مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تار | امیر حسین پورجوادی , نیره افتخاری سازی زهی ـ مضرابـی (زخمه‌ای) با دسته‌ای بلند که متداول‌ترین و کامل‌ترینِ آلات موسیقی امروزی ایرانی به‌شمار می‌رود.
آل رشید | صادق سجادی آلِ رَشید (1250-1340 ق / 1834-1921 م)، سلسله‌ای از امیران وهّابی جبل شَمَّر که بیش‌تر به رقابت با امیران سعودی ریاض، در جبل شَمَّر و بادیۀ شمال نجد تا حدود شام و عراق، و نیز مدتی در ریاض فرمان راندند و سرانجام به دست عبدالعزیز بن عبدالرحمن معروف به ابن سعود منقرض شدند. مقارن شکست سعودیان وهابی از ارتش مصر و س...
ارونق | مژگان نظامی اَرْوَنَق [arvanaq]، ناحیه‌ای در غرب تبریز که اکنون «گونِی» نامیده می‌شود.
رجعت | احمد پاکتچی اصطلاحی در فرهنگ اسلامی ــ به‌خصوص شیعه ــ ناظر به بازگشت گروهی از مردم پس از مرگ به همین جهان برای تحقق امری از پاداش یا کیفر که در زندگی پیشین آنها فرصت تحقق آن نبوده است.
القاص میرزا | عزت ملا ابراهیمی اَلْقاصْ میرْزا (921- مق‍ ‍956 ق/ 1515- 1549م)، ملقب به ابوالغازی، فرزند شاه اسماعیل اول صفوی. وی مقارن با جنگ چالدران در تبریز دیده به جهان گشود (خواندمیر، غیاث‌الدین، 4/ 550؛ دربارۀ علت نام‌گذاری او، نک‍ : سیوری، 93). نام او را به صورتهای القاسب (خواندمیر، امیرمحمود، 405؛ افوشته‌ای، 96)، القاس (قزوینی، یحیى...
ابن وحشیه | محمدعلی مولوی ابوبکر احمد بن علی بن قیس کسدانی، شخصیت ناشناختۀ نبطی (سده‌های 3 و 4 ق / 9 و 10 م) که ترجمۀ آثاری در کشاورزی، گیاه‌شناسی، نجوم، کیمیاگری، زهرشناسی، پزشکی، جادوگری و نیز اثری دربارۀ خطوط دورانهای کهن به وی نسبت داده می‌شود
ایل | علی بلوکباشی ايل، يا اِل، واژه‌ای تركی ـ مغولی به معنای ولايت، صلح و دوستی، خيل و گروه، دوست، رام و مطيع، مردم و جماعت. اين واژه در حيات تاريخی هزار و چند ساله‌اش توسعۀ معنايی فراوان يافته است. كهن‌ترين سندی كه واژۀ ايل در آن به كار رفته، دست‌نوشته‌های موسوم به اُرخُن، از سدۀ 2 ق و متعلق به تركهای سلجوقی است. ثامسن كلمۀ ا...
جعفری | آمنه میرمطهری جَعْفَری، گیاهی از تیرۀ چتریان، که از همۀ قسمتهای آن در آشپزی و پزشکی استفاده می‌شود. جعفری عمر دوساله دارد و ارتفاع آن به 30 سانتی‌متر تا یک متر می‌رسد.
جندب ازدی | علی بهرامیان نام و نسبت چند تن از رجال سدۀ 1ق / 7م
خلأ | حسین معصومی همدانی خَلَأ، صورتِ فارسیِ واژۀ عربی «خَلاء»، اصطلاحی در طبیعیات قدیم و فیزیک جدید، که مفهوم کلی آن فضایی سه‌بُعدی است که از هرگونه ماده‌ای تهی باشد.
ابن جوزی، ابوالفرج | هادی عالم زاده اِبْنِ جَوزی‌، ابوالفرج‌ جمال‌ الدين‌ عبدالرحمن‌ بن‌ علی‌ بن‌ محمد بن‌ علی‌ بن‌ عبدالله‌ بن‌ حُمادی‌ بن‌ محمد بن‌ جعفر الجوزی‌ قرشی‌ تيمی‌ بكری‌ بغدادی‌ (ح‌ 511-597 ق‌/ 1117-1201 م‌)، مورخ‌، واعظ، مفسر و فقيه‌ حنبلی‌. نسب‌ عبدالرحمن‌ به‌ محمد فرزند ابوبكر، نخستين‌ خليفه‌، می‌رسد (ذهبی‌، تذكره‌، 4/ 1342). شهرت...
خدیجه | عبدالحمید مرادی خَدیجه، نخستین همسر پیامبر اسلام (ص) و اولین بانویی که به اسلام گروید. وی دختر خویلد بن اسد و فاطمه بنت زائدة ابن اصم، از قبیلۀ بانفوذ قریش بود
جن، مفهومی قرآنی | عنایت الله فاتحی نژاد , فرامرز حاج منوچهری مفهومی از مفاهیم قرآنی ناظر به موجودی پنهان از نظر، که غالباً در تناظر با اِنس به عنوان یکی از دو گونۀ متقارن از مخلوقات پروردگار به شمار می‌رود.
خرم آباد | علیرضا بنی جانی خُرَّمْ‌آباد، شهرستان و شهری در استان لرستان و مرکز آن، واقع در غرب ایران: شهرستان خرم‌آباد: این شهرستان بنا بر تقسیمات کشوری در ۱۳۹۱ ش، از ۴ بخش به نامهای بیرانوند،
بابا طاهر | هرمز رحیمیان باباطاهِر، مشهور و ملقب به «عریان »، عارف و شاعر ایرانی سدۀ 5 ق/ 11 م كه سروده‌هایی ــ اغلب ــ چهار لختی، در قالب دوبیتی كه بعضی از آنها به لهجه‌ای خاص از گویشهای غرب ایران است، و نیز كلمات قصاری عارفانه از وی برجای مانده است. دربارۀ سال تولد و وفات، نحوۀ معاش و طریق كسب دانش و معرفت و مسلك عارفانۀ او، از منا...
جبایی، ابوعلی | احمد پاکتچی جُبّايی، ابوعلی محمد بن عبدالوهاب بن سلام (235- شعبان 303ق/ 849 ـ فوریۀ 916م)، يکی از بزرگ‌ترين نظريه‌پردازان معتزله، که گروهی از معتزليان متأخر با عنوان جبائيه به پيروی از وی شناخته می‌شدند. تبار وی به حمران بن ابان، مولای عثمان بن عفان باز می‌گشت و به همين مناسبت با خاندان عثمان نسبت ولاء داشت (ابن خلکان، 4...
تاج محل | فاطمه کریمی , فریبا افتخار تاجْ مَحَلّ، آرامگاه ارجمند بانو همسر محبوب شاه‌جهان، در شهر آگرۀ هندوستان و یکی از پرآوازه‌ترین بناهای تاریخی.جهان. ارجمند بانو، ملقب به ممتاز محل مهین بانوی شاه‌جهان (سل‍ 1037- 1068ق / 1628- 1658م) امپراتور مغول هند ایرانی تبار بود.
تاتوره | پیمان متین از گیاهان بومی ایران. در برخی متون از آن با نامهایی چون گوزکُنا (برهان ... ، ذیل واژه) و حورزق (ابن‌میمون، 12) نیز یاد شده است.
بهشتی (شهید)، شهرک | شیوا جعفری بهشتی (شهید)، شهرک \ šahrak-e šahīd beheštī\ ، شهرکی در شمال شرقی تهران، در حریم ناحیۀ 1، منطقۀ 4 شهرداری تهران.
ابو الاسود دولی | آذرتاش آذرنوش شاعر و تابعی مشهور که بیشتر، از او به عنوان صحابی امام علی (ع) و واضع علم نحو نام برده می‌شود.
ربع رشیدی | شهرام یوسفی فر مجموعه‌ای آرامگاهی با کاربری چندمنظورۀ فرهنگی ـ آموزشی ـ مسکونی کـه در ابتـدای سـدۀ 8 ق / 14 م و به‌دستور خواجه رشیدالدین فضل‌الله در نزدیکی تبریز تأسیس شد.
بخت | محمدجعفر یاحقی سرنوشت، اقبال، قسمت، و آن چیزی که به اعتقاد عامه در زندگی آدمی یکباره و دور از انتظار پیش می‌آید، بی‌آنکه خود او در پدیدآمدن آن نقشی داشته باشد.
برف | محمد میرشکرایی یخ متبلور حاصل از انجماد مستقیم بخار آب، پیش از تبدیل شدن به باران. دربارۀ برف با توجه به شکل، خصوصیات ظاهری، فصل و زمان بارش، باورها و اعتقادات فراوانی پدید آمده است.
عاق والدین | حسن ذوالفقاری عاقِّ والِدِیْن، از منظومه‌های ادب عامه که در قالب مثنوی سروده شده است. این مثنوی کوتاه که دارای 134 بیت، و به وزن مثنوی مولوی (بحر رمل) سروده شده است
حلیة المتقین | حسن طباطبایی , حسین کیا حِلْیَةُ الْمُتَّقین، کتابی به زبان فارسی، از محمد‌باقر بن محمد‌تقی مجلسی (1037-1111 ق / 1628- 1699 م)، از فقیهان بزرگ اواخر دورۀ صفوی.
پاشا | علی اکبر دیانت پاشا، عنوان‌ یا لقب‌ دولتمردان‌ عالی‌رتبۀ لشكری‌ و كشوری‌ در امپراتوری‌ عثمانی‌ كه‌ از جانب‌ سلطان‌ به‌ آنان‌ اعطا می‌شد.
ابوعلی فارسی | عنایت الله فاتحی نژاد حسن ‌بن احمد بن عبدالغفار (288-377 ق / 901-987 م)، نحوی، لغوی و مُقری ایرانی تبار.
جولاهی | عارفه صابری افتخاری جولاهی، پیشۀ بافندگی و نساجی یا بافت پارچه با دستگاههای سنتی پارچه‌بافی.
عطاری | مریم رشنو عَطّاری، جمع‌آوری، ساخت و عرضۀ ‌محصولات خوش‌بو، دارویی، گیاهی و درمانگری به روش سنتی.
بچاقچی | معصومه ابراهیمی بُچاقْچی، از ایلات بزرگ ترک‌زبان و شیعی مذهب استان کرمان.
حنا | مهبانو علیزاده حَنـا، گَرد نرم سبز رنگی به دست آمده از برگهای گیاهی به همین نام که کاربرد طبی، صنعتی و آرایشی دارد و خیس‌کردۀ آن را برای رنگ‌کردن مو، انگشتان، کفِ دست، ناخن و دیگر جاهای بدن به کار می‌برند. این گیاه درختچه‌ای است از خانوادۀ Lythraceae و با نام علمی Lawsonia inermis. درختچۀ حنا دارای گلهایی به رنگ سفید یا صور...
دره شهر | فهیمه خسروی آدینه وند , سیمین لک پور شهرستان و شهری در استان ایلام.
اعداد، سفر | بخش ادیان، اساطیر و عرفان اعداد، سفر \sefr-e aʾdād\، از کتبِ تشکیل‌دهندۀ کتاب مقدس، چهارمین کتاب تورات و عهد عتیق، و آن را اعداد خوانده‌اند، زیرا بابهای آغازین آن آمار یا شمارش اعضای قبایل اسرائیل است. یهودیان خود، هر یک از 5 کتاب تشکیل‌دهندۀ اسفار خمسه را بر اساس نخستین کلمه، یا نخستین کلمۀ مهم متن عبری نامیده‌اند؛ بدین ترتیب، کتاب چ...
تکیه | علی بلوکباشی تِکْیه، یا تَکْیه، ساختمانی با معماری و فضاسازی ویژه برای برگذاری آیینهای نمایشی شبیه‌خوانی و مراسم عزاداری و نیز جایی خاص برای اجرای مناسک اهل تصوف و درویشان.
توبه | احمد پاکتچی , بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث , مسعود تاره , علیرضا ابراهیم توبه، مفهومی در قرآن کریم و رشته‌های گوناگون علوم اسلامی که به بازگشت بنده به سوی خداوند دلالت دارد و به خصوص دربارۀ بازگشت از گناهان به کار می‌رود. در لغت، این واژه از ریشۀ «ت و ب» گرفته شده که در زبانهای گوناگون سامی به معنای «بازگشتن» به کار رفته است (نک‍ : جفری، 87؛ مشکور، 1/ 108). در منابع لغت عربی نیز ب...
اسحاق موصلی | آذرتاش آذرنوش اِسْحاقِ موصِلی‌، ابومحمد اسحاق‌ بن‌ ابراهیم‌ بن‌ ماهان‌ (كه‌ در اسلام‌ به‌ میمون‌ تغییر یافت‌) بن‌ بهمن‌ بن‌ نسك‌ (ح‌ 150-235ق‌/ 767- 849م‌)،بزرگ‌ترین‌ موسیقی‌دان‌ عرب‌ (در نظر نویسندگان‌كهن‌)،شاعر، ادیب‌، عالم‌ و ندیم‌ 5 تن‌ از خلفای‌ عباسی‌.
ابراهیمی، حرم | یدالله مایانی اِبْراهیمی، حَرَم، آرامگاه ابراهیم خلیل (ع) و خاندان او در شهر الخلیل (حبرون).
شامی | گلناز ناظری نوعی کباب گرد تابه‌ای که از گوشت چرخ‌کرده، پیاز و آرد (معمولاً آرد نخودچی) تهیه می‌شود.
شیخ صنعان | حسن ذوالفقاری شِیْخِ صَنْعان، یا داستان شیخ صنعان / سمعان و دختر ترسا، طولانی‌ترین داستان فرعی و میان‌پیوندی منطق الطیر فریدالدین عطار نیشابوری (540- 618 ق / 1145-1221 م)، شاعر و عارف معروف ایرانی، که در ادبیات عامه و مکتب‌خانه‌ای نیز بازتاب یافته است
ابن اسحاق | سید علی آل داوود اِبْنِ اِسْحاق‌، ابوعبدالله‌، یا ابوبكر محمد بن‌ اسحاق‌ بن‌ یسار بن‌ خیارِ مطلبی‌ مدنی‌ (80-151 ق‌/ 699- 768 م‌)، محدث‌ و نخستین‌ سیره‌نویسی‌ كه‌ زندگانی‌ پیامبر اكرم‌ (ص‌) را به‌ رشتۀ نگارش‌ درآورده‌ است‌ (ابن‌ حبان‌، مشاهیر علماء الامصار، 139-140). به‌ گفتۀ ذهبی‌ ابن‌ اسحاق‌ در 80 ق‌ در مدینه‌ زاده‌ شد ( سی...
سقاخانه | بابک حقیقی راد بنایی با هاله‌ای از تقدس، در معابر عمومی برای آب‌رسانی به تشنگان و یادآور بخشی از مصائب صحرای کربلا.
چلاب زنی | حسن ذوالفقاری چِلابْ‌زَنی، نوعی سینه‌زنی در مراسم سوگواری محرم که مبنای آن چرخیدن دایره‌وار سینه‌زنان و سینه‌زدن آنها ست.
احمد زی | محمد آصف فکرت اَحْمَدْزی، یا احمدزائی، احمدزئی، یعنی دودمان احمد، نام طوایفی که از چند قبیلۀ پشتون منشعب شده‌اند و هریک به نیای خویش، احمد، منسوبند.
اساطیر ایرانی | عسکر بهرامی اَساطيرِ ايرانی tīr-e īrānī]ā[as، مجموعه‌ای از باورهای ایرانیان باستان دربارۀ نیروهای آسمانی، پیدایش جهان و انسان و فرجام كار آنها و نیز آداب و آیینهای مرتبط با این باورها.
آلتونتاش | سید علی آل داوود آلْتونتاش، (د 423ق / 1032م)، از غلامان ترک‌نژاد که از آغاز با غزنویان همگام و همراه بود و نخست در میان لشکریان سبکتکین به مقام سرداری دست یافت و سپس حاجب بزرگ پادشاهان غزنوی گردید. آلتونتاش در زمان فرمانروایی سبکتکین حاجب کبیر شد و به فرمان او نزد ایلک خان رفت تا از وی برای یاری رساندن به قابوس ابن وشمگیر کمک...
آرخه | آرْخه [ārxe]، اصطلاح یونانیِ قدیم به معنای آغاز، اصل، منشأ و مبدأ. این واژه در قدیم‌ترین کاربرد، دلالت داشته است بر مادۀ نخستینِ بدون صورت (هیولا) که به عقیدۀ فیلسوفان ایونیایی، جهان از آن ساخته شده بود. اما مسائل مربوط به اصل و منشأ پرسشهایی دربارۀ بُن و بنیاد پیش آورد که به طرح سؤالهایی در خصوص مبادی یا اصو...
سبزپری و زردپری | حسن ذوالفقاری یا قصۀ احمد جامی و یا چار‌پری، از جملۀ داستانهای منسوب به شیخ ابونصر شهاب‌الدین احمد بن ابی‌الحسن نامقی، ملقب به ژنده‌پیل (440-536 ق / 1048-1142 م)، دربارۀ بی‌وفایی زنان و نیز داستان شاهزادگان سراندیب (سریلانکا) است که به یاری قلندری به وصال سبزپری و زردپری می‌رسند.
رضا (ع)، امام | محمدجعفر یاحقی رِضا (ع)، اِمام، ابوالحسن علی بن موسی‌الکاظم (148-203 ق/ 765- 818 م)، هشتمین امام شیعیان.
فردوسی | محمد جعفری (قنواتی) فِرْدوسی، ابوالقاسم، شاعر ملی و سرایندۀ شاهنامه، حماسۀ ملی ایرانیان، و آشناترین شاعر در فرهنگ و ادب شفاهی مردم ایران.
احمد بن ابی دؤاد ایادی | صادق سجادی ابوعبدالله (ح 160- محرم 240 ق / 777- ژوئن 854 م)، فقیه و قاضی مشهور معتزلی و پدید آورندۀ ماجرای «محنه» در عصر اول عباسی.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام