مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابومحمد جریری | حسین لاشیء احمد بن محمد (مق‍ ‍311 ق / 923 م)، فقیه و صوفی مشهور سدۀ 3 و اوایل سدۀ 4 ق در بغداد.
روشنایی نامه |
آشتیانی، میرزا محمدحسن | محمد علی مولوی \āštiyānī\، میرزا محمدحسن (1248- 1319 ق / 1832- 1901 م)، از فقهای بزرگ شیعۀ امامی.
اشتهای گرجی | کامران کسایی \eštehā-ye gorjī\، میرزا عبدالله (1245- 1289 ق / 1829-1872 م)، شاعر و خوش‌نویس دورۀ قاجار که شهرتش بیشتر به‌سبب سرودن اشعاری دربارۀ خوردنیها ست.
آرگان، نمودار | آرْگان، نِمودار [nemūdār-e ārgān]، نــمـودار اعــداد مختلط که به‌صورت a+bi نوشته می‌شوند و در آن a و b اعداد حقیقی، و i جذر 1- است. این نمودار را ژان رُبِر آرگان، ریاضی‌دان سویسی در حدود سال 1806م طرح کرد. یک محور این نمودار نمایندۀ اعداد موهومی محض، یعنی اعدادی است که فقط مشتمل بر بخش bi است؛ محور دوم نمایند...
آخوند نصرا | صمد موحد آخونُد نَصرا، مولى نصرالله همدانی. معروف به آخوند نصرا یا آخوند نصیرا، از دانشمندان و فقهای سدۀ 11ق / 17م. وی نزد علمای اصفهان به‌ویژه میرمحمدباقر داماد (د 1042ق / 1632م) به فراگیری معارف اسلامی پرداخت و سپس در همدان به تدریس علوم دینی مشغول شد. شاگردان بسیاری تربیت كرد كه بیشتر آنان از نام‌آوران زمان خود شمر...
حیدرآباد | هادی ویسی حِیْدَرْآباد (سند)، شهرستان (ضلع) و شهری در ایالت سند پاکستان.
آسکومیستها | بخش علوم زیستی آسکومیسِتها \ āskomiset-hā\ ، نیز آسکومیکوتا، قارچهای کیسه‌ای، رده‌ای بزرگ و مهم از سلسلۀ قارچها. ویژگـی قارچهـای این رده داشتن ساختـاری کیسه‌مانند ــ به نام آسک ــ است کـه در مرحلۀ جنسی، 4 تا 8 عدد آسکوسپور (هاگِ آسک) درون خود دارد. قارچهای کیسه‌ای بر پایۀ منفرد بودن آسک یا شیوۀ تولید آن، و نیز بر اساس روش ت...
اهوازی | صادق سجادی اَهْوازی، ابوالحسن علی بن عباس (د ح 384 ق/ 994 م)، پزشك نامدار ایرانی. دربارۀ زندگی و احوال اهوازی اطلاع چندانی در دست نیست، تنها رود راوری در ذیل تجارب الامم (3/ 68) و نظامی عروضی در چهار مقاله (ص 110) از كتاب كامل الصناعة الطبیۀ او یاد كرده‌اند. وی در اهواز، یا ارّجان (بهبهان)، زاده شد. خانوادۀ او دست كم تا...
ابن جندی | محمد آصف فکرت اِبْنِ جُنْدی‌، ابوالحسن‌ احمد بن‌ محمد بن‌ عمران‌ (يا عمر) بن‌ موسی‌ بن‌ عروة بن‌ جراح‌ بن‌ علی‌ بن‌ زيد بن‌ بكر بن‌ حريش‌ نَهْشَلی‌ بغدادی‌، محدث‌ شيعی‌ (306-396 ق‌/ 918-1006 م‌). تولد او را در 305 و 307 نيز گفته‌اند (خطيب‌، تاريخ‌ بغداد، 5/ 77). نجاشی‌ او را استاد خويش‌ خوانده‌ و می‌گويد ابن‌جندی‌ واسطۀ ما...
جعفر بن احمد بن عبدالسلام یمانی | سمیه ربیعی جَعْفَرِ بْنِ اَحْمَدِ بْنِ عَبْدُالسَّلامِ یَمانی، از متکلمان و محدثان زیدی یمن در قرن 6 ق / 12م، مشهور به قاضی جعفر و ملقب به شمس‌الدین. جعفر در اواخر قرن 5 ق زاده شد (عزی، 20). پدرش در زمان حکومت صلیحیان، قاضی‌ اسماعیلی مذهب بود و سپس به خدمت حاتم بن احمد یامی، فرمانروای صنعا، درآمد (زید، 130).
بدرالدین بن قاضی سماونه | لیلا رحیمی بهمنی بَدرُالدّینِ بنِ قاضیِ سَماونه، محمودبن اسرائیل بن عبدالعزیز (د823ق/ 1420م)، فقیه، قاضی و صوفی ترک و از عوامل مؤثر در شورش دینی ـ اجتماعی سدۀ9ق/ 15م در آسیای صغیر.
برک | علی بهرامیان بُرَک، حجّاج بن عبدالله صَریمی (ﻣﻘ ح 40ق/660م)، ضارب معاویة بن ابی‌سفیان، ظاهراً واژۀ «برک» کنایه از دلیری و جنگاوری است (ابن‌درید، 247؛ ابن منظور، ذیل بَرَک). در برخی منابع، این شهرت همچون نام به کار رفته (کلبی، 236؛ طبری، 5/143)، اما در منابع دیگر تصریح شده که نام اصلی برک، حجاج بوده است (ﻧﻜ : بلاذری، 3/251...
اسالم | مژگان نظامی اَسالِم، ناحیه‌ای در منطقۀ تالش واقع در حاشیۀ جنوب غربی دریای خزر. این ناحیۀ ساحلی با طول 35 و عرض 11 کمـ ، از سوی مشرق با دریای خزر، و از سوی مغرب با ارتفاعات خلخال همجوار است (کیهان، 2/ 280). ارتفاع اسالم از اسطح دریا در حدود 30 متر است (پاپلی، 55).
ابن صوفی، نجم الدین | مهیار علوی مقدم نجم‌الدین ابوالحسن علی بن ابوالغنائم محمد (ح 390- ح 460ق / 1000-1068م)، نسب‌شناس شیعی.
آوتولوکوس* |
تهذيب الاخلاق و تطهير (يا طهارة) الاعراق | محمد کریمی زنجانی اصل تَهْذیبُ الْاَخْلاقِ وَ تَطْهیرُ (یا طَهارَةُ) الْاَعْراق، رساله‌ای به زبان‌ عربی در اخلاق فلسفی از فیلسوف و مورخ، ابوعلی احمدبن محمد مسکویۀ رازی (د 421ق/ 1030م). این رساله در شمار آثار مهمی است که در جهان اسلام از منظری فلسفی به علم اخلاق نگریسته‌اند (ارکون، 226- 228).
تهرانی | زهرا ابراهیمی تِهْرانی، حاج میرزاحسین (1230-1326ق/ 1815-1908م)، پسر میرزا خلیل، از فقها و مراجع بزرگ تقلید، و از حامیان برجستۀ نهضت مشروطۀ ایران. او در نجف زاده شد. پدرش میرزا خلیل علاوه بر آنکه از اطبای مشهور زمان خود بود، در علوم اسلامی نیز دستی قوی داشت و نزد دانشمندان و فقیهانی چون سیدعلی طباطبایی و میرزای قمی تحصیل کر...
تکریتی | فریبا پات شهرت دو برادر از مسیحیان یعقوبی تکریت که در سدۀ 5 ق/ 11م در میّافارقین به پزشکی می‌پرداختند:
ابن مبارک، ابوعبدالرحمن | نجیب مایل هروی ابوعبدالرحمن عبدالله بن مبارك حنظلی مروزی (118-181ق / 736-797م)، از فقيهان و اصحاب حديث.
امامی |
باغ ـ دره، قلعه باستانی | ناصر پازوکی طرودی باغ ـ دره، قلعۀ باستانی \ qalʾe-ye bāstānī-ye bāq-darre\ ، قلعه‌ای باستانی در موقعیت جغرافیایی °35 و ´49 و ´´56 عرض شمالی، و°51 و ´39 و ´´47 طول شرقی و ارتفاع 863‘1 متر از سطح دریا که در فاصلۀ حدود 600 متریِ ضلع شمال محلۀ ناران و بر بلندیِ منتهاالیه سمت جنوب شرقیِ کوه کند ــ که در مجاورت و جبهۀ شرقی دره یا تن...
طیب، امام زاده | حسن موسوی زاده زیارتگاهی در جنوب آبادی آبنیک، واقع در بخش رودبار قصران.
افصح الملک یزدی | حسین مسرت افصح‌الملک یزدی \afsah-ol-molk-e yazdī\، ابراهیم (1283-1345 ق / 1866-1926 م)، ملقب و متخلص به افصح‌الملک، نیز با تخلصهای جلال، جلالی و جلال الشعرا؛ شاعر دورۀ قاجار.
روزن، گئورک | عسکر بهرامی روزِن، گئورگ (21 سپتامبر 1820-30 اکتبر 1891 م/ 23 ذیحجۀ 1236-26 ربیع‌الاول 1309 ق)، دیپلمات و خاورشناس آلمانی، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و فرهنگ سرزمینهای شرقی.
آبجی نسا | نسیم مقرب آبجی نسا \ābjī nesā\، از نمایشهای شادی‌آور زنانه، رایج در تهران و مناطق مختلف ایران.
لار، رودخانه | علیرضا بنی جانی از سرشاخه‌های اصلی و پرآب رود هراز. این رودخانه از دامنه‌های کوه بلند پالون‌گردن (ارتفاع: 375‘4 متر) و خرسنگ (ارتفاع: 931‘ 3 متر) در شمال شرقی شهرستان شمیرانات در استان تهران سرچشمه می‌گیرد
ارغونیه |
حمید کشمیری | پریسا سنجابی حَمیدِ کَشْمیری، ملاحمیداللٰه، ادیب، نویسنده و حماسه‌سرای کشمیری، معروف به «فردوسی کشمیر». از احوال وی اطلاع چندانی در دست نیست و تذکره‌نویسان به زمان دقیق تولد او اشاره‌ای ندارند (نک‍ : آفاقی، 4-5؛ حبیب، 55؛ احمد، 4/ 272).
آصف الدوله | بخش تاریخ آصِفُ‎الدّوله، محمدیحییٰ علیخان بهادر، فرمانروای اَوَدْهْ (1188-1212ق / 1774-1797م) و از شخصیتهای سیاسی و فرهنگی هند در سدۀ 12ق / 18م، چهارمین نواب از حکام شیعی «نواب اَوَدْهْ» یابنی میرزا ناصر (1133-1273ق / 1721-1856م) که در پی تضعیف حکومت مرکزی سلاطین مغول هند، در زمان محمدامین نواب برهان‎الملک سیدسعادت‎خان...
اثناعشریه |
ابونصر سراج |
ابراهیم بن سیابه | معصومه سالک اِبْراهیمِ بْنِ سَیابه، یا سَیّابه (نه «شبابه»: ابن جوزی، 5 / 119)، شاعر هزل‌گوی قرن 2 ق / 8 م هم‌ روزگار با مهدی خلیفۀ عباسی. ابن جوزی سال مرگش را 278 ق / 891 م آورده (5 / 119) که نادرست است. بنابر اقوال مختلف پدر یا جدّش حَجّام و از آزادشدگان هاشمیان بود (اصفهانی، 11 / 6؛ ابن معتز، 93، 431؛ قس: ابن قتیبه، 2...
ابن خلاد بصری | سید جعفر سجادی اِبْنِ خَلاّدِ بَصْری‌، ابوعلی‌ محمد، متكلم‌ معتزلی‌ مذهب‌ سدۀ 4 ق‌/ 10 م‌. از وی‌ آگاهی‌ بسيار اندكی‌ در دست‌ است‌. كهن‌ترين‌ مأخذ دربارۀ ابن‌ خلاّد، الفهرست‌ ابن‌ نديم‌ (ص‌ 222) است‌ كه‌ از استاد او ابوهاشم‌ جبّايی‌ (د 321 ق‌/ 933 م‌) كه‌ ابن‌ خلاّد در عسكر و سپس‌ در بغداد (ابن‌ مرتضی‌، ذكر المعتزلة، 62) نز...
اصفهان، بیات* |
بدلیسی، شرف خان | منوچهر پزشک بِدلیسی، شرف‌خان (ذیقعدۀ 949-1012/ فوریۀ 1543-1603)، رئیس عشیرۀ کرد روزکی یا روجکی، از ایمران و والیان دستگاه صفوی و عثمانی و مؤلف کتاب شرف‌نامه، مهم‌ترین منبع احوال او اطلاعاتی است که خود وی در «ذیل» بخش اول این کتاب آورده است.
رود راوری |
افنی | بخش جغرافیا افنی‌ \efnī\، يا ايفنی‌، بخشی از منطقۀ جنوب‌ غربی استان اگادیر کشور مغرب، در ساحل‌ اقیانوس‌ اطلس‌ كه‌ درگذشته‌ (1860- 1969 م‌) مستعمرۀ اسپانیا بود. افنی در میان °29 و ´38 و ´´10 عرض شمالی‌ و‌ °28 و ´54 و ´´3 طول‌ شرقی،‌ در 88 كیلومتری‌ جنوب تیزنیت‌ قرار دارد‌، و با حدود 500‘1كمـ2 مساحت‌، از شمال به‌ وادی بوسد...
آصفیه، کتابخانه |
آقا دربندی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا دَرْبَنْدی، آخوند ملّا آقا بن عابد بن رمضان علی بن زاهد شروانی، معروف به «فاضل دربندی حایری» (د 1286ق/ 1869م)، فقیه، اصولی، رجالی، محدث، متکلم و واعظ شیعی امامی. در جوانی برای ادامۀ تحصیل به نجف و کربلا رفت. فقه را در نجف نزد شیخ‎علی فرزند شیخ‎جعفر کاشف‎الغطاء و اصول فقه را در کربلا نزد شریف‎العلمای مازند...
جام و قلیان | حسن ذوالفقاری جام و قَلْیان، مناظره‌ای منظوم میان جام و قلیان از سراینده‌ای ناشناس که 41 بیت دارد.
خلیل بن احمد بن سلیمان | مریم صادقی خَلیلِ بْنِ اَحْمَدِ بْنِ سُلِیْمان (مق‍ 856 ق / 1452 م)، شاعر و از امرای ایوبی ملقب به الملک‌الکامل.
آداب ناصری | سید علی آل داوود آدابِ ناصری، كتابی در موضوعات گوناگون اخلاق عملی به نظم ونثر و به زبان پارسی، نوشتۀ محمد ابراهیم خان محلاتی متخلص به «خلوتی» ملقب به «صدیق خلوت» و مشهور به «چُرتی» (ز 1252ق / 1836م و زنده در زمان مظفرالدین شاه قاجار)، فرزند میرزا احمد محلاتی (خواهرزادۀ آقاخان اول). نویسنده در دربار ناصرالدین شاه سمت غلام‌بچه‌...
بطحاء | عزت ملا ابراهیمی بَطْحاء، نام‌ چند منطقه‌ در سرزمینهای‌ اسلامی‌. این‌ واژه‌ در لغت‌ به‌ معنی‌ اعماق‌ دره‌، مسیل‌ آكنده‌ از سنگ‌ریزه‌ و زمین‌ فراخ‌ آمده‌ است
آدیسن، بیماری | آدیسُن، بیماری [bīmārī-ye ādīson]، یا نارسایی مزمن غدۀ فوق کلیوی، یا هیپوکورتیزولیسم، اختلالی نادر که بر اثر تخریبِ بخش قشری غدۀ فوق کلیوی (آدرنال) به وجود می‌آید. قشر آدرنال هورمونهای بسیاری به نام کورتیکواستروئید می‌سازد که در کارکردهای مهم بدن همچون تنظیم سوخت و ساز، فشار خون و مقدار سدیم و پتاسیم در خون ن...
پرده داری | منوچهر پزشک پَرْده‌داری‌ (حجابت‌)، از مناصب‌ مهم‌ دربار خلفا و فرمانروایان‌. متصدی‌ این‌ منصب‌ حساس‌ را پرده‌دار (حاجب‌) می‌خواندند كه‌ در دوره‌هایی‌ از قدرت‌ بسیار برخوردار بود و نزدیك‌ ترین‌ كس‌ به‌ خلیفه‌ یا سلطان‌ به‌ شمار می‌رفت‌.
ابن ابی العلاء | کاظم برگ نیسی اِبْنِ اَبی الْعَلاء، یا ابن ابی الْعُلى، ابوسعید عثمان بن ابی‌العلاء ادریس بن عبدالله بن عبدالحق (642-730ق / 1244-1330م)، شیخ الغُزاة فرمانروایان بنوالاحمر. فرمانروایان‌ اندلس به دنبال سقوط فرمانروایی اموی و آغاز دوران ملوك الطوایف همواره در برابر حمله‌های صلیبیان از سلاطین شمال افریقا كمك می‌گرفتند. ازاین‌ر...
ابن ابی الثلج | احمد پاکتچی اِبْنِ اَبی الثّلْج، نام دو تن از محدثان وابسته به یك خاندان در سده‌های 3 و 4ق / 9 و 10م: 1. ابوبكر یا ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن اسماعیل (د 257ق / 871م). وی در بغداد می‌زیست، لیكن اصل او از ری بود و به روایتی مدتی نیز در آنجا اقامت داشته است (ابن حبان، 9 / 135؛ خطیب، تاریخ، 5 / 426). ابوبكر از جمع كثیری ا...
ابوموسی مردار | محمدجواد انواری عیسی بن صَبیح (د 226 ق / 841 م)، متكلم معتزلی و از پیشگامان مكتب بغداد كه پیروانش را مرداریه خوانده‌اند.
ابوالفضل هروی | زهرا یمینی احمد بن ابی اسعد (ابی سعید)، منجم و ریاضی‌دان ایرانی در سدۀ 4 ق / 10 م. از زندگی و احوال او آگاهی چندانی در دست نیست.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام