مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

رهاوی | سارا فرض پور ماچیانی رُهاوی، اسحاق ‌بن علی، پزشک و مؤلف کتاب ادب الطبیب در سدۀ 3 ق/ 9 م.
سنتور | علی مسعودی نیا سازی سنتی و مجلسی از گروه آلات موسیقی رشته‌ای یا سیمی، که آن را با ضربه‌های دو مضراب چوبی نازک و سبک می‌نوازند.
زرشک | پیمان متین زِرِشْک، میوه‎ای به شکل سرشک (اشک)، سرخ‎رنگ و ترش‎مزه، از درختچه‎ای خاردار، با جایگاهی ویژه در مصارف خوراکی و درمانی در فرهنگ مردم.
اقتصاد نهادی | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقتصاد نهادی \eqtesād-e nahādī\، (نیز معروف به نهادگرایی)، مکتبی اقتصادی که در دهه‌های 1920 و 1930 م / 1300 و 1310 ش در آمریکا شکوفا بود و پیروان آن، تطور نهادهای اقتصادی را بخشی از روند وسیع‌تر توسعۀ فرهنگی می‌شمردند.
اریک | اِریک [erīk]، نام تنی چند از فرمانروایان دانمارک، نروژ و سوئد که در این مقاله به ترتیب تاریخی آمده است:
اسکرتسو | بخش موسیقی اِسکِرتسو \ [e]skertso\ (در ایتالیایی به معنی شوخی)، اصطلاحی در موسیقی که بیشتر به مووْمان سوم سمفونی، سونات یا کوارتِـتِ زهی گفته می‌شود؛ موومانی که معمولاً سبُک، تند و دارای وزنی سه‌تایی است. این اصطلاح در دورۀ باروک (ح 1600- ح 1750م)، به قطعه‌های سازی یا آوازی سبُک ــ مانند «اسکرتسوهای موسیقاییِ» کلاودیو م...
آل قارن |
اسد بن عبدالله قسری | علی بهرامیان اَسَدِ بْن‌ عَبْدُاللّه‌ قَسْری‌، ابوالمنذر (د 120ق‌/ 738م‌)، امیر خراسان‌ در اواخر دوران‌ اموی‌. روزگار حكومت‌ اسد بر خراسان‌ از پرآشوب‌ترین‌ ایام‌ خلافت‌ اموی‌ به‌شمار می‌رود، دورانی‌ كه‌ پریشانی‌ و ناآرامی‌، بیشتر نقاط قلمرو امویان‌، خاصه‌ عراق‌ و خراسان‌ را در برگرفته‌ بود. فعالیتهای‌ پنهانی‌ داعیان‌ عباس...
رشیدالدین بیداوازی | محبوبه هادنیا رَشیدُالدّینِ بیداوازی، محمد بن علی (د احتمالاً 877 ق/ 1472 م)، از مشایخ سلسلۀ ذهبیه در سدۀ 9 ق/ 15 م.
سخنوری | حسن ذوالفقاری نوعی مناظره، مبارزۀ شعری، و مجادله و مشاعرۀ مذهبی درویشان و مردم شعردوست، و آیینی که تا چند دهۀ پیش بیشتر در ماه رمضان، در قهوه‌خانه‌ها برگزار می‌شد.
زو، | علی آنی زاده از بازیهای سنتی، مردانه و پرتحرک. اساس زو پرکردن ریه از هوا و حبس نَفَس در سینه و بیرون‌دادن تدریجی آن با صدای «زو»، و دویدن و ورود به زمین حریف و تماس با یکی از بازیکنان و بازگشت به زمین خودی در حال زوکشیدن است.
افراسیاب | ندا اخوان اقدم افراسیاب \afrāsiyāb\، محوطه‌ای باستانی در شمال سمرقند امروزی. نام قلعۀ افراسیاب نیز از پایان سدۀ 17 م، در منابع نوشتاری دیده می‌شود و آن را مرتبط با پادشاه حماسی توران می‌پندارند (نک‍ : ایرانیکا، I / 576؛ بلانت، 12). از طرف دیگر، نام این مکان را صورت تغییریافتۀ parsīāb تاجیکی (سغدی: paršvāb)، به معنای «بر فرا...
اسکپاس | بخش هنر و معماری جهان اِسکُپاس \ [e]skopās\ (اش‍ ح سدۀ 4ق‌م)، پیکرتراش و معمار یونانی اواخر دورۀ کلاسیک. نویسندگان دوران باستانْ او، پراکسیتِلِس و لوسیپوس را سه هنرمند برجستۀ نیمۀ دوم سدۀ 4ق‌م دانسته‌اند.
آخسقه | صادق سجادی , جعفر شعار
آل داوود | علی رفیعی آلِ داوود، یا آل داود (در رسم‎الخط قرآن)، عنوانی برای خانان داوود بن اشعیا (1008 یا 1033-987ق‌م)، پیامبر بنی‎اسرائیل. این عنوان یک‎بار در قرآن مجید آمده است.‎ ای آل داوود، سپاسگزاری کنید (سبأ / 34 / 13). واژۀ آل (ه‍ م) به معنی شخص، خاندان، فرزندان (جوهری؛ ازهری)، پیروان و نزدیکان است. داوود از فرزندان یهود پس...
آل برهان | بخش معارف آلِ بُرْهان، یا بَنی مازه، خاندانی روحانی و سیاسی در ماوراءالنهر و بخارا در سدۀ 6 و 7ق / 12 و 13م. از این‎رو اینان را «آل برهان» خوانده‎اند که نزدیک به همۀ پیشوایانشان عنوان «برهان‎الدین» یا «برهان الملة والدین» داشته‎اند. شهرت «بنی مازه» را از نیای بزرگ خود عُمَر بن مازه گرفته‎اند. اینان، هم ریاست دینی منطقۀ...
خالدیان | آذرتاش آذرنوش خالِدیان، پسران هاشم، نام دو برادر است که هر دو در شعرسرایی و تألیف کتاب زبردست بودند. آنچه در زندگی این دو تن بیش از هر چیز نظرها را به خود جلب کرده، همانا پیوستگی تنگاتنگی است که میانشان برقرار شده بود، چندان‌که مصداق واقعی «یک روح در دو بدن» گردیده بودند (نک‍ : به‌خصوص توصیفهای شاعرانۀ ثعالبی، یتیمة ... ، ...
ارزیفیه | مرضیه منصوری زاده اِرِزیفْیه [erezifya]، نام کوه یا سلسله جبالی در اوستا، نیز به معنی «عقاب» در اوستا (بارتولمه، 354). به روایت بند 45 آبان‌یشت، کیکاووس در بالای این کوه 100 اسب، 1،000 گاو و 10 هزار گوسفند برای ناهید قربانی کرد (یشتها، 1/ 253). از آن‌جا که کیکاووس به روایتی 7 قصر در بالای البرز ساخته بود، دارمستتر احتمال می‌ده...
طیب، امام زاده | حسن موسوی زاده زیارتگاهی در آبادی رسنان، واقع در دهستان لواسان بزرگ.
ابن سینا، فرهنگسرا | رضا دستجردی ابن‌سینا، فرهنگ‌سرا \ farhang-sarā-ye ebn-e sīnā\ ، فرهنگ‌سرایی واقع در شهرک قدس (شهرک غرب). این فرهنگ‌سرا در 1372 ش در زمینی به مساحت 250‘1 مـ2 احداث شد و جزو معدود فرهنگ‌سراهای شهر تهران است که با کاربری فرهنگی طراحی نشده است.
سیاه ریز و ریزان، کوه ها | ناصر پازوکی طرودی دو کوه واقع در فاصلۀ تقریبی 15 کیلومتری شمال روستای افجه، 7 کیلومتری شمال دشت هویج و 4 کیلومتری شمال‌شرقی قلۀ ساکا.
ابن امیر غرب | علی اصغر سیدی وفایی اِبْنِ اَميرِ غَرْب‌، حسين‌ بن‌ خضر بن‌ محمد بن‌ حجی‌ بن‌ كرامة ابن‌ بُحتر بن‌ علی‌، ملقب‌ به‌ ناصرالدين‌ و معروف‌ به‌ ابن‌ امير الغرب‌ (668-751 ق‌/ 1270-1350 م‌)، از اميران‌ تنّوخی‌ خاندان‌ كرامة در بيروت‌ (مقريزی‌، 2/ 834). منابع‌ موجود نام‌ و نسب‌ او را به‌ گونه‌های‌ ديگر نيز ضبط كرده‌اند. نورالدين‌ شهيد م...
ثعلب | عزت ملا ابراهیمی ثَعْلَب، ابوالعباس احمد بن یحیى شیبانی (200-291ق/ 816-904م)، ادیب، لغت‌شناس و پیشوای مکتب نحوی کوفه.
قصد |
سوروگین | حمیدرضا دالوند آنتوان (1256-1352 ق / 1840-1933 م)، عکاس ایرانی ارمنی‌تبار که در روزگار قاجار عکسهای گوناگونی از مردم، مناظر، یادمانها و رویدادهای تاریخی ایران برداشت.
اقتصاد، مکتب تاریخی | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقتصاد، مکتب ‌تاریخی \maktab-e tārīxī-ye eqtesād\، شاخه‌ای از اندیشۀ اقتصادی که در نیمۀ دوم سدۀ 19 و در سدۀ 20 م، عمدتاً در آلمان تکوین یافت و وضع اقتصادی هر کشوری را نتیجۀ کل تجربۀ تاریخی آن کشور می‌دانست. هواداران این مکتب با رد شیوۀ قیاسی در استنتاج «قانونهای» اقتصاد کلاسیک، به کاربرد شیوۀ استقرایی معتقد ش...
خلیع* |
الآداب الدینیة للخزانة المعینیة | بخش ادبیات الآدابُ الدینیةِ لِلْخِزانَةِ الْمُعینِیة، كتابی اخلاقی به زبان عربی نوشتۀ مفسر شیعی ایرانی ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (469- 548 ق / 1077-1154م). واژۀ «معینیه» از آن‌رو در نامگذاری آن به كار رفته كه مؤلف آن را برای سلطان معین‌الدین ابونصر احمد بن فضل بن محمود گرد آورده است. كتاب دربارۀ آداب و سنتها و اعمال و ادع...
آسمان نما | بخش تاریخ علوم آسمـان‌نمـا \ ās[e]mān-namā\ ، یــا پــلانــتــاریــوم \ p[e]lān[e]tāriyom\ ، تالار نمایشی برای آموزش همگانی اخترشناسی و رشته‌های وابسته به آن، به‌ویژه دانش فضا. این تالار به‌طور سنتی دارای سقفی به شکل نیمکره است که تصویر اجرام آسمانی را، همان‌گونه که از زمین دیده می‌شوند، بر آن می‌اندازند. اصطلاح آسمان‌نما ه...
جان جانان | غلامعلی آریا جانِ جانان، یا مظهر، شمس‌الدین حبیب‌الله میرزا جان جانان، متخلص به مظهر، محدث، صوفیِ نقشبندی و شاعرِ پارسی‌گوی سدۀ 12ق/ 18م در شبه قارۀ هند. تاریخ ولادت او را میان سالهای 1109-1113ق/ 1697-1701م دانسته‌اند (غلام سرور، 1/ 687؛ عبدالحی، نزهة...، 6/ 53؛ اردو...، 21/ 273) و خود وی نیز در ترجمۀ احوالش که برای آزاد ...
تغزغز | مصطفی موسوی نام اتحادیـه‌ای از طایفه‌های نه‌گانـۀ قوم اغـوز. تغز (تُقّوز = نه‌) + غز (اُغُوز)، به‌معنای‌ نُه‌ اغوز است (نک‍ ‍: ه‍ د، اغوز؛ کلاوسن، 474). اینان در حدود سدۀ 2ق/ 8م در شمال‌ سرزمین‌ توركوها (گوك‌ تركها) در مغولستان‌ می‌زیستند. اتحادیه‌های‌ دیگری‌ از طایفه‌های‌ اغوز در آن‌ دوران‌ به‌ نام‌ اوچ‌ اغوز (3 اغوز) و...
آناتولی حصاری | مجدالدین کیوانی آناتولی حِصاری، یا آنادلو حصاری، آقچه حِصار، گُزَل حِصار، گزلجه ‌حصار، یِنی حِصار، ینیجه حصار، و به عربی اَناضولی حصار و كوزَلْجَه ‌حِصار، قلعه و بارویی بزرگ و باشكوه بر كرانۀ آسیایی بغاز استانبول، یا تنگۀ بسفر كه در 797ق / 1395م به فرمان ایلدرم بایزید اول بنیاد نهاده شد. تاریخچه سلطان بایزید اول، امپراتور عث...
ابن بسطام | قهار مقیمی اِبْنِ بِسْطام‌، حسن‌ بن‌ بسطام‌ بن‌ سابور (شاپور) زيات‌ واسطی‌، محدث‌ شيعی‌ امامی‌ سدۀ 4ق‌/ 10م‌. از زندگی‌ وی‌ چندان‌ اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌، پدرش‌ بسطام‌ و عموهايش‌ زكريا، زياد و حفص‌ از ثقات‌ بوده‌ و از امام‌ صادق‌ (ع‌) و امام‌ كاظم‌ (ع)‌ روايت‌ كرده‌اند (نجاشی‌، 110؛ بحرالعلوم‌، / 367- 368). خوانساری‌ وی‌...
جلال عکاشه |
چابهار | محسن احمدی شهرستان و شهر بندری مهم در جنوب استان سیستان و بلوچستان.
امام زمان (ع) |
انشقاق | محمدعلی لسانی فشارکی اِنْشِقاق، نام هشتاد و چهارمین سوره از قرآن مجید، دارای 25 (یا 23) آیه، 119 كلمه و 436 حرف. نام مشهور سوره از سرآغازِ آن گرفته شده است و گاه عالمان از باب احتیاط، آن را سورۀ «اِذَاالسَّماءُ انْشَقَّتْ» یـا به اختصار «اِنْشَقَّتْ» نـامیده‌اند (نک‍ : ابن بابویه، 121؛ نائطی، 7/ 689؛ سیوطی، الدر ... ، 6/ 328- 329...
بسمل شیرازی | علی میرانصاری بِسْمِل ‌شیرازی‌، علی‌اكبر، ملقب‌ به‌ نوّاب‌ (1187-1263ق‌ / 1773-1847م‌)، شاعر و تذكره‌نویس‌. نیاكان‌ او از عراق‌ عجم‌ و خراسان‌ بودند كه‌ در دورۀ صفویه‌ در اصفهان‌ سكنی‌ گزیدند و در فتنۀ افغان‌، از آن‌ شهر به شیراز كوچ‌ كردند
بطروجی | محمد علی مولوی بِطْروجی‌، ابواسحاق‌ نورالدین ‌(دح‌610ق‌ / 1213م‌)، ستاره‌شناس عرب اسپانیایی. وی در بطروش (ه‍ م‌)، در 60 كیلومتری‌ شمال‌ قرطبه‌ زاده‌ شد
بندار رازی | جلال خسروشاهی بُنْدارِ رازی (د 401ق / 1011م)، از شعرای معاصر آل‌بویه. لقب او را كمال‌الدین ذكر كرده‌اند (براون، 2 / 267؛ هدایت، 439؛ آذر، 218). دولتشاه سمرقندی او را پندار نامیده است
کلاغ پر | فاطمه شعبانی اصل کَلاغْ‌پَر، از بازیهای دسته‌جمعی، حرکتی و کلامی کودکان.
اعرجی | ایران ناز کاشیان اعرجی \aʾrajī\، ابوعبداللٰه‌ جعفر بن‌ محمد كاظمی‌ (1274-1332 ق / 1858-1914 م)، ملقب‌ به‌ معين‌‌الاشراف‌ (سمیعی‌، 66)، اديب‌، مورخ‌ و نسب‌‌شناس‌ عراقی‌. وی از يكی‌ از خاندانهای برجستۀ عرب‌ بود كه نسب خود را به امام زين‌العابدين (ع‌) می‌رساندند (مرعشی‌، «كشف ... »، 1 / 138- 139؛ خليلی‌، 3 / 65، 67- 68).
شقاقل | آمنه میرمطهری شَقاقُل، گونه‌ای گزر دشتی (زردک صحرایی) از خانوادۀ چتریان، که همۀ قسمتهای آن، به‌ویژه ریشه و میوه‌اش، مصرف دارویی و خوراکی دارد.
دارسی، قرارداد | محمد حسن نیا نخستین و مهم‌ترین قرارداد جامع نفتی ایران با بیگانگان که محور و اساس بسیاری از قراردادهای بعدی شد.
خلافت اللهی* |
اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، سازمان | شیوا جعفری اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، سازمان\ sāzmān-e asnād va ketāb-xāne-ye mellī-ye jomhūrī-ye eslāmī-ye īrān\ ، مؤسسه‌ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی. این سازمان در سال 1381 ش از ادغام شدن کتابخانۀ ملی و سازمان اسناد ملی به وجود آمد.
شیان و کوثر، گسلها | میترا آقامحمدحسنی گسلهایی در منطقۀ شمیران. گسلهای شیان و کوثر در شمال محله‎های تهران‎پارس، شیان و قنات‎ کوثر قرار دارند
احوص | عنایت الله فاتحی نژاد اَحوَص‌، عبدالله‌ بن‌ محمد بن‌ عاصم‌ انصاری (ح‌ 35- 105ق‌/ 655 -723م‌)، شاعر عصر اموی‌. وی از قبیلۀ اوس‌ برخاسته‌، و نسبت‌ انصاری او از همین‌ جاست‌ (ابن‌ قتیبه‌، 1/ 424؛ طبری‌، 3/ 421؛ ابن‌ درید، 437؛ آمدی‌، 59؛ نیز قس‌: ابن‌ سلام‌، چ‌ یوزف‌ هل‌، 186، كه‌ بر خلاف‌ دیگران‌ وی را از قبیلۀ خزرج‌ به‌ شمار آورده‌ ...
جهاندار شاه | هدی سید حسین زاده محمد معزالدین (سل‍ 21 صفر 1124-16 محرم 1125ق / 19 مارس 1712-1 فوریۀ 1713م)، هشتمین پادشاه سلسلۀ گوركانیان هند. محمد پسر ارشد بهادر‌شاه اول و نوادۀ اورنگ زیب، در 10 رمضان 1071ق / 29 آوریل 1661م در دكن متولد شد (اروین، I / 240).
ابن ابی الربیع، ابوالحسین | محمد احمد موسوی آل طعمه اِبْنِ اَبی الرَّبیع، ابوالحسین عُبیدالله بن احمد قُرَشی اُمَوی عثمانی (599- 688ق / 1203- 1289م)، نحوی بزرگ‌ اندلسی كه به نیای پنجمش (ابن زبیر، 84: نیای سوم) نسبت یافته است. وی در اِشبیلیه زاده شد و همانجا پرورش یافت و قرآن و ادب و فقه و حدیث را نزد استادان آن دیار كه خود نام آنان را در البرامج (نک‍ : دنبالۀ ...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام