مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آیت الله | محمدعلی مولوی آیتُ‌اللّه، یا آیةالله (= نشانۀ خداوند)، عنوانی عام برای فقها و مراجع طراز اول و دوم شیعه از اوایل سدۀ 14 ق / 20 م. در ادوار پیشین تاریخ اسلامی، برای فقها در كنار القاب و عناوین خاص مانند مفید، صدوق و شیخ الطائفه، یك سلسله القاب عام نیز مانند شیخ الاسلام، ملّا و آخوند به كار رفته است. برخی القاب مانند ثقةالاس...
بستان | شیوا جعفری بُسْتان‌، نام‌ بخش‌ و شهری‌ در استان‌ خوزستان‌.
حر عاملی | فرامرز حاج منوچهری حُرِّ عامِلی، محمد بن حسن مَشغَری (1033-1104 ق / 1624-1693 م)، فقیه و محدث اخباری و صاحب اثر پرارزش وسائل الشیعة.
الابانة عن غرض ارسطاطالیس | صمد موحد اَلاَبانَةُ عَنْ غَرَضِ اَرِسطاطالیس فی کِتابِ مابَعْدَالطَبیعه، یا مقالة فی اغراض مابعدالطبیعة، نام رساله‌ای است از ابونصر محمدبن محمدبن طرخان فارابی(260- 339 ق / 874-950 م) در توضیح مقصود ارسطو از نوشتن مجموعۀ متافیزیک و بیان محتوای اصلی بخشهای گوناگون آن. کتاب متافیزیک ارسطو در میان مسلمانان به 2 نام شناخت...
شیخ شیپور | خسرو خواجه نوری شِیْخْ شِیْپور، از دلقکان معروف (1244-1295 ش / 1865-1916 م) در دورۀ قاجار.
اصطکاک | بخش علوم پایه و مهندسی \estekāk\، نیرویی مقاوم در برابر لغزش یا چرخش یک جسم صُلب روی جسم صُلب دیگر. نیروهای اصطکاک در هنگام پیاده‌روی جلو سُرخوردن را می‌گیرند؛
آب سردار، قنات |
آل مسافر* |
ابن ابی عتیق | آذرتاش آذرنوش , ابوالفتح حکیمیان اِبْنِ اَبی عَتیق، عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن بن ابی بكر، از ظرفای سدۀ 1ق / 7م در مدینه. شهرت او به ابن ابی عتیق از باب انتساب به نیای بزرگش خلیفه ابوبكر است كه عَتیق لقب داشت و پدرش محمد نیز ابوعتیق خوانده می‌شد (زیبری، 278؛ ابن اثیر، مرصع، 62-63) و در توجیه این انتساب گفته‌اند كه نوادگان ابوبكر، بیش‌تر از...
جبل طارق | محمدرضا ناجی جَبَلِ طارِق، تنگه‌ای در غرب دریای مدیترانه و شبـه ـ جزیره‌ای به همین نام در منتهى‌الیه جنوب اسپانیا که صخره و شهر بندری جبل طارق در آن جای دارد.
ح، | ملیحه مهدوی حرف هشتم از الفبای فارسی و ابجدی، و ششم از حروف هجای عربی و ابتثی. نام آن در مآخذ گوناگون به‌صورت حِ، حا، حی، حای حُطّی و حای جیمی ضبط شده، و از اصوات صامت یا جامد است و به‌سبب نداشتن نقطه به حای مهمله، بی‌نقطه و غیرمنقوط نیز مشهور است.
الاقلیدسی | یونس کرامتی اَلْأُقْليدِسيّ، أبو الحسن أحمد بن إبراهيم، عالم الرياضيات المسلم الذي يبدو أنه كان يعيش في دمشق حوالي سنة 341ه‍ / 952م. ولم ترد أية إشارة إلى اسمه في المصادر المعروفة
آذر برزین | پرویز رجبی آذَرْ بُرْزین [āzar borzīn]، پسر فرامرز، و نوۀ رستم، از دختر صور، پادشاه کشمیر، جهان پهلوانِ کی بهمن (مجمل...، 25؛ صفا، حماسه‌سرایی...، 315). آذربرزین یکی از چهره‌های افسانه‌ای ـ حماسی ایران باستان است که فردوسی به علت نامعلومی، با اینکه به بیشتر چهره‌های کوچک و بزرگِ مربوط به او پرداخته، به وی اشاره‌ای نکرده...
جوزستان | امیرحسین فاطمی جوزستان \ jowzestān\ ، یا جوستان، در گذشته نام زمینهای پایین‌دست روستای جماران، امروزه نام محله‌ای در شمال شهر تهران.
تاسو | محمدعلی جودکی سنت دیرینه و از اشکال تعاونیهای محلی، به منظور درخواست کمک مالی که در میان عشایر لرستان و سایر مناطق لرنشین رایج است.
حاجی‌بابا افشار | زهرا ابراهیمی نخستین پزشک ایرانی در علم طب جدید اروپایی و حکیم‌باشی دستگاه عباس‌میرزا نایب‌السلطنه (1235- 1249ق / 1820-1833م) و محمدشاه قاجار.
ابوالمعالی رازی | نسترن ریحانی منفرد بُلمعالی نحّاس یا نخّاس یا نخّاسی (د نیمۀ اول سدۀ 6 ق)، نقاش و نگارگر رازی و از شاعران شیعی مذهب و پارسی‌گوی دورۀ سلجوقیان.
حبیب عجمی | ناهید اشرف واقفی حَبیبِ عَجَمی (د نیمۀ اول سدۀ 2 ق / 8 م)، یا حبیب فارسی، حبیب بن محمد بن عیسى، مکنى به ابومحمد، از قدمای مشایخ صوفیه و از زاهدان نامدار بصره در اواخر سدۀ 1 و اوایل سدۀ 2 ق.
اوده | مجید سمیعی اَوَدْه، از جایگاههای گسترش فرهنگ تشیع در شمال شبه قارۀ هند. نام اوده برگرفته از نام شهر باستانی «آیودهیا» است كه پایتخت سرزمینی به همین نام بود كه بعدها كُسالا نامیده شد. اوده زادگاه «راما» از اسطوره‌های مذهبی هندوان است (مجومدار، 69-70؛ مهابهارت، 1/ 374؛ راماین، 1/ 64-65؛ سالتوره، I/ 161).
برف | یونس کرامتی بَرْف، از پدیده‌های جوی که اغلب طبیعی‌دانان قدیم، در چگونگی پیدایش آن سخنانی گفته‌اند. در این مقاله نخست آراء یونانیان، با تکیه بر الآثار العلویه، نوشتۀ ارسطو، و رساله‌ای به همین نام از تئوفراستوس و نیز الآراءالطبیعیه منسوب به پلوتارک که امروزه آن را از آئتیوس آمدی می‌دانند، نقل، و سپس تأثیر آنها بر نظرات دان...
استسقا | عبدالامیر سلیم اِسْتِسْقا، خواستن‌ باران‌ است‌ از خداوند با آدابى‌ خاص‌، به‌ويژه‌ به‌ هنگام‌ خشكسالى‌. در لغت‌، استسقا از ريشة سقى‌ در باب‌ استفعال‌ و به‌ معنى‌ طلب‌ آب‌ است‌ (براي‌ پژوهشهاي‌ مردم‌شناسى‌ در اين‌ زمينه‌، نک‍ : هـ د، باران‌خواهى‌).
زامباور | فریبا پات زامْباوْر، ادوارد کارل ماکس ریتر فُن (1866-1947 م/ 1245-1326 ش)، مورخ و سکه‌شناس اتریشی.
اسماء بنت عمیس | حسن یوسفی اشکوری اَسْماءْ بِنْت‌ عُمَيْس‌ (د پس‌ از 40ق‌/ 660م‌)، از زنان‌ صحابی‌. پدرش‌ عميس‌ بن‌ مَعَد، از قبيلۀ قحطانی‌ بنی‌ خثعم‌ بن‌ انمار و مادرش‌ هند دختر عون‌ بن‌ زهير حِميري‌ بود (كلبی‌، 1/ 356، 358).
اربعین | فرامرز حاج منوچهری اَرْبَعین [arbaʾīn]، چهلـمیـن روز پـس از شهـادت امام حسین(ع) که نزد امامیه دارای ارزشی آیینی‌است و بر اساس اعتقادی نسبتاً کهن، سر بریدۀ آن امام در چنین روزی به بدن وی در کربلا الحاق گردید.
حرکت جوهری | منوچهر پزشک حَرَکَتِ جوهَری، نظریه‌ای در حکمت متعالیۀ صدرایی در برابر نظریۀ مشهور حرکت در عَرَض که متعلق به اندیشۀ ارسطویی و فیلسوفان مشائی مسلمان است.
بابا قاسم، مقبره | یدالله غلامی مایانی بابا قاسِم، مَقبَره، مزار باباقاسم اصفهانی، از عارفان سدۀ 8ق/ 14م، واقع در محلۀ شهشهان اصفهان. بر پایۀ کتیبۀ سردر ورودی، این آرامگاه در 741ق/ 1340م توسط سلیمان بن ابی الحسن بن طالوت دامغانی، از پیروان باباقاسم برای او ساخته شده است (ﻧﻜ : اصفهانی، 73؛ رفیعی، 785-786؛ گدار،«مقبره و مدرسه...»، 165، «مقبره... »، ...
ابن ایاس | محمد آصف فکرت اِبْنِ اِياس‌، يا اَياس‌ (در گويش‌ عاميانه‌)، ابوالبركات‌ محمد بن‌ احمد بن‌ اِياس‌ ناصری‌ حنفی‌ (6 ربيع‌الآخر 852 ـ پس‌ از 928 ق‌/ 9 ژوئن‌ 1448-1522 م‌)، مورخ‌ مصری‌. نيای‌ پدری‌ او، فخری‌ اِياس‌ (د 853 ق‌/ 1449 م‌) كه‌ از مماليك‌ سلطان‌ ظاهر برقوق‌ بود و به‌ نام‌ يا لقب‌ نخستين‌ صاحب‌ خود، «من‌ جنيد» خوانده‌...
زاره | مریم همایونی افشار زاره، فریدریش (1865-1945 م/ 1244-1324 ش)، از پیشگامان دانش موزه‌داری، مورخ هنر، باستان‌شناس و مجموعه‌دار آلمانی.
چمن مخمل، دشت | سیما صفری چمن‌مخمل، دشت \ dašt-e čaman-maxmal\ ، دشتی در شمال غربی قلۀ توچال، واقع در مرز میان شهرستانهای شمیران و کرج.
تمیم | بخش تاریخ تَمیم، از قبایل بزرگ عرب. گرچه حضور و نقش تمیم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین قبایل عرب، در بسیاری از رویدادهای سده‌های نخست هجری در سرتاسر سرزمینهای اسلامی چشمگیر است، اما در واقع، کمتر وجهی بجز اشتراک در نَسَب، آنها را به یکدیگر پیوند می‌داد. از گذشته‌های دور، قبیلۀ تمیم در مقایسه با دیگر قبایل عربی، به کثرت جمع...
ابوداوود سجستانی | احمد پاکتچی سلیمان بن اشعث بن اسحاق بن بشیر ابن شداد بن عمرو بن عمران اَزْدی (٢٠٢-٢٧٥ ق / ٨١٧- ٨٨٨ م)، محدث و گردآورندۀ سنن، سومین كتاب از صحاح سته در حدیث.
ابوالمفاخر رازی | بخش ادبیات از شاعران پارسی‌گوی دورۀ سلجوقیان و معاصر با محمد بن ملكشاه (حك‍ ‍498-511 ق / 1105-1117 م) و پسرش مسعود (حك‍ ‍527-547 ق / 1133-1152 م).
حرف | شهرام خداوردیان حَرْف، واحد الفبا، و نیز یکی از اقسام کلمه در جایگاه نحوی. این لفظ با هر دو معنی موضوع اندیشۀ فلاسفۀ مسلمان بوده است. بررسی نظریات آنان دربارۀ حروف به مثابۀ واحدهای الفبا یا حروف تهجی، از جهاتی دشوار می‌نماید.
بنی |
آیسه |
سندبادنامه | محمد جعفری (قنواتی) داستانی پندآمیز دربارۀ ادارۀ کشور و شیوۀ رفتار با رعیت.
راشدالدین سنان | مسعود تاره (528- 588 ق / 1134-1192 م)، داعی اسماعیلیۀ نزاری، و مهم‌ترین رهبر نزاریان شام در دورۀ الموت.
دیلمی، ابوالحسن | زهرا حسینی , بخش ادیان و عرفان ابوالحسن علی بن محمد (د احتمالاً 392 ق / 1002 م)، صوفی و نویسندۀ نامدار سدۀ 4 ق / 10 م در شیراز.
اشکال اربعه | فاطمه رحمتی اصطلاحی منطقی برای هیأتهای چهارگانۀ قیاس (ه‍ م). منطق‌دانان چگونگی قرارگرفتن حد وسط در دو مقدمۀ قیاس اقترانی را اصطلاحاً شكل، سیـاق یا نظـم (نك‍ : سهروردی، «حكمة ... »، 34؛ قطب‌الدین، 1 / 124) نامیده‌اند
آزادوار | هادی عالم زاده آزادْوار، یا آزاذْوار یا اَزادْوار، یکی از آبادیهای دهستان پایین جوین، از بخش جغتای شهرستان سبزوار، از استان خراسان (سازمان برنامه و بودجه، 21 / 165). آزادوار در °56 و ´42 (فرهنگ آبادیهای کشور: ´39) طول شرقی و °36 و ´45 عرض شمالی در فاصلۀ یک کیلومتری شمال راه‎آهن تهران ـ مشهد، 5 کیلومتری ایستگاه آزادوَر، 40 ک...
تغلق تیمور، خاندان | مصطفی موسوی تُغْلُقْ تِیْمور، خانْدان (تغلق= توغ = درفش، پرچـم، علم لوق ~ لوغ = پسوند نسبت در زبان تركی)، نام سلسله‌ای مغول‌تبار منسوب به خاندان جغتای، پسر دوم چنگيزخان كه روزگاری دراز بر تمام يا قسمتی از تركستان شرقی يا تركستان چين، يعنی ايالت سين كيانگ (شين‌جيان)، كاشغر، ختن، تورفان، واحۀ تریم (طـرم ~ طـارم) و شايد بخش...
آمین | آذرتاش آذرنوش آمین (= چنین باد، راست است)، واژه‌ای از ریشۀ «ا ـ م ـ ن» که در زبانهای سامی کهن به معنی استوار و ثابت به کار می‌رفته است، اما انتشار آن در جهان از زبان عبری آغاز شده است. در زبان عبری لفظ آمن نخست در قالب وصفی و به معنی درست و راست به کار می‌رفته است ولی در سفر اشعیاء (16:65) به صورت اسم به کار رفته است. در ت...
ابن ابی اصبع، زکی الدین | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ اَبی اِصْبَع، زكیّ‌الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالواحد ابن ظافر (585ق / 1189م یا 589ق-23 شوال 654ق / 13 نوامبر 1256م)، ادیب و شاعر مصری (كتبی، 2 / 364؛ مقریزی، 1 / 401؛ ابن تغری بردی، 7 / 37). ابن صابونی می‌نویسد كه ابن ابی اصبع به خط خود برای وی نوشته است كه تولدش در اول محرم 595ق ]3 نوامبر 1198م[ بو...
تاکستانی | راحله ایزدی فر تاکستانی \tâkestâni\، گونه‌ای از زبان تاتی، که در شهر تاکستان در استان قزوین رایج است. تاکستانی زیرمجموعه‌ای از گویشهای زبان تاتی است که خود جزو زبانهای ایرانی شمال غربی به شمار‌ می‌رود. زبان فارسی، زبان میانجی در میان اهالی تاکستان است.
آبجی گل بهار | نسیم مقرب آبجی گل‌بهار \ābjī gol-bahār\، از نمایشهای شادی‌آور زنانه که در تهران و بیشتر مناطق ایران اجرا می‌شده است.
ابراهیم بن ابی بکر بن ابی سمّال |
چریک | هاشم رجب‌زاده واژه‌ای ترکی‌ ـ مغولی به معنای جنگجو، خاصه جنگجویان سلطنتی که بعدها به مفهوم گسترده‌تر لشکر و سپاه و جنگ نیز به‌کار رفته است.
ابوسلیمان دارانی | غلامعلی آریا عبدالرحمن بن احمد بن عطیۀ عنسی دارانی، از عرفای سدۀ 2-3 ق.
ابوعبید ثقفی | ابوالحسن دیانت ابن مسعود بن عمرو بن عُمَیر بن عوف (د 13 ق / 634 م)، سردار مشهور عرب در جنگ با ایرانیان و پدر مختار ثقفی.
جیحان | شیوا جعفری رودی در جنوب ترکیه. جیحان از رودهای معتبر آناتولی است که یونانیان در دوران باستان آن را پیراموس می‌خواندند؛ رود دیگری که در غرب آن جاری است، سیحان (ساروس‌باستان) نام دارد (نک‍ : استرابن، V / 353؛ گزنفن، III / 35).

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام