مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تخت فولاد | محمد علی مخلصی تَخْتِ فولاد، تنها گورستان باقی‌مانده از قبرستانهای متعدد دوران اسلامی شهر اصفهان. این گورستان با قدمتی حداقل از سدۀ 4ق / 10م تا کنون در جنوب شرقی شهر در کنار زاینده‌رود گسترده است
ابراهیم سوره | حسن یوسفی اشکوری اِبْراهیم، نام چهاردهمین سوره از قرآن مجید با 52 آیه که در شمارۀ آیات آن اختلاف است: قرّاء بصره 51 آیه، کوفه 52، مدینه 54، شام 55 و دیگر قرّاء 50 آیه ذکر کرده‌اند (طوسی، 6 / 269؛ طبرسی، 3 / 301؛ آلوسی، 13 / 179؛ سیوطی، الاتقان، 1 / 235). این سوره «با استناد به اقوال محکم‌تر» هفتاد و دومین سورۀ نازل شدۀ قرآن ا...
باغک | ناصر پازوکی طرودی باغک \ bāqak\ ، روستایی کوچک حد فاصل شمس‌آباد و روستای کَمَرد. این روستا در شمال شرق یال یا خط‌الرأس تپه‌ای واقع است که شهرک مسکونی شمس‌آباد در جنوب غرب آن قرار دارد. در شرق باغک، دره و مسیل رودخانۀ فصلی کمرد و در غرب آن درۀ سیف جای گرفته است. خانه‌ها و ساختمانهای شمال باغک به روستای کمرد و از جنوب نیز به شمس...
آنغوزه | علیرضا بنی جانی آنغوزه \ ānqūze\ ، یا اَنقوزه، صمغ سفیدرنگی که از تیغ‌زدن و بریدن ریشه یا پایین ساقۀ گیاه اَنگِدان یا اَنجِدان به دست می‌آید.
جواهری | فرامرز میرزایی محمد مهدی بن عبدالحسین بن علی (1900-1997م / 1279-1376ش)، شاعر نوکلاسیک و انقلابی عراقی. لقب شاعر برخاسته از شهرت جد او، شیخ محمد حسن جواهری، صاحب کتاب جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام است.
اروندرود | محمدحسن گنجی اَرْوَنْدْرود، نام‌ دیگر رود دجله‌ (ه‍ م‌) كه‌ در بعضی‌ از كتب‌ پارسی‌ میانه‌ و همچنین‌ در شاهنامۀ فردوسی‌ بارها آمده‌ است‌ و از 1338ش‌ به‌ علل سیاسی‌ بر شط العرب‌ (ه‍ م‌) اطلاق‌ گردید و اكنون‌ نیز در نوشته‌های‌ فارسی‌ به‌ همین‌ صورت‌ مشاهده‌ می‌شود.
مستوفی الممالک، باغ | سیما طایفه باغی واقع در ده ونک، میدان ده ونک، کوچۀ صابری (بازارچۀ سابق) که امروزه بخشی از آن واقـع در جبهۀ جنوبی بـه بوستان تبدیل شده است
سراجی | اصغر کریمی یا زین‌سازی و زین‌دوزی، از صنایع دستی سنتی، که مواد اولیۀ آن چرمِ دباغی‌شده، و تولیدات آن وسایل چر‌می‌ گوناگون به‌جز کفش است.
ابن خمار | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَمّار، ابوالخير حسن بن سوار بن بابا بن بهرام يا بهنام (ز 331 ق/ 942 م)، پزشك، متكلم، فيلسوف و مترجم مسيحی ايرانی نژاد كه سپس به اسلام گرويد.
آبا علوی | صمد موحد آباءِ عُلْوی، در اصطلاح فلاسفۀ قدیم، فلك ثوابت و هفت ستارۀ گردنده كه در عناصر چهارگانه (خاك، آب، باد و آتش) و طبایع اربعه (گرمی، سردی، تری و خشكی) تأثیر می‌كنند و سبب پیدایش مركبات (معدن، نبات و حیوان) می‌شوند. به عقیدۀ این فلاسفه، افلاك در تكوین موجودات عالمِ كون و فساد و نحوۀ وقوع حوادث این جهان نقش عمده‌ای...
حطیئه | عنایت الله فاتحی نژاد حُطَیْئه، جَرول بن اَوس بن مالک (د ح 50 ق/ 670 م)، شاعر هجویه‌سرای دورۀ جاهلی و اسلامی.
ابن سال به | محمدجواد شمس اِبْنِ‌سالْ‌بِه (یا سالْبِه)، خاندانی از مشایخ و عرفای بزرگ فارس که در سده‌های 4-6 ق/ 10-12 م در بیضای شیراز و کازرون خانقاه داشتند.
تجرید | اصغر دادبه تَجْـرید، در لغت به معنی برهنه کردن و پیراستن، و در حوزۀ بلاغت (ه‍ م) اصطلاحی مشترک در دانش بیان (ه‍ م) ــ در زمینۀ یکی‌از طبقه‌بندیهای استعارۀ مصرحه (نک‍ : ذیل، استعاره)‌ــ و در دانش بدیع (ه‍ م)
ابومدین | نجیب مایل هروی شُعَیب بن حسین انصاری (د 594 ق / 1198 م)، عارف مشهور سدۀ 6 ق اندلس.
ابن عزرا | شهناز رازپوش ابراهام بن مئیر (مایر) (ح 484-562ق / 1091-1167م)، مفسّر تورات، ادیب، مترجم آثار عربی به عبری، منجم و ریاضی‌دان یهودی اندلسی.
حسن تعلیل | اصغر دادبه حُسْنِ تَعْلیل، اصطلاحی بلاغی و صنعتی از جملۀ صنایع بدیع معنوی، به معنی زیبا و هنرمندانه آفریدنِ علت در سخن ادبی. این صنعت گونه‌ای علت‌یابی است که با علت‌یابی در علم و فلسفه متفاوت است.
بونی، ابوالعباس احمد بن علی | محمدحسین احمدی بونی‌، ابوالعباس‌ احمد بن‌ علی‌ بن‌ یوسف‌ قُرَشی‌ (د پس‌ از 627ق‌ /1230م‌)، ملقب‌ به‌ محیی‌الدین‌، تقی‌الدین‌ و شرف‌الدین‌، از مردم‌ بندر بونه‌ (هیپونای ‌باستان، امروزه‌: عنّابه‌ در شمال‌ الجزایر) و از نامورترین‌ مؤلفان‌ مسلمان‌ در علوم‌ غریبه‌. از منابع‌ متقدم‌، آگاهی‌ چندانی‌ دربارۀ زندگی‌ و تحصیلات‌ او به‌...
افترا | احمد بادکوبه هزاوه , حمید گوینده واژه‌ای قرآنی كه در معارف گوناگون اسلامی به كار رفته، و از آن نسبت دروغ اراده شده است.
آصفی هروی | فتح الله مجتبایی آصَفِیِ هرَوی، (853-923ق / 1449-1517م)، شاعر دورۀ تیموری و از معروف‌ترین شاعران هرات. نام او به درستی معلوم نیست و مورخان و تذکره‎نویسان معاصرِ او در این‌باره چیزی نگفته‎اند، لیکن در بعضی از مؤلفات متأخر نام او را کمال‎الدین و یا مقیم‌الدین نوشته‌اند. پدرش خواجه نعیم‌الدین نعمةالله قُهستانی وزیر سلطان ابوسعید...
نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، سازمان | حسن موسوی زاده سازمانی زیرنظر وزارت آموزش و پرورش، واقـع در خیابان دکتر علی شریعتی، خیابان قیطریه (بلوار صبا)، کوچۀ شهید سید عباس حسینی (نجم سابق)، در محدودۀ منطقۀ 3 شهرداری تهران.
درویش، غلامحسین | فرشاد توکلی غلامحسین، ملقب به درویش خان و «یا پیرجان»، آهنگ‌ساز مبتکـر و نـوازندۀ بـزرگ تار و سه‌تارِ عصر مشروطـه (1251- 1305 ش / 1872-1926 م). اشتهار غلامحسین درویش به «یا پیرجان» به‌واسطۀ تکیه‌کلام همیشگی‌اش در خطاب قراردادن دوستان بود (خالقی، سرگذشت ... ، 198).
چراغ، رقص | مریم محمدتبار
اسماعیل دوم صفوی | مهدی کیوانی اِسْماعیل‌ دُوُّم‌ صَفَوی‌، ابوالمظفر شاه‌ اسماعیل‌ دوم‌ (سلـ 984- 985ق‌/ 1576-1577م‌)، فرزند دوم‌ شاه‌ طهماسب‌ اول‌، و سومین‌ فرمانروای‌ صفوی‌.
ابن مسعود، ابوعبدالرحمن | احمد پاکتچی ابوعبدالرحمن عبدالله بن مسعود بن غافل (د 32 يا 33ق / 653م)، از اصحاب مشهور پيامبر (ص). در برخی منابع نام نيای او را حبيب و حارث نيز ضبط كرده‌اند (ابن هشام، 1 / 254؛ ابن عساكر، 39 / 4- 9؛ قس: كلبی، 131؛ بلاذری، انساب، 1 / 204).
ابو لؤلؤ | حسن یوسفی اشکوری (د 23 ق / 644 م)، قاتل عمر بن خطاب. از زندگی او هیچ دانسته نیست و شهرت او تنها به دلیل قتل عمر است.
دهل | نرگس ذاکر جعفری سازی از خانوادۀ طبلها و پوست‌صداهای دوطرفه که بیشتر بدنه‌ای استوانه‌ای، و به‌ندرت هشت‌گوش دارد . نام دهل و صورتهای مختلف آن از ریشۀ سنسکریت Đhola برگرفته شده است (حسن‌دوست، 2 / 1382؛ نیز نک‍ : جوادی، 1 / 105).
تپه سیف | ناصر پازوکی طرودی تپه‌سیف \ tappe-seyf\ ، تپه‌ای واقع در 22 کیلومتری شمال جادۀ تهران به دماوند، در فاصلۀ دوکیلومتری شمال شرقی پلیس‌راه جاجرود.
اسهال | پیمان متین اِسْهال، دفع پی‌درپی و آبکی مدفوع. این حالت که می‌تواند در شدتهای متفاوت بروز کند، دارای علل متنوع عفونی، گوارشی، انگلی، عصبی و محیطی است و بیشتر با دردهای روده‌ای، ضعف و بی‌اشتهایی همراه است.
چالوس | فریدون شایسته شهرستان و شهری در استان مازندران.
تغلق شاهیان | هدی سید حسین زاده خاندانی از سلاطین مسلمان دهلی که حدود یک سده(720-815ق/ 1320-1412م) بر قلمرو نسبتاً وسیعی در شبه قاره فرمان راندند. بنیان‌گذار این سلسله،غیاث‌الدین تغلق (سل‍‍ 720-725ق/ 1320-1325م) فرزند تغلق خان و متعلق به یکی از قبایل ترک ساکن نواحی مرزی شبه قارۀ هند و آسیای مرکزی بود.
ابراز، عنوان ماهویه | پرویز رجبی اَبْراز، عنوان ماهویه، ابوبراز، مرزبان مرو. ابن‌خردادبه ضمن برشمردن القاب ملوک خراسان و مشرق، ابراز را لقب شاه نسا در خراسان می‌داند (ص 4؛ نیز نک‍ : بلاذری، 575؛ دینوری، 139). ظاهراً چون پسر ماهویه براز نام داشته، از ابراز به‌مرور ابوبراز درست شده است (یوستی، 3؛ نیز نک‍ : ابن‌اثیر، 3/ 121). ابـراز در پهلوی به...
شبدر | مریم سامعی گیاهی با کارکردهای دارویی و خوراکی برای دام و انسان. شبدر از گیاهان بومی ایران است و برای مصارف خوراکی و دارویی کشت می‌شود.
حجر بن عدی | علی بهرامیان حُجْرِ بْنِ عَدی، ابوعبدالرحمان (مق‍ 51ق / 671م)، از اصحاب خاص و مشهور امیرالمؤمنین علی(ع) که در دورۀ خلافت معاویه، در کوفه به مخالفت با او برخاست.
حدیث قدسی | فرامرز حاج منوچهری حَدیثِ قُدْسی، گونه‌ای از انواع حدیث به روایت پیامبر اکرم(ص) از پروردگار که تعبیر قدسی در آن اشاره به انتسابش به ذات باری تعالى و تعبیر حدیث در آن اشاره به جای گرفتن آن در مجموعۀ سنت نبوی است.
زنجیرزنی | عمادالدین باقی یکی از شیوه‌های عزاداری گروهی شیعیان که بیشتر در ماه محرم رایج است و در آن زنجیرهای ساخته‌شده از حلقه‌های باریک و کوچک فلزی که به یک دستۀ چوبی یا پلاستیکی متصل است، بر شانه و کتف عریان زده می‌شود.
آداب الملوک | ناصر شعار آدابُ الُمُلوك، شرحی فارسی بر فرمان نامۀ امیرالمؤمنین علی(ع) خطاب به مالك بن حارث بن عبدِیَغوث نخعی معروف به مالك اشتر(ه‍ م) كه به هنگام واگذاری حكومت مصر به وی صادر شد. این شرح نوشتۀ میرزا محمدرفیع الحسنی الحسینی الطباطبائی التبریزی (د 1326ق / 1908م) ملقب به نایب الصدر و نظام‌العلماء، فرزند میرزا علی‌اصغر مس...
بغلان | علی کرم همدانی
ابراهیمیه | مسعود جلالی مقدم ابراهیمیّه، از فرقه‌های سرّی و غیرمعروف در کوهستانهای شمال عراق که آگاهی چندانی از آن در دست نیست. پیروان این آیین روزگاری در شهر تلّ‌عَفَر (تلعفر) در غرب موصل می‌زیسته‌اند، ولی از آن زمان به بعد اطلاع موثقی از آنان نداریم. این فرقه با فرق دینی و طرایق عرفانی دیگر موجود در آن حوالی، چون شَبَک، صارلیّه، باجورا...
رکن الدین یزدی | رُکْنُ‌‌الدّینِ یَزْدی، محمد بن قوام‌‌الدین محمد بن نظام حسینی یزدی (د 732 ق/ 1332 م)، قاضی یزد در سدۀ 8 ق/ 14 م و از رجال نامدار آن شهر و بانی موقوفات پرشمار. از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست؛ تنها می‌دانیم که خاندان او به سلسلۀ سادات عُریضی تعلق داشتند و پدرش که ظاهراً ریاضی‌دانی برجسته بوده، از ...
چوب خط | علی آخرتی چوبْ‌خَط، قطعه‌چوبی به طول 20 تا 30 سانتی‌متر و به شکل مکعب‌مستطیل یا استوانه، که در گذشته برای نگه‌داشتن حساب افرادی که نسیه خرید می‌کردند، استفاده می‌شد.
اردشیر سوم (هخامنشی) | مهرداد قدرت دیزجی اَرْدِشیرِ سِوُّم (هخامنشی) om](v)[ardešīr-e sevv، پادشاه هخامنشی (سل‍ ح 357- 338ق‌م) و فرزند و جانشین اردشیر دوم که پیش از پادشاهی اُخُس نام داشت (پاولی، III/ 1318-1319).
حرورا | پرویز امین حَرورا، روستایی در نزدیکی کوفه و محل گرد آمدن خوارج پس از جنگ صفین. نام حرورا را مشتق از ریح‌الحرور به معنی باد گرم دانسته‌اند.
ابادان | محمدحسن گنجی اِبادان، مركز ایالت غربی جمهوری فدرال نیجریه، واقع در 160 كیلومتری شمال شرقی لاگوس، پایتخت این جمهوری با 000‘060‘1نفر جمعیت (سرشماری 1983م) («كتاب سال بریتانیكا»، 719) °7 و ´17 عرض شمالی و °3 و ´30 طول شرقی و 200 متر ارتفاع تقریبی از سطح دریا (بریتانیكا، ذیل نیجریه). نام آن به صورتهای اِبادان (دائرةالمعارف فا...
حکمت، علی اصغر | محمد دبیرسیاقی حِکْمَت، علی‌اصغر (10 فروردین 1272- 3 شهریور 1359 ش/ 30 مارس 1893- 25 اوت 1980 م)، ادیب، شاعر، نویسنده، مترجم، سیاستمدار معاصر ایران و نخستین رئیس دانشگاه تهران. او در شیراز به دنیا آمد. اصل وی از روستای پَر اِشکِفت بود. پدرش میرزا احمد علی (د 1351 ق/ 1932 م)، مستوفی خاص دیوان اعلى بود که ابتدا لقبِ حشمت المم...
برسیان، مسجد | هایده لاله بَرسیان، مَسْجِد، یکی از آثار برجستۀ معماری عصر سلجوقی و نشان دهندۀ سیر تحول معماری مسجد در ایران، این مسجد و منارۀ کهن آن در روستای برسیان در بخش مرکزی شهرستان اصفهان، و در 45 کیلومتری جنوب شرقی این شهر، در شمال زاینده رود واقع است.
بروکلمان | رضوان مساح بُروكِلْمان، كارل (جمادی‌الاول 1285-25 رمضان 1375 / سپتامبر 1868-6 مۀ 1956)، مستشرق معروف آلمانی. كامل‌ترین زندگی نامه‌ای كه از وی در دست است، همان است كه او به مناسبت
آمل (ناحیه) | عنایت الله رضا آمُل، ناحیه و شهری بسیار کهن، نزدیک ساحل چپ (غرب) رود جیحون در خراسان قدیم که بعدها نزدیک ویرانه‌های آن، شهر چارجو، یا چارجوی (چهار جوی) پدید آمد. این سرزمین اکنون بخشی از جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان در اتحاد جماهیر شوروی است. وجه تسمیه: چنین به نظر می رسد که نام آمل خراسان از آمل طبرستان (مازندران) گرف...
تربت | معصومه ابراهیمی خاک اطراف مرقد پیامبر اکرم (ص) و آرامگاه امامان و امامزادگان، به ویژه خاک‌کربلا، قتلگاه امام حسین‌ (ع) که نزد شیعیان حرمت و قداست ویژه‌ای دارد.
تراخم | پیمان متین نوعی بیماری عفونی مزمن و مسری چشم. نام تراخم از واژۀ یونانی تراکوما به معنای زبری گرفته شده است («فرهنگ … »، II / 1382).
آزادی سیاسی و مدنی | آزادیِ سیاسیْ وَ مَدَنی [āzādī-ye siyāsī va madanī]، غرض از آزادی عموماً حق افراد در عمل به انتخاب خویش است؛ و به این معنا غالباً به آن آزادی فردی می‌گویند. ولی این اصطلاح همچنین به حق حاکمیت اقوام و ملل نیز اطلاق می‌شود که در این صورت آزادی ملی نام می‌گیرد. هنگامی که صفات سیاسی و مدنی به آزادی افزوده ‌شود، ع...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام