ادبیات عرب

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

ابن سنان خفاجی | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ‌سِنانِ خَفاجی، ابومحمد عبدالله بن محمد (د 466 ق/ 1074 م)، اديب و شاعر شيعی مذهب شام. تبار او به قبيلۀ خفاجه می‌رسيد كه در آغاز سدۀ 4 ق/ 10 م از صحرای عربستان و حجاز به شام عليا مهاجرت كردند (نک‍ : زكار، 59). از نوشتۀ ابن‌خلكان (5/ 273) چنين برمی‌آيد كه در ربع اول سدۀ 5 ق به دنيا آمده است (قس: كحاله، 5/...
ابن سودون | سید محمد سیدی اِبْنِ سودون، علی بن سودون بَشْبَغاوی (ح 810- 868 ق/ 1407-1464 م)، شاعر بذله‌گو و زجل‌سرای عصر مماليك بُرْجی. وی در قاهره به دنيا آمد و همانجا پرورش يافت (سخاوی، 5/ 229). پدرش قاضی بود و خوش داشت كه فرزند نيز شغل وی را پيش گيرد، اما او شاعری را پيشۀ خود ساخت و به جمع شاعران اهل مجون پيوست (ابن عماد، 7/ 307- 3...
ابن سناء الملک | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ سَناءُالمُلك، ابوالقاسم هبةالله بن جعفر بن محمد، ملقب به قاضی سعيد (ح 550-4 رمضان 608 ق/ 1155- 9 فوريۀ 1212 م)، شاعر، اديب عصر ايوبی و پايه‌گذار اصول و موازين موشحات. جدش محمد ملقب به سناءالملك از چهره‌های سرشناس و توانگر مصر بود (ابن شعار، 9/ 211؛ منذری، 2/ 231) و از لقب او (سناءالملك) پيداست كه احتما...
ابن سهل | بخش ادبیات عرب اِبْنِ سَهْل، ابواسحاق، ابراهيم بن سهل اسرائيلی (نيمۀ اول سدۀ 7 ق/ 13 م)، شاعر اواخر عصر موحدين در اندلس. در خانواده‌ای يهودی در اشبيليه به دنيا آمد و سپس اسلام آورد (يونينی، 1/ 476؛ صفدی، 6/ 5). نسبت اسرائيلی (ابن سعيد، المغرب، 1/ 264) و اسلامی او (يونينی، 1/ 482) از همينجاست. سال تولد وی دانسته نيست، اما با...
ابن سند | محمدجواد پور مرادی اِبْنِ سَنَد، عثمان (1180- بعد از 1242 ق/ 1766- بعد از 1826 م)، ملقب به بدرالدين، مورخ، اديب، شاعر و فقيه. وی در نجد به دنيا آمد، ولی كحاله (معجم، 6/ 256؛ مستدرك، 457) محل تولد وی را جزيرۀ فيلكه از توابع كويت امروزی و اصل او را از نجد دانسته است. ابن سند در جوانی در جست‌وجوی دانش، راهی عراق شد، نخست در بصره ا...
ابن سیحان | سیمین محقق اِبْنِ سَيْحان، يا ابن ارطاة، عبدالرحمن، شاعر خمريه سرای سدۀ 1 ق/ 7 م، معاصر معاويه و پسرش يزيد. آگاهی ما از زندگی او بسيار اندك و منحصر به رواياتی است كه ابوالفرج در اغانی (1/ 58، 79- 88) آورده است. نسب وی به قَيس بن عَيلان بن مُضَر بن نزار می‌رسد (همو، 1/ 79؛ ابن حزم، 259-260). گويند اطلاعات وی از ايام و شع...
ابن سید |
ابن سید | بخش ادبیات عرب اِبْنِ سيد، ابوالقاسم احمد بن اَبان بن سيد، معروف به صاحب شرطه (د 382 ق/ 992 م)، اديب و لغوی اواخر عصر امويان اندلس. از تاريخ و محل تولد و جزئيات زندگی او اطلاع چندانی در دست نيست، تنها می‌دانيم كه ايام خلافت حَكَم المستنصر (350-366 ق/ 961-977 م) را دريافته و در قرطبه می‌زيسته (حميدی، 2/ 641؛ ابن بشكوال، 1/ 8...
ابن سیده | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ سيده، ابوالحسن علی بن اسماعيل (398- 458/ 1008-1066 م)، اديب، لغوی و نحوی عصر ملوك الطوايفی اندلس. نام پدر وی در برخی منابع (حميدی، 2/ 493؛ ياقوت، 12/ 231-232) احمد و محمد نيز آمده است، اما هيچ كدام در ذكر سلسله نسب او از اين حد فراتر نرفته‌اند و اين امر، با توجه به نام نيای وی «سيده»، چه بسا حاكی از تب...
ابن صائغ، ابوعبدالله | عنایت الله فاتحی نژاد ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن حسن بن سباع (645-720 ق / 1247-1320 م)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعر مصری‌الاصل.
ابن صائغ، شمس الدین | عنایت الله فاتحی نژاد شمس‌الدین محمدبن عبدالرحمن (704-776 ق / 1304-1375 م)، نحوی، لغوی، محدث و فقیه حنفی مصری، در قاهره به دنیا آمد و ابتدا نزد شیخ محمد مصری و پس از وی نزد شیخ تقی الدین محمدبن احمد صائغ قرائات سبع و عشر را فراگرفت.
ابن صفوان | یوسف نقدی ثقفی ابوجعفر احمدبن ابراهیم بن احمد بن صفوان قیسی (675-763ق / 1296-1362م)، ادیب و شاعر اندلسی، معاصر نصریان غرناطه.
ابن طباطبا |
ابن صیرفی، ابوالقاسم | سیمین محقق ابوالقاسم علی بن مُنْجِب، ملقب به تاج الریاسه (شعبان، 463- صفر 542ق / 1071-1147م)، ادیب، مورخ، کاتب و دبیر دیوان فاطمیان مصر.
ابن طثریه | آذرتاش آذرنوش ابوالمکشوح یزید بن الطثریة (د 126ق / 744م)، غزل سرای بنی قُشَیر در بادیۀ یمامه.
جزایری، شیخ طاهر | بابک فرزانه جَزايِري، شيخ طاهر (1268-1338ق / 1852-1920م)،‌اديب، لغت‌شناس و دانشمند سوري. پدر او شيخ محمد صالح سمعوني جزايري (د 1285ق / 1868م)، که از دانشمندان بزرگ مذهب مالکي بود، در 1263ق از الجزاير مهاجرت کرد و راهي دمشق شد و در آنجا منصب قضا را برعهده گرفت (کردعلي، 9؛ معطوف، 2 / 145؛ نويهض، 101).
جزار | رضوان مساح جَزّار، ابوالحسين يحيي بن عبدالعظيم انصاري، معروف به تعاشير (د 679ق / 1280م)، شاعر مصري دورۀ مماليک. وي را چون چهره‌اي زيبا داشت، جمال‌الدين لقب داده‌اند (ذهبي، تاريخ، 331-332؛ ابن فرات، 7 / 202؛ عاني، 55). تولد او را ميان سالهاي 600-603 ق دانسته‌اند (نک‍ : ذهبي، همانجا؛ ابن شاکر، 4 / 277؛ ابن تغري بردي، الدل...
جزولی، ابوموسى | سعید ضرابی زاده جَزولی، یا جُزولی، ابوموسى عیسی بن عبدالعزیز بن یَلَلْبَخْت بن عیسی بن یوماریلی جزولی یَزْدَکْتَنی، نحوی مغربی اواخر سدۀ 6 ق / 12م و اوایل سدۀ 7ق / 13م. نسب او به قبیلۀ جزوله (یا کُزوله، نک‍ : قفطی، 2 / 378: قبیله‌ای کوچک و قدیمی در جنوب غربی مراکش)، از قبایل بربر می‌رسد. اسامی یللبخت و یوماریلی نیز از اسامی ...
جزیری، عبدالقادر | نوشین صاحب جَزیری، عبدالقادر بن محمد انصاری (د قبل از 982ق / 1574م)، ادیب، مورخ و قاضی حنبلی‌مذهب مصری، ملقب به زین‌الدین و محیی‌الدین (نَهرَوالی، 400؛ عصامی، 4 / 293). جـزیری یـا جـزایری (نک‍ : سرکیس، 1 / 688؛ مدرس، 1 / 406) بـه جزیرةالفراتیه در نزدیکی بغداد ــ که نیاکانش در آنجا ساکن بوده‌اند ــ منسوب است.
جساس بن مره | آذرتاش آذرنوش جَسّاسِ بْنِ مُرّه، شاعر جاهلی، از قبیلۀ بکر، شاخۀ شیبان، و یکی از قهرمانان جنگهای طولانی بسوس که 40 سال شعله‌ور بود (دربارۀ این جنگ، نک‍ : ه‍ د، بسوس، نیز تغلب، بنی).
جعفر بن احمد |
جعفر بن علبۀ حارثی | بابک فرزانه جَعْفَرِ بْنِ عُلْبۀ حارِثی، جعفـر بـن علبـة (یـا عُلَیّـة، نک‍ : صفدی، 11 / 112) بن ربیعه، شاعر صعلوک عصر اموی و عباسی. کنیۀ جعفر ابوعارِم است و نسب او به کعب بن حارث (قبیله‌ای از یمن) می‌رسد؛ جد پدرش، عبد یغوث بن صلاءة ــ که از شاعران عصر جاهلی است ــ در جنگ کُلاب به دست بنو تمیم اسیر شد و به قتل رسید (نک‍ ...
جعیفران موسوس | آذرتاش آذرنوش جُعَیْفِرانِ مُوَسْوِس، جعیفران بن علی بن صفر ابناوی (منسوب به ابناء خراسان) که از نیمه‌های عمر، لقب موسوس یافت. نسبت ابناوی او را ابوالفرج (20 / 202)، خطیب بغدادی (7 / 163) و دیگران شرح داده، و گفته‌اند که از زادگان «سپاه خراسانی» (سپاه عربی / ایرانی آغاز دورۀ عباسی در خراسان) بوده است.
جلیانی | ایران ناز کاشیان جِلْیانی، ابوالفضل عبدالمنعم بن عمر، معروف به حکیم‌الزمان، طبیب، صوفی، ادیب و شاعر اندلسی. وی در روز سه‌شنبه 7 محرم 531 ق / 5 اکتبر 1136م، در جلیانه ، روستایی از توابع وادی آشِ غرناطه به دنیا آمد (یاقوت، 2 / 109؛ ابن نجار، 1 / 174، 176؛ ابن شعار،4 / 127).
جلیله بنت مره | آذرتاش آذرنوش جَلیله بِنْتِ مُرّه، شاعرۀ عصر جاهلی. تنها خبری که از جلیله در دست داریم، بخش کوچکی از داستانها و روایتهای مربوط به جنگ بسوس (ه‍ م) است؛ در این کشمکشهای 40 ساله دو قبیلۀ خویشاوندِ بکر و تغلب، بر سر زخمی شدن ماده شتری رو در روی هم قرار می‌گیرند.
جماز | علیرضا باقر ابوعبدالله محمد بن (عبدالله بن) عمرو بن حماد بن عطاء، شاعر توانا و ادیب بزرگ بصره در سدۀ 3ق / 9م. در نام نیای او پس از عطا اختلاف است؛ بیشتر مورخان، آن را یاسر دانسته‌اند، اما یسار، ریسان و زیان نیز گفته شده است (مرزبانی، معجم ... ، 431؛ حصری، 143؛ خطیب، 3 / 125؛ ابن ناصرالدین، 1 / 180).
جمحی |
جمل | مریم فلاحتی موحد سلیمان بن عمر بن منصور عُجَیلی (د 11 ذیقعدۀ 1204ق / 23 ژوئیۀ 1790م)، معروف به جمل، فقیه شافعی، محدث، مفسر و صوفی سدۀ 12ق / 18م. وی در «مُنیَة عجیل»، واقع در غرب مصر متولد شد. از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و در منابع بیشتر به آثار او اشاره شده است.
جمیح | بابک فرزانه منقذ بن طمّاح (طریف یا ظریف) بن قیس (د 580 م)، شاعر عصر جاهلی از قبیلۀ بنی اسد. لقب او «جمیح» ظاهراً برگرفته از یکی از ابیات او ست که در آن شاعر نفرت همسرش را از خود به سبب فقر بیان کرده، و خویش را چنین نامیده است (ضبی، 34؛ بغدادی، 10 / 247؛ نیز نک‍ : دنبالۀ مقاله).
جمیل مدور | بابک فرزانه جَمیلْ مُدَوَّر، روزنامه‌نگار و نویسندۀ عرب (1279-1324ق / 1862-1907م). او در بیروت در خانواده‌ای ثروتمند و مسیحی که به فضل و ادب شهره بود، به دنیا آمد.
جمیل بثینه | عنایت الله فاتحی نژاد ابوعمرو جمیل بن عبدالله بن مَعْمَر (ح 40-82 ق / 660-701م)، شاعر غزل‌سرای عصر اموی. منابع کهن نسب وی را به عُذرة بن سعد، و نهایتاً به یعرب بن قحطان رسانده‌اند (نک‍ : ابوتمام، 1 / 114؛ ابوالفرج، 8 / 95-96؛ ابن خلکان، 1 / 366).
جنزی | رضوان مساح ابوحفص عمر بن عثمان تمیمی (د 14 جمادی‌الآخر 550 ق / 15 اوت 1155م)، ادیب و شاعر ایرانی. از وی با القاب «ناصرالدین ابوالمفاخر» و «ذوالبیانین» نیز یاد شده است (ششن، 1 / 419؛ آربری، 385).
جندی | رضوان مساح محمد امین بن محمد بن عبدالوهاب (1229-1295ق / 1814-1878م)، ادیب، شاعر و مفتی حنفی دمشق در دورۀ عثمانی. عبدالرزاق بیطار مورخ و ادیب سوری (د 1335ق / 1917م) و محمدسلیم جندی صاحب تاریخ معرة النعمان تنها کسانی هستند که به تفصیل، روزشماری از زندگی وی فراهم آورده‌اند.
جوالیقی |
جوامع الحکایات |
جوبری | رضوان مساح عبدالرحیم (یا عبدالرحمان) بن عمر دمشقی، ملقب به زین‌الدین (د پس از 663 ق / 1265م)، صاحب کتاب المختار فی کشف الاسرار و هتک الاستار.
جواهری | فرامرز میرزایی محمد مهدی بن عبدالحسین بن علی (1900-1997م / 1279-1376ش)، شاعر نوکلاسیک و انقلابی عراقی. لقب شاعر برخاسته از شهرت جد او، شیخ محمد حسن جواهری، صاحب کتاب جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام است.
جودی موروری | مریم صادقی ابن عثمان مغربی (د 198ق / 814 م)، ادیب و نحوشناس اندلسی. آگاهی ما از زندگی وی بسیار اندک است. ظاهراً نخستین کسی که از جودی یاد کرده، زبیدی (د 379ق / 989م) است و دیگر منابع گفته‌های او را نقل کرده‌اند. جودی از موالی آل یزید بن طلحۀ عَنْبسی است.
ابن طراوه | مریم صادقی ابوالحسین، سلیمان بن محمد بن طراوه (ح 438- 528ق / 1406-1134م)، ادیب و نحوی عصر ملوک‌الطوائف و مرابطون در اندلس.
ابن طلحه، ابوجعفر | مریم صفوی ابوجعفر احمد بن محمد بن طلحۀ انصاری (د 631 یا 632ق / 1234 یا 1235م)، کاتب و شاعر اندلسی که از باب انتساب به نیای خود، ابن طلحه نامیده شد (ابن خطیب، 1 / 243).
ابن طیفور |
ابن ظفر | عنایت الله فاتحی نژاد ابوعبدالله، محمدبن عبدالله بن محمد (497-565ق / 1104-1170م)، ادیب، لغوی، مفسر و شاعر.
ابن ظافر | سیمین محقق جمال‌الدین ابوالحسن علی‌بن ظافر (569-613ق / 1174-1216م)، ادیب، شاعر، مورخ و کاتب دولت ایوبیان.
ابن طیب، ابوعبدالله | بخش ادبیات عرب ابوعبدالله محمد شَرَقی (شرگی، شراگی) ملقب به شمس‌الدین (1110-1170ق / 1698-1757م)، محدث، نحوی، ادیب و مورخ مغربی.
ابن ظهیر | ابوالفضل بیرجندی ابوعبدالله، محمد بن احمد اِرْبِلی، ملقب به مجدالدین (602-677ق / 1205-1278م)، ادیب، شاعر و فقیه حنفی.
ابن طولون، ابوعبدالله | محمدعلی لسانی فشارکی ابوعبدالله، یا ابوالفضل شمس‌الدین محمدبن علی بن احمد (محمد) بن علی بن خمارویه بن طولون دمشقی حنفی (ح 880-12 جمادی الاول 953ق / 1475-11 ژوئیۀ 1546م)، محدث، فقیه، ادیب و مورخ. در صالحیه واقع در دامنۀ کوه قاسیون در نزدیکی دمشق زاده شد (ابن طولون، «الفُلک» 6).
ابن عاصم، ابویحیی | عباس حجت جلالی ابویحیی محمد بن محمد (ح 790-860ق / 1388 -1456م)، قیسی غرناطی، قاضی، ادیب، شاعر، فقیه و محدث مالکی معاصر نصریان غرناطه.
ابن عباد، صاحب |
ابن عباد، ابوالحسن | محمدعلی لسانی فشارکی ابوالحسن احمدبن عبدالله بن محمدبن عباد اُکَیلی، شاعر ماجراجوی یمنی، در نیمۀ دوم سدۀ 3ق / 9م، که در صَعده می‌زیسته است.
ابن عبدالصمد | عباس حجت جلالی ابوبَحر یوسف بن خلف بن احمد، شاعر عصر ملوک الطوایف اندلس در سدۀ 5ق / 11م. برخی کنیۀ وی را ابوبکر نوشته‌اند (ابن خاقان، 30؛ عمادالدین، 3 / 537).

ادبیات عرب

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

ادبیات عرب

ورود به سایت

ثبت نام