مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اَلَموت | صادق سجادی , عنایت الله مجیدی
پاراچنار | غلامرضا استیفاء قمی پاراچِنار، شهری‌ از ایالت‌ سرحد در شمال‌ غربی‌ پاكستان‌. این‌ شهر در °33 و ´54 عرض‌ شمالی‌ و °70 و ´6 طول‌ شرقی‌ در مجاورت‌ مرز افغانستان‌ در درۀ سرسبز كُرَّم‌ در فاصلۀ 280 كیلومتری‌ جنوب‌ غربی‌ پیشاور واقع‌ است
بلقیس | فرامرز حاج منوچهری بِلْقیس‌، نامی‌ که‌ در روایات‌ اسلامی‌ برای‌ ملکۀ سبای‌ مذکور در قرآن‌ کریم‌ آمده‌ است‌. براساس‌ آیاتی‌ از سورۀ نمل‌، سلیمان‌(ع‌) به‌ وسیلۀ هدهد از مردم‌ خورشیدپرست‌ سرزمینی‌ آگاه‌ شد که‌ زنی‌ بر ایشان‌ حکم‌ می‌راند...
احمد مشهدی | محمدحسن سمسار اَحْمَدِ مَشْهَدی، میرسیداحمد حسینی مشهدی (د 986ق/ 1578م)، خوشنویس نامدار قلم نستعلیق. پدرش شمع‌ریز آستان قدس بود (پیر بوداق، 222؛ قاضی احمد، گلستان...، 90). همۀ تذکره‌نویسان او را شاگرد میرعلی هروی دانسته‌اند، اما در اینکه در هرات با بخارا از وی تعلیم گرفته باشد، اختلاف دارند: محمود بن محمد در قوانین خطوط (ت...
اسقف | بخش ادیان، اساطیر و عرفان اسقف \ osqof\ (از واژۀ یونانیِ اِپیسکُپُس به‌معنی ناظر)، عنوانی که از کهن‌ترین روزگار، در کلیساهای مسیحی به مرتبۀ برترِ دینیاران داده می‌شود. اسقف بر یک یا چند کلیسا در منطقۀ جغرافیایی خاصی به نام اسقف‌نشین (ه‍ م) حاکم، و آموزگار دین برای مؤمنان آن منطقه است.
از خشت تا خشت | محمد جعفری (قنواتی) اَز خِشْتْ تا خِشْت، کتابی در زمینۀ فرهنگ مردم تهران. این اثر را که دربرگیرندۀ بخش زیادی از آداب، باورها و رسوم مردم تهران از زمان تولد تا مرگ است، باید نخستین مجموعۀ پژوهشیِ دقیق و در عین حال روشمند در فرهنگ مردم تهران به‌شمار آورد.
تحقیق ماللهند | حمیدرضا دالوند کتابی نوشتۀ محمد بن احمد، مشهور به ابوریحان بیرونی (362- پس از 440 ق / 973- 1048 م)، دربارۀ ادیان، فلسفه، تاریخ، علوم و فرهنگ هند که میان سالهای 421-423 ق / 1030-1032 م به زبان عربی تألیف شده است و دربر دارندۀ مطالب مردم‌شناسی مطابق موازین علمی امروزی این دانش است.
اردشیر خره | جواد نیستانی اَرْدَشیرْ خُرّه‌، نام‌ یكی‌ از تقسیمات‌ پنجگانۀ اداری‌ (كوره‌) فارس‌ در دورۀ ساسانی‌ و سده‌های‌ نخستین‌ اسلامی‌ (ابن‌خردادبه‌، 47؛ ابن‌ فقیه‌، 204؛ ابن‌حوقل‌، 2/ 264؛ برای‌ روایتهای‌ دیگر، نك‍ : مقدسی‌، مطهر، 3/ 77؛ مقدسی‌، محمد، 421؛ كولسینكف‌، 261).
جرجانی، ابوبکر | علیرضا باقر جُرْجانی، ابوبکر عبد القاهر بن عبد الرحمان بن محمد (د 471 یا 474ق/ 1078 یا 1081م)، از پیشوایان ادب عربی و امام نحویان. دانسته‌ها دربارۀ تولد، خانواده، زندگی و مراحل دانش‌اندوزی او بسیار اندک است. بیشتر زندگی‌نامه‌نویسان تصریح کرده‌اند که او برخلاف رسم رایج، در طلب دانش از گرگان بیرون نرفت و هرچه آموخت در همان...
ثور، نام کوه | شیوا جعفری ثور، نام کوهی در جنوب مسجد‌الحرام، در فاصلۀ دورتری نسبت به مکه، و دارای غار معروفی به همین نام. ثور در لغت به معنی گاو نر است.
جاده بخور | شیوا جعفری جادّۀ بُخور، راه دریایی قدیمی که از سواحل چین و هند تا جنوب عربستان امتداد داشت و به سرزمینهای اطراف دریای مدیترانه و دریای سرخ منتهی می‌شد.
امامزاده داوود، بقعه | امامزاده داوود، بقعه \boqʾe-ye emām-zāde dāvūd\، از زیارتگاههای قدیمی شهر تهران واقع در آبادی امامزاده داوود از توابع بخش کن.
دشتی، دستگاه | حسین میثمی از دستگاههای فرعی / کوچک متعلق به دستگاه شور، که با عناوین دستگاه (فرهت، 71)، نغمه (وزیری، 100، 119؛ برکشلی، گامها ... ، 124؛ زونیس، 88) و امروزه آواز شناخته می‌شود (خالقی، 282؛ مشحون، 2 / 707؛ بینش، 63؛ دهلوی، 17).
جبال بارز | محسن احمدی جِبالِ بارِز، نام رشته کوه، بخش و شهری در استان کرمان.
ابن جماعه | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ جَماعه‌، عنوان‌ خاندانی‌ شافعی‌ مذهب‌ كه‌ در سده‌های‌ 7- 9 ق‌/ 13-15 م‌ (دورۀ حكومت‌ مماليك‌) در مصر و شام‌ عهده‌دار مناصبی‌ بودند. اين‌ خاندان‌ در اصل‌ از حماه‌ سوريه‌ بودند و نسب‌ خود را به‌ قبيلۀ كنانۀ ساكن‌ عربستان‌ می‌رساندند (صليبی‌، 98؛ عليمی‌، 2/ 150-151). از زندگی‌ نيای‌ بزرگ‌ اين‌ خاندان‌ كه‌...
ارادت | حسین لاشیء , محمدجواد شمس اِرادَت‌، در لغت‌، مصدر باب‌ افعال‌ از ریشۀ «رَوَدَ» به‌ معنی‌ خواستن‌، میل‌ و قصد و آهنگ‌ است‌ (ابن‌منظور، مادۀ رود؛ صفی‌پوری‌، 2/ 483).
بختک | علی بلوکباشی بَخْتَک، موجودی وهمی و شبرو که صورت جسمانی ندارد و همچون سابه یا شبح شبها به بستر آدمیزادگان می‌آید و خود را روی خفتگان می‌افکند. خفتگان در زیر گرانی بختک احساس گرانی سنگینی می‌کنند و حالت خفتگی به آنان دست می‌دهد. بختک را مترادف کابوس (برهان...، نیز داعی‌الاسلام، ذیل بحث؛ فیضی، ذیل بر خفج) و کابوس را مظهر و ...
بنگلادش | هدی سید حسین زاده بَنْگْلادِش، كشوری در شرق شبه قارۀ هند در جنوب آسیا. بنگلادش اصلاً بخش شرقی ایالت بنگال هند، یا بنگال شرقی است كه در 1326ش / 1947م به هنگام تجزیۀ هند و تشكیل پاكستان، جزو قلمرو این كشور جدید درآمد.
رشید پاشا | علی اکبر دیانت رَشیدْ پاشا، مصطفى، معروف به قوجه (بزرگ) مصطفى پاشا (1214-1274 ق/ 1800- 1858 م). دولتمرد عثمانی، هم‌روزگار محمود دوم و عبدالمجید؛ از پیشگامان نهضت تجددخواهی و اصلاح‌طلبی، و طراح و معمار تنظیمات خیریه (نک‍ : دنبالۀ مقاله).
ابن درا | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ‌دَرا، محمد بن نورالدین بن محمد درا (1028- رمضان 1065 ق/ 1619- مۀ 1655 م)، شاعر و ادیب شافعی. به شهادت ارجوزه‌ای که استادش، عمادی خطاب به او سروده، نام ابن‌درا درست است و درّا، که در اعلام (زرکلی، 7/ 126) و معجم المؤلفین (کحاله، 21/ 82) آمده، نادرست است.
خزاعه | عنایت الله فاتحی نژاد خُزاعه، از قبایل قحطانی عرب، و شاخه‌ای از قبیلۀ بزرگ ‌ازد که در حجاز، مقارن بعثت پیامبر اکرم (ص) و تا حدود یک سده بعد از رحلت ایشان، نقشهای مهم سیاسی و اجتماعی داشتند
جمال زاده | حسن میر عابدینی جَمالْ‎زاده، محمدعلی، داستان‎نویس مشهور و نویسندۀ نخستین مجموعه داستان جدید فارسی. او در 12 جمادی‎الآخر 1309 ق / 13 ژانویۀ 1892 م در اصفهان متولد شد.
پیله وری | معصومه ابراهیمی از پیشه‌های کهن و سنتی برای مبادلۀ کالا در جوامع قدیم، به‌ویژه جامعه‌های عشایری و روستایی ایران.
شهدای دارآباد، مجموعه فرهنگی-ورزشی | امیرحسین فاطمی مجموعه‌ای واقع در محلۀ دارآباد، منطقۀ 1 شهرداری تهران.
آب برکه، رود | حسن موسوی زاده آب‌برکه، رود \ rūd-e āb-berke\ ، یا جهان جون، جهان باگه جون، از شاخابه‌های رود شاه‌نشین در بخش لواسانات. این رود بـه طـول 11 کم‍ـ ، از کـوه سر سیاه غـار (416، 3 متر) واقـع در 6کیلومتری شمال لواسان بزرگ سرچشمه می‌گیرد و از شمال خاور به جنوب باختر جریان می‌یابد. رود آب‌برکه پس از آبیاری زمینهای میان‌رود، کن‌رود...
برتلس | مجدالدین کیوانی بِرْتِلْس، یوگنی ادواردویچ (آذر 1269- مهر 1336/دسامبر 1890- اکتبر 1957)، خاورشناس بنام روسی، از برجسته‌ترین کارشناسان ادبیات ملل آسیای مرکزی و صاحب پژوهشهای فراوان در ادب و تصوف ایرانی و تاریخ فرهنگ و ادبیات آسیای مرکزی.
اصلح | مجید محمدی اصطلاحی كلامی كه براساس آن غالب معتزله انجام دادن بهترین و شایسته‌ترین كارها را در حق بندگان بر خداوند واجب می‌دانند. اهمیت این اصطلاح در آن است كه مباحثی چون عدل الٰهی، صفات الٰهی و تكلیف به نحوی به آن مربوط می‌شوند.
تفت | شیوا جعفری شهرستان و شهری در استان یزد. نام تفت در زبان فارسی به معنای گرمی و حرارت و برگرفته از واژۀ پهلوی تَپ است. همچنین در گویش اهالیِ این شهرستان، تفت به معنای سبد میوه است که برخی به واسطۀ باغهای میوۀ فراوانی که پیرامون این شهر وجود دارد، معنای اخیر را معتبر می‌دانند (فره‌وشی، 428؛ سیرو، 89، نیز حاشیۀ 1؛ توکلی مقد...
ام ایمن | حسن یوسفی اشکوری اُمِّ اَیْمَن، بَرَكة بنت ثعلبة بن عمرو، از زنان صحابی. او كنیزی حبشی (زهری، 177؛ طبرانی، 25/ 86) از آنِ عبدالله بن عبدالمطلب یا همسرش آمنه بود و پس از درگذشت پدر و سپس مادر پیامبر (ص)، به آن حضرت تعلق یافت (نک‍ : ابن‌سعد، 8/ 223؛ بلاذری، 1/ 96). گفته‌اند كه پس از درگذشت آمنه در ابواء (ه‍ م)، او پیامبر (ص) را...
اصحاب اخدود | فرامرز حاج منوچهری \ashāb-e oxdūd\، نام قومی که در قرآن کریم از آنان یاد شده است و غالب مفسران آنان را گروهی مؤمنانِ عذاب‌شده به‌دست کافران دانسته‌اند.
آسام | فتح الله مجتبایی آسام [āsām]، از ایالات مهم جمهوری هند که در دامنۀ کوههای هیمالیای شرقی در شمال شرقی آن کشور واقع است. وسعـت ایـن ایـالت در حـدود 890‘78 کمـ 2 اسـت (بـریتانیکا، II/ 207). این ایالت از شمال به کشور بوتان (بهوتان) و ایالت اَروناچَل پرادش، از شرق به اروناچل پرادش و ناگا‌لند و مَنیپور (مانیپور)، از جنوب به میزورام...
حصار بوعلی، مسجد جامع و تکیه ها | حسن موسوی زاده حصاربوعلی، مسجد جامع و تکیه‌ها \ masjed(d-e) jāmeʾ va te(a)ky(iy)ehā-ye hesār bū-ʾalī\ ، مسجد و دو تکیه در محلۀ حصاربوعلی.
مجدالملک سینکی | علی محمد مرادیان منفرد میرزا محمد خان، از رجال، منشیان، خوش‌نویسان و وزرای معروف عصر ناصری.
پیراهن مراد | عباس قنبری عدیوی جامه‌ای كه فرد حاجتمند برای روا شدن آرزویش بر تن می‌كند و یكی از انواع نذرهای مربوط به ماه رمضان محسوب می‌شود.
ارگو | علی رضایی نژاد اِرْگو [ergo] (با نام علمی کلاویکِپْس پورپورِئا)، قارچی از ردۀ آسکومیسِتها که عامل بیماری زنگ چاودار، یا بیماری ارگو است. این‌قارچ در گلهای شماری از گیاهان وحشی خانوادۀ غلات، مخصوصاً چاودار به حالت انگلی زندگی و رشد می‌کند. ارگو در دوران گل دادن چاودار به آن حمله می‌کند و تمامی تخمدان گیاه را فرا می‌گیرد و به...
تهامه | ستار عودی تِهامه، دشتی ساحلی و پست در امتداد دریای سرخ در غرب شبه جزیرۀ عربستان. این دشت وسیع و مستطیلی‌شکل از خلیج عقبه در جنوب اردن تا تنگۀ باب‌المندب در جنوبی‌ترین نقطـۀ یمن امتداد دارد. دشت تهامـه با بیش از 000،2 کم‍ درازا از شرق به رشته کوههای سراة (با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی) و از غرب به کرانه‌های دریای سرخ محد...
جزار احمد پاشا | علی اکبر دیانت جَزّارْ اَحْمَدْپاشا (د 12 محرم 1219ق / 23 آوريل 1804م)، دولتمرد و فرماندار توانمند دولت عثماني در سوريه و لبنان.
ابن سیرین | ناصر گذشته اِبْنِ سيرين، ابوبكر محمد بن سيرين (31 يا 33- شوال 110 ق/ 651 يا 653- ژانويۀ 729 م)، محدث و فقيه تابعی بصری كه چند سده پس از مرگش به عنوان خوابگزاری چيره‌دست نامور گرديد. پدرش، سيرين در 12 ق/ 633 م هنگام فتح عين التمر (شهركی در عراق در نزديكی انبار) به دست خالد بن وليد، به اسارت درآمد (خليفه، 1/ 100-102)، اما...
بیارجمند | نوشین صاحب
آب، ماه | احمد تفضلی آب، ماه پنجم در تقویم سریانی و هشتم در تقویم خورشیدی کشورهای عربی (در تقویم میلادی)، برابر با ماه اوتِ (اوغُسطُس) فرنگی. این ماه 31 روز دارد و پس از تَموز و پیش از اَیْلول است.
اسکندری، سلیمان محسن میرزا | خسرو شاکری اسکندری \ eskandari\ ، سلیمان‌محسن میرزا (1254-1322ش/ 1875-1944م)، مشروطه‌خواه، دولتمرد و رهبر سوسیالیست ایرانی. او در خانواده‌ای قاجاری در تهران زاده شد. پدرش، محسن میرزا کفیل‌الدوله، از نوادگان عباس میرزا (ولیعهد فتحعلیشاه) بود. سلیمان میرزا پس‌ازآنکه برادرش، یحیى میرزا، بر اثر جراحات ناشی از رویدادهای پس‌ا...
اختلاف الحدیث | احمد پاکتچی اِخْتِلافُ الْحَدیث‌، شاخه‌ای از علوم‌ حدیث‌ كه‌ در آن‌ به‌ مقایسۀ محتوایی احادیث‌ پرداخته‌ می‌شود و وجوه‌ تعارض‌ میان‌ آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
احتکار | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اصطلاحی فقهی و حقوقی، به معنای جمع‌آوری و نگهداریِ كالای ضروری مردم، به انتظار كمیابی و فروش آن به بهای گران.
ابن ابی سری عسقلانی | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی سَری عَسْقَلانی، محمد بن متوكل بن عبدالرحمن بن حسان هاشمی (د 238ق / 852م)، محدث و حافظِ مشهور فلسطینی در سدۀ 3ق / 9م. او به دلیل شهرت پدر یا پیوند خانوادگی با خاندان ابوعبدالله بن ابی سری حافظ عسقلانی (ابن حجر، تهذیب، 9 / 424) «ابن ابی سری» خوانده شده و نسبت «هاشمی» به سبب وابستگی خانواده‌اش به بن...
ابراهیم خواص |
خرقی | حنیف قلندری خَرَقی، ابومحمد عبدالجبار بن عبدالجبار بن محمد بن ثابت بن احمد ثابتی خرقی، دانشمند و فقیه سدۀ 6 ق / 12 م و نویسندۀ آثار مهمی در علم هیئت.
جهانگشای نادری | سید علی آل داوود عنوان اثری ارزشمند در تاریخ نادرشاه افشار و عصر او، نوشتۀ میرزا محمد مهدی خان استرابادی (د ح 1173ق / 1760م)، منشی الممالک، وقایع‌نویس و معتمد خاص نادرشاه.
تشریق | فرهنگ مهروش , فاطمه مجاهدی عنوانی برای روزهای 11تا13 ذیحجه. بخش مهمی از مناسک حج در همین ايام صورت می‌گیرد و بنابراین در فرهنگ اسلامی به داشتن آداب و جایگاهی ویژه ممتاز شده است. در صدر اسلام و سده‌های متقدم، هرکدام از این 3 روز نیز برای خود نامهایی ویژه داشته‌اند (نک‍ : ماوردی، 4/ 194؛ شوکانی، 5/ 82). در برخی از منابع، از اين ايام به ع...
آقا شیخ هادی، سقاخانه | منا هاشمیان آقا ‌شیخ ‌هادی، سقاخانه \saqqā-xāne-ye āqā šeyx hādī\، سقاخانه‌ای واقع در خیابان آقا شیخ ‌هادی، روبه‌روی کوچۀ بیدل.
حریره | مریم محمدتبار حَریره، غذایی ساده و رقیق، بیشتر برای خوراک زنان زائو، کودکان و بیماران.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام