مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

انیس الناس | معصومه ابراهیمی اَنیسُ‌النّاس، عنوان کتابی دربارۀ اخلاق، آداب زندگی و رفتارهای اجتماعی مردم در سدۀ 9ق / 15م، از نویسنده‌ای به نام شجاع.
جماران، مسجد جامع | حسن موسوی زاده جماران، مسجد جامع \ masjed(d-e) jāmeʾ-e jamārān\ ، مسجدی در خیابان حسنی‌کیا، کوی نیایش منتهی به میدان اصلی جماران که در 1381 ش تخریب شد و در شهریور 1388 ش ساختمان جدید آن به بهره‌برداری رسید.
عبدالرحمان پاشای بابان | اسماعیل شمس عَبْدُالرَّحْمانْ پاشایِ بابان (ببه / به‌به)، از بیت (داستان)های تاریخی و رزمی کردی، به گویش سورانیِ زبان کردی و رایج در مناطق مختلف کردنشین.
حنیف | فرامرز حاج منوچهری حَنيف، اصطلاحی در قرآن به مفهوم يکتاپرست و پیرو دین ابراهیم خليل (ع) که با تفاوتی در معنا قبل و بعد از اسلام به‌کار برده شده است. اين واژه 10 بار در قرآن کريم به‌کار رفته و دو بار هم به‌صورت جمع (حنفاء) ياد شده است. در 8 مورد به صراحت مباحث پيرامون حضرت ابراهیم (ع) و ملت او است (بقره/ 2/ 135؛ آل‌عمران/ 3/ 67،...
بغل به بغل | گلاله هنری از کُشتیهای محلی رایج در روستاهای شهرستان قزوین. این کشتی بیشتر در مراسم شادی مانند عروسی اجرا می‌شود (عباسی، 2 / 167؛ نیز نک‍ : ورجاوند، 2 / 887).
ابن غضائری، احمد | حسن انصاری احمد بن حسين بن عبيدالله بن ابراهيم بن عبدالله غضائری، رجال‌شناس و محدث امامی بغداد در سده‌های 4 و 5ق / 10 و 11م.
ابن سبیل | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد , احمد پاکتچی اِبْنِ سَبيل، واژه‌ای قرآنی به معنی مسافرِ در راه مانده، يكی از مستحقان هشتگانۀ زكات، يا ششگانۀ خمس و فیء. اين واژه در قرآن مجيد در سوره‌های بقره (2/ 177، 215)، نساء (4/ 36)، اسراء (17/ 26) و روم (30/ 38) برای يكی از مستحقان انفاق به طور عام؛ در سورۀ توبه (9/ 60) به عنوان يكی از مستحقان زكات (صدقات)؛ در سورۀ ...
ابراهیم کازرونی | علی بته کن اِبْراهیمِ كازِرونی، میرزا محمد (ح 1180-1260 ق / 1766-1844 م) پسر میرزا اسماعیل متخلص به نادری، شاعر، عارف، پزشك و مداح محمدشاه قاجار. اجداد او از سادات عالی مقام كازرون بودند، ابراهیم نیز در همین شهر متولد شد. در جوانی به شیراز آمد و به تحصیل علوم پرداخت (فسایی، 2 / 254) و پزشكی را نزد عمّش میرزا مرتضی معروف...
بختنصر | روزبه زرین کوب بُخْتُنَصَّر (ﺣﻜ 604 یا 605-562ق‌م)، دومین فرمانروای کلدانی بابل و فرزند نبوپُلَسَّر. در بابل پادشاه دیگری نیز به همین نام وجود داشته، ولی مراد از بختنصر به طور مطلق همین بختنصر دوم است (برای صورتهای مختلف این نام در اکدی، عبرانی و سریانی، ﻧﻜ : جودائیکا، XII/ 911؛ کتاب دانیال، 1:1؛ هاکس، 871؛ ابن عبری، 73). ا...
حجرات | سجاد طباطبایی نژاد حُجَرات، نام چهل و نهمین سوره از سوره‌های قرآن کریم، دارای 2 واحد موضوعی (رکوع)، 18 (یا 17) آیه، 343 کلمه و 474‘1 حرف.
اخوان | احمد پاکتچی اِخْوان، یکی از 3 طایفۀ اصلیِ مسلمانانِ چین، و یکی از دو گرایش متأخر اسلامی در این کشور که پیدایی آن به عصر سلسلۀ منچو تبارِ چینگ بازمی‌گردد و زمینۀ اصلیِ تعالیمِ آن، اصلاح‌طلبیِ دینی و دوری از مظاهری است که توسط آنان بدعت شمرده می‌شود.
داوود (ع) | فرامرز حاج منوچهری از پیامبران بنی‌اسرائیل نام‌برده‌شده در قرآن کریم. نام «داوود» در 9 سورۀ قرآن کریم، 15 بار، و یک بار هم به‌صورت «آل داوود» آمده است.
چاشنی | شیوا جعفری چاشْنی، مجموعه‌ای از افزودنیها به شالودۀ خوراکها برای رسیدن به رنگ، طعم و عطر مطلوب.
احمد تگودار | رضا رضازاده لنگرودی اَحْمَدْتَگودار، فرزند هلاگوخان (مق‍ 683ق/ 1284م)، سومین ایلخان مغول در ایران. از آغاز زندگی و سالزاد او در آثار مورخان ایرانی هم‌روزگارش که از مهم‌ترین منابع دربارۀ سلطنت اوست، سخنی به میان نیامده است، اما از آنجا که گفته‌اند به هنگام مرگ 37 سال داشته (ابن عبدالظاهر، 271؛ قس: مقریزی، 1(3)/ 727؛ برای دیگر روا...
بجکم | روزبه زرین کوب بَجْکَم، ابوالحسین (ﻣﻗ 21 رجب 329ق/ 21 آوریل 941م)، معروف و ملقب به ماکانی و رائقی، سردار ترک و امیرالامرای بغداد.
جده بزرگ، مدرسه | محسن جاوری جَدِّۀ بُزُرْگ، مَدْرِسه، از مدارس دورۀ صفوی در اصفهان که در 1058ق به دستور حوری نام خانم، جدۀ کوچک شاه عباس دوم (سل‍ 1052-1077ق/ 1642-1666م) ساخته شده است. صفت بزرگ در نام مدرسه بیانگر وسعت بیشتر آن نسبت به مدرسه‌ای به همین نام (نک‍ : ه‍ د، جدۀ کوچک، مدرسه)، اما با وسعتی کمتر در بازار اصفهان است (جابری انصار...
دوزله | گلاله هنری دوزَله، سازی بادی از انواع یک‌زبانه، رایج در مناطق روستایی ایران. این ساز بعد از سرنا و کرنا، معروف‌ترین ساز محلی است و به همراه «دایره» در مجالس شادی به‌کار می‌رود (شهمیری، 209). در غرب، شرق، مرکز و جنوب ایران با تفاوتهای جزئی در ظاهر، متداول و نقطۀ اشتراک تمام انواع آن، استفاده از دو نی به هم چسبیده است (مل...
اشتهارد | جعفر اسحاقی تیموری خش و شهری از توابع شهرستان كرج واقع در استان تهران. نام اشتهارد در اغلب منابع به همین صورت آمده است؛ نـادر میرزا (ص 115) آن را اشتهـار آورده است (نیز نك‍ : ملامحمدی، 43-44، 46).
حمیری، ابوالعباس | احمد پاکتچی حِمْیَری، ابوالعباس عبدالله بن جعفر (د پس از 298 ق/ 911 م)، از محدثان برجستۀ امامیه در سده 3 ق/ 9 م و یکی از چهره‌های مؤثر در قوام مذهب اثناعشری در دورۀ غیبت صغرى. نجاشی نسب پدرش را جعفر بن حسین بن مالک بن جامع آورده (ص 219؛ یا جامع بن مالک، همو، 354)، اما ابن‌بابویه در ذکر نسبت او، مکرر تنها با نسب کوتاه شده...
توگو | پرویز امین توگو، کشوری در غرب افریقا. این کشور با 785،56 کم‍ـ 2 مساحت و 236،399،5 تن جمعیت (1385ش/ 2007م) از شمال به کشور بورکینافاسو، از شرق به بنین، از غرب به غنا و از جنوب به خلیج گینه در اقیانوس اطلس محدود است. توگو کشوری مستطیل شکل است و طول آن از شمال به جنوب 550 کمـ‍ و عـرض آن میـان 40 تـا 130 کمـ‍ متغیر است («فر...
ابوحفص حداد | حسین لاشیء عمرو بن سلمۀ نیشابوری (د دهۀ 7 سدۀ 3 ق)، از مشایخ بزرگ تصوف خراسان برخی نام او را عمر و نام پدرش را سالم یا مسلم نیز آورده‌اند (سلمی، طبقات، 105؛ خطیب، 2 / 220؛ انصاری، 95؛ سمعانی، 4 / 78).
ابو اسحاق اینجو | سید علی آل داوود امیر جمال‌الدین شاه شیخ ابواسحاق (721- 758 ق / 1321-1357 م)، مشهورترین و آخرین فرمانروای خاندان اینجو (ﻫ م) که در اواخر دورۀ ایلخانان بر فارس و اصفهان فرمان راند.
رادکان شرقی، برج آرامگاه | زهرا بخشعلی ساعتلو یا میل رادکان، کهن‌ترین برج‌آرامگاه با نیم‌ستونهای متصل به بنا که تاکنون در ایران شناخته شده، متعلق به سدۀ 7 ق / 13 م، واقع در ۸۰کیلومتری مشهد، شرق روستای رادکان، از شهرستان چناران.
جو، | پیمان متین از جملـۀ مهم‌‌‌تـرین غلات ایـران با قدمتی کهن، کـه افـزون بر مصرف خوراکی، ویژگی درمانی و آیینی نیز دارد. جو گیاهی است یک‌ساله از تیرۀ گندمیان که از خوراکهای مهم چهارپایانی چون اسب و استر و حتى انسان بوده است.
حفصه | علی بهرامیان حَفْصه، دختر خلیفۀ دوم عمر بن خطاب (د ح 45 ق/ 665 م)، یکی از مشهورترین همسران پیامبر (ص).
اطعمه و اشربه | حمید گوینده \atʾeme va ašrebe\، عنوان بابی از ابواب فقه که به بحث دربارۀ احکام خوردنیها و نوشیدنیها اختصاص دارد.
آل رفیل |
خالد بن عبدالله قسری | علی بهرامیان خالِدِ بْنِ عَبدُاللّٰهِ قَسْری، ابوالهیثم (مق‍ محرم 126/ نوامبر 743)، والی عراق و از رجال مشهور در خلافت بنی‌امیّه.
دولت آبادی | سید علی آل داوود یحیى (1279- 1358 ق / 1862- 1939 م)، سیاستمدار، نویسنده، از روشن‌فکران عصر مشروطه و پهلوی، و از پیش‌گامان تأسیس مدارس جدید در ایران.
الخیر المحض | امیر حسین ساکت کتابی مجهول‌المؤلف در فلسفۀ اسلامی که تا قرنها از ارسطو پنداشته می‌شد. این کتاب در میان مسلمانان با نامهایی چون الخیر المحض، الایضاح فی الخیر المحض و احتمالاً الخیر الاول شهرت داشته است و از مهم‌ترین منابع نوافلاطونی است که در کنار اثولوجیای افلوطین، اندیشۀ فلسفی حکمای مسلمان را شکل بخشیده است.
ارزور | مرضیه منصوری زاده اَرْزور [arzūr]، نام کوهی در اوستا و ادبیات پهلوی، و نام دیوی که کیومرث او را کشته است. در زامیاد یشت اوستا (یشتها، 2/ 325) ارزور ششمین کوهی است که اهوره مزدا آفریده است. مانند بیشتر اعلام جغرافیایی اوستا، تعیین محل این کوه دشوار است. بارتولمه (ص 354) با تکیه بر واژۀ سنسکریت اَمهوره (aķhura-)، این واژه را «پر...
بهمن روز، سفره | فرزانه حاتم پور ز آیینهای نذری زردشتیان. این سفره در گویش دری زردشتی، «وامِرو» و «وَهْمِرو» خوانده می‌شود که کوتاه‌شدۀ «وَهْمَن‌روز» است .
علایین | ناصر پازوکی طرودی روستایی در منطقۀ لواسانات.
جمال‌الدین گیلی | محدثه امینی از صوفیان سدۀ 7ق و از خلفای شیخ نجم ‌الدین کبرى. از جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. وی ظاهراً پس از کنار گذاشتن منتخباتی که از علوم عقلی و نقلی گرد آورده بود، و با ترک گفتن مباحثات علمی، دست ارادت به نجم ‌الدین کبرى داد.
بدیع الملک میرزا عمادالدوله | رضا موسوی پاک بَدیعُ‌الْمُلْکْ میرْزا عِمادُالدّوله (زنده در1308ق/ 1891م)، از شاهزادگان و دولتمردان عصر قاجار و صاحب آثاری در حکمت اسلامی. وی پسر امامقلی میرزا عمادالدوله پسر محمدعلی میرزا دولتشاه، پسر فتحعلی شاه شاه قاجار بود. در منابعِ شرح حال وی تنها از دوران خدمات حکومتی او سخن رفته است.
پنگان | معصومه ابراهیمی پَنْگان‌، ابزار كهن‌ زمان‌سنج‌ كه‌ پیش‌ از اختراع‌ ساعت‌، در ایران‌ و برخی‌ جامعه‌های‌ اسلامی‌ به‌ كار می‌رفته‌ است‌.
دامغان | محسن احمدی شهرستان و شهری تاریخی در استان سمنان.
شاهی، راه | ناصر پازوکی طرودی مسیری کالسکه‌رو، در دورۀ قاجار.
اسطوخدوس | یونس کرامتی اُسـطـوخُدوس \ ostu(o)xod[d]us\ ، نـیـز اُسـتـوقُـدّوس، اُسطوخودوس، اسطوقودوس، استوخدوس، یا لاواندِر/ لاواندِ اسپانیایی/ فرانسوی، با نام علمی لاواندولا استوئِکاس، گیاهی معطر از جنسِ (سَردۀ) لاواندولا، از تیرۀ لَبدیسان.
بیجار | کریم شریعت بیجار، شهرستان‌ و شهری‌ در شمال‌ خاوری‌ استان‌ كردستان‌. دربارۀ وجه‌ تسمیۀ این‌ شهر، آگاهیهای‌ روشنی‌ در دست‌ نیست‌. گروهی‌ بر این‌ باورند كه‌ این‌ واژه‌ در اصل «بیدزار»، به‌ معنی‌ محلی‌ كه‌ درختان‌ بید فراوان‌ دارد، بوده‌ است‌ ...
جمهوری | جواد طباطبایی عنوان اثرِ مشهورِ افلاطون، فیلسوف یونانی سدۀ 4ق‌م (428-348ق‌م). این عنوان را مترجمان متأخر به عنوان معادلی برای واژۀ یونانی Пoλltεíα آورده‌اند.
جزایر ملوک | مهدی کیوانی جَزايِرِ مُلوک (ملوکا)، يا جزاير ادويه، مجمع‌الجزايري در اندونـزي. اين مجمع الجزاير با مساحتـي حـدود 500،74 کمـ 2 و 600،990،1 تن جمعيت (2000م / 1379ش) در فلات استراليا جاي دارد. جزاير ملوک از غرب به جزير? سولاوِزي (سلب)، از شرق به جزير? گين? جديد و از جنوب به جزير? تيمور محدود است ( انکارتا1،npn. ؛ «اطلس ... ...
امین الدوله | سید علی آل داوود اَمینُ‌الدّوله، میرزا علی خان (1260-1322ق/ 1844-1904م)، از رجال آزادی‌خواه و نوگرای ایران و ازجمله منشیان و نثرنویسان عصر ناصرالدین شاه قاجار. وی فرزند میرزا محمدخان مجدالملك، خواهرزادۀ میرزا آقاخان نوری بود (ممتحن‌الدوله، 35).
ب، | ملیحه مهدوی بِ، دومین حرف از الفبای زبان فارسی و عربی در ترتیب ابتثی و ابجدی. «ب» را از حروف انفجاری، انسدادی یا شدیده دانسته‌اند، از آن رو كه برای تلفظ آن مانعی در گذرگاه صوت ایجاد شده، راه نفس مسدود، و بلافاصله گشوده می‌گردد و چون ادای آن با حركت لبها توأم است، از حروف لبی یا شفوی محسوب شده، برخی نیز آن را از حروف ذلقی...
فرهنگ و ادبیات عامه | محمد جعفری (قنواتی) فَرْهَنْگْ وَ اَدَبیّاتِ عامّه، نشریه‌ای ویژۀ فرهنگ و ادب عامه با درجۀ علمی ـ پژوهشی. این نشریه تنها نشریۀ علمی ـ پژوهشی حوزۀ فولکلورشناسی است که در ایران منتشر می‌شود.
خاش | علی کرم همدانی خاش، یا خواش، شهرستان و شهری در استان سیستان و بلوچستان. نام این شهر برگرفته از واژۀ اوستایی «خواستر» است که در رام‌یشت (یشت نوزدهم)، بر یکی از رودهایی اطلاق شده که به دریاچۀ هامون می‌ریخته است و برخی اوستاشناسان آن را منطبق با خاش رود امروزی دانسته‌اند. این نام مرکب از دو واژۀ «هُو» به معنای خوب و «واسترَ» ب...
استراتوسفر | بخش جغرافیا اِستراتوسفِر \ [e]st[e]rātosfer\ ، یـا پـوشـن‌سپهـر، بخش بالایی جوّ؛ لایه‌ای تقریباً هم‌دما (با دمای ثابت) که بالای تروپوسفر (وردسپهر) قرار گرفته است. در بخش زیرین استراتوسفر، دما کم‌و‌بیش در نسبت با ارتفاع ثابت است (روی دو قطب زمین حدود °50- ، و روی خط استوا °90- سانتی‌گراد)، درحالی‌که در بخش بالایی، دما به‌...
قصر یاقوت، عمارت | ناصر پازوکی طرودی از بناهای شاخص عهد ناصرالدین شاه قاجار واقع در سرخه‌حصار.
حاکم نیشابوری | فرامرز حاج منوچهری حاکِمِ نِیْشابوری، ابـوعبدالله محمدبن عبدالله ضَبیّ طَهمانی (ربیع‌الاول 321- صفر 405 / مارس 933 - اوت 1014)، محدث پرآوازۀ ایرانی و صاحب کتاب معروف المستدرک علی الصحیحین.
چغانه | امیر حسین پورجوادی سازی از خانوادۀ آلات موسیقی خودْ صدا مانند جغجغه که در زبان انگلیسی به آن رَتل1 گفته می‌شود. چَغ، نوعی چوب است و چُغ نیز به چوب آبنوس اطلاق می‌گردد. چنین به نظر می‌رسد که چغانه نیز از لحاظ ریشۀ لغوی برگرفته از چغ باشد ( فرهنگ رشیدی، 515).

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام