مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

صاحب الامر | عاطفه غفوری صاحِبُ‌‌الْاَمْر، در گویش محلی، سابیلَه‌میر، زیارتگاهی در شرق میدان صاحب‌آباد، در کنار مهران‌رود (چای‌کنار)، در شهر تبریز.
جمله | بابک فرزانه , عبدالله مسعودی آرانی , مهین حاجی زاده در لغت به معنی همه و همگی چیزی است (صفی‌پوری، آنندراج، نفیسی)، و در اصطلاح دستور زبان فارسی صورتی از کلمه یا ترکیبی از کلمات است که مستقل و دارای معنای تمام باشد؛ بدین‌معنا که جزئی از گروه بزرگ‌تری به شمار نیاید و برای تمام شدن معنی نیازمند گروهی دیگر نگردد (خانلری، 235).
تجریدالاعتقاد | احد فرامرز قراملکی تَجْریدُ الْاِعْتِقاد، معروف‌ترین متن مَدْرسی در کلام شیعۀ امامیه‌(ه‍ م) و از مؤثرترین‌آثار درتاریخ کلام‌شیعه در 7 سدۀ ‌اخیر از خواجۀ نصیرالدین طوسی (597-672ق / 1201-1273م). مؤلف این اثر به عنوان پژوهشگری روشمند و اهل دقت مورد توجه و ستایش بیشتر دانشمندان فرقه‌های مختلف کلامی و فیلسوفان متأخر است
آدی یامان | آدی یامان] [ādī yāmān، شهری در دره‌ای واقع در بخش جنوب شرقی ترکیه و مرکز استانی به همین نام. این شهر که پیش از این حِصْن منصور (ترکی: هوسْنو مَنْسور) خوانده می‌شد، در سدۀ 8م/2ق به دست امویان در نزدیکی محل شهر باستانی پَرّه (نزدیک روستای پیرین کنونی) ساخته شد. در زمان خلافت هارون‌الرشید به دور آن دیواری کشیده ...
اسدالله شیرازی | محمدحسن سمسار اَسَدُاللّهِ شیرازی‌ (د 1269ق‌/ 1853م‌)، خوشنویس‌ نامدار قلم‌ نستعلیق‌. او از هنرمندان‌ بر كشیدۀ محمد شاه‌ قاجار (سل 1250- 1264ق‌) بود و در دربار او سمت‌ «كاتب‌ سركاری‌» و لقب‌ «كاتب‌ السلطانی‌» داشت‌. گرد آمدن‌ نزدیك‌ به‌ تمامی‌ آثار او در كتابخانۀ كاخ‌ گلستان‌ تهران‌ (سلطنتی‌ پیشین‌) به‌ همین‌ سبب‌ است‌ (بی...
رشت | شیوا جعفری , عباس پناهی رَشْت، مرکز، و بزرگ‌ترین شهر استان گیلان، و شهرستانی به همین نام.
دیصانیه | شرف الدین خراسانی (سریانی: دیصانایه)، عنوان منتسب به فرقه‌ای که براساس عقاید و تعالیم ابن‌دیصان فیلسوف، متکلم و شاعر سریانی شکل گرفت.
اسفار بن شیرویه | محمدعلی کاظم بیگی اَسْفارِ بْن‌ شیرویه‌ (مق 319ق‌/ 931م‌)، سردار دیلمی‌ كه‌ به‌ حكومت‌ علویان‌ طبرستان‌ پایان‌ داد و برای‌ تشكیل‌ دولتی‌ مستقل‌ كوشید.
آل مرداس | صمد موحد آلِ مِرْداس، خاندانی از امیران عرب از بنی کلاب که از 414 تا 472 ق / 1023 تا 1079 م در حلب فرمان راندند. زمینۀ تاریخی: در سدۀ 5 ق / 11 م سرزمین شام صحنۀ برخورد دو نیروی سیاسی ـ مذهبی عباسیان و فاطمیان مصر بود. در این میان، امیران محلی گاهی به طرفداری از این و زمانی به جانبداری از آن برمی‌خاستند و بدین گونه وضع...
تهران، مسجد امام | مهدی معمار زاده تِهْران، مَسْجِدِ اِمام، که در متونِ هم‌زمان با نامهای مسجد شاه، جامع جدید، و جامع سلطانی نیز از آن یاد شده، در حاشیۀ شمالی بازار تهران واقع است.
ساری | جهان دوست سبزعلیپور ساری / sâri/ یا ساروی / sâravi/ ، از گویشهای زبان مازندرانی، که در شهر ساری، مرکز استان مازندران، رواج دارد. گویشهای مازندرانی از رشته‌کوههای البرز و کرانه‌های جنوب‌شرقی دریای کاسپین، در شهرهایی مانند ساری، بابل، آمل، تنکابن، قائم‌شهر، چالوس، شهمیرزاد و جز آنها رواج دارند (لُکوک، 490).
تبع | فرامرز حاج منوچهری تُبَّع، نامی یاد شده در قرآن کریم که در ترکیب به صورت «قوم تبع» آمده، و با قوم حمیر، در تاریخ جنوب شبه جزیره قابل انطباق است.
بدیع | بابک فرزانه , هرمز رحیمیان بَدیع، در لغت به معنی پدیدآورنده، نوآورنده (فاعلی)، نیز نوآورده شده و جدید (مفعولی)؛ و در اصطلاح شاخه‌ای از علوم بلاغت که دربارۀ چگونگی آرایشهای لفظی و معنوی کلام پس از رعایت اصول بلاغت گفت و گو می‌کند (ﻧﻜ : سکاکی، 200؛ خطیب، 1/ 477؛ سیوطی، 137).
خلعت | مهبانو علیزاده خِلْعَت، یا خَلعت، پارچه و جامه‌ای گران‌بها، که به صورت هديه یا قدردانی و تجلیل به کسی می‌بخشیده‌اند. اصطلاح تشریف نیز به جای خلعت، و به مفهوم آن در گذشته رواج داشته است.
آصف خان | فتح الله مجتبایی آصِفْ‎خان، میرزا جعفر بن بدیع‎الزمان بن آقاملای (دولت‌دار) قزوینی، ملقب به قوام‎الدین، و سپس به آصف‎خان (958-1021ق/1551-1612م)، شاعر پارسی‌گوی هند، مورخ، و از امیران دربار بابُریان در عهد اکبرشاه و جهانگیر. جد آصف‎خان از منشیان دربار صفوی و پدرش میرزا بدیع‎الزمان در زمان شاه‎طهماسب صفوی، حاکم و به اصطلاح آن ز...
باغ فردوس | علی کرم همدانی باغ‌فردوس \ bāq-ferdows\ ، باغ و عماراتی به جای مانده از دورۀ قاجاریه، واقع در غرب تجریش. بنای نخستینِ باغ‌فردوس را حسین‌علی خان معیرالممالک (د 1274 ق/ 1858 م) ایجاد کرد. او پسر دوست‌علی خان معیرالممالک دوم بود و پس از مرگ پدر، لقب او را دریافت کرد و به جای وی به سمت ریاست ضراب‌خانه و خزانه‌دار سلطنتی منصوب ش...
رضی الدین علی لالا | میترا آقامحمدحسنی رَضْیُ‌الدّینْ عَلیِ لالا، علی بن سعید لالای غزنوی (د 642 ق/ 1244 م)، از عرفای نامدار طریقۀ کبرویه در سده‌های 6 و 7 ق/ 12 و 13 م.
آقا بابا خان، مدرسه | بخش هنر و معماری آقا بابا خان، مدرسۀ \madrese-ye āqā bābā xān\، یا مدرسۀ وکیل، اثری بازمانده از سدۀ 12 ق / 18 م در شیراز. این مدرسه به مسجد وکیل متصل است و در جنوب ‌شرقی آن قرار دارد (فرصت، 444؛ امداد، 199). درِ ورودی مدرسه در ضلع‌ جنوبی است. این بنا در اصل جزو بناهای کریم‌خانی است و ساخت آن که با مرگ پادشاه زند ناتمام مانده ...
آلان | محمد آصف فکرت آلان، قومی از نژاد ایرانی که در دو سوی جبال قفقاز ساکنند. نام این قوم در منابع عربی به شکل اللّان و علان (ابوالفداء، 203) آمده است. آلان نامی است که در سده‎های گذشته به این قوم اطلاق می‎شده، اما امروزه آنان را اُسِت می‎نامند. به نوشتۀ بیرونی (ص 21) این قوم قبلاً در مشرق دریای خزر و منطقۀ خوارزم ساکن بوده‎اند....
دندانی، آش | رویا فتح الله زاده دَنْدانی، ‌آش، خوراکی آیینی به مناسبت روییدن آسان نخستین دندانهای کودک.
خوارزم | منوچهر پزشک سرزمینی نهاده در شرق دریای مازندران، بر کنار آخرین قسمت آمودریا (جیحون)، پس از پیچش آن از شرق به سمت شمال، نزدیک به مصبّ آن در جنوب دریاچۀ آرال.
چله زری | محمد جعفری (قنواتی) چِلّه‌زَری، یکی از آیینهای نمایشی و بیشتر زنانه که اهالی برخی از روستاهای ملایر در شب سی‌ام آذرماه به نام چلۀ پاییز، یک شب پیش از شب چلۀ زمستان برگزار می‌کنند.
بشین و پاشو | گلاله هنری یـا حمـومک مـورچـه داره، از بـازیهـای سرگرم‌کنندۀ کودکان خردسال که اغلب توسط بزرگ‌سالان اداره می‌شود.
افشاریه | هدی سید حسین زاده افشاریه \afšāriy(yy)e\، سلسله‌ای كه‌ از 1148 تا 1210 ق / 1735 تا 1795 م، پابرجا بود و بر پهنۀ وسیعی‌ از عراق‌ و قفقاز تا شبه‌‌قارۀ هند فرمان‌ می‌راند. بنیان‌گذار این‌ سلسله‌ نادر شاه‌ افشار (سل‍ 1148-1160 ق) از ایل‌ افشار (ه‍ م‌) شاخۀ قرقلو بود كه‌ شاه‌ اسماعیل‌ صفوی (ه‍ م‌) آنها را برای جلوگیری از تهاجم‌ ترك...
پورداود | اصغر دادبه , ملیحه مهدوی پورْداود، ابراهیم‌ (20 بهمن‌ 1264-26 آبان‌ 1347ش‌ / 9 فوریۀ 1886-17 نوامبر 1968م‌)، استاد ممتاز دانشگاه‌ تهران‌ و احیاگر زبان‌ و فرهنگ‌ ایران‌ باستان‌.
ابراهیم نخعی | عبدالامیر سلیم اِبْراهیمِ نَخَعی (جایگزین مقالۀ دبا)، ابو‌عمران ابراهیم بن یزید بن اسود بن عمرو بن ربیعه (د 96 ق/ 715 م)، از تابعین نامدار کوفه که روایات و اقوال وی در فقه و تفسیر مورد توجه نسلهای بعد قرار گرفت. اگر‌چه غالباً او را صاحب نسب عربی دانسته‌اند، اما برخـی، از‌جمله ابوعبیـده وی را از موالـی شمرده‌انـد (نک‍ : خلیف...
ابرقوهی | نجیب مایل هروی اَبَرْقوهی، شمس‌الدین ابراهیم، از عارفان و نویسندگان سده‌های 7- 8 ق/ 13-14 م. اطلاعات ما دربارۀ ابرقوهی اندک، و بیشتر بر‌اساس اشاراتی است که وی در اثر مفصل خود، مجمع البحرین دارد. از این اشارات می‌توان دریافت که او در اوایل یـا اواسط نیمۀ دوم سدۀ 7 ق/ 13 م در نواحی مرکزی ایران ــ ظاهراً در ابرقوه (ابرکوه) ــ ...
سربند | مینا احمدیان انواع پوشاک پارچه‌ای برای پوشاندن سر با هدفهای گوناگون در فرهنگ مردم.
هزارچم، کوه | مجید یاسینی کوهی واقع در جنوب گردنۀ شاه‌نشین و قلۀ هومند شاه‌نشین.
حکمت متعالیه | رضا محمدزاده حِکْمَتِ مُتَعالیه، عنوانی که صدرالدین شیرازی (د 1050 ق/ 1640 م) بر مکتب فلسفی خود اطلاق کرده است. از نظر او تمایز اساسی حکمت متعالیه نسبت به سایر مکتبهای فلسفی در رویکرد عرفانی آن است. وی در جای جای آثار خود از تعابیر عرفانی خاصی همچون برهان عرشی ( الشواهد ... ، 50، 70)، حکمت عرشیه (همان، 85) و برهان کشفی ( ...
آسماری | عباس سعیدی آسماری \ āsmāri\ ، رشته‌کوه و سازندی زمین‌شناختی در زاگرس میانی در شرق خوزستان.
رفاعیه | علیرضا ابراهیم رِفاعیّه، طریقه‌ای در تصوف که سلسلۀ مشایخ آن به ابوالعباس احمد بن علی بن احمد رفاعی (د 578 ق/ 1182 م) می‌رسد.
اسماعیل صبری | عنایت الله فاتحی نژاد اِسْماعیل‌ صَبْری‌ (1270-1341ق‌/ 1854-1923م‌)، شاعر مصری‌. وی‌ پس‌ از به‌ پایان‌ رساندن‌ تحصیلات‌ در زادگاه‌ خود قاهره‌، به‌ فرانسه‌ رفت‌ و پس‌ از اخذ لیسانس‌ حقوق‌ در 1879م‌ به‌ مصر بازگشت‌ و در وزارت‌ دادگستری‌ به‌ قضا مشغول‌ شد. در 1896م‌ استانداری‌ اسكندریه‌ را بر عهده‌ گرفت‌ و پس‌ از آن‌ بار دیگر به‌ كار...
ادیمی | عباس سعیدی اَدیمی [adīmī]، شهری در بخش پشت آب شهرستان زابل در استان سیستان و بلوچستان. این شهر دشتی با 474 متر ارتفاع از سطح دریا، در °61 و ´25 طول شرقی و °31 و ´7 عرض شمالی، در 12 کیلومتری شمال غربی شهر زابل (فرهنگ جغرافیایی آبادیها...، 1، 2) و 3 کیلومتری دریاچۀ هامون قرار دارد (فرهنگ جغرافیایی ایران، 8/10؛ نیز سایکس، ...
افشار طوس، واقعه قتل | علی محمد مرادیان منفرد افشارطوس، واقعۀ قتل \ vāqeʾe-ye qatl-e afšār-tūs\ ، واقعه‌ای که در آن سرتیپ محمود افشارطوس (1286-1332 ش/ 1907-1953 م) در غاری واقع در منطقۀ تلو لشکرک به گروگان گرفته شد و به قتل رسید.
بحتری | آذرتاش آذرنوش بُحْتُری، ابوعُباده ولید بن عُبید (د 284ق/ 897م)، یکی از بزرگ‌ترین شاعران عرب. او به احتمال بسیار در 206ق/ 821م در مَنْبِج (نزدیک حلب) زاده شد. بحتر که نسبت بحتری از آن گرفته شده است، نام یکی از نیاکانش بود که به قبیلۀ بزرگ طی تعلق داشت (ابن‌خلکان، 6/ 21، 29) و از همینجاست که وی به اجداد یمنی خود نازیده است.
تقیه | ویلفرد مادلونگ , علی معموری کتمان عقیده و یا ابراز عقیدۀ مخالف برخلاف نظر قلبی برای اجتناب از زیانی دینی یا دنیایی. این واژه از ریشۀ «وقی» به معنای محافظت (جوهری، نیز ابن منظور ذیل وقی)، پرهیز و برحذرداشتن ( تاج...، ذیل وقی) است.
احمدخان مقدم | بخش تاریخ اَحْمَدْخانِ مُقَدَّم (د 1232ق/ 1817م)، حکمران تبریز و مراغه در اواخر دورۀ زندیه و اوایل عصر قاجار. پدرش حاجی علی محمد خان که از رؤسای طایفۀ مشهور مقدم در مراغه بود، پس از قتل نادرشاه حکومت آن دیار را به دست گرفت و به روزگار کریم‌خان زند نیز در همان مقام ماند (رستم‌الحکما، 351؛ ابوالحسن، 122-123؛ بامداد، 6/ 1...
ابن منظور | محمدجواد انواری ابوالفضل جمال‌الدين محمد بن مكرّم رُوَيْفِعی افريقی (محرم 630- شعبان 711 / اكتبر 1232- دسامبر 1311)، لغوی، اديب و قاضی مصری، مؤلف لسان العرب.
ابن سرابیون | بخش علوم اِبْنِ سَرابيون، يوحنّا بن سرابيون (سرافيون) بن ابراهيم، پزشك و دولت مرد سُريانی زبان كه تا نيمۀ قرن 3 ق/ 9 م می‌زيسته است. ووستنفلد (ص 49) تنها محققی است كه به نام جدّ وی اشاره كرده است. نام او در منابع اسلامی يحيی و هم يوحنا (صورت ديگری از يحيی) آمده (ابن‌نديم، 354؛ ابن قفطی، 380) و تلفظ سريانی آن يوحنان با...
جم، دبیرستان | مسعود تاره جم، دبیرستان \ dabīrestān-e jam\ ، دومین دبیرستان پسرانۀ شمیران واقع در قلهک (تأسیس: پس از 1320 ش/ 1941 م).
کالاد | حسن موسوی زاده سابقاً شهرکی در بخشی از اراضی روستای نارمک، از توابع شمیران، و امروزه محله‌ای واقع در محدودۀ شهرداری منطقۀ 4 تهران. این شهرک از شمال به خیابان صبوری ـ خیابان حسینعلی، از جنوب به بزرگراه رسالت، از شرق به خیابان هنگام، و از غرب به بزرگراه امام علی (ع) محدود است.
ابراهیم بن هاشم قمی | فرامرز حاج منوچهری اِبْراهیمِ بْنِ هاشِمِ قُمی، ابواسحاق، فقیه و محدث امامی سدۀ 3 ق/ 9 م، که اصلی‌ترین مروج منابع روایی کوفه در قم به شمار می‌آید.
تحویل سال | مهرداد عربستانی پایان یافتن سال گذشته و شروع سال جدید در ابتدای فصل بهار. واژۀ «تحویل» وام گرفته شده از مفهوم نجومی «تحویل خورشید از برج حوت به برج حمل» است.
آشفته شیرازی | بخش ادبیات آشُفْتۀ شیرازی، محمدکاظم (1200- 1288ق / 1785-1871م)، شاعر و صاحب‌منصب دیوانی عصر قاجار. او فرزند آقامحمدجعفر کدخدا بود و در خانواده‎ای سرشناس و متمکن در شیراز به دنیا آمد. در اوان جوانی علم عروض و محاسبات دفتری را فرا گرفت و با ادب پارسی و عربی آشنا شد. او خط نستعلیق و شکسته را خوش می‎نوشت. این ویژگیها و نیز ...
ابری | محمدحسن سمسار اَبْری، كاغذی كه با درآمیختن رنگهای گوناگون نقوشی درهم و شبیه به ابر یا امواج آب بر آن پدید آرند. این واژه غیر از اصطلاح «ابر» و «ابرسازی» است كه یكی از شاخه‌های هفتگانه هنر نگارگری ایران به شمار می‌آید (نک‍ : ه‍ د، ابر). كاغذ ابری برای آراستن حاشیۀ كتابهای خطی نفیس، مرقعات، متن قطعات خط و نقاشی، روی جلد، آست...
جهانشاه قراقویونلو | روزبه زرین کوب ابوالمظفـر (مق‍ 872 ق / 1467م)، پسر قرایوسف و مشهورترین فرمانروای سلسلۀ قراقویونلو.
ابد | سید جعفر سجادی اَبَدْ، در لغت به معنای همیشه و همواره و بی‌انجام، دهر، دائم، قدیم و جاوید و جمع آن «آباد» و «اُبود» است و به معنای زمان هم آمده است. برخی از این معانی مدلول مطابقی واژۀ ابد و برخی دیگر مدلول غیرمطابقی و مجازی آن است. ابد و ابدی و ابدیت در اصطلاح دارای مفاهیم گوناگونی است: مفهوم دینی: این مفهوم از دیرباز در آ...
ریاض الحکایات | محمد جعفری (قنواتی) ریاضُ الْحِکایات، از کتابهای معروف ملا حبیب شریف کاشانی، از فقهای سرشناس سده‌های 13 و 14 ق/ 19 و 20 م. این کتاب شامل حکایات، قصص، تمثیلات و لطایفی است که بخش اعظم آنها را مؤلف از کتابهای مختلف اقتباس کرده است. «ریاض» جمع «روضه» به معنی گلزار و مرغزار است؛ از این‌رو، ریاض الحکایات را می‌توان بوستان (یا گلستان)...
تنب، جزایر | محمد باقر وثوقی تُنْب، جَزایِر (تنب بزرگ و کوچک)، دو جزیرۀ ایرانی در نیمۀ شرقی و شمالی آبهای خلیج فارس:

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام