مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

راوندی ، قطب‌الدین | احمد پاکتچی قطب‌الدین سعید بن هبةاللٰه بن حسن (د 573 ق / 1178 م)، از عالمان نامدار امامیه در ایران، که در علوم گوناگون تبحر داشته، و دست به تألیف زده است.
دجال | فرهنگ مهروش برپایۀ روایت، موجودی است در قالب یک انسان بس بزرگ‌اندام و قبیح‌چهره و درعین‌حال بسیار فریبنده، که معمولاً در تقابل با مسیح (ع) تداعی می‌شود؛ با ظهورش در آخرالزمان از منطقۀ ایران قوایی از طبیعت را در اختیار می‌گیرد و دعوی خدایی می‌آورد، و بدین‌سان تا زمان هلاک خویش بزرگ‌ترین فتنۀ تاریخ بشریت را به پا می‌کند. د...
آرپاخان | عباس زریاب خویی آرْپاخان، یا آرپاکاوون، پسر سوسه پسر سنکقان پسر ملک تیمور پسر اریغ بوکا یا اریق بوقا (بوکا) پسر تولی‎خان پسر چنگیزخان، فرمانروای مغولی که در 13 ربیع‎الثانی 736ق / 30 نوامبر 1335م پس از مرگ سلطان ابوسعید بهادر پسر اولجایتو (سلطان محمد خدابنده) به حکومت رسید و در شوال همان سال (مۀ 1336م) کشته شد. نام اصلی او «آ...
آباک، کوه |
اعسار | حمید گوینده
اب | آذرتاش آذرنوش
ابن خوام | رضا انزابی نژاد اِبْنِ خَوّام، عبدالله بن محمد بن عبدالرزّاق الحُرْبَوی (ابن حجر، 3/ 76: خُربوی) عمادالدين بن الخَوّام (حاجی خليفه، 2/ 1296: جوّام؛ بروكلمان: خدّام، GAL, S, II/ 215)، بغدادی (643-724 ق/ 1245-1324 م)، رياضی‌دان و طبيب. اگر چه آوازۀ او بيشتر در علوم رياضی است، اما در منابع از او به عنوان طبيب، فيلسوف و اديب هم ...
جلال‌الدین تبریزی | مسعود فریامنش ابوالقاسم، صوفی سده‌های 6 - 7ق / 12-13م، و مروّج طریقۀ سهروردیه در بنگال. جلال‌الدین در تبریز به دنیا آمد و همچون پدرش که از نام و احوال او اطلاعی در دست نیست، دست ارادت به صوفی ناشناخته، بدرالدین ابوسعید تبریزی داد (قلندر، 151؛ حسن دهلوی، 123؛ فرشته، 2 / 375).
امیرآباد | جعفر اسحاقی تیموری اَمیرْآباد، از بخشهای دوگانۀ شهرستان دامغان واقع در استان سمنان. تا چندی پیش روستای امیرآباد مركز بخش صیدآباد بود. بر اثر گسترش و اهمیتی كه پیدا كرد، نام بخش نیز به امیرآباد تغییر یافت و صیدآباد امروزه مركز دهستان قهاب صرصر از دهستانهای سه گانۀ امیرآباد است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 14، 106-107؛ آمارنام...
حاکم شرع | محمدصادق لبانی مطلق حاکِمِ شَرْع، اصطلاحی در فقه و عرف جوامع اسلامی به معنای قاضی دینی. مصداق اصلی این تعبیر در اندیشۀ شیعی امام معصوم یا نایب خاص آن حضرت است که با گسترشی در معنا، فقیه جامع‌الشرایط را نیز دربر می‌گیرد.
ابوریحان بیرونی |
افلاکی خمسه | اسماعیل کدخدازاده افلاکی خمسه \aflākī-ye xamse\، مجید، از اعضای تیم ملی تکواندو و دارندۀ نشان طلا در چندین دورۀ مسابقات جهان و جام جهانی.
ابن کلس | ابوالفرج يعقوب بن يوسف بن ابراهيم بن هارون بن كلس (318-380ق / 930-990م)، از ديوانيان دوران حكومت كافور اخشيدی و المعزلدين الله و وزير العزیز بالله خليفۀ فاطمی.
دندانقان | فریده صفری سندیانی شهرکی کهن میان مرو و سرخس که ویرانه‌های آن امروزه در 33کیلومتری جنوب مرو کنونی قرار دارد؛ نیز نام نبردی سرنوشت‌ساز که در این محل، میان سلطان مسعود غزنوی و طغرل بیک سلجوقی رخ داد.
دعوت | احمد پاکتچی , عبدالحمید مرادی واژه‌ای قرآنی ناظر به عملکرد پیامبران که در تاریخ فرهنگ اسلامی به‌عنوان مفهومی مهم شکل یافته، و برای طیفی‌گسترده از معانی، از فراخواندن به یک باور دینی چون اسلام یا فرقه‌ای از فرق اسلامی، تا خواندن به تبعیت سیاسی کاربرد داشته است.
خاتون بارگاه، کوه | مجید یاسینی , ناصر پازوکی طرودی خاتون‌بارگاه، کوه \ kūh-e xātūn-bārgāh\ ، کوه، گردنه و محوطه‌ای در منتهاالیه شمال‌شرقی بخش رودبار قصران. این مجموعه در انتهای دره‌ای واقع است که از فشم آغاز می‌شود و در جهت شرق به مزرعۀ فردآباد، و سپس به روستاهای زایگان، آبنیک، و گرمابدر می‌رسد و در ادامۀ مسیر خود به سوی شرق، از مزارع و مراتع پیرجبار، شیربرکش...
آریاییان | بخش ادیان و فرق آرْیاییان، تیرۀ آریایی بزرگ‎ترین شاخه از خانوادۀ نژاد سفید است که احتمالاً از اواخر هزارۀ 3 و اوایل هزارۀ 2 ق‌م. از سرزمینهای شمالی آسیای مرکزی و آسیای شمال غربی و دشتهای اوراسی به سمت جنوب مهاجرت کردند و در سرزمینهایی که در دوره‎های بعد، ایران، هند و اروپا خوانده شد، مسکن گرفتند. کلمۀ «آریا» (سنسکریت: آریه1؛...
اریمن | مریم سینایی اَرْیَمَن [aryaman]، خـدای هـنـد و ایـرانـی حـافـظ قـوم آریایی که در هر دو سنت ایرانی و هندی با امر ازدواج پیوند دارد و در اوستای نو و متون پهلوی، درمانگری نیز به او نسبت داده شده است. در عین حال در متون پهلوی نقش مهمی در پایان جهان به او نسبت داده شده است که ظاهراً سابقۀ آن به دوران آغازین دین زردشتی می‌رسد.
جوهر صقلی | علی اکبر رنجبر کرمانی ابوالحسن جوهر بن عبداللٰه رومی، دبیر، سردار و فاتح مشهور دولت فاطمیان شمال افریقا و مصر، که به خصوص کشورگشاییها و کوششهای او دولت فاطمیان را به اوج قدرت رساند.
رکن الدین صاین | شیوا جعفری رُکْنُ‌الدّینِ صایِن، وزیر سلطان ابوسعید بهادر خان ایلخانی (حک‍ 717-736 ق/ 1318-1335 م).
آیة الملک | سید علی آل داوود آیةُ‌الْمُلْک، یا اَلْفیّه، منظومه‌ای دینی و عرفانی بر وزن مثنوی مولانا جلال‌الدین رومی، در هزار بیت، سرودۀ حسین‌بن عبدالله خوئی حسینی (زنده در1260 ق / 1844 م) که آن را در 1258 ق / 1842 م سروده است. سراینده در این اثر مطالب عرفانی و مذهبی را درهم آمیخته و با آوردن آیات قرآنی و احادیث نبوی به مدح حضرت امیر (ع)...
خشم* |
اشیل | بخش ادبیات جهان \ešīl\، (در یونـانی: آیسخولوس، ح 525 - 456 ق‌م)، نمایشنامه‌نویس یونان باستان، از نخستین شاعران بزرگ آتن، و هنرمند توانایی که هنر تراژدی را به اوج رساند و آن را با قدرتهای تأثیرگذار نمایشی همراه کرد.
حماد راویه | عنایت الله فاتحی نژاد حَمّادِ راویه، از راویان برجستۀ ایرانی‌تبار (د ح 155 ق/ 772 م). برخی از منابع نام پدرش را هرمز، و برخی دیگر شاپور (سابور) آورده‌اند (ابن‌قتیبه، المعارف، 541؛ ابن‌ندیم، 104؛ ابوالفرج، 6/ 79؛ ابن‌خلکان، 2/ 206) که خود دلیل بر ایرانی‌بودنِ او ست. با این حال، برای وی همچون دیگر موالی شجره‌نامه‌ای عربی برساخته، و ...
تذکره نصرآبادی | محمد جعفری (قنواتی) یا تذکرة الشعرا، تألیف محمدطاهر نصرآبادی، از شاعران و نویسندگان سدۀ 11 و اوایل سدۀ 12 ق، کتابی در معرفی قریب به 000‘1 شاعر فارسی‌زبان.
هملون، تنگه | ناصر پازوکی طرودی تنگه‎ای میان شهر میگون و روستای جیرود.
ابن اعلم | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَعْلَم‌، شریف‌ ابوالقاسم‌ علی‌ بن‌ ابی‌ الحسن‌ علی‌ (قفطی‌، 157: علی‌ بن‌ حسن‌؛ ابن‌ عبری‌، 174: علی‌ بن‌ حسین‌) بن‌ ابی‌ المجیب‌ علی‌ بن‌ جعفر بن‌ محمد اعلم‌ علوی‌ حسینی‌ كوفی‌ بغدادی‌ (13 ربیع‌الاخر 324- 8 محرم‌ 375 ق‌/ 936-985 م‌)، فیلسوف‌ و منجم‌ شیعی‌ مذهب‌.
اپشیر مصطفی پاشا | یحیی کلانتری (مق‍ ‍1065 ق / 1655 م)، از سرداران برجستۀ امپراتوری عثمانی و صدراعظم سلطان محمد چهارم.
آستانه حضرت عبدالعظیم | صادق سجادی آستانۀ حضرتِ عبدُالعظیم \ āstāne-ye hazrat-e abd-ol-azim\ ، عنوانی که بر مرقد حضرت عبدالعظیم بن عبدالله، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع)، و بناهای وابسته و پیوسته به آن در شهرری گفته می‌شود.
آب ‎انبار | هادی عالم زاده , مجید عابدینی , مینا سعیدی آبْ‌اَنْبار، یا انبار، حوض انبار، حوض، سردابه، برکه، مَصنَع، مَصنَعه، منبع و گاه آبدان، آبگیر، تالاب و بَرخ، نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب‌بندی شده...
آز | عسکر بهرامی آز [āz]، نام دیوی در فرهنگهای دینی زردشتی، زروانی و مانوی.
اجل | محمد مجتهد شبستری در لغت به معنای مدت هر چیزی و زمان فرا رسیدن مرگ و موعد پرداخت وام است (نک‍ : ابن‌منظور) و در قرآن مجید در معانی و موارد متعدد به كار رفته است.
ابوزیدآباد | محمدحسن گنجی دهی از بخش مركزی شهرستان كاشان، در 33 كیلومتری جنوب خاوری آن شهر، با °33 و ´54 و عرض شمالی و °51 و ´45 طول شرقی و 941 متر ارتفاع از سطح دریا (بهفروز، 3، 16).
امیر کلا | جعفر اسحاقی تیموری اَمیرْكَلا، شهر كوچكی از توابع شهرستان بابل واقع در استان مازندران. این شهر در شمال شهر بابل و در 43 كیلومتری غرب ساری بر سر راه اصلی بابل به بابلسر قرار گرفته است ( فرهنگ جغرافیایی ایران، 3/ 26؛ آمارنامه، 1372 ش، 71).
اوس و خزرج | علی بهرامیان اوسْ وَ خَزْرَج، دو تیرۀ مهم از اعراب یمانی كه از مدتها پیش از اسلام در شهر یثرب (مدینه) ساكن شدند و پس از هجرت آنها را «انصار» (ه‍ م) خواندند.
ارتداد | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اِرْتِداد [ertedād]، اصطلاحی فقهی به مفهوم خروج فرد مسلمان از دین اسلام. ارتداد را در لغت به معنی رجوع و بازگشتن دانسته‌اند و در قرآن هم بارها در این مفهوم به کار رفته است. ارتداد به معنیِ «بازگشتن از دین اسلام» در چند آیه از قرآن کریم مطرح شده، از آن میان در سورۀ مائده و محمد(ص) ارتداد مورد نکوهش قرار گرفته ...
بدیع بلخی | ابوالفضل خطیبی بَدیعِ بَلخی، ابومحمد بدیع ‌بن محمد بن محمود بلخی، از شاعران فارسی‌گوی سدۀ 4ق/ 10م (عصر سامانی)، مداح ابوﭔﺤﭕﻰ طاهر بن فضل بن محمد جغفانی (د1381ق/ 991م)، امیر چغانیان در ماوراء‌النهر.
ابن ابی لیلی |
خوارزمی، زبان | حسن رضایی باغ بیدی از زبانهای ایرانی میانۀ شرقی که تا اواخر سدۀ 8 ق / 14 م در سرزمین خوارزم زنده بود (هومباخ، «خوارزمی»، 193) و سپس، ازبکی جای آن را گرفت (ابوالقاسمی، 130).
اسمره | کیانوش صدیق اَسمَره \ asmare(a)\ ، پایتخت جمهوری اِریتره (ه‍ م) در آفریقا. این شهر با 325‘2 متر ارتفاع از سطح دریا، در ´20 °15 عرض شمالی و ´55 °38 طول شرقی جغرافیایی، در منتهاالیه شمال فلات اریتره و 64 كیلومتری جنوب غربی بندر مَصَّوَع قرار گرفته است و بزرگ‌ترین شهر اریتره به‌شمار می‌آید (سَبی، 261؛ EB، ذیل «اسمره»؛ «دانش...
مردم شناسی، موزه | شیده لالمی سابقاً کاخ تابستانی شمس پهلوی در سعدآباد که از دهۀ 1340 ش به بعد مورد استفادۀ او قرار نگرفت و به موزه تبدیل شد (موزۀ هدایای سلطنتی: از 1342 ش؛ موزۀ مردم‌شناسی: از 1373 ش).
آبنیک | حسن موسوی زاده آبنیک \ āb-nīk\ ، از آبادیهای دهستان رودبار قصران. این آبادی در منطقه‌ای کوهستانی با آب‌وهوایی سرد و خشک و نیمه‌مرطوب و با جمعیتی حدود 274 تن (1385 ش) در °35 و ´59 عرض شمالی، و °51 و ´37 طول شرقی، در ارتفاع 431‘2متری از سطح دریا، و فاصلۀ 12کیلومتری شمال خاوری فشم، در میان دره‌ای که از فشم به طرف شمال خاور و س...
آبکوه |
بلوغ | علی تولایی بُلوغ، اصطلاحی در فقه و حقوق، به معناي رسيدن انسان به مرحله‌اي از رشد كه ملزم به رعايت قوانين شرعی يا عرفی باشد. بلوغ يكی از شرايط عمومی ‌الزام به تكاليف، و برخورداري از برخی حقوق است كه «اهليت» خوانده می‌شوند.
آذر فرنبغ فرخزادان | سعید عریان آذَرْ فَرْنْبَغِ فَرُّخْزادان [āzar farnbaq - e farroxzādān] (آدُر فرنبگِ فرخزادان)، موبدان موبد و پیشوای زردشتیان در سدۀ ۳ق و نخستین تدوین کنندۀ دینکرد در دورۀ اسلامی که در حفظ آثار دینی و ادبیات زردشتی کوشش فراوان داشت («دینکرد پهلوی»،I/406؛ «کتاب سوم...»، 380؛ جاماسپ آسانا، 29). او از دانشمندان مشهور و معت...
جرجانی، اسماعیل | حسین روح اللهی جُرْجانی، اسماعیل بن حسن بن محمد بن محمود بن احمد، طبیب نامدار سده‌های 5-6 ق/ 11-12م. برای او القاب و کنیه‌های متفاوتی ذکر کرده‌اند: زین الدین، شرف الدین، ابو ابراهیم، ابو الفتح، ابو الفضائل، الامیر السید الامام، علوی حسینی، سپاهانی گرگانی، و طبیب علوی (نک‍ : بیهقی، 172؛ سمعانی، 1/ 90؛ فیلسوف الدوله، 206؛ یاق...
آهی، مجید | علی کرم همدانی آهی \āhī\، مجید، از سیاست‌مداران دورۀ پهلوی.
شمیران نو | حسن موسوی زاده در گذشته منطقه‌ای کشاورزی و امروزه محله‌ای واقع در منطقۀ 4 شهرداری تهران.
جاجیم | بیتا پوروش جاجیم، دست بافته‌ای فاقد پرز که عموماً با استفاده از دار افقی و به شیوۀ «تارِ رو» بافته می‌شود. برخی آن را واژه‌ای فارسی ( آنندراج، ذیل جاجم؛ داعی‌الاسلام، نیز گلکاریان، ذیل واژه) و برخی دیگر ترکی ( غیاث‌اللغات؛ ردهاوس، 633 ؛ پرهام، 2/ 39) و مرتبط با واژۀ ترکی میانۀ یادیم، به معنای فرش و قالیچه می‌دانند (کلاو...
ثلث، خط |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام