افشار نادری

افشارنادری \afšār nāderī\، نادر (1305- 1358 ش / 1926- 1979 م)، مردم‌شنـاس، و از پیشروان پـژوهشهای ایلـی ـ عشیره‌ای در ایـران. وی در مشهد متولد شد و پس‌از پایان دورۀ دبیرستان به تهران آمد و در مدرسۀ کشاورزی کرج به تحصیل پرداخت و طی آن در وزارت آموزش‌وپرورش استخدام، و مشغول تدریس در مدارس ورامین شد. سپس با بورس آن وزارتخانه به لبنان سفر کرد و در 1333 ش از دانشگاه آمریکایی بیروت، در رشتۀ مهندسی کشاورزی فارغ‌التحصیل شد.
افشارنادری در 1337 ش از دانشگاه تهران، مدرک کارشناسی فلسفه و علوم تربیتی گرفت و به‌عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، در مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی پذیرفته شد. در 1339 ش از آن مؤسسه فارغ‌التحصیل، و در همان‌جا مشغول به کار شد (افشارنادری، 26؛ صفی‌نژاد، 8؛ نراقی، 233، 407- 408).
افشارنادری با تأسیس بخش مردم‌شناسی در مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دستیار پیر بسنیه، مردم‌شناس فرانسوی، شد و او را در پژوهش ایل شاهسون همراهی کرد. پس‌ازآن، با بورس دولت فرانسه برای تحصیل مردم‌شناسی به آن کشور رفت و پژوهشهای خود را با‌ عنوان «آموزش غیررسمی کودکان در جامعه‌های سنتی ایلی ایران» برای رسالۀ دکترا تنظیم و تدوین کرد و در 1343 ش / 1964 م موفق به اخذ دکترای مردم‌شناسی از دانشگاه سوربن پاریس شد.
او پس‌از بازگشت از فرانسه در مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، به‌عنوان سومین استاد مردم‌شناسی مشغول به کار شد (نراقی، 408) و چند سالی ریاست مؤسسه را برعهده داشت. وی همچنین مدتی رئیس دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران بود (آشوری، 323؛ داوری، 187؛ دادار، 127؛ کسراییان، بش‍ ‌). او در بسیاری از همایشهای بین‌المللی مردم‌شناسی، در خارج از ایران، شرکت فعال داشت (صفی‌نژاد، 13-14).
وی در 1355 ش مؤسسۀ پژوهشهای دهقانی و روستایی ایران را بنیاد نهاد و مسئولیت آن را برعهده گرفت و از ریاست دانشکده کنار رفت (دادار، 127- 128؛ آشوری، همانجا؛ صفی‌نژاد، 12-13). پژوهشهای عشایری افشارنادری در مناطق ترکمن‌صحرا، قلمرو عشایر شاهسون و به‌ویژه کهگیلویه و بویراحمد بود (همو، 9-11).
برخی از تألیفات وی عبارت‌اند از:
مونوگرافی ایل بهمئی (1347 ش)؛ جمعیت و شناسنامۀ ایلات کهگیلویه (1347 ش)؛ سوق طیبی (1347 ش). از افشارنادری در زمینۀ مردم‌شناسی آثاری تصویری نیز باقی مانده است که افزون‌بر عکسهای فراوان از زندگی عشایری، باید به این فیلمهای مستند نیز اشاره کرد: بلوط، دربارۀ زندگی عشایر و تهیۀ نان از بلوط، کهگیلویه، 1346 ش؛ مشک، دربارۀ طرز تهیۀ مشک در میان عشایر، کهگیلویه، 1346 ش؛ خرابه‌های دهدشت، دربارۀ خرابه‌های باستانی دهدشت، کهگیلویه، 1346 ش؛ گلاب، دربارۀ طرز تهیۀ گلاب در قمصر، کاشان، 1349 ش (برای آگاهی بیشتر دربارۀ آثار نوشتاری و تصویری او، نک‍ : همایون‌پور، 115-116؛ شاه‌حسینی، 151-164).

مآخذ

آشوری، داریوش، «یاد نادر افشارنادری»، ایلات و عشایر، مجموعۀ کتاب آگاه، تهران، 1362 ش؛ افشارنادری، اسماعیل، «به یاد استاد»، فصلنامۀ عشایری ذخایر انقلاب، تهران، 1381 ش، س 6، شم‍ 3-4؛ دادار، هوشنگ، «حسب‌الحال دکتر نادر افشارنادری»، فصلنامه ... (نک‍ : هم‍ ، افشارنادری)؛ داوری اردکانی، رضا، «وفات دکتر نادر افشارنادری»، آینده، تهران، 1358 ش، س 5، شم‍ 1-2؛ شـاه‌حسینی، علیرضا و یونس اصغری، «کتاب‌شناسی نـادر افشارنادری»، فصلنامه ... (نک‍ : هم‍ ، افشارنادری)؛ صفی‌نژاد، جواد، «سال‌شمار زندگی دکتر نادر افشارنـادری و گذری بـر آثـار تصویری آن مرحوم»، همـان؛ کسراییان، نصرالله، «سندی ماندگار از عشایر»، همشهری (مل‍ ‌)؛ نراقی، احسان، نظری به تحقیقات اجتماعی در ایران، تهران، 1379 ش؛ همایون‌پور، هرمز، «مردی بود مردستان»، فصلنامه‌ ... (نک‍ : هم‍ ، افشارنادری)؛ نیز:

Hamshahri, www. hamsharionline.ir / hamnews / 1377 / 770130 / adabh.htm.
حسن موسوی‌زاده