مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

رقی، ابواسحاق ابرهیم | رمضانعلی ایزانلو ابواسحاق ابراهیم بن داوود قصار (د 326 ق/ 938 م)، از صوفیان و مشایخ بزرگ شام
اضداد | عنایت الله فاتحی نژاد \azdād\، جمع ضد، واژه‎هایی که در زبان عربی بر دو معنای متضاد دلالت می‎کنند.
آلاشهر | جعفر شعار آلاشَهْر، در ترکی آلاشهیر، شهری از استان مانیسا در ترکیۀ کنونی (در عربی مَغنیسا)، واقع در °38 و ´21 عرض شمالی و °28 و ´32 طول شرقی، بر دامنه‎های شمالی تپه‎های متصل به رشته‌کوه بوزداغ، در درۀ رود آلاشهر (قوزو چای کهن) و 5 کیلومتری آن، با 170 متر ارتفاع از سطح دریا. این شهر در غرب ترکیه، در مسیر راه‌آهن افیون ق...
حاجی آباد | ناصر پازوکی طرودی حاجی‌آباد \ hājī-ābād\ ، روستایی در °51 و ´32 طول شرقی، و °35 و ´53 عرض شمالی و در ارتفاع 827‘1متری از سطح دریا، در فاصلۀ دوکیلومتری شمال روستای رودک و در 12کیلومتری لشکرک و در دو سوی جادۀ لشکرک ـ اوشان.
الگزاندر، سفرنامه | فاطمه موسوی اَلِگْزانْدِر، سَفَرْنامه، گزارش سفرهای جیمز ادوارد الگزاندر، سیاح و افسر عالی‌رتبۀ اسکاتلندی با عنوان «مسافرت از هند به انگلستان» که در 1827 م / 1243 ق منتشر شد.
ابان بن عبدالحميد لا حقی | آذرتاش آذرنوش اَبان بنِ عَبْدُالْحَمیدِ لاحِقی (د 200 ق / 816 م)، شاعر و ادیب عربی زبان ایرانی‌نژاد. جدش لاحق بن عُفَیْر راوی حدیث و مولای بنی رَقاش بود. نیاکانش ایرانی و ساکن فسا بودند (صولی، 40). اتهام آنان به یهودی بودن (فارق، 46) که از ابوعبیده سرچشمه گرفته (صولی، 36؛ ابوالفرج، 23 / 165)، بی‌اساس است. از دوران کودکی او...
تمیم داری | فرامرز حاج منوچهری تَمیمِ داری، ابورقیه تمیم بن اوس بن خارجۀ داری لخمی، صحابی پیامبر(ص) و پیشگام فرهنگ قُصّاص در تاریخ اسلام. وی از داریّون قبیلۀ لَخم بود و نسبت داری بر همین اساس است (ابن قتیبه، المعارف، 102؛ ابن رسول، 32-33)، اگرچه برخی به سبب پیشینۀ نصرانیت او، نسبت داری را مربوط به حضور او در دیر دانسته‌اند (سمعانی، 5/ 282؛...
شلغم | شیوا جعفری شَلْغَم، گیاهی با ریشۀ خوراکی به رنگ سفید و بنفش، که از گذشته تا کنون در فرهنگ مردم کاربردهای طبی و آیینی نیز داشته است.
راعی نمیری | آذرتاش آذرنوش عُبید بن حُصین نمیری عامری (د ح 96 ق / 715 م)، شاعر عصر اموی. تبارنامۀ او در بیشتر منابع آمده است (مثلاً نک‍ : ابن‌سلام، 2 / 298؛ ابن‌حزم، 2 / 279).
آشفته تهرانی | علی رفیعی آشفتۀ تهرانی \ āšofte-ye tehrānī\ ، محمد بن محمود حسینی لواسانی تهرانی معروف به «عصار» (1264- 1356 ق/ 1848-1937 م)، حکیم، متکلم، فقیه، اصولی، شاعر و مفسر شیعی ایرانی که در تهران و مشهد می‌زیسته است. وی نخست «ناظم» تخلص داشته، و سپس آن را به «آشفتۀ تهرانی» و در اواخر به «عصار» تغییر داده است (آقابزرگ، 9/ 724، ...
ختل | علی کرم همدانی خُتَّل، یا خُتَّلان (در گویش تاجیکی: خَتْلان)، سرزمینی کهن در ماوراءالنهر، و امروزه نام استانی (ولایتی) در جنوب تاجیکستان به مرکزیت شهر قرغان‌تپه.
کردستان، بزرگراه | حسن موسوی زاده بزرگراهی شمالی ـ جنوبی، به طول تقریبی 200‘6 متر، واقع در محدودۀ منطقه‌های 3 و 6 شهرداری تهران.
حلب، جامع | یدالله غلامی مایانی حَلَبْ، جامِع، از بناهای شاخص سوریه، ساخته شده در سدۀ 1 ق/ 7 م، بازسازی شده در سده‌های 6-7 ق، واقع در نزدیکی قلعۀ مشهور حلب، در محلۀ بازارچۀ حاتم (نک‍ : عثمان، 71؛ داوید، نقشۀ 36). این بنا طی سده‌ها، دگرگونیهایی یافته، اما بخشهایی از بنای اولیۀ آن هنوز باقی است.
استاندارد اویل، شرکت و تراست | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه استاندارد اویل، شرکت و تراستِ šerkat-o(va)\ \ t[e]rāst-e [e]stāndārd oyl، شرکت و تراست نفتی آمریکایی. این تشکیلات گسترده در ایالات متحده از 1870 تا 1911م، امپراتوری صنعتی جان دِیویسِن راکِفِلِر و شریکانش را تشکیل می‌داد و همۀ جریان تولید، پالایش، فروش و حمل فراورده‌های نفتی را در آن کشور کم‌وبیش در دست داشت.
ابراهیم موسوی قزوینی | حسن یوسفی اشکوری اِبْراهیمِ موسَوی قَزْوینی، ابن محمد باقر موسوی (1214-1264ق / 1799- 1848م)، فقیه و اصولی شیعه، صاحب ضوابط الاصول. پدر او از سادات موسوی «خویین»، یكی از آبادیهای پیرامون قزوین بود. ابراهیم در قزوین زاده شد و در كودكی همراه پدر به كرمانشاه كوچ كرد. مقدمات علوم متداول را نزد مدرسان آنجا آموخت. پس از آن عازم عراق...
حاج عمر تال | علیرضا ابراهیم (1208-1281ق / 1794-1864م)، عمر بن سعید تال فوتی توری کَدیوی، مشهور به شیخ المرتضى، از مشایخ نامدار طریقۀ تیجانیه در غرب افریقا و بنیان‌گذار بزرگ‌ترین حکومت اسلامی در آنجا.
بهزاد، حسین | فریبا افتخار بِهْزاد، حسین‌ (1273-1347ش‌ /1894- 1968م‌)، نگارگر نامدار ایرانی‌. وی‌ در تهران‌ به‌ دنیا آمد. پدرش‌، میرزا فضل‌ الله‌ اصفهانی‌ در قلمدان‌‌سازی‌ و به‌ ویژه‌ در نقاشی‌ آبرنگ‌ شهرتی‌ داشت‌ (ناصری‌‌پور، 14، 32؛ میربها، 73).
چاووش نامه | حسن ذوالفقاری
اباظه |
آریا، حزب | عبدالحسین آذرنگ آرْیا، حِزْب [hezb-e āryā]، حزب ملی‌گرای افراطی، با گرایشهای شبه نـازیستی ـ فاشیستی (تأسیس: احتمالاً حدود نیمۀ دهۀ ‌1320ش؛ تعطیل: ‌پس از کودتای 28 مرداد 1332). سال‌ تأسیس این حزب در فرهنگ احزاب و جمعیتهای سیاسی 1327ش ذکر شده است (مدیر شانه‌چی، 54)، اما از اسناد انتشار یافته دربارۀ این حزب پیداست که پیش از آن ...
آذار | احمد تفضلی
پنج تن، امامزادگان | حسن موسوی زاده پنج‌تن، امامزادگان \ emām-zādegān-e panj-tan\ ، یا امامزادگان لویزان، بقعه‌ای در شمال خاوری شهر تهران، واقع در منطقۀ 4 شهرداری.
آب زندگانی، دره | مجید یاسینی آب زندگانی، دره \ darre-ye āb-e zendegānī\ ، دره‌ای از دره‌های انتهایی دارآباد، واقع در حد فاصل یال تنگ‌‌چال و یال عرق‌چین.
بختیار کاکی | غلامعلی آریا بَخْتیارِ کاکی، خواجه قطب‌الدین بن کمال‌الدین اوشی، از عارفان بزرگ قرن 7ق/ 13م شبه قارۀ هند و از اقطاب بزرگ طریقۀ چشتیه. گرچه در سلسله نسب او اختلاف است، اما او را از سادات حسینی دانسته‌اند. بعضی نسب او را به امام جعفر صادق(ع) می‌رسانند (غلام‌سرور، 1/ 267).
ابراهیم قویری | منوچهر پزشک اِبْراهیمِ قُوَیری، ابواسحاق، دانشمند منطقی، مفسر كتابهای منطق ارسطو و هندسه‌دان قرن 3 ق / 9م. از جزئیات زندگی و تاریخ تولد و مرگ او آگاهی دقیقی در دست نیست، جز اینكه گفته‌اند در زمان شانزدهمین خلیفۀ عباسی، المعتضد بالله (خلافت: 279- 289 ق / 893-902 م) حیات و شهرت داشته است. اهمیت علمی ‌قویری در این است كه من...
تنکابنی، ميرزا طاهر | امیر حسین ساکت تُنُکابُنی، میرزا طاهر فقیه طبرسی (1280-1360ق/ 1863-1941م)، فرزند میرزا فرج‌ الله، استاد جامع علوم معقول و منقول و از رجال سیاسی ایران. وی در روستای کردیچال از توابع کلاردشت زاده شد (امینی، 133). خانواده‌اش ساکن کجور در منطقۀ تنکابن بودند و از این‌رو میرزاطاهر به تنکابنی شهرت یافت (شریف رازی، 367؛ بامداد، 2/ ...
سجل احوال | محمدسعید جانب اللهی قطعه کاغذ یا دفترچه‌ای کوچک که تمام احوال یک تن از هنگام تولد تا زمان مرگ در آن نوشته می‌شد.
دخان | مهدی مطیع ز سوره‌های مکی در جزء 25 قرآن کریم، و از مجموعۀ سور هفت‌گانۀ حوامیم. سورۀ دخان براساس ترتیب مصحف چهل‌و‌چهارمین، و به ترتیب نزول، شصت‌و‌سومین (یا پنجاه‌و‌ششمین) سوره است که پس از سورۀ زخرف (43) و پیش از سورۀ جاثیه (45) جای دارد.
اختیاریه | شیوا جعفری اختیاریه \ extiyāriy(yy)e\ ، محله‌ای در منطقۀ 3 شهرداری تهران. زمینهای این محله در گذشته جزو روستای درّوس به شمار می‌رفته است و در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، به عبدالحسین‌خان فخرالملک معروف به عبدالحسین‌خان کُفری، پسر محمدحسن‌خان سردار قاجار، متعلق بود؛ ازاین‌رو، در آن روزگار به حسین‌آباد و یا حسینیه شهرت داشت...
آل عمران | بخش معارف آلِ عِمران، از اعلام قرآن کریم، این عنوان تنها یک بار در کلام خدا آمده است: اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفى اٰدَمَ وَ نُوحاً وَ اٰلَ اِبْرٰاهیمَ وَ اٰلَ عِمْرٰانَ عَلَی ‌الْعٰالَمین: خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزید (آل عمران / 3 / 33). مراد از عمران در این آیه به گفتۀ برخی از مفسران، پدر ح...
ابواء | عبدالامیر سلیم نام قریۀ بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه که در 19 میلی سُقیا و 27 میلی جُحفه واقع است و یک شبانه‌روز از دریا فاصله دارد و آب مشروبش از چاههاست (ابن ‌رسته، 7 / 178).
بهلول | آذرتاش آذرنوش بُهْلول‌، ابو وُهَیْب‌ بهلول‌ بن‌ عمر صیرفی‌ یا صوفی‌ (د 190ق‌ / 806م‌)، مشهور به‌ دانا، عاقل‌ یا مجنون‌، نام‌ شخصیتی‌ نیمه‌ افسانه‌ای‌ كه‌ در ادبیات‌ عامیانۀ ایران‌ نیز شهرت‌ بسیار دارد
کرسی | مریم سامعی کُرْسی، چهارپایه‌ای چوبی که در فصلهای سرد سال، روی منقل یا چالۀ کرسی می‌گذارند، لحافی روی آن می‌کشند و زیر لحاف می‌نشینند تا از سرما محفوظ بمانند.
اصول خمسه | محمد جواد انواری \osūl-e xamse\، عنوانی برای 5 اصل اعتقادی معتزله شامل توحید، عدل، وعد و وعید، منزلةٌ بین‌المنزلتین، و امر به معروف و نهی از منکر.
آیینه شاهی | صمد موحد آیینۀ شاهی، كتابی فلسفی و اخلاقی به زبان فارسی نوشتۀ محمدبن مرتضی، معروف به ملامحسن فیض كاشانی (1008-1091 ق / 1599-1680 م). دانشمند بزرگ شیعی ایرانی و معاصر با شاه عباس دوم صفوی (1052-1077 ق / 1642-1666 م). این كتاب، ترجمۀ گزیده‌ای از اثر دیگر همین مؤلّف به نام ضیاءالقلب است كه به عربی نوشته شده است (مرعشی، 1...
ضامن آهو | حسن ذوالفقاری ضامِنِ آهو، از قصه‌های مشهورِ منسوب به امام رضا (ع).
تاریخ گردیزی |
ارفیسم | اُرْفیسْم [orfīsm]، گرایشی در نقاشی سبک کوبیسم که به رنگ‌آمیزی اولویت می‌داد. این نهضت در 1912م از جانب گیوم آپولینِر، شاعر فرانسوی عنوان ارفیسم یافت و استفادۀ وی از این واژه یادآورِ کاربرد اصطلاح «هنر اُرفیک» نزد نقاشان سمبولیست (نمادگرا) در ارتباط با هماهنگ‌سازی رنگها توسط گوگَن و نیز با توجه به شعر اُرْفِئ...
ارجان | جواد نیستانی اَرَّجان‌، شهری در دورۀ ساسانی‌ و یكی‌ از تقسیمات‌ كشوری‌ نخستین سده‌های‌ اسلامی در جنوب‌ غربی‌ ایران‌ كه‌ در مرز میان‌ فارس‌ و خوزستان‌ قرار داشته‌ است‌.
اسدالله کرمانی | محمدحسن سمسار اَسَدُاللّهِ كِرْمانی‌، اسدالله‌ بن‌ بایزید صادقی‌ صوفی‌ كرمانی‌ (د 892ق‌/ 1487م‌)، استاد خوشنویس‌ قلمهای‌ 6 گانه‌ (ثلث‌، نسخ‌، تعلیق‌، ریحان‌، محقق‌ و رقاع‌). او قلم‌ نستعلیق‌ را نیز خوش‌ می‌نوشت‌، شعر می‌سرود و از عارفان‌ نامدار روزگار خود بود (حاجی‌ خلیفه‌، 1/ 711؛ مستقیم‌ زاده‌، 113؛ ایرانی‌، 119-120). مص...
تبصرة العوام | علی بهرامیان تَبْصِرَةُ الْعَوام، کتابی در بیان عقاید ادیان و مذاهب، به‌ویژه فرقه‌های اسلامی، به زبان فارسی، نوشتۀ جمال‌الدین محمدبن حسین بن حسن رازی (د پس از 630ق / 1233م).
تحریر | هومان اسعدی تَحْریر، اصطلاحی در موسیقی به معنای غلت در آواز و چهچهه، مترادف با «مرغوله» در موسیقی قدیم و «کنگری» در موسیقی هندی (نک‍ : لغت‌نامه...). این اصطلاح برای کیفیتی خاص در آواز به‌کار می‌رود که در اثر ارتعاش تارهای صوتی به‌وجود می‌آید
ابن ایاز | رضا محمدزاده اِبْنِ اِياز، ابومحمد جمال‌ الدين‌ حسين‌ بن‌ بدر بن‌ اياز (د 681 ق‌/ 1282 م‌)، از علمای‌ نحو. از زندگی‌ او هيچ‌ نمی‌دانيم‌. كسانی‌ كه‌ او را ديده‌اند، نيز اطلاع‌ روشنی‌ از احوال‌ او نداده‌اند. شرف‌ دمياطی‌ (د 705 ق‌/ 1306 م‌) كه‌ در 650 ق‌/ 1252 م‌ در بغداد بوده‌، او را در زیِ‌ سپاهی‌ زادگان‌ ديده‌ است‌ كه‌ ن...
ابن لهیعه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث ابوعبدالرحمن عبدالله بن لهيعة بن عُقبۀ حضرمی غافقی اُعدولی (96-174ق / 715-790م)، محدّث و قاضی مصری. ابن سعد پدر وی را عقبة بن لهيعه دانسته است (7 / 516؛ قس: بخاری، الضعفاء، 69).
بروجردی | علی تولایی بُروجِرْدی، سید حسین طباطبایی (17 فروردین 1254-11 فروردین 1340 ش / 6 آوریل 1875-31 مارس 1961 م)، فرزند سیدعلی، فقیه نامدار و از مراجع برجستۀ امامیه در عصر حاضر.
برهان قاطع | علی میرانصاری بُرْهـان‌ قاطِـع‌، از مهـم‌تریـن‌ فرهنگهـای‌ فـارسی‌، تألیف‌ محمدحسین‌ ابن‌ خلف‌ تبریزی‌، متخلص‌ به‌ برهان‌ در 1062ق‌ / 1652م‌. دربـاره مؤلف‌ دانستـه‌های‌ ما بسیـار انـدك‌ است‌.
استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، موسسه | عبدالحسین آذرنگ استـاندارد و تحقیقـاتِ صنعتیِ ایـران، مؤسسۀ \ moˀassese-ye estāndārd-o(va) tahqiqāt-e sanˀati-ye irān\ ، نهاد رسمی و قانونی مسئول تدوین و تصویب استانداردهای ملی، تحقیق در زمینۀ استانداردها و نظارت بر اجرای آنها در سراسر کشور. در برخی اسناد دولتی از آن با نام «سازمان» یاد می‌شود (روابط عمومی...).
رمیصاء بنت ملحان | محمد نوری رُمَیْصاءْ بِنْتِ مِلْحان (د پس از 35 ق/ 655 م)، صحابی و راوی پیامبر اکرم (ص).
زناشویی | اصغر کریمی فرایند زندگی زن و مرد، پس از پیوند شرعی و عرفی، به‌منظور تشکیل خانواده و حفظ نسل، شامل کلیۀ وظایف و رفتارهای متقابل آن دو که از عروسی شروع می‌شود و به مرگ و در مواردی به طلاق می‎انجامد.
ذوالقرنین | شهرام خداوردیان شخصیتی الٰهی در قرآن کریم، که بر بخش مهمی از زمین فرمان می‌رانده است.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام