مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اصحاب رأی | احمد پاکتچی عنوان پیروان یكی از دو گرایش اصلی در فقه سده‌های نخستین اسلامی كه مروج كاربرد شیوه‌های اجتهاد الرأی در استنباط فقهی بوده‌اند. در تاریخ فقه، فقهای سرزمین عراق، به‌ویژه فقیه كوفی ابوحنیفه، به عنوان نماد این گرایش شناخته می‌شده‌اند.
احکام السلطانیه | فرامرز حاج منوچهری عنوانی مشترك برای دو كتاب پرارزش از ابوالحسن ماوردی و ابویعلی ابن فراء در سدۀ 5 ق كه در آنها به شیوه و الگوی حكومتی اسلام پرداخته شده و مسائل و احكامی كه با شؤون مختلف حكومت مرتبط بوده، مورد بحث قرار گرفته است.
احوال شخصیه | حمید گوینده اَحْوالِ شَخْصیه‌، یا احوال‌ شخصی‌، اصطلاح‌ حقوقی‌ به‌ معنی مجموع‌ اوصاف‌ و خصوصیاتی‌ كه‌ وضع‌ و هویت‌ شخص‌ و حقوق و تكالیف او را در خانواده‌ و اجتماع‌ معین‌ می‌كند (كاتوزیان‌، 2/ 4).
پان ترکیسم | عنایت الله رضا پانْ تُرْكیسْم‌، یا پان‌ توركیسم‌، ایدئولوژی‌ ملی‌گرایانه‌ (ناسیونالیستی‌) و توسعه‌طلبانه‌ای‌ كه‌ بر پایۀ آن‌ كلیۀ مردمانی‌ كه‌ به‌ زبان‌ تركی‌ سخن‌ می‌گویند ــ از جمله‌ همۀ تركی‌زبانان‌ مسلمان‌ ــ ملت‌ واحدی‌ هستند كه‌ باید تحت‌ رهبری‌ تركیه‌ در دولتی‌ واحد متحد شوند
ارسطو، مکتب | عزت الله فولادوند اَرَسْطو، مَکْتَب [maktab-e arastū]، مکتبی که نه تنها فلسفۀ خود ارسطو، بلکه نحله‎های فلسفی بعدی متأثر و مبتنی بر اندیشه‎ها و کارهای او را دربرمی‎گیرد. تأثیر گسترده و عمیق ارسطو از 24 قرن پیش تا امروز به صورتهای گوناگون در متفکران شرق و غرب از ایران تا اروپا و آمریکا، و حکمای وابسته به ادیان ومکتبهای مختلف فکر...
تخت سلیمان | علی کرم همدانی , علی موسوی تَخْتِ‌سُلِیْمان‌، بخش‌ و مجموعۀ آثار تاریخی‌ در شهرستان‌ تكاب،‌ واقع‌ در جنوب‌ شرقی‌ استان‌ آذربایجان‌ غربی‌.
ابوالهذیل علاف | ناصر گذشته محمد بن هذیل بن عبدالله (عبیدالله) بن مكحول عبدی (ح 130- ح 230 ق / 748-845 م)، متكلم بلند آوازه و از پیشوایان نخستین معتزله.
بیگدلی | مریم صادقی
ارتش | پرویز رجبی اَرْتِش [arteš]، مجموعۀ نیروهای مسلح سازمان یافته و تحت فرماندهی کشور برای عملیات و اقدامات تدافعی یا تهاجمی. از انواع دیگر نیروهای سازمان یافته نیز با نام ارتش یاد می‌شود، مانند ارتش آزادی‌بخش، ارتش رهایی‌بخش، یا حتى ارتش رستگاری. در این مقاله، منظور از ارتش تعریف نخست آن است.
خلق | صمد موحد , احمد پاکتچی , فرامرز حاج منوچهری , فاطمه لاجوردی خَلْق، اصطلاحی در فرهنگ اسلامی به معنای آفرینش که محوری‌ترین اصطلاح در این حوزۀ معنایی است. در لغت عرب، خلق به عنوان یک مصدر به معنای ساخت و آفریدن است.
ابریشم | فریبا افتخار , محسن ابراهیمی اَبْریشَم، الیاف به دست آمده از پیلۀ کرم ابریشم. کرم ابریشم پس از تغذیه از برگ درخت توت، به دور خود پیله‌ای می‌تند که تارهای آن از پروتئینی به نام فیبروئین تشکیل شده است
بالنگ | پیمان متین یا بادرنگ، بادرنج، درختی از دستۀ مرکبات با میوه‌ای معطر و ترش و پوست ضخیم که به آن تُرنج هم می‌گویند.
ارباب انواع | صمد موحد اَرْبابِ اَنْواع‌، جمع‌ ربّ النوع‌، اصطلاحی‌ كه‌ هم‌ در مباحث‌ مربوط به‌ تاریخ‌ ادیان‌ و مذاهب‌، و هم‌ در نوشته‌های‌ فیلسوفان‌ به‌ كار رفته‌ است‌. در اینجا كاربرد فلسفی‌ این‌ اصطلاح‌ بررسی‌ می‌شود.
تفلیس | عنایت الله رضا , احمد پاکتچی تِفْلیس، شهر و استانی در جمهوری گرجستان که مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی، فرهنگی و علمیِ آن جمهوری است («دائرةالمعارف تفلیس»، 1033). نام کهنِ این شهر متسختا بوده، و در قرنهای 2-4م به همین نام شناخته می‌شده است (BSE3, VII/ 363, XXV/ 313). آثار باستانی مؤیدِ آن است که تفلیس در سدۀ 4م شهری قلعه‌مانند بود که به سبب ...
حسن کچل | عباس بهارلو حَسَنْ‌کَچَل، فیلمی به کارگردانی علی حاتمی که بر اساس افسانه‌های شفاهی و با استفاده از نحوۀ روایت شهر فرنگیهای دوره‌گرد، گفت‌وگوهای آهنگین، تصنیف، بحر طویل و موسیقی ضربی و پاره‌ای از بازیها و سرگرمیهای کودکانه در 1349 ش ساخته شد.
ابودلف، سفرنامه | محبوبه حاجی زاده اَبودُلَف، سَفَرْنامه، عنوان رساله‌ای از مِسعَر بن مُهَلْهِل، معروف به ا‌بودلف، جهانگرد سدۀ 4ق / 10م. در این سفرنامه به برخی از ویژگیهای مردم‌شناختی شهرهای ایران توجه شده است.
زره | محسن احمدی زِرِه، نوعی تن‌پوش برای پاسداری از جنگاوران به هنگام جنگ. زره از حلقه‌های ریز سیمی به هم بافتۀ آهنین ساخته شده است که آن را همچون لباسی آستین‌کوتاه، به هنگام جنگ روی لباسهای دیگر می‌پوشیدند (نفیسی، 3/ 1756؛ معین، 2/ 1737- 1738). این جنگ‌افزار در زبان پهلوی زَره (zarēh) نامیده می‌شد (فره‌وشی، 660).
دلقک | یعقوب آژند عنوانی کلی برای مسخرگان و مقلدان دربار پادشاهان، خلفا و متنفذان. دلقکها با شوخی‌کردن، انجام‌دادن کارهای مضحک و یا گفتن متلک و مطایبات ظریف و طنز موجبات شادی و سرگرمی افراد را پدید می‌آوردند؛ ازاین‌رو، برخی از فرهنگهای فارسی، دلقک را به معنای ظریف (طنزگو) نیز آورده‌اند ( آنندراج؛ نفیسی؛ لغت‌نامه ... ).
پرچم | سید محمد سیدی پَرْچَم‌، قطعه‌ای‌ پارچۀ منقوش‌ به‌ نشانی‌ خاص‌ كه‌ معمولاً به‌ میله‌ای‌ آویخته‌ می‌شود و به‌ عنوان‌ نماد یك‌ قوم‌، كشور، آرمان‌ و یا سازمان‌ معینی‌ به‌ كار می‌رود. در گذشته‌ گاه‌ از پوست‌ به‌ جای‌ پارچه‌ استفاده‌ می‌شده‌ است‌.
اسباب چای | نسیم مقرب ‌اَسْبابِ چای، وسایل آماده‌سازی و نوشیدن چای. یکی از رایج‌ترین نوشیدنیها در ایران چای (ه‍ م) است.
آب حیات | بخش ادبیات آبِ حَیات، یا آب زندگانی، آب زندگی، آب جاودانگی، آب جوانی، آب حیوان، آب بقا، عین‌الحیوٰة، نهرالحیوٰة، چشمه‌ای مفروض در ظلمات (ه‍ م) كه هركس از آن بنوشد یا سر و تن در آن بشوید، جوانی از سر گیرد، روزگار شادمان بگذراند و جاودانه زِید یا عمری بس دراز یابد. در غرب آن را چشمۀ جوانی1 می‌گویند. اندیشۀ وجود چشمۀ جوانی...
چاد | پرویز امین کشوری در افریقای مرکزی که بیشتر مردم آن مسلمان‌اند. این کشور با 000‘284‘1 کمـ2 مساحت و 545‘179‘9 تن جمعیت ( 2009م / 1388ش) از شمال به کشور لیبی، از جنوب به جمهوری افریقای مرکزی، از جنوب غربی (از طریق دریاچۀ چاد) به کامرون و نیجریه، از غرب به نیجر و از شرق به سـودان محدود است. طـول مرزهای آن با همسایگان 968‘5 ...
اسلام آباد غرب | مژگان نظامی اِسْلام‌آبادِ غَرْب‌، نام‌ شهرستان‌ و شهر مركز آن‌ واقع‌ در استان‌ كرمانشاه‌.
استحسان | احمد پاکتچی اِسْتِحْسان‌، اصطلاحی‌ برای روشی‌ از روشهای اجتهادی در فقه‌ اهل‌ سنت‌ كه‌ غالباً در عرض‌ قياس‌ مطرح‌ می‌شود. اين‌ واژه‌ در لغت‌ به‌ معنی‌ «نيكو شمردن‌» است‌ و در فقه‌ سدۀ نخستين‌، نمودی از عنصر اجتهاد الرأی بود كه‌ در فقه‌ سدۀ 2ق‌، به‌ويژه‌ نزد ابوحنيفه‌ و پيروان‌ او مفهومی‌ محدودتر و مشخص‌تر يافت‌. مؤلفان‌ ك...
الحان | هومان اسعدی اَلْحان، جمع لحن، به معنی ترجیع صوت در غناء. در موسیقی لحن غالباً به معنای كلی آهنگ و آواز خوش و موزون ذكر شده است (شروانی، 14؛ لاذقی، 37- 38؛ نیز نک‍ : خلیل بن احمد، 3/ 229-230؛ صفی‌پوری، 4/ 1135-1136؛ تهانوی، 2/ 1308؛ آنندراج، ذیل لحن). در رساله‌ها و متون موسیقایی قدیم نیز غایت و مفهوم موسیقی «نهادن لحنها» ...
ارتاخه | مهین شفایی اَرْتاخه [artāxa]، مهندس ایرانی خشیارشا، پسر آرته و پدر اُتاسْپِس، از خاندان هخامنشیان. این نام از واژه‌های اوستایی «اَرِته» به معنی پاک، راست، درست و «هَیه» به معنی خو یا خیم تشکیل شده است. بنابراین، ارتاخه یعنی راست خو (یوستی، 34؛ بارتولمه، 1781).
دولچه | مریم محمدتبار دولْچه، مشک کوچک یا ظرفی چرمین که روی سه‌پایه‌ای قرار می‌گیرد و برای خنک نگه‌داشتن آب آشامیدنی کاربرد دارد؛ نیز در برخی از نقاط ایران، دولچه ظرفی مسین است که از آن برای برداشتن آب استفاده می‌شود.
حسن علی ذکره السلام | عبدالحمید مرادی حَسَنْ عَلى ذِکْرِهِ السَّلام (520- 561 ق / 1126- 1166 م)، چهارمین رهبر نزاریان در الموت. حسن در الموت زاده شد و به گزارش منابع تاریخی، وی فرزند محمد بن بزرگ امید، سومین رهبر نزاریان الموت بود
جماد | حنیف قلندری جَماد، از انواع اجسام زمینی (برای تقسیمات مختلف جسم، نک‍ : ه‍ د، جسم) و نخستین مولد از موالید سه‌گانه. فیلسوفان طبیعی تعریف مشخصی از این واژه به دست نداده‌اند و تنها اشاره‌های اندکی در برخی از کتابهای طبقه‌بندیِ علوم و مصطلحاتِ علوم در این باره می‌توان یافت.
بهرام میرزای صفوی | یدالله غلامی مایانی , ملیحه مهدوی بَهْرامْ میرْزا صَفَوی‌، ابوالفتح‌ (923- 19 رمضان‌ 956ق‌ / 1517- 11 اكتبر 1549م‌)، شاه‌زادۀ هنرمند و ادیب‌، فرزند شاه‌ اسماعیل‌ اول‌ صفوی‌. او در مراغه‌ از مادری‌ كه‌ دختر یكی‌ از بیكهای‌ موصللو بود، زاده‌ شد (اسكندربیك‌، 44؛ سومر، 124).
جاسوسی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث جاسوسی، مفهومی در فقه و حقوق موضوعه ناظر به فعالیت کسی که پنهانی یا تحت عنوان نادرست به گردآوری اطلاعات به نفع دشمن پردازد؛ چنین کسی با شرایطی که در فقه و حقوق مقرر است، به عنوان مجرم شناخته می‌شود و بسته به نوع فعالیت، محکومیتهایی برای او منظور می‌گردد.
اسباب خانه | علی بلوکباشی
حصیر | مریم محمدتبار حَصیر، بافته‌ای که از در‌هم‌تنیدن رشته‌های حاصل از کوبیدن نیهای نازک، برگ درخت خرما یا برگهای بلند گیاهانی به ‌دست می‌آید که در حاشیۀ مردابها و رودخانه‌ها می‌رویند.
آل بوسعید | کاظم برگ نیسی آل بوسعید، سلسله‎ای اِباضی‌مذهب که از واپسین سالهای نیمۀ نخست سدۀ 12 / ق / 18م تا به امروز بر مَسقط و عُمان فرمانروایی دارند. زمینۀ تاریخی: کرانه‎های جنوبی خلیج‎فارس و دریای عمان از آغاز سدۀ 10ق / 16م صحنۀ کشمکشهای برخی قدرتهای بومی و بیگانه بوده است. تصرف هرمز و مسقط از سوی پرتغالیها (913ق / مارس 1507م) اگرچ...
بدایع الوقایع | محمد جعفری (قنواتی) کتابی از زین‌الدین محمود هروی، ملقب به واصفی (890 ق ـ ح 960 ق / 1485-1553 م)، که نویسنده در قالبی روایی وقایع مختلف اجتماعی، سیاسی، مذهبی و ادبی عصر خویش را شرح داده و به معرفی شخصیتهای متنفذ در این وقایع پرداخته است.
دهلران | محسن احمدی شهرستان و شهری در استان ایلام.
آشور | پرویز رجبی , نوری سادات شاهنگیان \āšūr\، عنوان سرزمین و شهری باستانی در دو کرانۀ دجله، از زاب کوچک تا مرکز سوریه و عراق امروزی.
ابوموسی | محمدحسن گنجی جزیره، شهر و شهرستانی به همین نام در استان هرمزگان:
تعاون، واژه ای | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد , مرتضی فرهادی واژه‌ای عربی و قرآنی و معادل با همکاری و یاریگـری و مشارکت و برابر با cooperation لاتیـن. تعـاون از «ع و ن» بـاب تفاعل به معنای یکدیگر را یاری و کمک کردن است (ابن منظور، نیز تاج العروس، ذیل عون؛ سلیم، 5).
ابن رومی | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ رومی، ابوالحسن علی بن عباس (2 رجب 221- 28 جمادی‌الاول 283 ق/ 21 ژوئن 836-12 ژوئیۀ 896)، شاعر بزرگ عرب.
بهشت | مهبانو علیزاده , مینا سلیمی سرای ابدی و جایگاه نیکوکاران پس از مرگ.
خواجوی کرمانی | اصغر دادبه کمال‌الدین ابوالعطا محمود بن علی بن محمود، مشهور به خواجوی کرمانی یا خواجوی مرشدی کرمانی (ذیحجۀ 689-750 یا 753 / دسامبر 1290- 1349 یا 1352)، شاعر پارسی‌گوی غزل‌سرا، قصیده‌سرا و داستان‌پرداز.
آذر برزین نامه | فتح الله مجتبایی آذَرْ بُرْزینْ نامه ](a)[āzar-borzīn-nāme، مـنـظـومه‌ای حماسی به زبان فارسی، در بحر مُتقارِب مُثَّمن مقصور یا محذوف، به تقلید شاهنامۀ فردوسی، دربارۀ آذربرزین، پسر فرامرز و نوادۀ رستم، از سلسلۀ روایات مربوط به خاندان گرشاسب (مانند گرشاسپ‌نامه، بانو گُشَسب‌نامه، شهریارنامه، بُرزونامه).
انوشیروان | محمد جعفری (قنواتی) اَنوشیرْوان، یا انوشروان، نوشین‌روان، تلفظ فارسی اَنوشک‌روان (به زبان پهلوی) به معنی دارای روان بی‌مرگ یا روان جاویدان
پته دوزی | مریم محمدتبار نوعی سوزن‌دوزی در استان کرمان. پت به معنای کرک نرمی است که از بن موی بز می‌روید و از آن شال و پشمینه می‌بافند (برهان ... ، فرهنگ ... ، آنندراج، ذیل واژه).
علی بن ابی طالب (ع) | علی بلوکباشی , بخش فرهنگ مردم عَلیِّ بْنِ اَبی‌طالِب (ع)، امام اول شیعیان و خلیفۀ چهارم به روایت اهل سنت، داماد و پسرعموی پیامبر، و همسر حضرت فاطمه (ع).
تمثیل | اصغر دادبه , عزت ملا ابراهیمی تَمْثیل، از مسائل و موضوعات دانش بیان (ه‍ م). تمثیل در لغت به معنی مَثَل آوردن (صفی‌پوری، 3-4/ 1170)، تشبیه کردن (نفیسی، 1/ 964) و داستانی یا حدیثی را به عنوان مثال بیان کردن آمده است. تمثیل به عنوان اصطلاحی بلاغی و مسئله‌ای بیانی از دو دیدگاه بررسی می‌شود:
ابوزید بلخی | صمد موحد احمد بن سهل (ح 235-322 ق / 849- 934 م)، ادیب، متكلم، فیلسوف، جغرافی‌دان و متفنن درعلوم گوناگون.
آتش | آذرتاش آذرنوش , محمد مجتهد شبستری , احمد تفضلی , صمد موحد آتَش، پدیده‌ای شیمیایی كه با گرمی و روشنایی و گاهی زبانه همراه است و عبارت است از تركیب اكسیژن با جسم سوزنده. از هنگامی كه آتش یافت شده یا راه پدید آوردن آن شناخته گشته، دگرگونیهای ژرف و پهناور در پرتو این پدیده در زندگی بشر پیش آمده است. اكنون نیز آتش یكی از عوامل بنیادی در زندگی انسانی در این كرۀ خاكی است. ...
فرح دیبا، دفتر مخصوص | هما عطاری دفتری برای رسیدگی به امور فرهنگی و خیریه که فرح دیبا بر آنها نظارت داشت

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام