مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ادریسی | عنایت الله رضا اِدْریسی‌، ابوعبدالله محمد بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ ادریس‌، معروف به‌ شریف‌ ادریسی‌، جغرافی‌نگار، مورخ‌، گیاه‌شناس‌، شاعر و ادیب اندلسی‌ سدۀ 6ق‌. در بعضی نوشته‌ها او را محمد بن‌ احمد نیز نامیده‌اند (نك‍ : عنان‌، 305). چون‌ نسب‌ وی‌ به حضرت‌ فاطمه‌(ع‌) می‌رسد، با عنوان «شریف‌» شهرت‌ یافته‌ است‌ (صفدی‌، 1/ 163...
ابوعلی بلخی | ابوالفضل خطیبی محمد بن احمد، از نخستین مؤلفان شاهنامه. از زندگانی او هیچ آگاهی در دست نیست.
شهریار | شَهْریار، از مشهورترین شاعران معاصر که در اشعار خود توجه خاصی به فرهنگ مردم داشت. سید محمدحسین بهجت تبریزی که در شعر شهریار تخلص می‌کرد، در 1285 ش / 1906 م، در تبریز به دنیا آمد. پدرش حاج میرآقا خشگنابی از وکلای شناخته‌شدۀ تبریز، و اهل علم و ادب بود.
خاله بازی | ساغر برجی خاله‌بازی، بازی کودکانه‌ای مخصوص دختر‌بچه‌ها. این بازی در هر منطقه و ناحیه‌ای نام خاصی دارد؛ مثلاً در مازندران به خاله‌کا و پِلا‌پَجه‌کا (نعمتی، 143)، در بختیاری به خاله‌خاله‌بازی (هادی‌پور، 112)، و در خراسان به خالگکانی (قزل‌ایاغ، 256) مشهور است.
آلتای | بخش جغرافیا آلْتای، نام رشته‌کوه و سرزمینی در آسیای مرکزی است که گروهی از مردم آن مسلمانند (نک‍ : آلتاییان). رشته‌کوههای آلتای در خاور آسیای مرکزی و در جمهوری خلق مغولستان و کشور چین واقع است و از باخترِ دشت سیبری (°81 طول شرقی) به سوی جنوب خاوری به سمت دشت گوبی (°106 طول شرقی) و از حوضۀ رود ایرتیش و دزونگاری (زونگاری) ت...
خاتم | شیوا جعفری خاتَم، شهرستانی در استان یزد به مرکزیت شهر هرات.
پیران | میترا دانشور پیران، از ایلهای کرد ساکن در شمال غربی ایران (استان آذربایجان غربی)و شمال‌شرقی عراق. گفته می‌شود که نام ایل ابتدا «وُسو» بوده، پس از آن «وُسوسَوار» شده، آن‌گاه به «پیران» تغییر یافته است. وسو و وسوسوار نام رئیس ایل بوده است(بلوکباشی، ایل...). از علت چگونگی این تغییر اطلاعی دردست نیست.
ابن اعثم کوفی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ اَعْثَمِ كوفی‌، ابومحمد احمد بن‌ علی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ اعثم‌ كوفی‌ (د 314 ق/ 926 م)، محدّث‌، شاعر و مورخ‌ شیعی‌. از زادگاه‌ و تاریخ‌ تولد و زندگانی‌ وی‌ آگاهی‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌. در نام‌ و نسب‌ وی‌ نیز اختلاف‌ كرده‌اند: یاقوت‌ (2/ 230) نام‌ وی‌ را احمد و برخی‌ محمّد آورده‌اند (ابن‌ اعثم‌، 2؛ GAS, I/ ...
ترخان | مصطفی موسوی اصطلاح واژه‌ای ترکی برای لقبی ویژه و عنوانی اشرافی. این اصطلاح پیشینه‌ای کهن دارد و نخستین کاربرد کتبی آن با اندک تفاوتی در صورت آن در سنگ‌نبشته‌های ترکی بر جای مانده است.
تاریخ و فرهنگ زورخانه | محسن احمدی کتابی دربارۀ بنیادهای ورزش باستانی ایران، زورخانه و آداب و اصطلاحات مربوط به آن، نوشتۀ غلامرضا انصاف‌پور (1308- 1379 ش / 1929-2000 م).
چارقل | سمیه متقی چارْقُل، یا چهارقل، عنوان 4 سورۀ کافرون، اخلاص، فلق و ناس که با فعل امر «قُل: بگو» آغاز می‌شوند: کافرون (109) با «قُلْ یا اَیُّها الکافِرونَ»، اخلاص
آیات الاحکام، آیاتی | احمد پاکتچی آیاتُ‌الْاَحْکام (جایگزین مقالۀ دبا)، عنوان آیاتی از قرآن کریم که بتوان از آنها حکم شرعی استنباط کرد. مشهور در میان فقهای متأخر این بوده که شمار «آیات‌الاحکام» بالغ بر 500 آیه است (برای نمونه، نک‍ : علامۀ حلی، 242؛ سیوری، 1/ 5) و «کتاب» به‌عنوان نخستین دلیل و مستند فقهی، درواقع چیزی جز همین آیات‌الاحکام نیست.
اشنویه | مژگان نظامی \ošnūye\، شـهـرسـتـان و شهری در اسـتـان آذربایجان غربی ( نشریه ... ، 5).
بث الشکوی | اصغر دادبه بَثُّ الشَّکْوى، عنوانی برای اشعاری که مضمون و محتوای آن شکوه و شکایت از دردها و رنجهایی است که شاعر متحمل شده است. بَثّ در لغت به معنی آشکارکردن راز و اندوه و نیز پراکنده ساختن است (جرجانی، ذیل بث) و بت‌الشکوى به معنی بیان شکایت، شکایت برداشتن و شکایت بردن است (ﻧﻜ : لغت‌نامه...).
اصابع، اصبع | هومان اسعدی اَصابِع، جمعِ اِصبَع (به معنای انگشتان دست)، نظامی در موسیقی قدیم جهان اسلام (اصابع و مجاری)، برای تبیین جایگاه نغمات و ساختار مُدها، برمبنای موضع انگشتان دست روی دستۀ سازهای زهی. پیشینۀ چنین نظامهایی در موسیقی مشرق‎زمین تا زمـان ابـن‎مِسجَـح (د ح 97 ق/ 716 م) قـابل پیگیـری اسـت (نک‍ : فاروقی، 20, 101, 111-11...
آنی | حسین قره چانلو آنی، پایتخت قدیم ارمنستان كه خرابه‌های آن مجاور دهكده‌ای به همین نام، در ولایت قارص، در ساحل راست رودخانۀ آریاچای (آخوریان) و در فاصلۀ 32 كیلومتری ملتقای این رودخانه با رود ارس باقی است و با شهر قارص 45 كیلومتر فاصله دارد. وجه تسمیه در این باره چنین حدس زده‌اند كه پرستشگاه یا معبد اناهیتا یا انائیتیس یكی از ا...
احمد بن طیب سرخسی | تقی بینش ابوالعباس، معروف به ابن فرائقی (د 286 ق / 899 م)، فیلسوف، منطقی، ادیب، اهل حدیث، متفنن در علوم مختلف، موسیقی‌شناس ایرانی و مترجم كتابهای یونانی به عربی.
ایرج میرزا | قنبرعلی رودگر ايرَجْ ميرْزا، جلال‌الممالك (1291-1344ق/ 1874-1925م)، شاعر معاصر و مشهور ايران. وی فرزند غلامحسين ميرزا صدرالشعرا و از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بود و در تبريز به دنيا آمد؛ تحصيلات خود را در همين شهر آغاز كرد. در 14 سالگی به سبب شايستگيهای بسيارش، توجه اميرنظام گروسی، پيشكار آذربايجان را به خود جلب كرد و با تش...
آراگون | آراگون [ārāgon]، ناحیه‌ای تاریخی در شمال اسپانیا که امروزه «منطقۀ خودگردان آراگون» نامیده می‌شود. این منطقۀ خودگردان‌که در 1982م تشکیل شد، استانهای اوئِسْکا ساراگوسا و تِروئِل را دربردارد.
الفاظ | احمد پاکتچی اَلْفاظ، عنوان بخشی از بدنۀ اصلی اصول فقه كه به عنوان مقدمه‌ای برای استنباط احكام شرع از ادله، به بررسی مباحث لفظی می‌پردازد. مبحث الفاظ در كتب اصول فقه همواره به عنوان بخش آغازین مطرح بوده، و چگونگی ارتباط آن با علم اصول و گنجیدن آن در تعریفهایی كه از علم اصول ارائه شده، مورد بحث بوده است. با وجود تأخری كه ا...
ابونصر فارابی |
جامد و مشتق | بابک فرزانه , عبدالله مسعودی آرانی جامِدْ وَ مُشْتَق، دو اصطلاح در دستور زبان عربی. دستورـ نویسان عرب دو قسم از اقسام کلمه، یعنی اسم و فعل را به جامد (غیرمأخوذ) و مشتق (مأخوذ) تقسیم کرده‌اند. اسم جامد آن است که برگرفته از فعل نباشد و آن خود به دو نوع تقسیم می‌شود: 1. اسم ذات که بر اشیاء محسوس و مجسم دلالت دارد مانند حَجَر، سَقْف، رَجُل، فَرَس،...
آزموده، اسکندر | حسن موسوی زاده آزموده \āzmūde\، اسکندر (1291-1377 ش/ 1912- 1998 م)، سپهبد و از عاملان کودتای 28 مرداد 1332.
الحمراء، ارگ | یدالله غلامی مایانی اَلْحَمْراء، اَرْگ، یکی از زیباترین مجموعه بناهای جهان اسلام، واقع در غرناطه، پایتخت دولت بنی‌نصر یا بنی‌احمر (629-897 ق/ 1232-1492 م) در اسپانیا.
آیه، قرآن | احمد پاکتچی آيه (تکملۀ مقالۀ دبا):
دستمال | مریم محمدتبار دَسْتْمال، پارچه‌ای به شکل مربع یا مستطیل از جنس نخ پنبه، ابریشم و جز اینها، با کاربردهای متنوع در فرهنگ مردم.
دعبل خزاعی | آذرتاش آذرنوش , علی بهرامیان (ح 148-245 یا 246 ق / 765- 859 یا 860 م)، شاعر پـرآوازۀ شیعی.
شیرپلا، پناهگاه و مجتمع ورزشی کوهستانی | سیما صفری پناهگاه و مجتمعی برای ورزشهای کوهستانی، بالاتر از آبشار دوقلو، واقع در دامنه‌های جنوبی توچال.
عیون الاخبار | عاطفه زندی عُیونُ الْاَخْبار، کتابی دائرةالمعارف‌گونه، سرشار از نکات فرهنگی، ادبی، تاریخی و علمی، تألیف ابن‌قتیبۀ دینوری (213-276 ق / 828- 889 م)، ادیب و دانشمند عصر عباسی.
حلمانیه | حسن مهدی پور حُلْمانیه، گروهی از صوفیه منسوب به ابوحلمان دمشقی (ح سدۀ 3ق/ 9م).
ابن شاذان، ابومحمد | احمد پاکتچی ابومحمد فضل‌ بن شاذان بن خلیل اَزْدی نیشابوری (د 260 ق / 874 م)، متکلم و فقیه امامی.
خفاش | حسن اکبری بیرق خُفّاش، تنها پرندۀ پستاندار، از راستۀ دست‌بالان، که با باورهای گوناگون در فرهنگ مردم همراه است.
بداء | سید جعفر سجادی بَداء، اصطلاحی کلامی به مفهوم دگرگونی و تبدیل رأیی به رأیی دیگر، بداء در لغت به معنای ظهور، آغاز کاری و دست‌زدن به امری است (ابن‌منظور، جوهری، مادۀ بدا؛ نیز ﻧﻜ : جرجانی، 44)، چنانکه در قرآن مجید نیز به معنای هور و آشکارشدن امری به کار رفته است (ﻧﻜ : زمر / 39/ 47-48). اما مفهومی که در طی سده‌ها موجب بحثهای درا...
بساسیری | صادق سجادی بَساسیری‌، ابوالحارث‌ ارسلان‌ (مقـ 451ق‌ / 1060م‌)، از امرای‌ نامدار ترك‌ در پایان‌ عصر آل‌ بویه‌ كه‌ یك‌ چند خلافت‌ عباسی‌ بغداد را برانداخت‌ و به‌ نام‌ فاطمیان‌ بر عراق‌ فرمان‌ راند.
حرمون، جبل | پرویز امین حَرَمون، جَبَل، کوهی در جنوب غربی کشور سوریه، در قسمت جنوبی کوههای جبل الشرقی در مرز سوریه و لبنان، واقع در غرب دمشق. حرمون به معنی قلۀ بلند، یا ممتنع‌الوصول و یا مقدس است
ابوعمرو شیبانی | بخش ادبیات عرب , ابو محمد وکیلی اسحاق‌بن مِرار (ح 93-210 ق / 712- 825 م)، لغت‌شناس و راوی بزرگ اوایل عصر عباسی.
آل دابویه | عبدالکریم گلشنی آلِ دابویه، یا بَنی دابویه، سلسلۀ کوچک و قدیم محلی که پس از انقراض ساسانیان و درحدود 40- 142ق / 660- 759م در گیلان و دیلم و طبرستان با استقلال حکمرانی کردند. این سلسله منسوب است به دابویه پسر بزرگ گیل گاوباره، پسر فرخان گیلانشاه (ابن اسفندیار، 153- 177؛ مرعشی 26- 35، 228). در زمان ساسانیان، رسم بر این بود که ...
تجریش | علی کرم همدانی تجریش \ tajrīš\ ، شهر و مرکز شهرستان شمیرانات.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان | حسن موسوی زاده سازمانی رسانه‌ای که تنها متولی قانونی پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در جمهوری اسلامی ایران است. این سازمان دولتی در خیابان ولی‌عصر، خیابان جام‌جم واقع است.
حبل المتین | ناصرالدین پروین حَبْلُ الْمَتین، روزنامه‌ای چاپ کلکته (بنگال هند) که در دورانی طولانی از نامدارترین و بانفوذترین روزنامه‌های فارسی ـ ‌زبان بوده‌است.
اقدام | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقدام \eqdām\، روزنامه‌ای فارسی که در دو دورۀ مجزا به سردبیری عباس خلیلی در تهران انتشار یافت.
پنجه | علی بلوکباشی (پنج + های نسبت)، پیکره و نقش دست از مچ تا سرِ پنج انگشت که آن را از مس، برنج، ورشو، نقره یا طلا می‌سازند و یا بر روی کاغذ، پارچه و چیزهای دیگر می‌اندازند و همچون نماد قدرت و قداست و یا طلسم و تعویذِ دفع شرّ و بلا به‌کار می‌رود.
ابن باکویه شيرازی | حسین لاشیء اِبْنِ باكويۀ شيرازی‌، ابوعبدالله‌ محمد بن عبدالله بن‌ عبيدالله‌، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيه‌ در سدۀ 4 و اوايل‌ سدۀ 5 ق‌/ 10 و 11 م‌. شهرت‌ او در منابع‌ عربی‌‌ به‌ صورت‌ ابن‌ باكويه‌، و ابن‌ باكو، و در كتب‌ فارسی‌‌ گاهی‌‌ به‌ شكل‌ باكو و باكويه‌ ضبط شده‌ است‌. نام‌ او و نام‌ پدرش‌ در اكثر منابع‌ معتبر قديمی‌‌ به‌ ...
باران خواهی | منصور کیایی بارانْ‌خواهی، به دعا و افسون باران خواستن به هنگام تأخیر در بارش باران، برای مردمی‌که در مناطق خشک وکم‌آب زندگی می‌کنند، نزول باران امری حیاتی است. «بعل» خدای بزرگ کوچ‌نشینان سوری فلسطینی «سوارکار ابرها» خوانده می‌شد و او را همچون تقسیم‌کنندۀ نعمتها پرستش می‌کردند. عبرانیان کهن باران را به صورت مخزنی تصور می‌...
سیسمونی | اصغر کریمی رخت و لوازم نخستین فرزند نوعروس که مادر عروس آنها را تهیه می‌کند و با آدابی خاص به خانۀ دخترش می‌فرستد.
دامداری | اصغر کریمی دامْداری، نگهداری و پرورش دام با استفاده از مراتع طبیعی به منظور بهره‌برداری از فراورده‌های دامی و توان بدنی دام.
حفنی ناصف | نرگس قندیل زاده حِفْنی ناصِف، محمد حفنی بن اسماعیل بن خلیل بن ناصف (1271-1337 ق/ 1855- 1919 م). قاضی، ادیب و گویش‌شناس مصری.
روحی کرمانی | عبدالحسین آذرنگ روحیِ کِرْمانی، شیخ احمد (1263-1314 ق/1847-1896 م)، دگراندیش و آزادی‌خواه عصر ناصری، پیشرو تجددخواهی، مبارز و جان‌باختۀ راه آزادی و مؤلف.
آقاخان نوری | بخش تاریخ آقاخانِ نوری، میرزا نصرالله فرزند اسدالله‎خان (1222-1281ق/1807-1865م)، سیاستمدار دورۀ قاجاری و صدراعظم ناصرالدین شاه. پدرش در لشکرکشیهای آقامحمدخان به مازندران خدمات بسیاری از خود نشان داد و از این‎رو به سمت نخستین «لشکرنویس» اردوی قاجار برگزیده شد. وی مقام یاد شده را زیر عنوان «وزارت لشکر» تا 1242ق/1826م برع...
بختیارنامه | محمد جعفری (قنواتی) یا ده وزیر، از داستان‌واره های کهن ایرانی با بن‌مایۀ اصلی داستان‌گویی با هدف به تعویق انداختن زمان مرگ و مهلت خواستن برای اثبات بی‌گناهی.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام