مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

افضل الدین خونجی | ناهده فوزی افضل‌الدین خونجی \afzal-od-dīn-e xūnajī\‌، ابوعبداللٰه ‌محمد بن‌ نام‌آور بن عبدالملك‌ (جمادی‌الاول‌ 590-5 رمضان‌ 646 / مۀ 1194-22 دسامبر 1248)، دانشمند علوم‌ عقلی‌ ایرانی‌ و قاضی‌ در مصر. انتساب‌ او ظاهراً به‌ خونَج‌ (= خونا، خونه‌)، قصبه‌ای‌ در نزدیكی‌ زنجان‌ است‌ كه‌ نباید آن‌ را با خُنج‌، از توابع‌ لارستان...
فریزر، سفرنامه | عاطفه غفوری فِرِیْزِر، سَفَرْنامۀ، گزارش سفر جیمز بیلی فریزر، سیاح بریتانیایی.
چاه کن |
اعدام | حمید گوینده اعدام \eʾdām\، کشتن قانونی انسان به‌سبب ارتکاب برخی از جرایم خصوصی یا عمومی پیش‌بینی شده در قانون. لازمۀ قانونی‌بودن قتل انسانها وجود یک حکومت است؛ تا قبل از شکل‌گیری حکومت و در دورۀ انتقام فردی، کشتن انسانی توسط انسان دیگر، حتى اگر موافق حق و عدالت بود، انتقام شخصی تلقی می‌شد. از جهت حقوقی، یکی از تحولاتی که...
آصفیه | بخش ادبیات آصَفِیَّه، از کتابخانه‎های مهم و معتبر هند واقع در حیدرآباد دکن. این کتابخانه در 1308ق / 1891م در زمان میرمحبوب علی‎خان نظام نهم (1286-1329ق / 1869-1911م) به کوشش سیدحسین بلگرامی و ملاعبدالقیوم تأسیس شد. چندی بعد حکومت دکن آن را جزءِ تأسیسات دولتی قرار داد و مقرری سالانه برای آن تعیین کرد، و به منظور گسترش مج...
آرمادا | آرْمادا [ārmādā]، یا ناوگان شکست‌ناپذیر، ناوگانی که در 1588م/ 996ق از جانب فیلیپ دوم، شاه اسپانیا گسیل شد تا سپاهی اسپانیایی را که قصد داشت از هلند به انگلستان هجوم برد، یاری دهد.
اشترجان، مسجد جامع | هایده لاله ُشْتُرْجان، مَسْجِدِ جامِع، این مسجد در 36 كیلومتری جنوب غربی اصفهان در منطقۀ لنجان (امروزه از توابع فلاورجان: سرشماری عمومی، 17) واقع شده است. مسجد جامع اشترجان به استناد كتیبه‌های تاریخی آن، در 715 ق / 1315 م به دستور خواجه فخرالدین محمد بن محمود بن علی اشترجانی ساخته شده است كه یكی از نمونه‌های نفیس معماری...
آموزش و پرورش* |
ابن داعی | سید علی آل داوود اِبْنِ داعی، ابوعبدالله محمد بن حسن بن قاسم بن حسن علوی ملقب به المهدی لدين‌الله (304- 359 ق/ 916-970 م)، دانشمند و فقيه علوی كه در زمان معزالدولۀ ديلمی شورش كرد و يك چند بر گيلان و نواحی اطراف آن تسلط يافت. وی در ديلم زاده شد و در جوانی زمانی كه معزالدوله در اهواز بود، نزد وی شتافت (ابن عنبه، 84) و از آنجا ب...
بهاریه | اصغر دادبه بَهاریّه‌، اشعاری‌ در وصف‌ بهار و زیباییهای‌ آن‌. این‌ مقاله‌ در دو بخش‌ تنظیم‌ شده‌ است‌: از آغاز تا عصر مشروطه‌؛ از مشروطه‌ تا امروز.
رنک | یاسر قزوینی حائری رَنْک، نشانه‌ای رایج میان امیران، اصناف و صاحبان حرفه‌ها در دورۀ ممالیک.
خواجه نصیرالدین طوسی |
درویش | علیرضا ابراهیم اصطلاحی در تصوف، و در لغت به معنای فقیر و نادار. درویش در برخی دوره‌ها، به‌ویژه در شرق ایران و در تصوف خراسان، به همۀ صوفیان اطلاق می‌شد و در برخی دوره‌های دیگر، عنوانی مصطلح برای گروهی از آنان بود که با ویژگی اصلی فقر و ناداری شناخته می‌شدند.
خرطوم | اشرف السادات باقری خُرْطوم، یا خَرطوم، پایتخت سودان شمالی، و استانی به همین نام در آن کشور. خرطوم در محل تلاقی رود نیل سفید و آبی، در ارتفاع 400 متری از سطح دریا...
آبکوه، قنات | علی هزاردره آبکوه، قنات \ qanāt-e āb-kūh\ ، قناتی که مظهر آن در خیابان دکتر لواسانی (فرمانیه)، نبش خیابان آبکوه چهارم واقع است. موقعیت مادرچاه این قنات به طور دقیق مشخص نیست، اما بالاترین چاهی که مشاهده شده، داخل آبکوه پنجم، روبه‌روی کوچۀ منصور است.
اردل | عباس سعیدی اَرْدَل [ardal]، شهر و شهرستانی به همین نام در استان چهارمحال و بختیاری:
اریک سرخ | اِریکِ سُرْخ [erīk-e sorx] (در نروژی: اِیریک راوده)؛ لقب اریک تُروالْدْسُن نـروژی (اشـ اواخر سدۀ 10م)، بنیـان‌گذار نخستین مهاجرنشین اروپایی در گروئنلند (ح 986م/ 376ق) و پدر لِیف اریکسُن، یکی از نخستین اروپاییانی که به آمریکای شمالی رسید. اریک در کودکی همراه پدرش تروالد که به جرم آدم‌کشی تبعید شده بود، به ایسل...
بدایع نگار | لیلا پژوهنده بَدایعْ‌نِگار، میرزامهدی (1279-1360ق/ 1862-1941م)، فرزن سیدمصطفى حسینی تفرشی، مؤلف، ادیب و دولتمرد عصر قاجار. او در تهران متولد شد و تحصیلات خود را درهیمن شهر در زمینه‌های صرف و نحو، علوم دینی، نجوم، رمل، ریاضی، حکمت و عرفان آغاز کرد و در این راه توانست از میرزاحسین نوری و شیخ محمدکاظمینی اجازۀ روایت گردید و ...
اشترخانیان | مهرداد قدرت دیزجی \aštar xāniyān\، یا اشترجانیان، سلسله‌ای از فرمانروایان ماوراءالنهر (حک‍ 1007- 1199 ق / 1598-1785 م)، که نسب خود را به جوجی، پسر چنگیزخان، می‌رساندند.
جعفر بن مبشر | مسعود تاره جَعْفَرِ بْنِ مُبَشِّر، ابومحمد جعفر بن مبشر ثقفی (د 234ق / 848 م)، از بزرگان معتزلۀ بغداد. دشمنان جعفر به‌قصد تحقیرْ او را «قصبی» (= نیشکر فروش) خوانده‌اند (نک‍ : خیاط، 63؛ ابن عساکر، 138). در میان معتزلۀ بغداد پس از ابو موسى مردار(ﻫ م)، جعفر از همه زاهدانه‌تر می‌زیست (خیاط، همانجا).
ابن بختويه | سید علی آل داوود اِبْنِ بَخْتويه‌، ابوالحسين‌ عبدالله‌ بن‌ عيسی‌ بن‌ بختويه‌ (د پس‌ از 420 ق‌/ 1029 م‌)، پزشك‌، سخنور و دانشمند. ابن‌ بختويه‌ از مردم‌ واسط بود و هم‌ در آن‌ شهر مجلس‌ درس‌ داشت‌ و افزون‌ بر آن‌ همچون‌ پدر، كه‌ طبيب‌ بود، به‌ مداوای‌ بيماران‌ می‌پرداخت‌. او گذشته‌ از اينها، از فن‌ خطابه‌ بهره‌ای‌ تمام‌ داشت‌ و ...
ابن افلیلی | محمد احمد موسوی آل طعمه اِبْنِ اِفليلی‌، ابوالقاسم‌ ابراهيم‌ بن‌ محمد زُهری‌ قرشی‌ (352-441 ق‌/ 963-1050 م‌)، اديب‌ و نحوی‌ اندلسی‌. وی‌ در قُرْطُبه‌ زاده‌ شد و از آنجا كه‌ نياكانش‌ از روستای‌ افليلاء در شام‌ آمده‌ بودند به‌ ابن‌ افليلی‌ شهرت‌ يافت‌ (ابن‌ بشكوال‌، 1/ 93). در جوانی‌ به‌ استادان‌ بزرگ‌ زمان‌ خود پيوست‌ و از آنان‌، و ن...
جابر بن ابراهیم صابی | محمد حسین احمدی
روم ایلی |
آزاد کابلی | سید علی آل داوود آزادِ کابُلی [āzād-e kābolī]، میـرمحمد عـلـی (1258-1323ش/ 1879-1944م)، فـرزنـد قاضی میرمحمدحسن، شاعر معاصر افغانی. پدربزرگش قاضی سید احمد خان از عالمانِ افغانستان بود. او در بالا حصار کابل زاده شد و در همان جا تحصیلات مقدماتی را در خانوادۀ خود فراگرفت. آخرین سمت دولتی آزاد عضویت در مجلس اعیان افغانستان بود و‌...
دکن | هدی سید حسین زاده سرزمینی کهن در جنوب شبه‌جزیرۀ هند که امروزه بخش عمدۀ آن در ایالت مهاراشترا، و بخشهایی نیز در ایالتهای آندراپرادش، تلنگ‌آندرا و کارناتاکا (کرناتک) قرار دارد (جوشی، «جغرافیا ... »2، 3؛ ایرانیکا، VII / 181).
اصالت وجود | غلامحسین ابراهیمی دینانی عنوان بحثی فلسفی دائر بر اینكه آنچه به واقعیت عینی موجودات تحقق می‌بخشد، هستی آنهاست و ماهیت یا چیستیِ اشیاء امری اعتباری است كه عقل آن را از حدود وجودی آنها انتزاع می‌كند و از واقعیت مستقل خارجی برخوردار نیست و به همین دلیل آثار اشیاء در حقیقت ناشی از وجود آنهاست، نه از ماهیتشان. این موضوع از اهمیت فراوانی ب...
حصین بن نمیر | علی بهرامیان حُصَیْنِ بْنِ نُمَیْر، ابوعبدالرحمان (مق‍‌ محرم 67/ اوت 686)، سردار مشهور در دورۀ خلافت یزید بن معاویه و مروان بن حَکَم. نسب او از طریق سَکُون، از تیره‌های مهم بنواَشرَس، به قبیلۀ بـزرگ کِنـده می‌رسید (بـرای سلسله‌نسب او، نک‍ : کلبی، 1/ 181؛ ابن‌درید، 368، 371؛ نیز نک‍‌ : ابن‌حزم، 429؛ ابن‌عساکر، 14/ 382).
اسرار شهادت | حسن ذوالفقاری اَسْرارُ الشَّهادات، یا اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات (تألیف: 1272 ق / 1856 م)، از مقتل‌نامه‌های معروف در میان مردم و اهل منبر و مرثیه، نوشتۀ آغا بن عابد شیروانی حایری، مشهور به فاضل دربندی
ابن عذاری | مجدالدین کیوانی ابوالعباس (یا ابوعبدالله) احمدبن محمد عذاری مراکشی (د ح 720ق / 1320م)، تاریخ‌نویس مغربی. از وی آگاهی بسیار اندکی در دست است.
تضمین | جمیله اعظمیان , هادی نظری منظم اصطلاحی در علم عروض و علم بدیع.
آمال العارفین | سید علی آل داوود آمالُ ‌الْعارِفین، منظومه‌ای عرفانی و دینی به زبان فارسی، سرودۀ حاج ابوالقاسم تاجر تهرانی متخلص به پروین، از دانشوران و شاعران اواخر سدۀ 13 ق / 19 م. این کتاب به 37 رَشحه تقسیم شده و در ضمن آن مطالب گوناگون عرفانی، فلسفی و دینی آمده است و بیش‌ترین بخشهای آن مشتمل بر شرح جمله‌هایی از خطبه‌های امیرالمؤمنین علی ...
آیات الولایة | آذرتاش آذرنوش آیاتُ الْوِلایة، كتابی در تفسیر هزار و یك آیۀ قرآن مجید به زبان فارسی كه به عقیدۀ مؤلف در حق ائمۀ اطهار(ع) نازل شده، نوشتۀ میرزا ابوالقاسم بن عبدالنبی حسینی شریفی شیرازی معروف به میرزا بابا و متخلص به «راز» (د 1286ق / 1869م) و از اركان فرقۀ صوفیه ذهبیه. مؤلف عارف كتاب را با مقدمه‌ای همراه با قصیده‌ای بلند آغا...
اَبدال چشتی | حسین لاشیء
ابن ابی الربیع، ابو عبدالله | قهار مقیمی
تاریخ التمدن الاسلامی* |
برقوق | مصطفی موسوی بَرْقوق، شهرت ملک ظاهر (دوم) سیف‌الدین بُرجی چرکسی (د 801ق/1399م)، بیست و پنجمین سلطان مملوک و اولین سلطان از سلسلّ ممالیک برجی مصر. وی جدا از دورۀ کوتاه حکومت رکن‌الدین بیبرس دوم، نخستین مملوک چرکس تباری است که بر مصر سلطنت یافت (مقریزی، السلوک، 5/141؛ ابن دقماق، 239؛ IA, II/363, 555، عرینی، 66).
برکیارق | روزبه زرین کوب بَرْکیارُق، ابوالمظفر (ﺣﻜ 485- ربیع‌الآخر 498ق/ 1092- دسامبر 1104م)، سلطان سلجوقی و فرزند ملکشاه.
زبانهای ایرانی |
آب حوض کشی | مهشید شیرمحمدلو آب‌حوض‌کشی \āb-howz-kešī\، از مشاغل سنتی و اصلی در تهران قدیم.
خورش | شیوا جعفری خورِش، یا خورشت، به معنای خوردنی، طعام، غذا و همچنین نام عام شماری از غذاهای ایرانی، که از ترکیب گوشت، سبزی، حبوبات و مواد دیگر تهیه، و معمولاً با چلو یا نان خورده می‌شود.
دمام | گلاله هنری دَمّام، سازی کوبه‌ای از خانوادۀ پوست‌صداهای دوطرفه که با تفاوتهای جزئی در شکل، اندازه و نحوۀ استفاده، بیشتر در سواحل جنوب ایران، در مراسم عزا، آیینهای درمانی (راندن ارواح خبیثه)، و گاه جشنها به کار می‌رود.
خلاف* |
اضحی* |
تدویر | عبدالرضا مدرس زاده تَدْویر، در لغت به معنی گرد کردن، و در اصطلاح دانش بدیع آن است که شاعر بیتی بگوید که چون آن‌را در دایره بنویسند، از هر طرف که شروع کنند و بخوانند مصراعی دارای معنی پدید آید.
اورالسک | عنایت الله رضا اورالْسْك، استانی در غرب جمهوری قزاقستان در حوضۀ میانی رود اورال و شمال استپ واقع در شمال دریای خزر.
ابراهیمیه* |
ابقراط* |
ابن اعوج | علی اکبر ضیائی اِبْنِ اَعْوَج‌، ابوالفوارس‌ حسن‌ بن‌ محمد (د 1019 ق‌/ 1610 م‌)، ادیب‌، شاعر و یكی‌ از اعیان‌ و امیران‌ شهر حماة در شام‌. تقریباً همۀ‌ آنچه‌ از زندگی‌ وی‌ می‌دانیم‌، از طریق‌ محبّی‌ به‌ ما رسیده‌ است‌. گفتار مفصل‌ محبّی‌ و نیز اشعاری‌ كه‌ نقل‌ كرده‌ در نامۀ‌ دانشوران‌ (2/ 314- 320) به‌ فارسی‌ برگردانده‌ شده‌ ...
جزیری عبدالرحمان | نوید نقشبندی جَزیری، عبدالرحمان بن محمد عوض (1299-1360ق / 1882-1941م)، فقیه مصری و از علمای الازهر. وی در جزیرۀ شندویل مرکز سوهاج در مصر به دنیا آمد و از 1313 تا 1326ق در جامع الازهر به دانش‌اندوزی در مذهب حنفی و بعد به تدریس در آن پرداخت. از 1330ق ابتدا در وزارت اوقاف به عنوان بازرس مساجد، و بعد سربازرس کل و سرانجام استا...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام