مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آزاد، محمدحسین | بخش ادبیات فارسی آزاد [āzād]، محمدحسین، مشهور به شمس العلماء (1245- 1328ق/ 1830-1910م)، نویسنده و شاعر اردو زبان، از پیشروان سبک نو در ادبیات اردو، و از بنیان‌گذاران آموزش فارسی و اردو به روش نوین در شبه‌قارۀ هند. پدرش محمدباقر از خانواده‌ای روحانی و با فرهنگ بود. خانوادۀ آزاد نسب خود را به سلمان فارسی می‌رساندند. همسر محمدبا...
آثار البلاد و اخبار العباد | بخش تاریخ آثارُالْبِلاد وَ اَخبارُالُعِباد، كتابی جغرافیایی به زبان عربی، نوشتۀ علامۀ شیعی ایرانی، عمادالدین ابوعبدالله زكریا بن محمد بن محمود قزوینی (605-682 ق / 1208-1283م). نویسنده از تبار انس بن مالك انصاری است. وی این كتاب را در 674 ق / 1275م نگاشته است. كتاب دارای 3 پیشگفتار و 7 عنوان دربارۀ 7 اقلیم است. پیشگفتار...
خلیفه |
آدینه* |
آتاتورک | محمدعلی مولوی آتاتورك، مصطفى كمال پاشا (1298-1357ق / 1881- 1938م)، افسر و سیاستمدار ترك، پایه‌گذار جمهوری تركیه و نخستین رئیس آن (1342-1357ق / 1923- 1938م). وی در سالونیك زاده شد. این شهر در گذشته تابع امپراتوری عثمانی بود و اكنون جزء یونان است و تسالونیكی نامیده می‌شود. پدرش علیرضا، كارمند گمرك سالونیك، در كودكی پسر درگذش...
ایرانیان | پیمان متین ایرانیان، عنوان اثری از زبان‌شناس و خاورشناس شهیر انگلیسی، ادوارد دنیسن راس، که دیدگاه وی را دربارۀ خلق و خو و روحیات هنری و ادبی ایرانیان بیان می‌کند.
تربیت بدنی، سازمان | علی محمد مرادیان منفرد تربیت‌بدنی، سازمان \ sāzmān-e tarbiyat-e badanī\ ، سازمانی دولتی واقع در خیابان سئول که تا 1389 ش عهده‌دار امور ورزش در ایران بود و از آن سال به بعد وظایفش به وزارت ورزش و جوانان ایران واگذار شد.
ثریا، نشریه | علی میرانصاری ثُرَیّا، نشریۀ سیاسی ـ خبری که در فاصلۀ سالهای 1316- حداقل 1328ق/ 1898-1910م، در 3 دورۀ انتشاراتی در شهرهای قاهره، تهران و کاشان منتشر می‎شد:
ابن مدینی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث ابوالحسن علی بن عبدالله بن جعفر بن نجيح (161 يا 162- 28 ذيقعدۀ 234ق / 778 يا 779-23 ژوئن 849م)، از پيشروان علوم حديث در بغداد.
ابن ابی لیلی، محمد | حسن یوسفی اشکوری
آمدی، حسن | سید کاظم موسوی بجنوردی آمِدی، حسن بن بِشربن یحیی بصری، مکّنی به ابوالقاسم (د 371 ق/981 م)، نحوی و ناقد شعر. اصل او از آمد، ولی تولّد و وفاتش در بصره بود. معاصر ابن ندیم بود و نزد بزرگانی چون علی بن سلیمان ابن اخفش، ابن اسحاق زَجّاج، حامض، ابن سرّاج، ابن دُرَید و نَفطویه و غیره شاگردی کرد. شعر خوب می‌گفت و در نقد شعر استاد و به گفتۀ...
ابوبکر بن عیاش | مریم صادقی ابن‌سالم حنّاط کوفی (د 193 ق / 809 م)، یکی از دو تن راوی قرائت کوفی عاصم و از اصحاب حدیث.
المریه | محمدرضا ناجی اَلْمَریّه، شهر و ایالتی در جنوب شرقی اندلس، در ساحل مدیترانه. جغرافی‌نگاران مسلمان المریه را در کورۀ البیره و از اقلیم چهارم دانسته‌اند (یاقوت، 4/ 517؛ ابوالفدا، 176؛ قس: ادریسی، 2/ 537) که میان مرسیه در شرق، و غرناطه و مالقه در غرب موقعیت مهمی داشت (زهری، 101؛ ابوالفدا، همانجا). المریه در آغاز به عنوان قلعۀ...
ابیانه ای |
بنداری | آذرتاش آذرنوش بُنْداری، قوام‌الدین فتح بن علی بن محمد (د سدۀ 7ق / 13م)، مترجم شاهنامۀ فردوسی به عربی. با آنکـه وی كتاب نسبتاً مشهوری درباره سلجوقیان تدارك دیده، و شاهنامه را به عربی برگردانده است
علف | عباس بهارلو عَلَف، فیلمی مستند دربارۀ کوچ طایفۀ بامدی (بابا احمدی) ایل بختیاری، ساختۀ مشترک مریان س. کوپر1 (1893-1973 م / 1272- 1352 ش) و ارنست ب. شودساک2 (1893- 1979 م / 1272-1357 ش) در 1303 ش / 1924 م. علف کهن‌ترین سند بصری است که از این ایل وجود دارد، و از حیث مردم‌شناسی تصویری و قوم‌نگاری حائز اهمیت فراوانی است.
سحری خوانی | حسن ذوالفقاری روشی برای بیدارکردن مردم هنگام سحر در ماه رمضان، به‌منظور آماده‌کردن و خوردن سحری.
بقراط خیوسی | بخش علوم بُقْراطِ خیوسی1‌، ریاضی‌دان‌ و ستاره‌شناس بنام‌ یونانی‌ سدۀ 5ق‌م كه نباید او را با پزشك مشهور، بقراط (هـ م‌) - كه‌ معاصر وی‌ نیز بوده‌ است‌ - اشتباه‌ كرد.
احمد لر | علی میرانصاری اَحْمَدِ لُر (مق‍ ربیع‌الثانی 830/ فوریۀ 1427)، از پیروان فرقۀ مذهبی ـ سیاسی حروفیه که درصدد قتل شاهرخ تیموری برآمد. از نسبت احمد و نیز از یک بیت شعری که در هجو او نقل کرده‌اند، پیداست که زادگاه او لرستان بوده است (حافظ ابرو، 916؛ طوسی، 48).
بهمن میرزا | لیلا پژوهنده آدمیت‌، فریدون‌، امیركبیر و ایران‌، تهران‌، 1355ش؛ اعتضادالسلطنه‌، علیقلی‌ میرزا، اكسیر التواریخ‌، به‌ كوشش‌ جمشید كیان‌فر، تهران‌، 1370ش‌؛ اعتمادالسلطنه‌، محمدحسن‌، تاریخ‌ منتظم‌ ناصری‌، به‌ كوشش‌ محمد اسماعیل‌ رضوانی‌، تهران‌، 1367 ش‌؛ بامداد، مهدی‌، شرح‌ حال‌ رجال‌ ایران‌، تهران‌، 1357ش‌؛ بهار، محمدتقی‌، س...
ابن اعرابی، ابوسعید | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ اَعْرابی‌، ابوسعید احمد بن‌ محمد بن‌ زیاد بن‌ بشر بن‌ دِرْهَم‌ اموی‌ بصری‌، ملقب‌ به‌ شیخ‌الاسلام‌ و شیخ‌ الحرم‌ (ح‌ 246-340 یا 341 ق/ 860-951 یا 952 م)، فقیه‌، محدث‌، حافظ، عارف‌ و از مشایخ‌ صوفیه‌. وی‌ اهل‌ بصره‌ بود و در مكه‌ اقامت‌ داشت‌ (سلمی‌، 443). ابن‌ اعرابی‌ ابتدا به‌ دمشق‌ سفر كرده‌ و در آنج...
دیوان‌بیگی ، احمد | میترا آقامحمدحسنی , حسن انوشه احمد بن غلامحسین بن مؤمن شیرازی، از تذکره‌نویسـان بنـامِ دورۀ قاجـار (1241 ـ پس از 1313 ق / 1826- 1895 م).
دارکیا، مزرعه | ناصر پازوکی طرودی دارکیا، مزرعه \ mazraʾe-ye dārkiyā\ ، زمینهایی میان فشم و امامه در رودبار قصران.
آل برمک |
اِباضیه | مسعود جلالی مقدم
الابانة عن اصول الديانة | بخش فلسفه و کلام
ابشین | عباس سعیدی اَبْشین، / یكی از دو شهر بزرگ و پایتخت قدیمی ولایت غَرجستان در افغانستان. نام اَبشین در متون مختلف به صورتهای گوناگون از جمله بَشین (حدود العام، 366، 338؛ حبیبی، تعلیقات طبقات ناصری، 2 / / 378)، نشین (جیهانی، 87؛ قزوینی، 426)، بژین، ماركوارت، 79؛ حبیبی، تاریخ افغانستان، 1 / 141 به نقل از موسی خورنی)، افشین (ز...
ابن سنی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ سُنّی، ابوبكر احمد بن محمد بن اسحاق دينوری (ح 280-364 ق/ 893-975 م)، محدث شافعی. خاندان او از موالی عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بوده و سمعانی (7/ 279) نسب او را ضبط كرده است. احتمالاً اصل او از دينور بوده است. ابن‌سنی برای كسب حديث مسافرتهايی به نقاط مختلف از جمله بغداد، كوفه، بصره، حرّان، دمشق، عمان، ...
ترقی | علی میرانصاری عنوان دو نشریۀ فارسی زبان که در دو مقطع جدا از هم، در دوره‌های قاجار و پهلوی در تهران منتشر می‌شد:
الغاز و احاجی | بابک فرزانه اَلْغازْ وَ اَحاجی، دو واژۀ تقریباً مترادف كه معادل چیستان و معما (ه‍ م) است:
ارلات | احمد پاکتچی اَرْلات [arlāt]، قومی از اقوام کهن،‌ تاریخی و پرنفوذ مغول. گروه بسیاری از قوم ارلات در روزگار چنگیزخان به ماوراءالنهر و خاور خراسان کوچ کردند و فرهنگ اسلامی را پذیرفتند. بنابر روایتی، چنگیزخان با عنوان خاقان ارلات بر تخت برآمد که اقوام دیگر مغول مانند قیات و سونیت فرمانبردار او بودند. افزون بر این، امیران بزر...
امامزاده داوود، آبادی | حسن موسوی زاده امامزاده داوود، آبادی \ābādī-ye emām-zāde dāvūd\، روستایی از توابع بخش کن و از مکانهای زیارتی و سیاحتی شمال باختری تهران.
اعتقادنامه | عبدالحمید مرادی ‌اعتقادنامه \eʾteqād-nāme\، بیانیه‌ای حاوی مبانی ایمان مسیحی به‌صورت تلخیص و تجمیع‌شده که اعتبارش رسماً تأیید شده است و غالباً در مراسم عبادی جمعی، به‌ویژه در مناسک غسل تعمید، ادا می‌شود، درحالی‌که در هر حال قابل بیان و تکرار است. مهم‌ترین بیانیه‌ها از این نوع که در تاریخ مسیحیت تدوین شده‌اند، یعنی اعتقادنامه...
بهار گاه | عباس بهارلو عنوان فیلمی مستند دربارۀ آیینهای نوروز در بلوچستان از محمدعلی هاشم‌زهی که در 1390 ش تولید شد.
پاپف | حمیدرضا دالوند نخستین مجسمه‌ساز موزۀ مردم‌شناسی ایران در سالهای 1316- 1319 ش / 1937-1940 م.
اخلاص | محمدعلی لسانی فشارکی اِخْلاص‌، نام‌ صد و دوازدهمین‌ سورۀ قرآن‌ مجید. این‌ سوره‌ دارای‌ 5 آیه‌، 11 كلمه‌ و 47 حرف‌ است‌.
اخباری | رضا شکری اَخْباری‌، میرزا محمد، ابو احمد جمال‌الدین‌ (21 ذیقعدۀ 1178- مق‍ 28 ربیع‌الاول‌ 1232ق‌/ 12 مۀ 1765- 15 فوریۀ 1817م‌)، فرزند عبدالنبی‌ بن‌ عبدالصانع‌ نیشابوری‌ استرابادی‌، فقیه‌، محدث‌ و از پایه‌گذاران‌ مكتب‌ اخباریه‌.
ابوطاهر سمرقندی | عنایت الله رضا مؤلف كتاب سمریه (زنده در سدۀ 13 ق / 19 م). وی خود را ابوطاهر خواجه سمرقندی ابن اقضی اقضاة ملاّ میرابوسعید خواجه قاضی كلان ولایت سمرقند معرفی كرده است (ص 14).
ابن داوود قمی | محمدهادی مؤذن جامی اِبْنِ داوودِ قُمی، ابوالحسن محمد بن احمد بن داوود (د ذیحجۀ 368 ق/ ژوئیۀ 979 م)، محدث و فقیه شیعی. در خاندانی اهل علم زاده شد، پدرش احمد بن داوود محدثی كثیرالحدیث بود كه نجاشی (ص 95) او را توثیق كرده است. مادرش خواهر محدث موثق سلامة بن محمد اَرزَنی بود كه پس از ازدواج با احمد بن داوود همراه او به قم رفت و محم...
آقا جلال، مسجد | سیما طایفه آقا جلال، مسجد \masjed-e āqā jalāl\، بنایی مذهبی متعلق به اواخر دورۀ قاجار، واقع در محلۀ امامزاده یحیى، به نشانی خیابان ری، آبشار غربی، کوچۀ نواب، پلاکهای 221 و 223.
باشقیرستان | عنایت الله رضا باشْقیرسْتان، از جمهوریهای خودمختار فدراسیون روسیه. مردم بومی آن، خود را باشقورت، و سرزمین خویش را باشقورستان می‌‌‌‌نامند (ESB3, III/ 59,67). نام باشقیر در آثار مؤلفان اسلامی به گونه‌‌‌‌های مختلف باشغرد، باشجرد، بشجرد، بسجرت (اصطخری، 225؛ ابن حوقل، 335)، باشغرت (قزوینی، 609)، باشقرد (دمشقی، 106؛ ابوالفدا، 206...
چل قرآن | عباس قنبری عدیوی چِلْ‌قُرْآن، یا چهل‌قرآن، از نذرها و آیینهای مذهبی گروهی در برخی مناطق ایران که برای گرفتن حاجات و رفع گرفتاریها برپا می‌شود.
سرتیپ رسولی، شهرک | شیوا جعفری سرتیپ رسولی، شهرک \ šahrak-e sar-tīp rasūlī \ ، شهرکی در شمال شرقی تهران، در حریم ناحیۀ 9 منطقۀ 1 شهرداری.
آشتیانی | بخش معارف آشتیانی، میرزا مهدی (1306-1372ق / 1888-1952م)، حکیم، عارف و دانشمند شیعی ایرانی. در تهران زاده شد. پدر او میرزاجعفر برادرزاده و داماد حاج‎‎‎‎میرزا محمدحسن آشتیانی (د 1319ق / 1901م) ملقب به «میرزا کوچک»، از عالمان بزرگ تهران بود. میرزامهدی دوران کودکی و نوجوانی را در تهران گذراند. پس از فراگیری قرآن و مقدمات ع...
آداب | صمد موحد آداب، در اصطلاح صوفیه مجموعۀ قواعد و رسوم و وظایفی است كه رعایت آنها بر سالكان طریقت لازم است. در تعریف ادب گفته‌اند: «عبارت است از تحسین اخلاق و تهذیب اقوال و افعال» (كاشانی، 203). چون افعال دوگونه‌اند: افعال قلوب یا نیات كه اموری باطنی‌اند و افعالِ قوالب یا اعمال كه به ظاهر مربوط می‌شوند. پس ادیب كامل كسی ا...
ابن ابی زینب | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی زِینَب، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم نعمانی، كاتب (د 360ق / 971م)، متكلم، مفسر و محدّث شیعی. تاریخ تولد وی معلوم نیست. زادگاه او را برخی شهر نُعمانیۀ مصر یا یمن و یا حجاز دانسته‌اند (مامقانی، 2 / 55)، اما آنچه درست می‌نماید این است كه نعمانی از شهر نعمانیۀ عراق (در میان واسط و بغداد) بوده است (خوانس...
آناتولی* |
آبستنی | بخش هنر و مردم شناسی آبِسْتَنی، بارور شدن و فرزند آوردن زن از مرد و دوره‌ای كه زن بچه‌ای را در زهدان، یا به اصطلاح عامه در شكم خود، از هنگام بسته شدن نطفۀ او تا هنگام زادن حمل می‌كند. آبستن صورت فارسی واژۀ پهلوی «آبِسْتَن» و «آبُسْتَن» (مكنزی، ذیل همین واژه‌ها) و صورت قدیمتر آن «آپُسْتَن» و «آپُسْتَنیه» (آبُستنی) است. این واژه از...
روملو | سید علی آل داوود رومْلو، حسن بیگ، تاریخ‌نگار و سپاهی (قم، 937-985 ق/ 1531-1577 م). وی نوادۀ امیر سلطان روملو، از سرکردگان طایفۀ ترک روملو بود که امیر تیمور گورکان در جنگ با عثمانیها پسرانشان را به اسارت برده، و سپس با پادرمیانی خواجه علی سیاه‌پوش آنها را آزاد کرده بود. این اسیران آزادشده در ایران ماندند و به صفویه پیوستند و د...
ابّ | صادق سجادی اِبّ، یا أَبّ (برخی از منابع از اِبّ و اَبّ به مثابۀ دو منطقه یاد كرده‌اند)، نام شهر و استانی در جمهوری عربی یمن، واقع در °45 طول شرقی و °15 عرض شمالی («اطلس بزرگ جهان»، 72). اب در اواسطۀ سدۀ 6 ق / 12 م یكی از «حصن»های یمن محسوب می‌شده (همدانی، 240) و در سدۀ 7 ق / 13 م یكی از قراءذی جِبْلة به شمار می‌رفته است...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام