مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

پری خان خانم | محسن احمدی پَریْ‌خانْ خانُم‌ (رجب‌ 955- رجب‌ 985 / اوت‌ 1548- سپتامبر 1577)، دختر شاه‌ طهماسب‌ اول‌ صفوی‌ و بانویی‌ سیاستمدار و قدرتمند كه‌ در تحولات‌ سیاسی‌ دورۀ خود نقشی‌ مهم‌ داشت‌.
اسباب نزول | محمدعلی لسانی فشارکی , محمدهادی معرفت اَسْبابِ نُزول، اصطلاحی در تفسیر قرآن، و عنوان رشته‌ای از علوم قرآنی. «اسباب» جمع «سَبَب» به معانی رشته، وسیله، طریقه و رابطه (نک‍ : ابن منظور، مادۀ سبب)، و «نزول» مصدر است به معانی فرود آمدن و اقامت کردن (نک‍ : همو، مادۀ نزل؛ نیز نک‍ : ریپین، 12-14). در اصطلاح «اسباب نزول» نیز همان معانی لغوی و عرفی لحاظ شده...
تنبیه الامة و تنزیه المله | علی اکبر رنجبر کرمانی تَنْبیهُ الْاُمَّة وَ تَنْزیهُ الْمِلّه، کتابـی از میرزا محمد حسین نائینی در اثبات سازگاری اصول مشروطیت با مبانی اسلام و مذهب شیعه. نائینی از چهره‌های مشهور و برجستۀ حوزۀ نجف و از شاگردان مبرز میرزا محمدحسن شیرازی بود (نک‍ : ه‍ د، نائینی).
حارث بن عباد بن ضبیعه | عنایت الله فاتحی نژاد شاعر، خطیب و جنگاور عصر جاهلی عرب. تبار وی به بنی قیس بن ثعلبه، از قبیلۀ بکر بن وائل می‌رسید که در نواحی حیره منزلگاه داشته‌اند (ابن اعرابی، 157؛ کلبی، 537) (قرائت عُباد، بدون تشدید را در یک بیت ابوتمام تأیید کرده است، نک‍ : زرکلی، 2 / 156، حاشیه).
ابوالمعالی |
ابومخنف | علی بهرامیان لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سُلَیم، اخباری بزرگ سدۀ 2 ق. دربارۀ ابومخنف، به‌رغم شهرت بسزایش، آنچه موجب شگفتی است، بی‌اطلاعی از احوال و زندگی اوست، چنانكه حتی طرحی ساده از احوال وی را به درستی نمی‌توان ترسیم كرد.
ابراهیم قوام فاروقی | علی بته کن اِبْراهیم قَوامِ فاروقی، فرهنگ‌نویس، صوفی و شاعر پارسی زبان در سدۀ9 ق / 15م، اهل مِنیر، شهری در بهار، از ایالات شرقی هند و مؤلف فرهنگ شرفنامۀ منیری. آگاهی مختصری كه از زندگی ابراهیم فاروقی در دست است، برگرفته از فرهنگ اوست. وی در زمان ابوالمظفر باربك شاه (864- 879 ق / 1459-1474 م)، از امرای بنگال می‌زیسته، و ...
عناب | پیمان متین عُنّاب، از گیاهان آیینی و بومی سرزمین ایران با کاربردهای فراوان در طب مردمی.
خیزران | عطیه میرزایی همسر مهدی عباسی و مادر هادی و هارون، هر 3 از خلفای عباسی. پدرش عطا و برادرش غطریف نام داشتند و بنابر بعضی روایتها از نزدیکان به دستگاه مهدی عباسی بوده‌اند (یعقوبی، 2 / 342).
جبرئیل جولا | حسن ذوالفقاری جِبْرِئیلْ جولا، یا جبرئیل جولاه، نام داستانی شفاهی و عنوان کتابی مکتب‌خانه‌ای از نویسنده‌ای ناشناس. کتاب، داستان جولاهی (= نساجی، بافنده‌ای) است که صندوق پرنده‌ای به دست می‌آورد و خود را جبرئیل می‌نامد و دختر پادشاه عمّان را فریب می‌دهد.
اسقاط | نورالله قهرمانی اِسقاط \ esqāt\ ، اصطلاحی حقوقی، به‌معنی صرف‌نظر کردن صاحب حق از حق خود.
بیلیو، سفرنامه | پیمان متین گزارش سفر تحقیقی هنری والتر بیلیو، با عنوان «از سند تا دجله» به مناطق بلوچستان، افغانستان، خراسان و ایران در 1289 ق / 1872 م، همراه با دستور مختصر و واژه‌نامۀ زبان براهویی.
هومند شاه نشین، قله | مجید یاسینی قله‌ای واقع در جنوب غربی قلۀ توچال.
آبخوره، دره | مجید یاسینی آبخوره، دره \ darre-ye āb-xore\ ، دره‌ای کوچک در پـایین‌ترین و انتهایی‌ترین قسمت از خط الرأس قلۀ هلیسون و تلهرز. جهت این دره از شرق به غرب است و از شمال به منطقۀ چال استلک، و از جنوب به مناطق مسکونی ده سوهانک و شادآباد ختم می‌گردد.
حرز | فرهنگ مهروش حِرْز، پناهی نادیدنی در باور عموم مسلمانان، که منسوب به خداوند و دور از آسیب همه‌گونه دشمنان انسی و جنی، شیطان، سلاطین، بلایا و بیماریها ست و فرد می‌تواند با انجام دادن مناسکی، در آن قرار گیرد و خود، اموال و بستگانش را حفظ کند.
حسنعلی خان گروسی* |
دیر | شیوا جعفری شهرستان و شهری بندری در استان بوشهر.
آداب المریدین | صمد موحد دابُ الُمُریدین، كتابی عرفانی به زبان عربی، نوشتۀ ضیاءالدین ابوالنجیب عبدالقاهر سهروردی (490-563 ق / 1097- 1168م)، از مشایخ بزرگ صوفیان. این كتاب یك مقدمۀ كوتاه و 27 فصل دارد كه ضمن آنها از اصول اعتقادات صوفیان، احوال و مقامات سالكان، شَطْحیات صوفیان، آداب صوفیان در سفر و حضر و سماع و جز آن سخن به میان می‌آید...
الاستبصار | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَلاْاِسْتِبْصار، عنوان‌ مجم‍وعه‌ای در حديث‌ از ابوجعفر محمد بن‌ حسن‌ طوسی‌ (د 460ق‌/ 1068م‌)، چهارمين‌ كتاب‌ از كتب‌ اربعۀ اماميه‌.
بی بی خانم، مجموعه | لیزا گلمبک بیْ‌بیْ‌خانُم‌، مَجْموعه‌، بناهای‌ مسجد جامع‌ و مدرسه‌ ـ آرامگاه‌ سرای‌ مُلك‌ خانم‌، همسر تیمور در سمرقند. این‌ دو بنا میان‌ سالهای‌ 801- 808ق‌ /1399-1405م‌ روبه‌روی‌ دروازۀ شمالی‌ (باب‌ الحدید)، ساخته‌ شد.
اشرف الکتاب | یدالله غلامی مایانی زین‌العابدین اصفهانی (د 9 شعبان 1296 ق / 29 ژوئیۀ 1879 م)، فرزند محمدتقی، خوشنویس برجستۀ قلم نسخ. وی در دورۀ محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار خوشنویس دربار بود و «سلطانی» رقم می‌كرد. در زمان ناصرالدین شاه ملقب به اشرف الكتاب شد. نسخ را از آقا محمود اصفهانی آموخت و روش احمد نیریزی (ه‍ م) را سرمشق خود قرار داد (نك...
ابو الجارود | علی بهرامیان از رجال سیاسی و مذهبی نیمۀ اول سدۀ 2 ق / 8 م، که از او به عنوان یکی از اصحاب امامان باقر و صادق (ع) و نیز بنیان‌گذار فرقۀ جارودیه نام برده شده است.
ایشیک آقاسی | نادیا برگ نیسی ايشيكْ آقاسی، عنوانی برای رئيس تشريفات در دربارهای سلاطين متأخر ترك. در عصر صفويه كه اختيارات و نفوذ رئيس تشريفات افزايش يافت، اين منصب را «ايشيك آقاسی باشی» ناميدند (نک‍ : قزوينی، 1/ 152؛ مستوفی، 1/ 409).
کوله مرجان | علی آنی زاده کولَه‌مَرْجان، از آیینهای نمایشی شب بیست‌وهفتم ماه رمضان با موضوع انزجار از ابن‌ملجم، قاتل امام علی (ع).
ریتر، هلموت | عسکر بهرامی ریتِر، هلموت، خاورشناس و اسلام‌شناس برجستۀ آلمانی، دارای تألیفات مهم در عرفان اسلامی.
رفیعای نائینی | مهران نوری رَفیعایِ نائینی، میرزا رفیع‌الدین محمد بن حیدر حسینی طباطبایی، حکیم، متکلم، فقیه و محدث نامدار شیعی سدۀ 11 ق/ 17 م. چنان‌که از نسبتش برمی‌آید، اصلش از نائین بود و در همان‌جا زاده شد (شاملو، 2/ 35؛ بلاغی، 166؛ قس: گلی‌زواره، 214، که رفیعا را زادۀ زواره دانسته است).
جمع | هومان اسعدی اصطلاحی در موسیقی قدیم جهان اسلام، به معنای مجموعه‌ای متشکل از چندین نغمه که به ترتیبی معین (و ملایم) در کنار هم قرار گرفته باشند. این واژه برگرفته از اصطلاح یونانی سیستما1 ست (قس: آریستوکسنوس، 136؛ نیکوماخوس، 267؛ آریستیدس، 413؛ نیز نک‍ : وست، 223؛ شوقی، 62؛ توما، 140).
الجمع بین رأیی الحکیمین | محمد کریمی زنجانی اصل رساله‌ای فلسفی به زبان عربی در یک مقدمه و 13 فصل از ابونصر فارابی (د 339ق / 950م)، در نشان دادنِ هماهنگی میان اندیشه‌ها و آثار افلاطون و ارسطو.
ابراهیم عادلشاه اول |
اعراف | محمدعلی لسانی فشارکی نام‌ هفتمين‌ سوره‌ از قرآن‌ کریم، دارای 26 واحد موضوعی‌ (ركوع‌)، 206 (يا 205) آيه‌، 325‘ 3 كلمه‌ و 310‘14 حرف‌.
طلاق | محمدحسین شمسایی طَلاق، جدایی زن‌وشوهری که عقد دائم باشند، از همدیگر.
افشار نادری | حسن موسوی زاده افشارنادری \afšār nāderī\، نادر (1305- 1358 ش / 1926- 1979 م)، مردم‌شنـاس، و از پیشروان پـژوهشهای ایلـی ـ عشیره‌ای در ایـران. وی در مشهد متولد شد و پس‌از پایان دورۀ دبیرستان به تهران آمد و در مدرسۀ کشاورزی کرج به تحصیل پرداخت و طی آن در وزارت آموزش‌وپرورش استخدام، و مشغول تدریس در مدارس ورامین شد. سپس با بورس...
آل بریدی | صادق سجادی آلِ بَریدی، خاندانی شیعه‌مذهب منسوب به ابوعبدالله محمد بریدی که از 316ق / 928م تا 338ق / 949م بر واسط و اهواز و بصره فرمان راند. روایت دیگری که نام آنها را یزیدی (سیوطی، 394) منسوب به یزید بن منصور حِمْیَری یا جَهیری (ابن‌کثیر، 11 / 158) مخدوم نیای این خاندان می‎داند، مردود است. زمینۀ تاریخی: بریدیان در آغاز ...
توپوز قلی میرزا | محمد جعفری (قنواتی) کتابی مشتمل بر 64 افسانه، حکایت و لطیفه از ادبیات شفاهی ایران که لارنس پل الول‌ساتن (1912-1984 م / 1291-1363 ش)، ایران‎شناس اسکاتلندی در دو مرحله، طی سالهای 1336-1337 ش و 1352 ش در برخی از نقاط ایران بر روی نوارهای صوتی ضبط کرده‌بوده
آل شنسب |
ابوطاهر خسروانی | محمد عبدعلی طیب بن محمد، از شاعران دورۀ سامانی (سدۀ 4 ق)، متخلص به خسروانی. از زندگی و احوال وی آگاهی چندانی در دست نیست.
ابوالغازی بهادرخان | علی اکبر دیانت فرزند عرب محمدخان بن حاج محمدخان یا حاجم خان (1014- رمضان 1074 ق / 1605- مارس 1664 م)، تاریخ‌نگار و از فرمانروایان خاندان شیبانی ازبک در خوارزم.
چادی، زبانها | صبا لطیف پور گـروهی از زبانهای افریقایی ـ آسیایی، یا حامی ـ سامی. زبانهای افریقایی ـ آسیایی خود به 6 شاخه تقسیم می‌شوند که چادی یکی از آن شاخه‌ها ست (کراس، 49).
ازلام | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اَزْلام، تیرهایی که اعراب پیش از اسلام برای گونه‌ای از کهانت به کار می‌بردند و در قرآن کریم این شیوۀ آنان نکوهش شده است. به اتفاق مفسران و لغت‌شناسان، ازلام جمعِ زُلَم یا زَلَم به معنیِ تیری است تیز ناشده و بی‌پر، و «قِدح» به عنوان واژۀ مارد ف آن شناخته می‌شده است (مثلاً نک‍ : ابوعبیده، 1/ 153؛ ابن قتیبه، الم...
اِرَم | احمد پاکتچی
ابده | یوسف رحیم لو اُبَّده، از شهرهای کوچک اندلس در جنوب اسپانیا. این شهر در °38 و ´1 عرض شمالی و °3 و ´22 طول غربی در جنوب شرقی ‌اسپانیا واقع و نام آن به زبان محلی اوبدا ست (بریتانیکا، X / 230 طول شهر را شرقی نوشته است که درست نیست). در تاریخ اسلامیِ اندلس این شهر تابع ولایت جَیّان (به اسپانیایی خائن) در ایالت قُرطبه (کردوبا) ...
ابرگهربار | بخش ادبیات منظومه‌ای ناتمام به فارسی در بحر متقارب، از شاعر بنام هندوستان میرزا اسدالله غالب (1212-1285ق / 1797- 1868م). این اثر در واقع مقدمه‌ای است بر یك مثنوی حماسی در شرح غزوات رسول اكرم(ص) كه شاعر در نظر داشته است آن را در برابر شاهنامۀ فردوسی به تقلید از آن به انجام رساند. این منظومه شامل این بخشهاست: حمد، مناجات،...
اذنه |
سیاحت شرق | فرشته مجیدی زندگی‌نامۀ خودنوشت محمد‌حسن نجفی قوچانی معروف به آقا‌نجفی قوچانی، مجتهد و فقیه بنام (1256-1322 ش / 1878-1944 م).
بهرنگی | محمد جعفری (قنواتی) صمد (1318-1347 ش / 1939- 1968 م)، گردآورندۀ آثار فولکلور، نویسندۀ کودکان و نوجوانان، مترجم و طنزنویس.
دارآباد، کاخ مظفری | سیما طایفه دارآباد، کاخ مظفری \ kāx-e mozaffarī-ye dār-ābād\ ، عمارتی قاجاری واقع در محوطۀ بیمارستان مسیح دانشوری (مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی)، واقع در محلۀ دارآباد، انتهای خیابان پورابتهاج که در 12/ 6/ 1380 ش به شمارۀ 792‘ 3 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آق دربند | علی رفیعی آقْ‎دَرْبَند، دهی از دهستان مزدورانِ بخش سرخسِ شهرستان مشهد، استان خراسان، با 38 خانوار سکنه (سرشماری آبان 1360ش، جهاد سازندگی). در 85 کیلومتری جنوب باختری سرخس و بر سر راه شوسۂ عمومی آق‎دربند، با °60 و´50 طول شرقی و°36 عرض شمالی. این محل از آن روی که بر تنگه‎ای که رنگ خاک و سنگ آن اندکی سفید است بنا شده، به ...
حمزه میرزا | یوسف رحیم لو حَمْزه میرْزا (976-994 ق/ 1568-1586 م)، پسر شاه محمد خدابندۀ صفوی و ولیعهد او، که در اول جوانی مقتول شد. زندگی کوتاه او از آغاز تا فرجام گویای ادامۀ گرفتاری دولت صفوی در تاروپود ساختار بیمارگونۀ طایفه‌ای آغازین آن است. سلطان حمزه میرزا دومین پسر خدابنده بود که در ایام سلطنت نیایش شاه طهماسب اول و «میرزایی» پد...
خاقان | علی اکبر دیانت خاقان، عنوان و لقب خاص فرمانروایان ترک و مغول و فغفورهای چین که بعدها عمومیت یافت.
اسکات، مایکل | یونس کرامتی اِسکات \ [e]skāt\ ، مایکِل (پیش از 1200- ح 1245م/ پیش از 596- ح 643ق)، مترجم نامدار آثار ارسطو و شروح آن از عربی به لاتین، معرّف آثار ابن‌رشد در اروپای لاتینی، و اخترشمار و فیلسوف دربار امپراتور فردریک دوم.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام