مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

رابعه عدویه | انسیه شیخ سفلی (د 180 یا 185 ق / 796 یا 801 م)، از عارفان نامدار سدۀ 2 ق / 8 م، ملقب به تاج‌الرجال.
واصفجان | ناصر پازوکی طرودی روستایی واقع در 5کیلومتری شمال شرقی شهر جدید پردیس، 500‘1متری شمال مزرعۀ سیارک، دوکیلومتری شمال شرقی هیزم‌دره (خانلرد آباد)، حدود دوکیلومتری جنوب غربی روستای گلدره، و در ارتفاع 071‘2متری از سطح دریا.
اسد، حافظ | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اسد \ asad\ ، حافظ (در عربی: حافظ الأسد) (1930-2000م/ 1309-1379ش)، رئیس‌جمهوری سوریه (1971-2000م/ 1349-1379ش). او ثبات را به سوریه بازگردانید و حضور قدرتمند این کشور را در خاورمیانه تثبیت کرد.
ادبیات کودکان | محمد جعفری (قنواتی) اَدَبیّاتِ کودَکان، مجموعۀ آثار کتبی و شفاهی که به نظم و نثر برای کودکان و نوجوانان و متناسب با زبان و سن آنها پدید آمده است و جنبه‌های تخیلی دارد.
صالح، امام زاده | حمیدرضا حسینی امامزاده‌ای مدفون در محلۀ تجریش واقع در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران. امامزاده صالح را فرزند امام موسى کاظم (ع) دانسته‌اند و برای او 8 پسر به نامهای محمود، بدرالدین، صدرالدین، قدرالدین، یوسف، حمزه، قوام‌الدین و کریم‌الدین برشمرده‌اند (بحر الانساب، 60؛ کنزالانساب، 59). اما نسب او مورد اختلاف است و از زندگی‌اش ...
بنفشه | پیمان متین گیاهی با گلهای زیبا و رنگارنگ، عموماً به رنگ بنفش و گاه معطر.
باقلا | پیمان متین از گیاهان کهن و آیینی نزد ایرانیان با مصارف متعدد خوراکی و درمانی.
تریاک | مریم صادقی شیرۀ گونه‌هایی از گیاه خشخاش که افزون بر مصارف پزشکی همچون ماده‌ای تخدیرکننده و اعتیادآور به کار می‌رود. در این مقاله به آثار اجتماعی و اقتصادی تریاک و تاریخچۀ آن پرداخته خواهد شد (برای دیگر جنبه‌ها، نک‍ : ه‍ د، افیون).
حاج علیلو | حسن موسوی زاده یا «حاج ال لو» از طایفه‌های مهم ایلات قره داغی ساکن در قره داغ (نام کوه و منطقۀ اطراف آن) ارسباران. ایل یا ایلات قره‌داغی یا قره‌داغلو منتسب به این محل‌اند و مدتها به تمام طوایف ساکن در این منطقه، ازجمله طایفۀ حاج‌علیلو، قره‌داغلو اطلاق می‌کردند.
طوطی نامه | زهرا محمدحسنی صغیری طوطی‌نامه، داستانی تعلیمی و پندآموز، با موضوع محوری فریب‌کاری زنان.
آفتاب پرستی | مسعود جلالی مقدم آفتاب‌پرستی \āftāb-parastī\، آیین پرستش خورشید. این آیین نزد بسیاری از اقوام و ملل مرسوم بوده است و هنوز بسیاری آفتاب را مقدس می‌دانند. از میان مظاهر و قوای طبیعت، خورشید به‌سبب اهمیتی که در طبیعت و در زندگانی مردمان دارد، حرمت و قداست خاص یافته است، و مردمان گوناگون در همه‌جای جهان به‌صورتهای مختلف بدان تشخّ...
عمو زنجیرباف | فاطمه شعبانی اصل عَموزَنْجیرْباف، از بازیهای گروهی کودکانه. در این بازی، کودکان دست یکدیگر را می‌گیرند و با خواندن شعری مخصوص به دور یکدیگر می‌چرخند و صداهایی، ازجمله صدای جانوران درمی‌آورند (صدری‌افشار؛ انوری).
دزد و قاضی | حسن ذوالفقاری دُزْد و قاضی، از داستانهای مشهور ادب عامه. دزد و قاضی یا دزد و قاضی بغداد، داستان دزدی است که اموال قاضی را به سرقت می‌برد و همسر قاضی با حیله، اموال دزدی را برمی‌گرداند. درون‌مایۀ داستان، حکایت زیرکی و مکر زنان است، چنان‌که داستان با این بیت از برزونامه در مذمت زنان پایان می‌یابد: چنین گفت شاه جهان کیقباد/ ک...
بایاتی | حمید سفیدگر شهانقی یکی از گونه‌های شعری رایج در ادبیات شفاهی آذربایجان.
دامنی | سعید دامنی نام یکی از طوایف بلوچ حنفی‌مذهب در بلوچستان ایران.
براهویی | عباس عبدالله گروسی , محمدسعید جانب اللهی بَراهویی، یا برهویی، اتحادیه‌ای از طایفه‌های براهویی زبانِ پراکنده در استان سیستان‌وبلوچستان و برخی نقاط همجوار در کشورهای پاکستان و افغانستان.
آشپزخانه سلطنتی سعدآباد، موزه | شیده لالمی آشپزخانۀ سلطنتی سعدآباد، موزه \ mūze-ye āšpaz-xāne-ye saltanatī-ye saʾd-ābād\ ، آشپزخانۀ مخصوص خاندان پهلوی که در 1390 ش به موزه تبدیل شد.
جمع و تفرقه | علی اشرف امامی دو اصطلاح عرفانی در برابر یکدیگر، که بیانگر مفاهیم گوناگونی در مراتب مختلف‌اند؛ از آن جمله، جمع به معنای جمعیت خاطر، مقام جمع و اتحاد میان عاشق و معشوق، و تفرقه به معنای پراکندگی خاطر، اشتغال ذهن به امور دنیوی، و جدایی میان سالک و حقیقت تعریف شده است.
اترار | عنایت الله رضا شهری باستانی در آسیای مركزی. این شهر در منابع به نامهای تُراربند، تَربند (BSE3, XIX / 12) و نیز فاراب آمده است
پهلوان کچل، نمایش | افشین نادری نام یکی از نمایشهای عروسکی ایرانی که از نام قهرمان اصلی این نمایش، کچل، برگرفته شده است.
تاریخ بیهقی | حسن اکبری بیرق کتابی به زبان فارسی دربارۀ غزنویان از ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی (د 470 ق / 1077 م).
خاقانی شروانی | حسن انوری خاقانیِ شِرْوانی، از شاعران بزرگ زبان فارسی که در قرن 6 ق/ 12 م می‌زیسته، و در همۀ دورانهای پس از آن، از اعتبار خاصی برخوردار بوده است. از قدما عوفی در لباب ‌الالباب گزارش می‌کند: «جماعتی برآن‌اند که شیوۀ سخن بر خاقانی ختم شده است» (2/ 221) و حمدالله مستوفی می‌نویسد: «به طمطراق طرز شعر او تا غایت مانند او کس ...
اوزان و مقادیر | احمد پاکتچی اوزانْ وَ مَقادیر، اصطلاحی در تمدن اسلامی برای واحدهای اندازه‌گیری كمیتهای گوناگون. اندازه‌گیری حجم با پیمایش یا «كیل»، در گذشته، افزون بر مایعات، برای جامدات مانند غلات نیز استفاده می‌شده است. بر این پایه، در بحث از اوزان و مقادیر تاریخی، 3 كمیت وزن، حجم و طول به عنوان كمیتهای اساسی بررسی می‌شود. در منابع تا...
حسینا | عباس قنبری عدیوی حُسِیْنا، از داستانهای عاشقانه در ادبیات شفاهی، منسوب به شاعری به همین نام، که در نواحی مختلف، روایتهایی گوناگون از آن بر سر زبانها ست.
امیرکبیر | علی اکبر ولایتی اَمیرْكَبیر، محمدتقی فراهانی (1222- 1268ق/ 1807-1852م)، سیاستمدار و صدر اعظم عهد ناصرالدین شاه قاجار. وی در هزاوه در اطراف فراهان دیده به جهان گشود (آدمیت، امیركبیر ... ، 19؛ اقبال آشتیانی، میرزا تقی خان ... ، 1). برخی به وی نسبت سیادت داده، و خاستگاه خانوادۀ او را كرمانشاه دانسته‌اند (اورسل، 263؛ بروگش، 1/ 2...
ابن باجه | شرف الدین خراسانی اِبْنِ باجّه، ابوبكر محمد بن‌ يحيی‌ بن‌ الصائغ‌ التُجيبی‌ مشهور به‌ ابن‌‌باجه‌ (د 533 ق‌/ 1139 م‌)، فيلسوف‌، دانشمند، شاعر و دولتمرد اندلسی‌ و يكی‌ از چند چهرۀ فلسفی‌ درخشان‌ جهان‌ اسلام‌.
پیشگویی | حسن اکبری بیرق حدس‌زدن وقایع و خبر دادن از حوادث آینده و سرنوشت انسانها به وسیلۀ شخص پیشگو یا جز آن از راههای گوناگون.
خلج | حمیدرضا دالوند خَلَج، از اقوام ترک‌تبار که از پیش از ورود اسلام به ایران تا روزگار مغول در مناطق میان تخارستان و سیستان می‌زیستند؛ از آن پس به‌تدریج کوچ کردند
قنات | علی کرم همدانی , علی هزاردره , شهره زرگران یا کاریز، مجرای آب زیرزمینی که توسط آن آب را به مناطق کم‌آب می‌رسانند.
برزونامه | اسماعیل شمس , محمد جعفری (قنواتی) از بزرگ‌ترین منظومه‌های پهلوانی به زبان فارسی که به تقلید از شاهنامه سروده شده است.
ربض | علی شهیدی یکی از 3 بخش اصلی شهر در ساختار شهرهای ایران پیش و پس از اسلام، در کنار کُهَندِژ (قُهَندِز یا ارگ) و شارستان.
احمد سرهندی | فتح الله مجتبایی اَحْمَدِ سَرْهِنْدی، شیخ بدرالدین احمد فاروقی سرهندی (971-1034ق/ 1564-1625م)، فرزند شیخ عبدالاحد، معروف به «مجدِّد الف ثانی»، عارف و متکلم مشهور هند در سدۀ 11ق و مؤسس طریقۀ «مجددیه» یا «احمدیه» در سلسلۀ نقشبندی.
ابن مقفع، ابومحمد | آذرتاش آذرنوش , عباس زریاب خویی ابومحمد عبدالله (ح 106-142ق / 724- 759م)، نويسندۀ بزرگ و مترجم آثار پهلوی به عربی.
اباقاخان | عباس زریاب خویی اَباقاخان، یا اَبْقاخان و بنابر نوشتۀ مورخان عرب زبان «ابغا»، دومین ایلخان از ایلخانان مغول حاکم بر ایران و بزرگ‌ترین پسر هولاگوخان. او در 28 ارام آی یوندئیل (ماه اول از سال سگ به تقویم ترکی مغولی) مطابق با جمادی‌الاول 631 ق / فوریه 1234 م متولد شد و روز جمعه پنجم شون آی (ماه سیزدهم یا ماه کبیسه از ماههای مغو...
برهان | غلامرضا اعوانی بُرْهان، اصطلاحی منطقی و مبحثی عمده در منطق ارسطویی كه در آثار متفكران مسلمان جایگاه مهمی داشته است.
ابوبکر تایبادی | بخش ادبیات زین‌الدین علی (د 791 ق / 1389 م)، عارف مشهور ایرانی.
اسم | حسن رضایی باغ بیدی , عبدالله مسعودی آرانی اِسْم، نام‌کردن، علامت و نشانه، نام و عنوان و آوازه یا کلمه‌ای که بدان چیزی یا کسی را می‌خوانند. این موضوع در 3 بخش بررسی شده است: 1. اسم در زبانهای ایران باستان و ایرانی میانه، 2. اسم در دستور زبان فارسی، 3. اسم در دستور زبان عربی (این بخش پیش‌تر در دبا آمده است):
حاتم طایی | محمود امیدسالار حاتِمِ طایی، از جنگاوران و شاعران بزرگ عهد جاهلی که سخاوت و جوانمردی او در ادب عرب و عجم، نیز در فولکلور برخی از اقوام جهان اسلام مثل شده است.
برمکیان | صادق سجادی بَرْمَكيان، عنوان برجسته‌ترين خاندان وزارت و ديوان‌سالاري در سراسر عصر خلافت عباسی كه از اوايل سده 2 ق / 8 م در صحنۀ تاريخ سياسی اسلام ظاهر شدند.
باباکرم | گلاله هنری باباکَرَم، از انواع رقصهای نمایشی که در آن ویژگیها و رفتارهای گروههای لوطی یا داش‌مشدی، با حرکات و اطوار خاص اجرا می‌شود. این رقص از 1320 ش ابتدا در تهران رواج یافت و با تحولاتی در نوع اجرای حرکات و پوشش رقصنده‌ها، تا امروز در همه جای ایران اجرا می‌شود.
اندیمشک | مژگان نظامی اَنْدیمِشْك، شهرستان و شهر مركز آن واقع در استان خوزستان. نام اندیمشك به پیشنهاد فرهنگستان ایران برای روستای صالح‌آباد از توابع دزفول برگزیده شده است (امام شوشتری، 234، 235؛ لغت نامه ... ). اندیمشك یا اندامِش نام كهن شهر دزفول (ه‍ م) و پل بزرگ مجاور آن نیز بوده (حمدالله، 111؛ امام شوشتری، 228) كه در میانۀ راه...
ربع مسکون | احسان افکنده یکی از بخشهای چهارگانۀ زمین که از منظر جغرافی‌دانان کهن تنها قسمت شناخته‌شده و آبادان آن تلقی می‌شد.
جهانگیر پادشاه | هدی سید حسین زاده ابـوالمظفر نـورالـدین محمد (سل‍ 1014-1037ق / 1605-1627م)، چهارمین پادشاه سلسلۀ بابریان هند.
باقلا قاتوق | هوشنگ عباسی از خورشهای بومی و سنتی گیلان که از باقلا، سبزی و تخم‌مرغ تهیه می‌شود و به آن خورش باقالی یا باقالا خورشت، باقلاواویج، پَرابیج، خشکاویج، گل‌درچمن و گلدارچمن نیز می‌گویند.
شامنگشت | عباس قنبری عدیوی نام کوه و زیارتگاهی مشهور در بختیاری.
آسکلپیوس | بخش ادیان، اساطیر و عرفان آسکـلِـپیوس \ āsk[e]lepiyo(u)s\ (در یونانی؛ در لاتین: آیسکولاپیوس \ āyskulāpiyus\ ؛ در روایات اسلامی: اَسقَلِبیوس)، پزشک افسانه‌ای یونان باستان، قهرمان ـ حامیِ پزشکی در یونان، و سپس خدای شفابخشی در یونان و روم. او در اصل از خدایان نبود، بلکه بعدها خدا(ی پزشکی) شد. در ایلیاد هُمر، او انسانی است که پیش از آغاز ...
اصول فقه | احمد پاکتچی یكی از شاخه‌های علوم اسلامی كه نسبت به دانش فقه، علمی ابزاری شمرده می‌شود. برای دانشی چون اصول فقه كه در طول تاریخ شكل‌گیری و گسترش خود، ادوار مختلفی را طی كرده، و در هر دوره‌ای مباحث جدیدی به دامنۀ مباحث آن افزوده شده است، ارائۀ تعریفی جامع و مانع، سهل نیست. نگرشی تاریخی بر تعریفات ارائه شده، این حقیقت را آش...
بیت خوانی | محمد جعفری (قنواتی) نوعی شعرخوانی فردی یا گروهی که در مجالس عروسی، و نیز ختنه‌سوران، با آهنگ خاص و متناسب با موسیقی مقامی هر منطقه خوانده می‌شود.
اسم اعظم | نجیب مایل هروی اِسْمِ اَعْظَم، اصطلاحی دینی و عرفانی که از آن به اسم اکبر، اسم جامع و امام اعظم نیز تعبیر شده است. منشأ این اصطلاح عقیده‌ای است که بر‌اساس آن در میان اسماء متعدد خداوند، اسمی وجود دارد برتر از دیگر اسماء، و این اسم دارای ارزش و آثار ویژه‌ای است. از‌این‌رو، بحثهایی که در‌این‌باره به میان آمده، بر دو جنبه مشتم...
جوین | علی کرم همدانی ناحیه (کوره)‌ای کهن از توابع نیشابور، امروزه شهرستانی به همین نام در استان خراسان رضوی، و همچنین نام چند موضع دیگر، از جمله شهری کهن در سیستان بر سر راه هرات به زرنگ.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام