرالعلوم، 2/ 179). وی گاه در منابع با عنوان ابن‌ربیب
آقاجمال خوانساری | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا‌جمال خوانساری \āqā-jamāl-e xānsārī\، جمال‎الدین محمد بن حسین بن محمد (د 1125 ق / 1713 م)، محدث، اصولی، حکیم، متکلم و فقیه امامی ایرانی. وی در حوزۀ علمیۀ اصفهان نزد پدرش، آقا‌حسین محقق خوانساری؛ دایی‎اش، ملا محمدباقر محقق سبزواری نویسندۀ ذخیرة المعاد؛ و ملا محمدتقی مجلسی (ه‍ م) درس خواند و سپس در همان حوزه...
پیر سوز | حمید جعفری یا پیر سبز، زیارتگاهی در نزدیکی روستای شهریاری از توابع دهستان قائم‌آباد، واقع در بخش شیب‌آب شهرستان زابل در استان سیستان و بلوچستان.
اسکویی | داریوش مؤدبیان اُسکویی \ oskuy(ˀ)i\ ، مصطفى (1302-1384ش/ 1923-2005م)، بازیگر، کارگردان، مدیر، مدرس و پژوهشگر تئاتر.
جن | عنایت الله فاتحی نژاد
ابراهیم عادل شاه اول* |
ابوعثمان مغربی | ناهده فوزی سعید بن سلام (د 373 ق / 983 م)، از بزرگان مشایخ صوفیه و عرفای بنام سلسلۀ معروفیه.
بروجرد، مسجد جامع | محمد مهریار بُروجِرْد، مَسْجِدِ جامِع، یكی از كهن‌ترین مسجدهای ساخته شده در سده‌های نخستین اسلامی در ایران. مجموعۀ كنونی مسجد با عناصر بسیار پراكنده‌ای شكل گرفته كه طی چند سده در كنار یكدیگر برپا شده‌اند.
ابن شیطا | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ‌شِیْطا، ابوالفتح عبدالواحد بن حسین بن احمد بن عثمان بغدادی (16 رجب 370-25 صفر 450 ق/ 25 ژانویۀ 981-24 آوریل 1058 م)، مقری، ادیب، نحوی و مؤلف کتاب التذکار در قرائات عشر. وی در محلۀ رصافه، واقع در ناحیۀ شرقی بغداد، به دنیا آمد (خطیب، 11/ 16-17)، در همان شهر نشوونما یافت، و علوم مرسوم زمان، به‌ویژه نحو و ...
حسین بن سعید اهوازی | احمد پاکتچی حُسِیْنِ بْنِ سَعیدِ اَهْوازی، ابومحمد، از محدثان و فقیهان اثرگذار امامی در نیمۀ نخست سدۀ 3 ق/ 9 م. حسین از خاندانی ایرانی است که از موالی امام سجاد (ع) بوده‌اند (نک‍ : برقی، 54؛ کشی، 551-552؛ نجاشی، 58)، و خود در منابع از اصحاب امامان رضا، جواد و هادی (ع) محسوب شده است (برقی، همانجا؛ طوسی، رجال، 372، 399، 41...
آثار علوی | صمد موحد آثارِ عُلْوی، یا كاینات الجَوّ، عنوانی كه فلاسفۀ اسلامی در مورد مباحث مربوط به پدیده‌های جوّی به‌كار برده‌اند. در نظر این دانشمندان، آثار علوی یكی از 8 بخش اصلی دانشهای طبیعی است كه «بازنماینده و خبردهنده بُوَد از حادثه‌هایی كه در هوا پیدا شود چون رعد و برق و باران و برف و شگفتیهایی كه بر زمین بُوَدْ چون بیرو...
حمله حیدری | مرتضی طاهری حَمْلۀ حِیْدَری، عنوان چند منظومۀ حماسی که توسط برخی از پارسی‌سرایان در ایران، و شبه قارۀ هند، در فاصلۀ سده‌های 12-14 ق/ 18-20 م سروده شده است. این منظومه‌ها بیشتر در بحر متقارب (وزن شاهنامه) و دربارۀ زندگی پیامبر (ص) و امام علی (ع) است و تا پایان خلافت و شهادت امام علی (ع) ادامه می‌یابد.
حصارک | حسن موسوی زاده حصارک \ hesārak\ ، یا حصارک جماران، حصارک شمیران و حصارک تجریش، در گذشته روستا و امروزه (1388 ش) محله‌ای در دوکیلومتری شمال شرقی تجریش، واقع در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
بقراط | یونس کرامتی بُقْراط، مشهورترین‌ صورت‌ معرب‌ نام‌ هیپوكراتس‌ كوسی‌ (ح 460-370ق‌م‌)، پزشك‌ نامدار یونان‌ باستان‌ و پدر علم‌ پزشكی‌. در مآخذ اسلامی این‌ نام‌ به‌ صورتهای‌ ابقراط، ابوقراطیس‌، بقراطیس‌ و جز آنها نیز آمده‌ است‌.
بیوتات | ابوالفضل خطیبی
ابوعبدالله مغربی | مینا حفیظی محمد بن اسماعیل (د 299 ق / 912 م)، صوفی و شاعر.
کلاه | محسن احمدی کُلاه، پوششی از نمد، پوست، پشم یا پارچه که بر سر گذارند.
آل بوکرد | کاظم برگ نیسی آلِ بوکُرْد، یا آل بوکردان، آل بوکردون، عشیره‎ای احتمالاً عرب که عمدتاً در روستاهای کرانۀ چپ رود کارون در اطراف اهواز زندگی می‎کند. منشأ آل بوکرد شناخته نیست. پیران این عشیره خود را عرب می‎دانند و بر اساس روایت آنان، دو تن از فرزندان شیخ قبیلۀ خزاعۀ حجاز به نامهای سعد و عبدالله (یا یکی از این دو) از ترس جان ب...
حاجی‌بابا اصفهانی | علی میرانصاری نام داستانی در باب عادات و روابط اجتماعی طبقات مختلف مردم ایران، که توسط جیمز موریه2 (1780- 19 مارس 1849م / 1194-24 ربیع‌الآخر 1265ق)، از مأموران سیاسی انگلیس در دوران فتحعلی‌شاه (سل‍‌ 1212-1250ق / 1797-1834م)، نوشته شده و در 1824م به چاپ رسیده است.
تاهرت | ستار عودی تاهَرْت، یا تیهَرت، تیارِت، استان (ولایت) و شهری کهن در شمال الجزایر و پایتخت دولت اباضی مذهب رستمیان.
آمره ای | احمد تفضلی آمُره‌ای (لهجه)، یکی از لهجه‌های ایرانی که در دِه آمُره به آن تکلّم می‌شود. آمُره ده کوچکی است در حدود 30 کیلومتری جنوب شرقی تفرش که از جهت تقسیمات اداری کشوری از توابع بخش خلجستان شهرستان تفرش در استان مرکزی به شمار می‌رود. بر‌اساس سرشماری آبان 1355، آمره دارای 508 نفر جمعیت و 166 خانوار بوده است (سازمان برن...
تشخص | منوچهر پزشک اصطلاحـی فلسفـی، در تـوضیـح و تبیین (چگونگی) عینیت یافتن هر فرد یا شخص از موجودات جهان عینی. چنین توضیحی چگونگی رابطۀ ماهیت (کلی) را با فرد (جزئی) دربر می‌گیرد و به بیانی دیگر، چگونگی اشتراک و سهیم بودن همۀ افراد یک نوع را که می‌تواند شامل شماری بی‌نهایت از اشخاص جزئی واقعی باشد، در معنای ماهیت آن نوع که یک م...
بانتو | بخش زبان شناسی بانْتو، گروهی از زبانهای افریقایی که بخشی از متکلمان آن در حوزۀ جهان اسلام جای گرفته‌اند. بانتو در بردارندۀ شمار کثیری از زبانهاست که با توجه به اختلافات موجود در گویش شمردن، یا مستقل انگاشتن برخی از گونه‌های زبانی، شمار آنها میان 300 تا 500 تخمین زده شده است. این زبانها که متکلمان آنها طوایفی گوناگون از قبای...
حدیبیه | سید محمد سیدی حُدَیْبیّه، عنوان پیمان صلحی میان پیامبر اسلام (ص) و مشرکان مکه در جایی به همین نام در یک‌منزلی مکه منسوب به چاه حدیبیه (یاقوت، 2 / 222؛ ابوعبید، 3 / 811).
خواف | علی محمد مرادیان منفرد ناحیه‌ای (رستاقی) کهن از توابع نیشابور، امروزه شهرستان و شهری در جنوب خاوری استان خراسان رضوی. شهرستان خواف با 797‘9 کمـ‍ 2 مساحت از شمال به شهرستانهای تایباد، تربت حیدریه و رشتخوار، از باختر به رشتخوار و گناباد، از جنوب به قائنات، و از خاور به کشور افغانستان محدود است («مشخصات ... »، بش‍ ‍؛ نقشه ... ).
اسکس | بخش جغرافیا اِسِکس \ eseks\ (در انگلیسی: اِسیکس)، استانی در جنوب شرقی انگلستان. این استان در کرانۀ دریای شمال، میان دهانۀ دو رود تِمز و اِستور، قرار دارد.
اسنوند | شهلا آذری \asnvand\، کوهی اساطیری در اوستا.
آراکلیان | آندریاک هریان آراکِلیان [ārākeliyān]، سورن (1266 - 1358ش / 1887-1979م)، موسیقی‌دان و سازندۀ ویولن. در شوشی قره‌باغ (قفقاز) متولد شد، تحصیلات مقدماتی و متوسطه را در تفلیس به پایان رساند و وارد کنسرواتوار تفلیس گردید. سپس برای ادامۀ آموزش و تکمیل مهارت در موسیقی به پراگ رفت و علاوه بر تحصیل موسیقی، در کارگاه کارل دور‌ژاک، سا...
جوزا | محمد مظفری (توأمان، دوپیکر)، سومین صورت فلکی دایرة البروج که همچون دو انسانِ (کودکِ) ایستاده است که «هر یکی یک دست بر دیگر پیچیده دارد تا بازوی او بر گردن دیگر نهاده» شده است (بیرونی، التفهیم، 90).
ابرام* |
چای | پیمان متین از گیاهان معطر، خوش‌طعم و پُرمصرف، که غالباً دم‌کردۀ آن رایج‌ترین نوشیدنی در ایران و اغلب کشورهای اسلامی به‌شمار می‌رود و سالها ست که مصرف آن در این سرزمینها به شکلی همگانی و به صورت یک عادت در شرایط مختلف رواج یافته است.
ابن نما | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث عنوان افراد خاندانی امامی از عالمان و فقیهان حله که در سده‌های 6- 8 ق / 12-14 م می‌زیسته‌اند.
کدخدا | محسن احمدی کَدْخُدا، از مناصب سنتی در ساختار مدیریت روستایی با نقش فرهنگی در زندگی اجتماعی مردم.
زاوه |
رشحه اصفهانی | عبدالرضا مدرس زاده رَشْحۀ اِصْفَهانی، محمدباقر، از شاعران پارسی‌گوی ایران در سدۀ 13 ق/ 19 م. وی در 1203 ق/ 1789 م در اصفهان متولد شد. جد پدرش به نام محمد از فارس به اصفهان مهاجرت کرده بود. پدر رشحه به نام علی‌اصغر نیز متولد اصفهان است.
زمان سنجی | محمدسعید جانب اللهی زَمانْ‌سَنْجی، سنجش زمان برای آب‌رسانی و تقسیم عادلانۀ سهم آب در کشاورزی سنتی و گاهی برای شناخت اوقات شرعی، تقویم و گاه‌شماری در فرهنگ مردم. زمان‌سنجی تا پیش از واردشدن دستگاه ساعت به ایران، با این شیوه‌ها صورت می‌گرفته است:
جاویدان خرد | مینا سلیمی جاویدانْ‌خِرَد، اندرزنامه‌ای منسوب به هوشنگ، شاه پیشدادی، که اصل آن، به زبان فارسی میانه، از میان رفته است.
اسکروپ | بخش علوم پایه و مهندسی اِسکروپ \ [e]sk[e,u]rup\ ، جُـرج جـولیِس پُلیت (1797-1876م/ 1211-1292ق)، زمین‌شناس انگلیسی. او که کارشناس اقتصاد سیاسی نیز بود، با پژوهشهایش دربارۀ پدیدۀ آتش‌فشان، به کنار گذاشتن نظریۀ نِپتونیسم (آب‌گرایی) یاری رساند. برپایۀ نظریۀ نپتونیسم، همۀ سنگهای روی زمین در پی رسوب‌گذاری اقیانوسها پدید آمده‌اند.
ارمنستان | اَرْمَنِسْ‍تان [armanestān] (نام‌کامل‌آن: جمهوری ارمنستان؛ در ارمنی: هایاستان، یعنی سرزمین قومِ «‌های»، یا به طور کامل: هایاستانی هانراپِتوتْیون)، کشوری در منطقۀ ماوراء قفقاز که در جنوب رشته‌کوه قفقاز و منتهى الیه شمال غربی آسیا قرار دارد. این کشور 800‘29 کم‍ـ 2 وسعت دارد و از شمال و شرق به گرجستان و جمهوری آ...
ابن بادیس | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ باديس‌، عبدالحميد بن‌ محمد المصطفی‌ بن‌ مكّی‌ بن‌ باديس‌ صنهاجی‌ (ربيع‌الثانی‌ 1307- 1359 ق/ دسامبر 1889-1940م)، مصلح‌ و متفكر الجزايری‌.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام