مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

عقیق | حسن اکبری بیرق عَقیق، نوعی سنگ کوارتز، بی‌شکل و کدر با رنگهای مختلف، قیمتی و با کاربردهای متنوع در فرهنگ مردم.
اسپیروکت | علوم پزشکی اِسپیروکِت \ [e]spiroket\ ، هریک از گروهی از باکتریهای مارپیچ‌شکل از راستۀ اسپیروکِتالِس، که برخی از آنها برای انسان به شدت بیماری‌زا هستند و بیماریهایی مانند سیفیلیس، پیان (بیماری پوستی گرمسیری) و تب راجعه را پدید می‌آورند. دیگر اسپیروکتها بی‌ضررند و به صورت انگلی در دهان، ناحیۀ تناسلی و روده‌های انسان و جان...
سعیدآباد | ناصر پازوکی طرودی روستایی در منطقۀ جاجرود که هستۀ اولیۀ روستای جاجرود بوده است.
جمعه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث نام هفتمین روز در تقویم هفتگی مسلمانان که تلقی آن یک عید مذهبی تکرارشونده است و دارای فضیلت و آیینهای مذهبی خاص در فرهنگ اسلامی است. این واژه که در زبان فارسی با سکون میم، و در برخی زبانهای اسلامی، از جمله گونه‌های مختلف ترکی، با حذف عین تلفظ می‌شود، در اصلِ عربی و کاربرد قرآن، به ضمّ میم «جُمُعة» تلفظ می‌گرد...
آرپ | آرْپ [ārp]، ژان، نیز هانس‌ آرپ (1887-1966م/1266-‌1345ش)، پیکر تراش، نقاش و شاعر فرانسوی که در نیمۀ اول سدۀ 20م از رهبران آوانگارد اروپایی در هنر بود.
بستان آباد | بخش جغرافیا بُسْتان‌آباد، شهرستان‌ و شهر مركز آن‌ واقع‌ در استان‌ آذربايجان‌ شرقی‌.
رشوه | احسان آهنگری رِشْوه، اصطلاحی در فقه اسلامی به معنای مالی که برای ابطال حق و یا احقاق باطل به شخص صاحب‌منصب، به‌ویژه قاضی، داده می‌شود.
آیواز | عباس زریاب خویی آیواز، یا عَیواض (در كتابهای قدیم)، عنوانی برای پیشخدمتان در خانه‌های اعیان قدیم، در ادوار اخیرِ امپراتوری عثمانی، كه متصدی كارهای آشپزخانه و تهیه و خرید نیازمندیهای روزانه از بازار بودند. این پیشخدمتان بیش‌تر از ارمنیانِ وان و گاهی از كردان می‌بودند. آیوازها لباسی از نیم‌تنه و جلیقه و شلوار ارغوانی رنگ و جور...
خیزران | عارفه صابری افتخاری خِیْزَران، گیاهی با کاربردهای گوناگون، ازجمله ساخت وسایل زندگی، ساخت مواد دارویی و درمانی در طب کهن، و نیز نمادی فرهنگی در برخی از مراسم و مناسک.
ابراهیم عادلشاه دوم |
دزاشیب، تکیه | حسن موسوی زاده , سیما طایفه دزاشیب، تکیه \ te(a)ky(iy)e-ye dezāšīb\ ، یا تکیۀ سیدالشهدا (ع)، از تکیه‎های کهن شمیران، در خیابان شهید امیرحسین کریمی (بوعلی)، واقع در محلۀ دزاشیب.
محمدیه، قصر | گلاره مرادی عمارت ییلاقی محمد شاه قاجار در زمینهای اسدآباد شمیران که امروزه اثری از آن برجای نیست.
استوکس | بخش علوم پایه و مهندسی اِستوکس \ [e]sto(ow)ks\ ، سِر جُرج گِیبریِل، نخستین بارونِت (1819-1903م/ 1234-1320ق)، فیزیک‌دان ایرلندی. او یکی از دانشمندان بزرگ سدۀ 19م بود که در انتقال از مفاهیم نیوتنی به رهیافتی تجربی‌تر در مسائل فیزیکی ــ که اساساً بر تحلیل کاربردی دیفرانسیلهای جزئـی پـایدار بـود ــ نقش مهمی داشت. استوکس در ایرلند زاده ...
آثار ذاتی | صمد موحد آثارِ ذاتی، اوصاف ناشی از ذات و ماهیت شیء كه آن را از اشیاء دیگر متمایز می‌سازد. واژۀ «آثار» در فلسفۀ اسلامی در این موارد به‌كار رفته است: 1. آثار ذاتی در مقابل آثار عَرَضی؛ 2. آثار وجودی در مقابل آثار ماهُوی؛ 3. آثار عُلوی در مقابل آثار سُفلی. در اینجا به بحث دربارۀ «آثار ذاتی» می‌پردازیم: محمولاتی كه مقوم م...
اسماعیل پاشا، خدیو | یوسف رحیم لو اِسْماعیل‌ پاشا، خَدیو (17 رجب‌ 1245 - 5 رمضان‌ 1312ق‌/ 12 ژانویۀ 1830- 2 مارس‌ 1895م‌)، دومین‌ پسر ابراهیم‌ پاشا (ه م‌) و پنجمین‌ والی‌ مصر از خاندان‌ محمدعلی‌ پاشا و نخستین‌ حاكم‌ آنجا كه‌ رسماً عنوان‌ «خدیو» گرفت‌.
ابن ابی داوود | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی داوود، ابوبكر عبدالله بن سلیمان بن اشعث بن اسحاق بن بشیربن شداد بن عمرو (یحیی) بن عمران ازدی سجستانی 230-316ق / 844- 928م)، قاری، فقیه و از حافظان بنام حدیث. در سیستان (یاقوت، 3 / 192: سجستان) یا شهری در اطراف كابل (سمعانی، 7 / 84) یا دهی در بصره (ابن خلكان، 2 / 405) زاده شد و در كودكی همراه پدرش ...
تنگستان | عبدالکریم مشایخی تَنْگِسْتان، شهرستانی در استان بوشهر به مرکزیت شهر اهرم. این شهرستان از شمال و شمال شرقی به شهرستان دشتستان، از شرق و جنوب به شهرستان دشتی، از شمال غربی به شهرستان بوشهر و از غرب به خلیج‌فارس محدود است (نک‍ : اطلس...، 91).
ابن رستم طبری | احمد پاکتچی اِبْنِ رُستم طَبَری، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم آملی، متكلم امامی سدۀ 3 ق/ 9 م. در مورد جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. با در نظر گرفتن اینكه تنها راوی شناخته شدۀ او حسن ابن حمزۀ طبری در 358 ق/ 969 م وفات یافته است (نک‍ : نجاشی، 64)، حیات او را باید در نیمۀ دوم قرن 3 ق و شاید اوایل قرن 4 ق دانست. ...
ابوالینبغی | آذرتاش آذرنوش عباس بن طرخان (د بعد از 227 ق / 842 م)، شاعر عامی گرای دورۀ عباسی، این شاعر با آنكه جز چند روایت كوتاه از احوالش در دست نیست، از دو جهت اعتبار یافته است.
استخاره | عبدالامیر سلیم اِسْتِخاره‌، عنوانی‌ عام‌ برای آنگونه‌ از آداب‌ دينی‌ كه‌ با انجام‌ دادن‌ آنها، شخص‌ انتخاب‌ احسن‌ را از خداوند می‌طلبد. استخاره‌ در لغت‌، طلب‌ و خواستن‌ بهترين‌ در امری است‌ (نك: ابن‌منظور، ذيل‌ خير)، اما در اصطلاح‌ دينی‌، واگذاردن‌ انتخاب‌ به‌ خداوند در كاری است‌ كه‌ انسان‌ در انجام‌ دادن‌ آن‌ درنگ‌ و تأمل‌...
آریشیما تاکئو | آریشیما تاکِئو [ārīšīmā tākeºo] (1878-1923م/ 1256-1302ش)، داستان‌نویس ژاپنی که به سبب آرمان‌گرایی انسانی‌اش، در کشور خود به عنوان «مرد عشق» شناخته شده است.
پیر غار | عباس قنبری عدیوی مکانی تاریخی ـ مذهبی در کنار روستای ده‌چشمه در منطقۀ میزدج شهرستان فارسان، در استان چهارمحال و بختیاری.
آشتیانی، اسماعیل | محمدحسن سمسار \āštiyānī\، اسماعیـل (1271- 1349 ش / 1892-1970 م)، نگارگر، شاعر و ادیب معاصر ایرانی.
حُسن | نصرالله پورجوادی حُسْن، لفظی که غالباً در کنار «ملاحت» برای زیبایی به کار می‌رود و ملاحت مکمل حسن است. حسن لفظی است قرآنی که در نظم و نثر پارسی اغلب به نیکویی و گاه خوبی ترجمه شده
امیة بن ابی الصلت | آذرتاش آذرنوش اُمَیَّةِ بْنِ اَبِی الصَّلْت (د 8 یا 9 ق/ 629 یا 630 م)، فرزند عبدالله ابن ربیعه از تیرۀ قسی، از قبیلۀ بزرگ ثقیف، شاعر و شخصیت پیچیده و مسأله‌ساز دوران جاهلی و صدراسلام. مادرش رقیه دختر عبدشمس ابن عبدمناف بود (ابن قتیبه، الشعر ... ، 369؛ ابن حزم، 268). همسرش ام حبیب نام داشت و دختر ابوالعاص بود (بلاذری، 4(2)...
سایه بازی | محمد کریمی زنجانی اصل از نمایشهای سنتی که با ایجاد سایه‌هایی از صورتکهای متحرک بر روی پرده، به همراه آوای موسیقی و آواز دسته‌جمعی اجرا می‌شود.
خطیب تبریزی، ابوزکریا | بابک فرزانه خَطیبِ تَبْریزی، ابوزکریا یحیی بن علی بن محمد بن حسن ابن بِسْطام شیبانی (421-502 ق / 1030- 1109 م)، نحوی، لغت‌شناس و ادیب.
خرفه | رویا فتح الله زاده خُرْفه، گیاهی خودرو با ساق و برگ گوشتی و گلهای زرد منفرد و بذرهای سیاه ریز، که به‌صورت علف هرز در مزارع، باغها و زمینهای مرطوب گسترده می‌شود. این گیاه در فرهنگ مردم مصرف خوراکی و دارویی دارد
اشکنه | مریم صادقی اِشْکِنه، از غذاهای آسان و زودپخت، از دستۀ تریدها، که تقریباً در تمامی مناطق ایران رواج دارد. پخت و استفاده از این خوراک در ایران دارای ریشه‌ای کهن است و با توجه به نحوۀ کشیدن آن (ترید)، به نظر می‌رسد از غذاهای بومی ایران‌زمین بوده
انجوی شیرازی | معصومه ابراهیمی اِنْجَویِ شیرازی، ابـوالقـاسم (1300-1371 ش / 1921-1992 م)، معروف به نجوا، پژوهشگر فرهنگ عامه و مؤسس مرکز فرهنگ مردم وابسته به رادیو و تلویزیون ملی در 1341ش.
بادگیر | محمدحسن سمسار بادْگیر، سازه‌ای سنتی در معماری ایران برای جابه‌جایی و خنک‌کردن خود به خودی‌ هوای داخل ساختمان با بهره‌گیری از وزش باد و تغییر دمای هوا. این سازه دارای دو بخش است: بخش بیرونی و بخش درونی.
بکر بن وائل | منوچهر پزشک بَكْرِ بْن وائل، قبیله‌ای بزرگ، پر شاخه و جنگاور از عرب عدنانی كه نسب آنان را به ربیعه، و از طریق آن به عدنان بن ادد بن اسماعیل، فرزند ابراهیم پیامبر (ع) می‌رسانند.
ادیپ | اُدیپ [odīp] (در یونانی: اُیْدیپوس)، در اساطیر یونان، پادشاه شهر تِب که ندانسته پدر خود را کشت و با مادر خود ازدواج کرد. به روایت هُمر، هنگامی که مادر ادیپ از حقیقت آگاه شد، خود را به دار آویخت. در روایات پس از همر همچون «ادیپ شاه»، نوشتۀ سوفوکلِس، تفاوتهایی در جزئیات وجود دارد. برپایۀ روایات، غیب‌گویی به لای...
آل قدامه | کاظم برگ نیسی آلِ قُدامه، خاندانی فلسطینیّ‌الاصل و حنبلی مذهب که فقیهان، مُسندان، حافظان و قاضیان بسیاری از آن برخاستند و فعالیت علمی ـ دینی آنان در اندیشۀ اسلامی آن روزگار و گسترش مذهب حنبلی تأثیر بزرگی به جای نهاد. سابقۀ تاریخی : نام این خاندان از نیای بزرگشان قدامة‌بن مقدام ابن نصربن عبداللّه گرفته شده است. زادبوم او رو...
آرنلد، سفرنامه | پیمان متین سَفَرْنامه، گزارش سفر سر رابرت آرتور آرنلد (1833-1902م / 1249-1320ق)، با عنوان «عبور از ایران با کاروان»2، نویسنده و سیاستمدار انگلیسی در 1875م / 1292ق.
لویزان | میلاد شعبانی سابقاً روستایی از توابع شمیران، و امروزه محله‌ای در شمال شرقی تهران، واقع در محدودۀ منطقۀ 4 شهرداری تهران.
آل ادریس | صادق سجادی آلِ اِدْریس، سلسله‎ای شیعی‌مذهب، منسوب به ادریس بن عبدالله نوادۀ حسن بن علی(ع) که از 172 تا 375ق / 789 تا 985 در مغرب اقصیٰ (مراکش و بخشی از الجزایر) حکومت داشتند. زمینۀ تاریخی یکی از ویژگیهای سیاسی خلافت عباسی، سرکوب علویانی بود که خلافت اسلامی را حق خود می‎دانستند و گاه گاه به علت نابسامانیهای سیاسی یا تنگن...
اقتصاد رفاه | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقتصاد رفاه \eqtesād-e refāh\، رویکردی به مسائل اقتصادی که هدف آن به طور خاص، ارزیابی سیاستهای اقتصادی برحسب تأثیر آنها بر رفاه افراد جامعه است. این رویکرد، به‌عنوان شاخۀ تعریف‌شده‌ای از نظریۀ اقتصادی، در سدۀ 20 م ایجاد شد.
کک کهزاد | لاله آشنا کُکِ کُهْزاد، راهزنی تبهکار در روایات پهلوانی و عامه، که از زال، پدر رستم، باج می‌گرفت و رستم در نوجوانی، او را از پای در ‌آورد.
خاتم، دیوان | صادق سجادی خاتَم، دیوان، از کهن‌ترین دیوانهای عصر اسلامی در سازمان اداری خلفا، که عمر دراز نداشت و به زودی در دیوانهای وزارت و رسایل تحلیل رفت.
لجنی، پناهگاه | سیما صفری پناهگاهی واقع در مسیر شمشک به سرک‌چال. این پناهگاه در °51 و ´17 طول شرقی، و °36 و ´17 عرض شمالی و در ارتفاع حدود 200‘ 3متری از سطح دریا واقع است
ابوالقاسم نصرآبادی | مریم صادقی ابراهیم بن محمد بن محمویه (د 367 ق / 978 م)، از مشایخ خراسان. نام جد ابوالقاسم در برخی منابع محمود و احمد نیز یاد شده ‌است (هجویری، 200؛ سمعانی، 13 / 105).
افضل خان | هدی سید حسین زاده افضل خان \afzal xān\، امير محمد (1230-1284 ق / 1815- 1867 م)، ملقب‌ به‌ سردار كلان،‌ پادشاه‌ افغانستان و پسر مهتر امير دوست‌ محمد خان،‌ بنيان‌گذار سلسلۀ محمدزايی‌.
شیرویۀ نامدار | حسن ذوالفقاری شیرویۀ نامْدار، یا شاهزاده شیرویه، از داستانهای مشهور ادب عامه.
اسبول، غارها | ناصر پازوکی طرودی اسبول، غارها \ qārhā-ye osbūl\ ، غارهایی واقع در درۀ اسبول. این غارها در موقعیت جغرافیایی °35 و´53 و´´45 عرض شمالی، و°51 و´32 و´´4 طول شرقی و در ارتفاع 385‘ 3 متر از سطح دریا و در سینه‌کش غربی کوه اورجین (ارتفاع: 933‘2 متر) و در انتهای سمت شرق تنگه یا دره‌ای به نام «اسبول» یا «اسپول» یا «اسبـولک» ــ واقع در ج...
اقرع بن حابس | عبدالامیر سلیم اقرع بن حابس \aqraʾ-e-bn-e hābes\، از بزرگان‌ عرب‌ و صحابی‌ پیامبر اكرم‌ (ص‌). وی‌ از تیرۀ بنی‌ مُجاشعِ قبیلۀ تمیم‌ بود (كلبی‌، 201-202). گفته‌اند كه‌ فراس‌ نام‌ داشته‌، و اقرع‌ (= بی‌ موی‌ سر) لقب وی بوده‌ است (بلاذری‌، انساب‌ ... ، 2 / 431؛ ابن‌درید، 239).
افریقیه | یوسف رحیم لو نامی كه جغرافی‌نویسان عرب بر قسمتی از افریقای شمالی (نك‍ : سامی، 2 / 1001) و مشخصاً به قسمت خاوری ممالك بربر ( دایرةالمعارف ... ، 1 / 177)، یا مغرب (EI2, III / 1047) اطلاق كرده‌اند. افریقیه از زمانهای دور جزئی از مغرب به شمار آمده است (اصطخری، 33، ترجمه، 39؛ جیهانی، 61؛ حدودالعالم، 178). ضبط این كلمه با همین ...
اعلم، خاندان | نیلوفر کسری اعلم، خاندان \xāndān-e aʾlam\، از خاندانهای متنفذ و تحصیل‌کرده در عصر پهلوی اول و دوم. نیای بزرگ این خاندان میرزا علی‌اکبر خان آشوری قزوینی، ملقب به معتمدالوزرا، خواهرزادۀ میرزا حسین خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین شاه، بود. او به خدمت وزارت امور خارجه درآمد و به‌ترتیب سرکنسول ایران در طرابوزان، در شمال شرقی ...
اورازان | محمد بهارلو اورازان، نوعی تک‌نگاری (مونوگرافی) از ده اورازان در منطقۀ طالقان، اثری از جلال آل احمد در 1333 ش.
بنجامین، سفرنامه | نسیم عظیمی پور گزارش سفر سمیوئل گرین ویلر بنجامین (13 فوریۀ 1837- 19 ژانویۀ 1914 م / 7 ذیقعدۀ 1252-21 صفر 1332 ق)، نخستین سفیر ایالات متحدۀ آمریکا در ایران، با عنوان ایران و ایرانیان.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام