مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ازنا | احمد آرین نیا اَزْنا [aznā]، شهر و شهرستانی در استان لرستان:
انس بن مالک | عبدالامیر سلیم اَنَسِ بْنِ مالِك، ابوحمزه (د 93 ق/ 712 م)، صحابی پیامبر (ص). وی از انصار و از طایفۀ خزرجی بنی نجّار بود (كلبی، 2/ 49؛ ابن‌سعد، 7/ 17). پس از مهاجرت رسول اكرم (ص) به مدینه، مادرش و به قولی شوهر مادرش ابوطلحه، او را به حضور پیامبر آورد و خواست كه آن حضرت وی را به خدمت بپذیرد (همو، 7/ 19؛ ذهبی، سیر ... ، 3/ 398...
امانت خان | مهبانو علیزاده اَمانَتْ خان، عبدالحق (978-1055 ق/ 1570-1645 م)، فرزند قاسم شیرازی خوشنویس و كتابدار مشهور ایرانی دربار گوركانیان هند.
دیسم کرد | عبدالحمید مرادی ابوسالم دیسم بن ابراهیم کردی خارجی (د ح 346 ق / 957 م)، حاکم و فرمانروای خارجی‌مذهب آذربایجان در نیمـۀ اول سدۀ 4 ق / 10 م.
آستاراخان | عنایت الله رضا آسْتاراخان، مرکز شهرستانی به همین نام که در دو سوی مصب رود ولگا واقع شده و بخشی از مناطق جنوبی جمهوری شوروی فدراتیو روسیه است. وجه تسمیه: روسها این شهر را آستراخان می‎نامند. نخستین آگاهی دربارۀ آستاراخان مربوط به سدۀ 7ق / 13م است که کوچ‎نشینان تاتار آن را به صورت هشترخان یا حاجی‎طرخان (ترخان) و نامهایی از این...
آدمی | بخش معارف آدَمی، ابوسعید سهل بن زیاد آدمی رازی (د ح 255ق / 869 م)، از محدثان شیعه كه روایات بسیاری نقل كرده است. وی محضر امام جواد، امام هادی و امام عسكری(ع) را درك كرده است. صدوق (د 381ق / 991م)، نجاشی (د 450ق / 1058م) و شیخ طوسی (د 460ق / 1069م) او را ضعیف‌الروایه شمرده‌اند. مدتی در قم زیست، اما احمد بن محمد بن عیسی ...
اسکندر افرودیسی | شرف الدین خراسانی اسکندرِ اَفرودیسی \ eskandar-e afro(u)disi\ ، فیلسوف مشائی و برجسته‌‌ترین مفسر و شارح نوشته‌های ارسطو. وی از شهر آفرُدیسیاس در شمال خاوری ناحیۀ کاریا در آسیای صغیر بوده است که اکنون ویرانه‌های آن در منطقۀ آیدین در ترکیه قرار دارد. هرچند تاریخ دقیق زندگی اسکندر شناخته نیست، می‌دانیم که وی در میان نیمۀ دوم سدۀ ...
پروین گنابادی | گلاله هنری محمد، ادیب و پژوهشگر فرهنگ مردم. وی ازجملۀ پژوهشگرانی است که در عرصۀ ثبت و وصف جلوه‌های فرهنگ مردم، به‌ویژه امثال و حکم و بازیها پیشگام و سرآمد است (نک‍ : دنبالۀ مقاله).
زردستان | ناصر پازوکی طرودی زردستان \ zardestān\ ، روستایی از توابع دهستان سیاه‌رود.
بندر گز | بهمن توکلی بَنْدَرْگَز، شهرستان و شهری در استان گلستان.
اشترانکوه | احمد آرین نیا \oštorān-kūh\، رشته‌کوهی در استان لرستان.
عکاس باشی | عباس بهارلو عَکّاسْ ‌باشی، میرزا ابراهیم خان (1291-1333 ق / 1874-1915 م)، عکاس، نخستین فیلم‌بردار سینمای ایران، صنعتگر، مترجم و دایرکنندۀ دستگاه چاپ در دورۀ سلطنت مظفرالدین شاه قاجار.
برک | لیلا احمدی نوعی پارچۀ ضخیم بافته‌شده از پشم شتر و گوسفند یا کرک بز. در گذشته درویشان از برک ــ بافته‌ای از پشم شتر ــ برای تهیۀ کلاه و قبا استفاده می‌کردند (برهان ... ).
برساق | محمدعلی جودکی نوعی نان، و در پاره‌ای مواقع غذای اصلی عشایر و چوپانان لر.
مددکاری اجتماعی تهران، مدرسه | علی محمد مرادیان منفرد نخستین مدرسۀ آموزش حرفۀ مددکاری اجتماعی در ایران، با مدیریت ستاره فرمانفرماییان.
جنید شیرازی | علی میرانصاری مـعـیـن‌الـدیـن ابوالقاسم بن محمود، شاعر پارسی‌گوی، نویسنده و از واعظان شیراز در سدۀ 8 ق / 14م.
تموز | حسین روح اللهی تَموز، نام ماهی در گاه‌شماریهای رایج در منطقۀ بین‌النهرین و نواحی مجاور که مقارن با نقطۀ انقلاب تابستانی آغاز می‌شده است. نام این ماه در این گاه‌شماریها برگرفته از اسطوره‌ای سومری ـ بابلی است که براساس آن تموز ــ ایزد‌ رستنیها و نگهبـان گله‌ها که در صورتهـای نخستین به شکل دموـ زید (بریتانیکا)، دوئوزی (لنگدون،...
زبدة التواریخ |
آداپازاری، یا آده‌بازاری | علی اکبر دیانت آداپازاری، یا آده‌بازاری، آطه‌بازاری، شهری در شمال غربی ترکیه و مرکز استان ساکاریا در آن کشور. این شهر در جلگه‌ای همنام که «آق‌اووا» نیز نامیده می‌شود، در ارتفاع 31متری
بیستون | محمد جعفری (قنواتی) یا بیسْتون، مجموعه‌ای متنوع، مشتمل بر آثاری از دوره‌های پیش از تاریخ تا دورۀ قاجاریه؛ همچنین نام شهر، بخش و دشتی از کرمانشاهان.
آل بحرالعلوم | بخش معارف آلِ بَحْرُالعُلوم، خاندانی از سادات حسنی از عالمان شیعی امامی، مشهور به علم و ادب از سدۀ 12 تا 14ق / 18 تا 20م در ایران و عراق. افراد این خاندان از آن‎رو به «بحرالعلوم» شهرت یافته‎اند که سردودمان آن سیدمحمدمهدی طباطبایی چنین عنوانی داشته است. اینکه آل بحرالعلوم به «طباطبایی» نیز مشهور است، بدین جهت است که از ...
ابن فورک | عباس زریاب خویی ابوبكر محمد بن حسن بن فورك انصاری اصفهانی (د 406ق / 1015م)، متكلم، فقيه، مفسر، اديب و واعظ اشعری شافعی.
جرقویه | حسن موسوی زاده جَرْقویه، در قدیم روستا و ناحیه‌ای کهن از توابع اصفهان و امروزه نام دو بخش از بخشهای شهرستان اصفهان به نامهای جرقویۀ سفلى و جرقویۀ علیا. دربارۀ سبب نام‌گذاری جرقویه آراء متفاوتی ابراز شده است که هیچ یک از آنها مستدل به نظر نمی‌رسد؛ ولی آنچه پذیرفتنی می‌نماید، این است که جرقویه را می‌توان معرب گرکویه دانست. در...
جهیزیه | علی بلوکباشی یا جَهاز، داراییهای معینی که دختران با خود به هنگام ازدواج از داراییهای خانواده یا گروه دودمانی خود به خانۀ شوهر و خانواده و گروه دودمانی او می‌برند.
رویم بن احمد | لیلا رضایی رُوَیْمِ بْنِ اَحْمَد (د 303 ق/ 915 م)، پسر یزید بن رویم از صوفیان نامدار بغداد در سدۀ 3 ق/ 9 م.
آقانجفی اصفهانی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقانجفی اصفهانی \āqā-najafī-ye esfahānī\، محمدباقر (1234-1301 ق / 1819-1884 م)، فقیه و اصولی امامی، شهره به حُسن اخلاق و پرهیزکاری. آقا‌نجفی ابتدا در اصفهان، و سپس در عراق درس خواند. فقه را در نجف، نزد دایی‌اش، شیخ حسن کاشف‌الغطاء، و شیخ محمدحسن صاحب‌جواهر، و اصول را نزد شیخ مرتضى انصاری آموخت (مدرس، 3 / 404؛...
شاه و وزیر | اصغر کریمی یکی از رایج‌ترین بازیهای سنتی کودکان ایرانی، بیشتر خاص پسران گروه سنی 15 سال به بالا که در هرجا و با هر شمار بازیکن، با نامهای گوناگون، ولی با قواعد تقریباً یکسان اجرا می‌شود.
چرتکه | ژیلا مشیری چُرْتْکه، ابزاری برای حساب‌کردن که بیشتر در جمع‌وتفریق اعداد به کار می‌رفته است.
حکم | محمدصادق لبانی مطلق حُکْم، اصطلاحی در فقه و اصول ناظر به اعتباری از سوی شارع دربارۀ افعال مکلفان. حکم در لغت به معنای داوری دانسته شده که اصل آن از معنای منع آمده است (فیومی، 2/ 145)، و در قرآن کریم نیز در همین معنا به کار رفته است (مثلاً یوسف/ 12/ 67؛ انبیاء/ 21/ 79). گاه برخی معانی مانند علم و عدل نیز دربارۀ این واژه گفته شده ...
تنگسیر، رمان | حسن میر عابدینی یکی از معروف‌ترین رمانهای رئالیستیِ فارسی در وصف زندگی، باورها و آداب و رسوم مردم مناطـقی از جنوب ایران، اثر صادق چوبک (1295-1377 ش / 1916- 1998 م).
ابن شریه | یوسف رحیم لو عُبَیْد جُرْهُمی، از اخباریان و نسب‌شناسان دورۀ جاهلی که عصر اسلامی را درک کرد و در دوران خلافت عبدالملک ابن‌مروان (65-86 ق / 685-705 م) درگذشت (ابن‌ندیم، 2 / 89). در نام وی اختلاف است.
خیوه، خانات | یدالله غلامی مایانی عنوان دو سلسلۀ پی‌درپی که از قرن 10 ق / 16 م تا اواخر قرن 13 ق / 19 م، بر خیوه، در غرب ماوراء‌النهر فرمان راندند.
آواز | منوچهر پزشک آواز (در هنر موسیقی)، كلام یا اصوات انسانی كه با ایجاد تغییراتی در شدت و ارتفاعشان تبدیل به موسیقی گردند (قس: لاروس ... ). كلمۀ آواز در اصل به معنی ‌مطلق صوت و نیز صوت موسیقی به كار رفته است (لغت‌نامۀ فارسی، فخررازی، 176- 179) و آنچه امروز، آواز نامیده می‌‌شود، سرود و گاه غزل و ترانه (نک‍ : عنصرالمعالی، 141، ...
ابن انباری | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ‌اَنْباری‌، يا انباری‌، ابوالبركات‌ عبدالرحمن‌ بن‌ محمد، كمال‌الدين‌ (گاه‌: كمال‌) (4 ربيع‌الثانی‌ 513- 9 شعبان‌ 577 ق‌/ 15 ژوئيۀ 1119- 18 دسامبر 1181 م‌)، نحوی‌، لغت‌شناس‌ و نيز فقيه‌ و محدث‌. در انبار نزد پدر و خليفة بن‌ محفوظ حديث‌ شنيد و از آنان‌ روايت‌ كرد (ذهبی‌، سير، 21/ 114؛ سيوطی‌، 2/ 86؛ قس‌: ...
جمعه | محمدعلی لسانی فشارکی نام شصت و دومین سورۀ قرآن مجید، مشتمل بر دو رکوع، 11 آیه، 128 کلمه و 720 حرف. سورۀ جمعه را از آغاز نزول تاکنون با عنوان دیگری ننامیده‌اند، و وجه تسمیۀ آن ترکیب اضافی «یوم الجمعۀ» یاد شده در نهمین آیۀ سوره است (نک‍ : ابن عاشور، 28 / 204) .
ترجیع‎بند و ترکیب بند | مریم مجیدی قالبهای شعر فارسی با شمارۀ ابیات متنوع، شامل بندهای مستقل، با قافیه‎های جداگانه در هر بند، هم‎وزن و مرتبط با بیتی مقفا.
احمدپاشا | یحیی کلانتری اَحْمَدْپاشا (د 1160ق/ 1747م)، از دولتمردان و سرداران عثمانی و حکمران بغداد به روزگار سلطنت احمد سوم و محمود اول. وی در استانبول زاده شد. پدرش حسن پاشا که به سبب اقامت در محلۀ ایوب در استانبول به ایوبلی (ایوبی) شهرت داشت، از والیان مشهور بغداد و از وزیران نامدار عثمانی در این شهر بود (ثریا، 2/ 149؛ عزاوی، 5/ ...
بیرونی | علی بلوکباشی ابوریحان محمد بن احمد بیرونی خوارزمی (362- پس از 440 ق / 973- 1048 م)، دانشمند پرآوازۀ ایرانی که همچون پژوهشگران امروزی در عرصۀ مردم‌شناسی، راه و روش و بینش مردم‌شناختی داشت و نتایج مطالعاتش از مهم‌ترین دستاوردهای پیش از ظهور علمی مردم‌شناسی به شمار می‌رود.
تاتریک | محمدعلی جودکی یا تاته‌ریخ، گونه‌ای بازی و سرگرمی یک یا چند نفره که از دیرباز در مناطق مختلف کشور با اندکی تفاوت انجام می‌گیرد.
گیاهی، مسجد | سیما طایفه مسجدی واقع در محلۀ تجریش، خیابان سعدآباد (شهید ملکی).
ابن حبیب، بدرالدین | صادق سجادی اِبْنِ‌حَبیب (جایگزین مدخل ارجاعی دبا)، بدرالدین ابوطاهر (و ابومحمد) حسن بن زین‌الدین عمر (شعبان 710- ربیع‌الآخر 779/ ژانویۀ 1311- اوت 1377)، ادیب، شاعر و مورخ عصر فرمانروایی ممالیک مصر و شام (برای نسب او، نک‍ : ابن‌عماد، 3/ 269؛ طباخ، 5/ 66؛ ابن‌حجر، انباء ... ، 1/ 162).
اغریرث | پرویز رجبی اغریرث \aqrīras\، یکی از بزرگ‌زادگان و پهلوانان افسانه‌ای و اساطیری ایران باستان که گزارشی از احوال او در اوستا، متنهای پهلوی، شاهنامه و روایتهای عصر اسلامی با پرداختهای متفاوتی آمده است. این نام مرکب از دو واژۀ اَغره به‌معنی برترین (از نظر زمان: سر، آغاز، پیش‌ترین یا جلوترین)، و رَثه به‌معنی گردونه است، یعنی...
اسمیم | بخش علوم پایه و مهندسی \osmiyom\، عنصری شیمیایی. این عنصر یکی از فلزات پلاتینیِ گروههای 8 - 10 (VIIIb) جدول تناوبی عناصر، و چِگال‌ترین عنصر از میان عناصری است که به‌صورت طبیعی یافت می‌شوند (چگالی آن نزدیک به دو برابر سرب است).
حیاتی | پریسا سنجابی حَیاتی، نام یا تخلص چند تن از شاعران پارسی‌گوی ایرانی در سده‌های مختلف.
اسکندرون | علی اکبر دیانت اِسْكَنْدَرون‌، شهری‌ بندری‌ در مشرق‌ خلیجی‌ به‌ همین‌ نام‌ در مدیترانۀ شرقی‌، واقع‌ در استان‌ خَتای‌ (انطاكیۀ سابق‌) در جنوب‌ شرقی‌ تركیه‌، مركز بخش‌ اسكندرون‌ و چهارمین‌ بندر این‌ كشور.
أ |
ابن کلاب | ابومحمد عبدالله بن سعيد بن كلاب القطان بصري، متكلم معروف سدۀ 3ق. وی از تدوين‌كنندگان عقايد كلامی سلف است كه بعدها كسانی چون ابوالحسن اشعری آراء و روش وی را دنبال كردند و «كلام اِشعری» را بنياد گذاشتند.
اشکانیان | محمود جعفری دهقی \aškāniyān\، از سلسله‌های پادشاهی ایران پیش‌ از اسلام (250 ق‌م-224 م).
هملون، غارها | سیما صفری نام غارهایی در 6کیلومتری شمال میگون، در تنگۀ هملون.
بوکان | کریم شریعت بوكان‌، شهرستان و شهری در جنوب آذربایجان غربی. بوكان‌ را واژه‌ای كردی‌ و مركب‌ از «بوك‌» (عروس‌) و «ان‌» (نشانۀ جمع‌ یا نسبت‌) دانسته‌اند

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام