مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تسطیح | یونس کرامتی در ریاضیات و نجوم دورۀ اسلامی به معنی روشِ تصویر کردن رویه‌های کروی بر رویۀ هموار (ترسیم تصاویر دوبعدی جسم‌نما)، که در ساخت اسطرلاب و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی و نجومی کاربرد داشت.
جان |
روم ایلی حصاری | محمدحسین صادقی رومْ‌ایلیْ‌حِصاری، قلعه‌ای در استانبول بر کرانۀ اروپایی تنگۀ بسفر.
پاییزه | اسماعیل شمس یا پاییزوک، پیره‌پاییزوک (پاییز پیر)، پایزه، به‌معنای منسوب به پاییز، ترانه‌های غم‌انگیز و حزن‌آلودی که مردم کُرد، به‌ویژه جوانان، در وصف هجران و فراق در فصل پاییز می‌خوانند.
ابن معطی | عنایت الله فاتحی نژاد ابوالحسين يحيی بن معطی (يا عبدالمعطی) بن عبدالنور زواوی (564- 628ق / 1169-1231م)، نحوی و ناظم مغربی، معاصر موحدون مغرب و ايوبيان مصر.
ابن باذش، ابوالحسن | زهرا خسروی اِبْنِ باذِش‌، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ احمد بن‌ خلف‌ محمد انصاری‌ غرناطی‌ (شوال‌ 444-13 محرم‌ 538ق‌/ 1053-13 نوامبر 1133م‌)، اديب‌، لغت‌شناس‌، قاری‌، راوی‌، محدث‌ و نحوی‌ جيانی ‌الاصل‌. ريشۀ كلمۀ باذش‌ مبهم‌ است‌. ابن‌ ابار (ص‌ 286) كه‌ اين‌ لفظ را «بيذِش‌» نيز شنيده‌ است‌، و معادل‌ آن‌ را در عربی‌ «رَجْلان‌» (= پ...
بردسیر | ابوالحسن مبین بَرْدْسیر، شهرستان و شهری در استان کرمان که از آن به مشیز نیز یاد می‌شود.
اربیل | عباس سعیدی اَرْبیل [arbīl]، یا اربل، شهر و منطقۀ خودمختار کردنشین در شمال جمهوری عراق.
آل فضلویه |
ابن ابی حجله | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ اَبی حَجَله، ابوالعباس شهاب‌الدین احمد بن یحیی بن ابی بكر، شاعر و ادیب تِلمسانی (725-776ق / 1325-1374م). وی در زاویۀ نیای بزرگش، ابوحجله، در شهر تلمسان (امروزه در الجزایر) به دنیا آمد و در مصر درگذشت (ابن حجر، دُرَر، 1 / 391؛ قس: همو، انباء، 1 / 110؛ ابن عماد 6 / 240، 241؛ ابن تغری بردی، 11 / 131). شهر...
جبه خانه | محمد حسین اشرف جُبّه خانه، محل ساخت و نگهداری ساز و برگ جنگی، نیز در اصطلاح خود این گونه ساز و برگ. واژۀ جبه که به‌معنای ردا و لباس نیز به کار می‌رود (قلقشندی، 1/ 453، 2/ 151، 3/ 294)، اصلاً واژه‌ای مغولی و به معنای زره است («دائرة‌المعارف...»، VII/ 183) که به صورتهای جبا، جبکی، جبلا (رشید‌الدین، 3/ 2347-2348) و جیبا (عبدال...
جحیم |
ابولبابه انصاری | عبدالامیر سلیم بشیر بن عبدالمنذر بن رفاعة، صحابی پیامبر (ص). او از تیرۀ بنی عمر و بن عوف قبیلۀ اوس بود (ابن اثیر، 1 / 195).
بابا رکن الدین شیرازی | محمدجواد شمس بابارُكْنُ‌الدّینِ شیرازی، مسعود بن عبدالله بیضاوی، عالم و عارف سدۀ 8ق/ 14م. اصل وی از بیضا، یكی از روستاهای تابع اردكان از استان فارس بود. تاریخ ولادت او دانسته نیست. مؤلف تاریخ اصفهان و ری او را از خاندان جابری انصاری شمرده است (جابری، 325-326).
ناران، چنار | ناصر پازوکی طرودی چنار کهن‌سالی در محلۀ ناران شهر لواسان.
آزادی، هتل | میترا آقامحمدحسنی آزادی، هتل \ hotel(l-e) āzādī\ ، هتلی 5 ستاره از مجموعۀ هتلهای شرکت هتلداری بین‌المللی پارسیان، در جنوب اوین و در منطقۀ 2 شهرداری تهران، که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هتل هایت نام داشت.
ارنست | اِرْنْسْت [ernst]، پاول (کارل فریدْریش) (1866-1933م/ 1244-1312ش)، شاعر، مقاله‌نویس، قصه‌نویس و نمایش‌نامه‌نگار آلمانی که داستانهای کوتاه و مقالاتش در باب فلسفه، اقتصاد و ادبیات مشهور است.
اسپانیا، جنگ جانشینی | بخش تاریخ اِسپـانـیـا، جـنـگِ جانشینـیِ jang-e jā-nešini-ye espāniyā \ (1701-1714\م/ 1113-1126ق)، جنگی که به‌سبب اختلاف نظر بر سر وارث تاج و تخت اسپانیا پس از درگذشت کارلوس دوم، شاه بدون فرزند اسپانیا و بازپسین پادشاه خاندان هابسبورگ در این کشور، در اروپا درگرفت. در یک سوی جنگ، اتحاد بزرگ، دربر گیرندۀ انگلستان، جمهوری ...
خط* |
خلیل بن قلاوون | منوچهر پزشک خَلیلِ بْنِ قَلاوون، صلاح‌الدین الملک الاشرف (666- 15 محرم 693 ق / 1268- 16 دسامبر 1293 م)، سلطان مصر و شام، از سلسلۀ ممالیک بحری.
روض المعطار فی خبر الاقطار |
آتی شهر | محسن سلیمانی آتی‌شهر \ātī-šahr\، شهرکی در غرب تهران واقع در محدودۀ منطقۀ 22 شهرداری، در کیلومتر 17 بزرگراه تهران ـ کرج.
ارزن | عنایت الله رضا اَرْزَن [arzan]، شهر و منطقه‌ای باستانی در شرق شبه جزیرۀ آناتولی. این شهر میان سِعِرْد (سُعُرت) در شرق و میافارقین (مارتیروپولیس) درغرب آن واقع بوده است.
آسی | محمد آصف فکرت آسی، زبانی از خانوادۀ زبانهای هند و اروپایی و متعلق به شاخۀ سکائی از زبانهای ایرانی شمال شرقی. این زبان از مناطق شرقی ایران به قفقاز رفته و با زبان سغدی که آثار آن در آسیای میانه و ترکستان چین به دست آمده و با زبان یغنایی که امروز در نواحی شرقی سمرقند رایج است و نیز با زبان خوارزمی مربوط است (میه، 62؛ یارشاطر...
ابوالقاسم قشیری |
حاجی‌خلیفه | یوسف بیگ باباپور مصطفى بن عبدالله ایکنجی، دانشمند، تاریخ‌نگار، ادیب، زندگی‌نامه‌نویس، جغرافی‌نگار، کتاب‌شناس و کتابنامه‌نویس سرشناس ترک مستعرب عثمانی در سدۀ 11ق / 17م («دائرةالمعارف ترک»1، XXI / 401؛ کاراعلی اوغلو، 314؛ هاشم‌پور، 11؛ محدث، 10؛ زرکلی، 7 / 236) و برخی او را فیلسوف دانسته‌اند (هامر پورگشتال، II / 248).
تاکستان | علی کرم همدانی تاکِسْتان، شهرستان و شهری در استان قزوین: شهرستان تاکستان: این شهرستان باوسعتی برابر647‘ 3 کمـ2 متشکل از 4 بخش به نامهای اسفرورین، مرکزی، ضیاءآباد و خرمدشت، و 9 دهستان و 4 شهر به‌نامهای اسفرورین، تاکستان، ضیاءآباد و خرمدشت است
ابن عبدالبر | ناصر گذشته ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمدبن عبدالبر ابن عاصم نَمری (25 ربیع‌الآخر 368 ـ آخر ربیع‌الاول 463ق / 30 نوامبر 978 ـ 5 ژانویۀ 1071م) فقیه، محدث، تاریخ نگار و ادیب اندلسی.
ابن امام الکاملیه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اِمامِ الْكامِليّه‌، كمال‌الدين‌ محمد بن‌ محمد بن‌ عبدالرحمان‌ شافعی‌ (808 -874 ق‌/ 1405- 1469 م‌)، فقيه‌، اديب‌، محدث‌ و مفسر مصری‌. او، پدر، نيا و نيای‌ پدرش‌ امامت‌ مدرسۀ كامليّه‌ را در مصر به‌ عهده‌ داشته‌اند (سخاوی‌، 9/ 93).
ابراهیم بیک | علی اکبر دیانت اِبراهیمْ بِیْک، معروف به کبیر، رئیس الممالیک و شیخ البلد (1231 ق / 1816 م)، بارزترین شخصیت میان امیران مملوک مصر در اواخر سدۀ 12 و اوایل سدۀ 13 ق / 18 و 19 م. وی با عبدالحمید اول عثمانی (سلطنت: 1187-1203 ق / 1773- 1789 م)، ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه و محمدعلی پاشا در مصر معاصر بوده است. تاریخ تولد او را...
پنجه | علی بلوکباشی پَنْجه‌ (پنج‌ + های‌ نسبت‌)، پیكره‌ و نقش‌ دست‌ از مچ‌ تا سرپنج‌ انگشت‌ كه‌ آن‌ را از مس‌، برنج‌، ورشو، نقره‌ یا طلا می‌سازند و یا بر روی‌ كاغذ، پارچه‌ و چیزهای‌ دیگر می‌اندازند و همچون‌ نماد قدرت‌ و قداست‌ و یا طلسم‌ و تعویذِ دفع‌ شرّ و بلا به‌كار می‌برند.
بکران | عنایت الله رضا بَكْران، محمد بن نجیب، جغرافی‌دان و مؤلف جهان نامه. آگاهی ما دربارۀ وی بسیار اندك، و منحصر به استنباطی است كه از كتاب او به دست می‌آید. در این كتاب تنها یك تاریخ وجود دارد
آصف الدوله، محمد یحیى | بخش تاریخ \āse(a)f-od-dowle\، محمد یحیى علیخان بـهـادر، فـرمـانروای اَوَدْه (1188-1212 ق / 1774-1797 م) و از شخصیتهای سیاسی و فرهنگی هند.
حنین | عاطفه زندی حُنَیْن، دره‌ای میان مکه و طائف، و نام یکی از غزوات مشهور پیامبر اسلام (ص).
آسیزی | بخش جغرافیا \āssīzī\، شهری در استان پِروجا در منطقۀ اومبریا، در مرکز ایتالیا. این شهر بر بلندیهای سوبازیو، در بالادست درۀ رودهای توپینو و کیاشو، در 19کیلومتری شرق پروجا واقع شده
بختیارنامه | ابوالفضل خطیبی بَخْتیارْنامه، عنوان یکی از قصه‌های معروف فارسی که ظاهراً کهن‌ترین تحریر منثور آن به شمس‌الدین محمد دقایقی مروزی، از نویسندگان اواخر سدۀ 6 و اوایل سدۀ 7ق منسوب است. این تحریر مشتمل بر یک مقدمه و 10 باب (قصه) و یک خاتمه است.
اخوینی بخاری | مریم عماری اَخَوِیْنیِ بُخاری، ابوبکر ربیع بن احمد، پزشک سدۀ 4ق. آگاهیهای اندکی که از زندگی وی دردست است، از اثر معروف او کتاب هدایةالمتعلمین فی الطب گرفته شده است. کنیۀ وی را ابوحکیم نیز ذکر کرده‌اند (متینی، هفت). شهرت او با اختلاف: اخوی، اخوین، اجوینی و آخربی نیز یاد شده (موجز کُمی، گ 34، 52؛ قزوینی، 110؛ نجم‌آبادی، 6...
آذین بندی | معصومه ابراهیمی آذینْ‌بَنْدی [āzīn bandī]، تزیین و آرایش شهرها، بازارها، میدانها و ارگهای‌سلطنتی و بستن طاق نصرت به هنگام جشنهای ملی ـ مذهبی و مراسم استقبال از شاهان، امیران و میهمانان بزرگ خارجی.
ابن حبیش | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ حُبَيش‌، ابوالقاسم‌ عبدالرحمن‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ بن‌ يوسف‌ بن‌ ابی‌ عيسی‌ انصاری‌ (504-584 ق‌/ 1111- 1188 م‌). مورخ‌، محدث‌، فقيه‌ و اديب‌ اندلسی‌. حبيش‌ نام‌ دايی‌ وی‌ بوده‌ است‌ (ذهبی‌، سير، 21/ 119).
ابن فاتک | بخش علوم ابوالوفاء محمودالدوله مبشّر بن فاتك، حكيم، اديب، طبيب و مورخ ذوفنون مصری دمشقی الاصل.
تغابن | حسین خوشدل شصت و چهارمین سوره از قرآن کریم، از «سُوَر مُسَبَّحات» و بنابر مشهورترین قول، صد و هشتمین سوره به ترتیب نزول. ردیف این سوره را در ترتیب نزول، 97، 105، 106 و 109 نیز دانسته‌اند (نک‍ ‍: رامیار، 676). شمار آیات این سوره را بدون اختلاف 18 (سخاوی، 1/ 221)، کلمات آن‌را 241، و حروفش را 070،1 (فیروزآبادی، 1/ 467) گفت...
احد | بخش تاریخ كوهی در نزدیكی مدینه و نام یكی از غزوات مشهور پیامبر اسلام (ص). این كوه سرخ رنگ كه بریدگی ندارد (یاقوت، 1 / 144-145).
ابوسعید خدری | حسین انصاری (راد) سعد بن مالك بن سنان (10 پیش از هجرت ـ 74 ق / 612-693 م)، از اصحاب پیامبر (ص)، ابوسعید منسوب به نیای بزرگ خود خُدره است كه به ابجر شهرت داشت (طبری، 11 / 525) و بنی خدره تیره‌ای از بنی عوف انصار بودند.
اوجی نطنزی | ایران ناز کاشیان اوجی نَطَنْزی، ادیب و شاعر نیمۀ نخست سدۀ 11 ق/ 17م. وی در نطنز زاده شد (آذر، 173؛ ابن یوسف، 3/ 234). گویند جوانی خود را به می‌خوارگی گذرانید، اما سرانجام توبه كرد و در قصیده‌ای ندامت خویش را ابراز داشت (آرزو، 178؛ نصرآبادی، 249).
ابن کیسان | ایران ناز کاشیان ابوالحسن محمد بن احمد (د 299ق / 912م)، نحوی و لغت‌شناس بزرگ بغداد. دانسته نيست كه وی به چه سبب به ابن كيسان شهرت يافته است.
جنت |
محمودیه، گسل | میترا آقامحمدحسنی از گسلهای منطقۀ شمیران. ایـن گسـل بـه درازای بیش از 11 کم‍ ، در محدودۀ محمودیه در دوکیلومتری شمال شرقی ونک تا انتهای بزرگراه چمران
سیاه بند، قله | مجید یاسینی قله‌ای واقع در قسمت میانی خط‌الرأس قلۀ توچال به قلۀ دارآباد.
رونی، ابوالفرج |
آزاد، ابوالکلام | هادی عالم زاده آزاد [āzād]، ابوالکلام محیی‌الدین احمد (1305-2 شعبان 1377ق/ 1888 ـ 22 فوریۀ 1958م)، فرزند خیرالدین، دانشمند، محقق، سیاست‌پیشه، خطیب، روزنامه‌نگار، مفسر قرآن، ادیبِ صاحبْ سبکِ زبانِ اردو، هم‌رزم گاندی و نهرو در مبارزات استقلال‌خواهانۀ ملی، نخستین وزیر آموزش و پرورش هندوستان پس از استقلال، و از کسانی که خواسته‌...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام