مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

دیوگنس کلبی | مهران نوری در منابع اسلامی، دیوجانس (ح 412-323 ق‌م)، فیلسوف یونانی و بزرگ‌ترین نمایندۀ فلسفۀ کلبی. گرچه او معاصر افلاطون و ارسطو بود، در دوران یونانی‌مآبی به اشتهار رسید.
خیر | منوچهر پزشک اصطلاحی فلسفی که به دو صورت اسمی و وصفی به معنای خوبی و خوب به کار می‌رود و معنای مطلق آن، معیار ذهنی نهایی برای تشخیص نیک از بد شمرده می‌شود.
بهار دانش | حسن ذوالفقاری از داستانهای کهن هندی به زبان فارسی، با درون‌مایۀ عشقی
ابراهیم همدانی | ناصر شعار اِبْراهیم هَمَدانی، ظهیرالدین یا رفیع‌الدین سید میرزا ابراهیم بن قوام‌الدین حسین بن عطاءالله حسن حسینی همدانی، مشهور به قاضی‌زاده، حكیم صوفی مشرب، فقیه، محدث و متكلم امامی. در منابع قدیمی ‌و نزدیك به زمان وی، نام كامل او نیامده است. افندی، بی‌آنكه توجهی داشته باشد، در دو جا از او یاد كرده (1 / 9، 28) و همین ا...
تجن | امیر حسین مرادخانی تَجَن، رودخانه‌ای در استان مازندران و نیز نام بخش سفلای رودخانۀ هریرود که قسمتی از مرز طبیعی ایران و ترکمنستان را تشکیل می‌دهد.
پیش‌درآمد | هومان اسعدی پیشْ‌دَرْآمَد، یکی از فرمهای اصلی آهنگ‌سازی و اجرا در موسیقی کلاسیک ایران. پیش‌درآمد قطعه‌ای ضربی، موزون، بدون کلام و سازی است که به طور سنتی آغاز‌کنندۀ اجرای یک برنامۀ موسیقی کلاسیک ایرانی و معرف فضای کلی دستگاه یا آواز موردنظر است.
آپادانا، شهرک | حسن موسوی زاده آپادانا، شهرک \šahrak-e āpādānā\، شهرکی مسکونی واقع در غرب تهران.
آقا | جعفر شعار آقا، یا آغا، واژه‎ای ترکی‌ـ مغولی که پس از حملۀ مغول به زبان فارسی راه یافته و به‌تدریج بر رواج و دامنۀ کاربُرد آن افزوده شده است. واژۀ آقا (آغا، اَغا) را در ترکی شرقی به برادر بزرگ‎تر می‎گویند و این در برابر «اینی» است که به برادر کوچک‎تر گفته می‎شود (سلیمان افندی، 1/4). در زبان یاکوتی (قومی ترک‌زبان در جنوب...
ابوالفرج سجزی | (سگزی)، شاعر ایرانی اواخرسدۀ 4 ق / 10 م.
ابراهیم خان ظهیرالدوله افشار | سید علی آل داوود اِبْراهیمْ خانِ ظَهیرُالدّولۀ افشار (مق‍ شعبان 1151 ق / نوامبر 1738 م)، برادر نادرشاه و یكی از سرداران سپاه او كه مدتی فرمانروای خراسان بود، سپس حاكم و سپهسالار آذربایجان شد و سرانجام در یكی از جنگهایی كه در داغستان می‌كرد، به هلاكت رسید. به گفتۀ محمدكاظم مروی (1 / 10)، نادرشاه در 1099 ق / 1688 م تولد یافت و ...
ابن سعد | عبدالکریم گلشنی اِبْنِ سَعْد، ابوعبدالله محمد بن سعد بن منيع، مشهور به كاتب واقدی (168-230 ق/ 784-845 م)، مورخ و سيره‌نويس مشهور بغداد. او از موالی حسين بن عبدالله نوادۀ عباس عموی رسول اكرم بود (ابن سعد، 7(2)/ 99)، ولی ابن‌خلكان (4/ 351) بنا به مستندی نامعلوم او را «زهری» شمرده است. همو (همانجا) از وی تعبير به «بصری» كرده، چ...
حزین لاهیجی | معصومه سالک حَزینِ لاهیجی، محمـدعلـی (27 ربیع‌الآخر 1103-11 جمادی الاول 1180 ق / 8 ژانویۀ 1692-15 اکتبر 1766 م)، شاعر پارسی زبان و تاریخ نگار ایرانی.
الاسفار الاربعه | محمدجواد انواری اَلاْسْفارُ الاْرْبَعَۀ، عنوان‌ اثر فلسفی‌ بزرگ‌ و معروف‌ صدرالدین‌ شیرازی‌، ملقب‌ به‌ صدر المتألهین‌ و ملاصدرا (ح‌ 979-1050ق‌/ 1571-1640م‌). مؤلف‌ نام‌ كامل‌ كتاب‌ را الحكمۀ المتعالیۀ فی‌ الاسفار العقلیۀ الاربعۀ نهاده‌ است‌. این‌ كتاب‌ از حیث‌ جامعیت‌ و دامنۀ تأثیر بر حوزۀ حكمت‌ اسلامی‌ در سده‌های‌ اخیر - به...
بیهقی، ابوبکر | احمد پاکتچی بِیهَقی‌، ابوبكر احمد بن‌ حسین‌ بن‌ علی‌ خسروجردی‌ (384- 458 ق‌ / 994-1066 م‌)، محدث‌ نامی‌ اهل‌ سنت‌ كه‌ تلاش‌ داشت‌ پیوندی‌ میان‌ تعالیم‌ مذهب‌ شافعی‌ و كلام‌ اشعری‌ با مكتب‌ اصحاب‌ حدیث‌ برقرار سازد.
اشپر | بخش هنر و معماری \ešper\، آلبرت (1905-1981 م / 1284-1360 ش)، مهندس معمار و دولتمرد آلمانی. او معمار ارشد آدلف هیتلر (1933-1945 م)، و وزیر تسلیحات و تولیدات جنگی آلمان نازی (1942-1945 م) در زمان جنگ جهانی دوم بود.
حدیقة الحقیقه | مینو فطوره چی حَدیقَةُ الْحَقیقـه، منظومـه‌ای عرفانی ـ تعلیمی از سنـایی غزنوی (463 یا 473-535 ق/1071 یا 1080-1141 م).
حکایت | محمد جعفری (قنواتی) , پگاه خدیش حِکایَت، از انواع کوتاه داستان در ادبیات شفاهی و کتبی. در لغت‌نامه‌های فارسی اصطلاحات حکایت، قصه، افسانه، داستان، روایت، حدیث، سمر، نقل و مثل مترادف یکدیگر به‌کار‌رفته‌اند
آزمونهای روان شناختی | آزْمونْهایِ رَوانْ‌شِناخْتی [āzmūnhā-ye ravān-še-nāxtī]، سنجش برخی جنبه‌های رفتار انسان به کمک فرایندهایی که محتوایشان، و شیوه‌های راهبرد امور و تفسیر مطالب در آنها به دقت معیّن شده است. محتوای این آزمونها ممکن است تقریباً به هر جنبۀ کارکرد عقلانی یا عاطفی مربوط باشد، ازجمله ویژگیهای شخصیت، طرز فکر و نگرشها، ...
پاوه | محسن احمدی پاوه‌، شهرستان‌ و شهری‌ در استان‌ كرمانشاه‌.
جزولی، ابوعبدالله | سعید ضرابی زاده جَزولی، یا جُزولی، ابوعبدالله محمد بن سلیمان (د 869 یا 870ق / 1465 یا 1466م)، از مشایخ نامدار شاذلی در مغرب و بنیان‌گذار طریقۀ جزولیه در آنجا. جزولیِ دیگری با همین نام و نام پدر وجود دارد که فقیه و مفتی بوده، و در 863 ق / 1459م درگذشته است (باباتنبکتی، 538؛ سخاوی، 7 / 258، 259).
آل طاووس | حسن یوسفی اشکوری آلِ طاووس، خاندانی از شیعیان امامی و سادات علوی دارای پایگاه علمی و سیاسی در سدۀ 7 ق / 13 م در عراق. این خاندان منسوب است به محمدبن اسحاق مشهور به «طاووس». گفته‌اند وی بدان جهت به طاووس شهرت یافت که دارای چهره‌ای زیبا و پاهایی نامتناسب بود. آل طاووس از سوی پدر به امام حسن مجتبی (ع) (3-50 ق / 624-670 م) و از س...
جریر بن عبدالله بجلی | علی بهرامیان جَریرِ بْنِ عَبْدُ اللّٰهِ بَجَلی، ابوعمرو یا ابـو عبـدالله (د ح 51-54ق/ 671-674 م)، صحابی پیامبر (ص) و از مردان مشهور نیمۀ نخست سدۀ 1ق. نسب او به بنی‌بَجیله، یکی از تیره‌های قبیلۀ یمانی ازد می‌رسید (کلبی، نسب...، 1/ 375-376؛ ابن‌حزم، 387؛ برای سلسلۀ نسب او، نک‍ : ابن‌درید، 516؛ ابن‌عساکر، 72/ 69).
قیچی | مروارید رفوگران قِیْچی، ابزاری دسته‌دار با دو تیغۀ آهنین برای بریدن پارچه، کاغذ و جز اینها.
ابن عبدالرفیع | فرامرز حاج منوچهری اِبْنِ‌عَبْدُالرَّفیع، ابواسحاق ابراهیم بن حسن بن علی بن عبدالرفیع ربعی (د 733 ق/ 1333 م)، فقیه، قاضی و خطیب جامع تونس در دوران حکومت حفصیان. نویسندگانِ شرح احوال ابن‌عبدالرفیع زمان تولد وی را به‌اختلاف سالهای میان 635 تا 639 ق یاد کرده‌اند (وادی آشی، 41؛ زرکشی، 70؛ صفدی، 5/ 343؛ ابن‌تغری‌بردی، 1/ 60؛ مخلوف، ...
بردلی- برت، سفرنامه | پیمان متین گزارش سفر فرانسیس بردلی ـ برت (1874-1963 م / 1291-1383 ق)، سیاح و خاورشناس آمریکایی، با عنوان «ایران: سفر به ایران از خلیج فارس تا کاسپین» (نک‍ : مل‍‌ ).
جمنا | پرویز امین یا یامونا، رودی بزرگ و تاریخی در شمال هندوستان. این رود به طول حدود 400‘1 کمـ از قله‌های پربرف میان رشته کوههای هیمالیا و سوالک که در اساطیر هندی از تقدس برخوردار است، سرچشمه می‌گیرد (رکلو، VIII / 155؛ انکارتا1).
ابو فراس | سید محمد سیدی حارث بن سعید بن حمدان (320- مق‍ ‍357 ق / 932- 968 م)، شاعر شیعی و عموزادۀ سیف‌الدولۀ حمدانی.
ابن اجا | علی رفیعی اِبْنِ اَجا، یا آجا، ابوعبدالله محمد بن محمود بن خلیل الشّمس قونَوی الأصلِ حلبی حنفی، قاضی عسكر (820-881ق / 1417-1476م)، پدر ابن اجا محبّ‌الدین محمود (ه‍ م). به گفتۀ سخاوی (10 / 43)، اَجا لقب پدر ابوعبداللّه بوده است كه ابن‌حنبلی (2(1) / 327) و برخی از متأخّرین آن را آجا ثبت كرده‌اند و گویا به هر دو وجه صحیح ...
جناده | علی بهرامیان جُناده، نام دست‌کم دو تن از شخصیتهای مشهور سدۀ 1ق / 7م. در کهن‌ترین مآخذ موجود، شرح احوال دو تن به نام جناده که با یکدیگر هم‌عصر بودند، چنان به هم آمیخته شده که جدا کردن آنها بسی دشوار به نظر می‌رسد.
جلال طبیب خوافی شیرازی | نصرالله پورجوادی جلال‌الدین احمد بن یوسف بن الیاس، طبیب و شاعر، متخلص هم به جلال، هم به طبیب، معاصر خواجه شمس‌الدین محمد حافظ. وی منسوب به خانواده‌ای اهل علم و ادب بود که برخی از ایشان به طبابت اشتغال داشتند و احتمالاً در قرن 7ق / 13م از شهر خوافِ خراسان به شیراز کوچ کرده و در آنجا ساکن شده بودند (صفا، 3 / 1032). به همین سبب ...
آوه | جعفر شعار آوه، یا آبه، شهركی كهن نزدیك ساوه. اكنون روستایی است از دهستان جعفرآباد در جنوب شهرستان ساوه در استان مركزی ایران. در فرهنگها و منابع تاریخی و جغرافیایی عربی و فارسی، آبه و آوه هر دو آمده، اما اغلب به صورت آبه ضبط شده است. جمعی چون دمشقی، فیروزآبادی و یاقوت حمودی «آبه» و گروهی چون ابن خلدون، مقدسی، ابن بطوطه ...
الابانة عن غرض ارسطاطاليس فی کتاب ما بعد الطبيعة | صمد موحد
تغزل | علی میرانصاری در لغت به معنیِ عشق ورزیدن (بیهقی، 2/ 803؛ زوزنی، 2/ 538) و اصرار و پافشاری بر آن (ازهری، 8/ 49؛ ابن‌منظور، ذیل غزل)؛ اما در اصطلاح ادبی به ابیاتی گویند، در شکل‌ و معنای غزل که به طور معمول به تعدادِ 5 تا 15 بیت، در آغاز شعر مدحی (قصیده) قرار می‌گیرد و در آن از حالات عشق، وصف معشوق و یا توصیف طبیعت سخن گفته م...
توپکاپی، کاخ | تیم استنلی توپْکاپی، کاخ، یا توپکاپی‌سرایی، قصرتوپ قاپو، اقامتگاه نخستین سلاطین عثمانی واقع در استانبول که نزدیک به 500‌ سال ‌مرکز رسمی نظام حکومتی این سلسله بود. این کاخ را سلطان محمد دوم در میان سالهای 863-883 ق/ 1459-1478م ساخت، و اقامتگاه رسمی خود قرار داد. جانشینان او نیز در همان‌جا اقامت گزیدند، تا اینکه در 1270ق/...
اسکندر افرودیسی | شرف الدین خراسانی اِسْكَنْدَرِ اَفْرودیسی‌، فیلسوف‌ مشائی‌ و برجسته‌ترین‌ مفسر و شارح‌ نوشته‌های‌ ارسطو. وی‌ از شهر افرُدیسیاس در شم‍ال‌ خاوری‌ ناحیۀ كاریا در آسیای‌ صغیر بوده‌ است‌ كه‌ اكنون‌ ویرانه‌های‌ آن‌ در منطقۀ آیدین‌، در تركیه‌ قرار دارد. هرچند تاریخ‌ دقیق‌ زندگی‌ اسكندر شناخته‌ نیست‌، اما می‌دانیم‌ كه‌ وی‌ در میان‌ نی...
آدیابنه | عسگر بهرامی آدیابِنه [ādiyābene]،سرزمین‌باستانی‌کوچکی در بین‌النهرین شمالی که به روزگار اشکانیان نقش مهمی در روابط میان حکومتهای بزرگ منطقه داشته است.
بندار | صادق سجادی بُنْدار، اصطلاحی دیوانی كه روزگاری دراز در برخی از سرزمینهای خلافت، به ویژه ایران به كار می‌رفت. این كلمه فارسی، و مركب از دو جزء است: «بنه» به معنای بار و اموال، و «دار» پسوند دارندگی و حفاظت.
آقابزرگ تهرانی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقابزرگ تهرانی \āqā-bozorg-e tehrānī\، محمدمحسن بن علی بن ‎محمدرضا بن ‎محسن بن علی‎اکبر (11 ربیع‎الاول 1293-13 ذیحجۀ 1389 ق/ 6 آوریل 1876- 20 فوریۀ 1970 م)، فقیه و کتاب‎شناس شیعی امامی.
شهرآشوب | شَهْرْآشوب، شعر یا نثری که در آن نویسنده یا سراینده به‌قصد هجو، و با لحنی تمسخر‌آمیز و زبانی اغلب هزل‌گونه، اهالی شهری را خواه به‌طورکلی در قالب اصناف و طبقات، و خواه به‌صورت جزئی و با ذکر نامشان وصف کند.
خناق | رویا فتح الله زاده خُناق، گونه‌ای بیماری عفونی واگیردار مربوط به دستگاه تنفسی.
راجستان | هادی ویسی ایالتی در شمال غربی هند. این ایالت با حدود 214‘342 کمـ2 وسعت، حدود 25 / 9٪ از مساحت هند را در بر می‌گیرد و ازلحاظ وسعت، بزرگ‌ترین ایالت هند به شمار می‌رود («فرهنگ جهانی ... »، npn.؛ بولند ـ کرو، 209).
شیان | میلاد شعبانی درگذشته روستایی از توابع شمیران، و امروزه محله‎ای واقع در محدودۀ منطقۀ 4 شهرداری تهران.
بزم ایران | محمد جعفری (قنواتی) کتابی با مضمون حکایات و لطایف، تألیف محمدرضا طباطبایی یزدی (1313-1403 ق / 1895-1983 م).
هنرهای زیبا، موزه | حسن موسوی زاده (در گذشته کاخ اسود یا کاخ سیاه)، موزه‌ای از مجموعۀ کاخ ـ موزه‌های سعدآباد.
آب چهل بره، رود | حسن موسوی زاده آب چهل‌بره، رود \ rūd-e āb-e čehel-barre\ ، از شاخابه‌های رود لار، در بخش لواسانات. این رود به طول 15 کمـ ، از دامنه‌های خاوری کوه لاریابوچال (730‘ 3 متر) سرچشمه می‌گیرد و در جهت خاور جریان می‌یابد. آب چهل‌بره از میان دره‌های عمیق می‌گذرد و پس از عبور از دامنه‌های کوه چهل‌بره، در روستای کمردشت به رود لار می‌ر...
ارزوئیه | عباس سعیدی اُرْزوئیّه [orzūºīyye(a)]، یکی از بخشهای شهرستان بافت (استان کرمان). این نام به صورتهای اُرزو، غالباً اُرْزویه و امروزه ارزوئیه نوشته می‌شود.
اسکندریه | عنایت الله فاتحی نژاد اسكندريه \ eskandariy[y]e(a)\ ، دومين شهر بزرگ و مهم‌ترين بندر مصر و مركز استان اسكندريه. این شهر در ´54 °29 طول شرقی و ´12 °31 عرض شمالی، در كنار دريای مدیترانه و كرانۀ غربی دلتای نیل قرار دارد (EB, 249؛ «دانشنامۀ چِیمبِرز»، ذیل «اسکندریه»).
اردو، ادبیات | عارف نوشاهی اُرْدو، اَدَبیاتِ، تاریخ‌ رشد و تطور ادبیات‌ اردو از لحاظ خصوصیات‌ لهجه‌ای‌ به‌ 3 حوزۀ جغرافیایی‌ تقسیم‌ می‌شود: پنجاب‌ و اطراف دهلی‌ در شمال‌ شبه‌ قاره‌، گجرات‌، و دكن‌ در نواحی‌ مركزی و جنوب‌. این‌ زبان‌ در آغاز در مراكز مذكور به‌ «هندوی‌»، «گُجری‌»، «دَكنی‌»، «برج‌ بهاشا» و غیره‌ موسوم‌ بوده‌ است‌ و زبانها...
تنقیح مناط | احمد پاکتچی تَنْقیحِ مَناط، اصطلاحی در فقه اسلامی ناظر به گونه‌ای از تعمیم احكام از موارد منصوص به غیرمنصوص كه حتى از سوی بسیاری از مخالفان قیاس هم معتبر شمرده شده است.
ابراهیم بن یعقوب | عنایت الله رضا اِبْراهیمِ ‌بْنِ یَعْقوب، اسرائیلی طُرطوشی، دانشمند و جهانگرد اسپانیایی در سدۀ 4 ق / 10 م. از آن سبب وی را طرطوشی نامیده‌اند که متولّد شهر تورتوسا (طرطوشه) از بلاد اسپانیا بود. وی یهودی بود و مؤلّفان قدیم نام پدرش را به اختلاف آورده‌اند و همین نکته سبب بروز فرضیّه‌هایی دربارۀ شخصیت و دین او گردیده است. عذری ن...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام