دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن سنان خفاجی | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ‌سِنانِ خَفاجی، ابومحمد عبدالله بن محمد (د 466 ق/ 1074 م)، اديب و شاعر شيعی مذهب شام. تبار او به قبيلۀ خفاجه می‌رسيد كه در آغاز سدۀ 4 ق/ 10 م از صحرای عربستان و حجاز به شام عليا مهاجرت كردند (نک‍ : زكار، 59). از نوشتۀ ابن‌خلكان (5/ 273) چنين برمی‌آيد كه در ربع اول سدۀ 5 ق به دنيا آمده است (قس: كحاله، 5/...
ابن سمعون | محمدعلی مولوی اِبْنِ سَمْعون، ابوالحجاج يوسف بن يهودا (يا يحيی) بن اسحاق بن عقنين (اكنين) سبتی (555-623 ق/ 1160-1226 م)، پزشك، فيلسوف و ستاره‌شناس يهودی. او در سبته زاده شد و در آنجا به اعتبار نام نيای نهم يا دهمش، ابن شمعون خوانده می‌شده است؛ اين كنيه بعدها در منابع عربی به ابن سمعون بدل شد. يوسف در زادگاه خويش پس از آموز...
ابن سنی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ سُنّی، ابوبكر احمد بن محمد بن اسحاق دينوری (ح 280-364 ق/ 893-975 م)، محدث شافعی. خاندان او از موالی عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بوده و سمعانی (7/ 279) نسب او را ضبط كرده است. احتمالاً اصل او از دينور بوده است. ابن‌سنی برای كسب حديث مسافرتهايی به نقاط مختلف از جمله بغداد، كوفه، بصره، حرّان، دمشق، عمان، ...
ابن سوار | حسن صفری نادری اِبْنِ سِوار، ابوطاهر احمد بن علی بن عبيدالله بغدادی (412-4 شعبان 496 ق/ 1021-13 مۀ 1103 م)، مقری، نحوی و محدث حنفی. سوار نام جد اعلايش بوده است. او حدود 40 سال به فراگيری و آموختن حديث و قرائت پرداخت و ظاهراً در اواخر عمر نابينا شد و در بغداد درگذشت و در كنار قبر معروف كرخی مدفون گرديد (ابن‌ماكولا، 4/ 388؛ ي...
ابن سودون | سید محمد سیدی اِبْنِ سودون، علی بن سودون بَشْبَغاوی (ح 810- 868 ق/ 1407-1464 م)، شاعر بذله‌گو و زجل‌سرای عصر مماليك بُرْجی. وی در قاهره به دنيا آمد و همانجا پرورش يافت (سخاوی، 5/ 229). پدرش قاضی بود و خوش داشت كه فرزند نيز شغل وی را پيش گيرد، اما او شاعری را پيشۀ خود ساخت و به جمع شاعران اهل مجون پيوست (ابن عماد، 7/ 307- 3...
ابن سناء الملک | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ سَناءُالمُلك، ابوالقاسم هبةالله بن جعفر بن محمد، ملقب به قاضی سعيد (ح 550-4 رمضان 608 ق/ 1155- 9 فوريۀ 1212 م)، شاعر، اديب عصر ايوبی و پايه‌گذار اصول و موازين موشحات. جدش محمد ملقب به سناءالملك از چهره‌های سرشناس و توانگر مصر بود (ابن شعار، 9/ 211؛ منذری، 2/ 231) و از لقب او (سناءالملك) پيداست كه احتما...
ابن سمعون | احمد بادکوبه هزاوه اِبْنِ‌سَمْعون، ابوالحسين محمد بن احمد بن اسماعيل (300-14 ذيقعدۀ 387/ 913- 18 نوامبر 997)، واعظ و خطيب حنبلی بغدادی (در برخی منابع «ابن‌شمعون» ضبط شده است، نک‍ : يافعی، 2/ 432). سمعون لقب نيای او اسماعيل بوده است (ذهبی، 16/ 505). ابن سمعون در بغداد زاده شد و همانجا به تحصيل علم پرداخت و به درك بعضی از مشايخ ص...
ابن سوده | علی بیات اِبْنِ سوده، عنوان افراد خاندانی از عالمان و قاضيان مالكی در مراكش، از اوايل سدۀ 11 هجری تا زمان كنونی. جدّ اين خاندان محمد بن محمد بن علی بن سوده در 754 ق از غرناطۀ اندلس به فاس هجرت كرده است (مراكشی، 2/ 269). از اولين افراد مشهور اين خاندان می‌توان از ابوالقاسم بن قاسم (د 1004 ق/ 1596 م) نام برد (نک‍ : حجوی...
ابن سهل |
ابن سویدی | قهار مقیمی اِبْنِ سُوَيْدی، ابواسحاق عزالدين ابراهيم بن محمد بن طرخان انصاری (600-690 ق/ 1204-1291 م)، طبيب و شاعر دمشقی. وی در دمشق متولد شد و همانجا پرورش يافت، پدرش كه در منطقۀ سويدای حوران تجارت می‌كرد و شايد به همين جهت به ابن سويدی مشهور شده، با پدر ابن ابی اصيبعه دوستی داشت. گفته‌اند وی از تبار سعد بن معاذ صحابی ...
ابن سهل | بخش ادبیات عرب اِبْنِ سَهْل، ابواسحاق، ابراهيم بن سهل اسرائيلی (نيمۀ اول سدۀ 7 ق/ 13 م)، شاعر اواخر عصر موحدين در اندلس. در خانواده‌ای يهودی در اشبيليه به دنيا آمد و سپس اسلام آورد (يونينی، 1/ 476؛ صفدی، 6/ 5). نسبت اسرائيلی (ابن سعيد، المغرب، 1/ 264) و اسلامی او (يونينی، 1/ 482) از همينجاست. سال تولد وی دانسته نيست، اما با...
ابن سهلان | صمد موحد اِبْنِ سَهْلان، زين‌الدين عمر بن سهلان ساوی، قاضی، حكيم و منطقی نام‌آور قرن 6 ق/ 12 م. اطلاعات ما دربارۀ زندگانی او بسيار اندك است. همين اندازه می‌دانيم كه مدتها در زادگاه خود ساوه عهده‌دار منصب قضا بود و سپس به علت نامعلومی از اين كار دست بازداشته و از ساوه به نيشابور رفته و همانجا ماندگار شده است. از اين پس...
ابن سند | محمدجواد پور مرادی اِبْنِ سَنَد، عثمان (1180- بعد از 1242 ق/ 1766- بعد از 1826 م)، ملقب به بدرالدين، مورخ، اديب، شاعر و فقيه. وی در نجد به دنيا آمد، ولی كحاله (معجم، 6/ 256؛ مستدرك، 457) محل تولد وی را جزيرۀ فيلكه از توابع كويت امروزی و اصل او را از نجد دانسته است. ابن سند در جوانی در جست‌وجوی دانش، راهی عراق شد، نخست در بصره ا...
ابن سیحان | سیمین محقق اِبْنِ سَيْحان، يا ابن ارطاة، عبدالرحمن، شاعر خمريه سرای سدۀ 1 ق/ 7 م، معاصر معاويه و پسرش يزيد. آگاهی ما از زندگی او بسيار اندك و منحصر به رواياتی است كه ابوالفرج در اغانی (1/ 58، 79- 88) آورده است. نسب وی به قَيس بن عَيلان بن مُضَر بن نزار می‌رسد (همو، 1/ 79؛ ابن حزم، 259-260). گويند اطلاعات وی از ايام و شع...
ابن سیار | علی اکبر دیانت اِبْنِ سَيّار، ابوماهر موسی بن يوسف (د ح 350 ق/ 961 م)، حكيم و پزشك ايرانی معاصر با آل بويه. ابن قفطی در شرح حال مختصری از او، وی را با كنيۀ ابوعمران ياد كرده است (ص 209). ابن سيار در شيراز ديده به جهان گشود و در همانجا پرورش يافت و به تحصيل طب و حكمت پرداخت و در آن فنون و نيز در منطق نامور شد (بيهقی، 72؛ نام...
ابن سید الناس | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ سَيَّدِ النّاس، ابوبكر محمد بن احمد بن عبدالله بن محمد يحيی يعمری اشبيلی (محرم 597- جمادی‌الثانی 659/ اكتبر 1200- مۀ 1261)، فقيه، محدث، مورخ و اديب اندلسی.
ابن سید |
ابن سید الناس | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ سَيَّدِ النّاس، ابوالفتح فتح‌الدين محمد بن محمد يعمری ربعی (671-734 ق/ 1273-1334 م)، محدث، مورخ، فقيه شافعی، اديب و خطاط مصری اندلسی الاصل.
ابن سید | بخش ادبیات عرب اِبْنِ سيد، ابوالقاسم احمد بن اَبان بن سيد، معروف به صاحب شرطه (د 382 ق/ 992 م)، اديب و لغوی اواخر عصر امويان اندلس. از تاريخ و محل تولد و جزئيات زندگی او اطلاع چندانی در دست نيست، تنها می‌دانيم كه ايام خلافت حَكَم المستنصر (350-366 ق/ 961-977 م) را دريافته و در قرطبه می‌زيسته (حميدی، 2/ 641؛ ابن بشكوال، 1/ 8...
ابن سیده | عنایت الله فاتحی نژاد اِبْنِ سيده، ابوالحسن علی بن اسماعيل (398- 458/ 1008-1066 م)، اديب، لغوی و نحوی عصر ملوك الطوايفی اندلس. نام پدر وی در برخی منابع (حميدی، 2/ 493؛ ياقوت، 12/ 231-232) احمد و محمد نيز آمده است، اما هيچ كدام در ذكر سلسله نسب او از اين حد فراتر نرفته‌اند و اين امر، با توجه به نام نيای وی «سيده»، چه بسا حاكی از تب...
ابن سیرین | ناصر گذشته اِبْنِ سيرين، ابوبكر محمد بن سيرين (31 يا 33- شوال 110 ق/ 651 يا 653- ژانويۀ 729 م)، محدث و فقيه تابعی بصری كه چند سده پس از مرگش به عنوان خوابگزاری چيره‌دست نامور گرديد. پدرش، سيرين در 12 ق/ 633 م هنگام فتح عين التمر (شهركی در عراق در نزديكی انبار) به دست خالد بن وليد، به اسارت درآمد (خليفه، 1/ 100-102)، اما...
ابن شیخ الشیوخ |
ابن صائغ، ابوعبدالله | عنایت الله فاتحی نژاد ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن حسن بن سباع (645-720 ق / 1247-1320 م)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعر مصری‌الاصل.
ابن صائغ |
ابن صائغ، شمس الدین | عنایت الله فاتحی نژاد شمس‌الدین محمدبن عبدالرحمن (704-776 ق / 1304-1375 م)، نحوی، لغوی، محدث و فقیه حنفی مصری، در قاهره به دنیا آمد و ابتدا نزد شیخ محمد مصری و پس از وی نزد شیخ تقی الدین محمدبن احمد صائغ قرائات سبع و عشر را فراگرفت.
ابن صائغ، عبد الرحمن | محمدحسن سمسار عبدالرحمن بن یوسف ملقب به زین‌الدین، خطاط سده‌های 8 و9 ق / 14 و 15 م در مصر.
ابن صاعد اندلسی |
ابن صالح | محمد مهدی مؤذن جامی , یوسف نقدی ثقفی ابراهیم بن صالح بن علی بن عبدالله بن عباس العباسی (د 176 ق / 792 م)، از امیران خاندان عباسی.
ابن صاحب الصلاه | محمد هدایی ابومروان یا ابو‌محمد عبدالملک بن محمد بن احمد باجی اشبیلی، مورخ و دیوانسالار اندلسی (د بعد از 594 ق / 1198 م).
ابن صباغ، نورالدین | حسن یوسفی اشکوری نورالدین علی بن محمد بن احمد بن عبدالله (784-855 ق / 1383-1451 م)، محدث و فقیه مالکی.
ابن صباغ، ابونصر | محمدهادی مؤذن جامی ابونصر عبدالسید بن محمد بغدادی (400-477 ق / 1010-1084م)، فقیه شافعی.
ابن صدقه | صادق سجادی چند تن از وزیران و امیران و دیوان سالاران خاندانی عراقی در سدۀ 6 ق / 12 م
ابن صدقه، احمد | بخش هنر و معماری احمد بن صدقة بن ابی صدقه، هنرمند آوازخوان و تنبورنواز ماهر (نیمۀ اول سدۀ 3 ق / 9 م).
ابن صفار، ابوالقاسم | علی اکبر دیانت ابوالقاسم احمدبن عبدالله بن عمر غافقی (؟ 370-426ق / 980-1035م)، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس اندلسی.
ابن صغیر | علی اکبر دیانت مورخ شیعی مذهب مغربی سدۀ 3ق / 9م و مؤلف کتابی در تاریخ رستمیان اباضی مذهب تاهرت.
ابن صفار، ابوالولید | حسن یوسفی اشکوری ابوالولید یونس بن عبدالله‌بن محمدبن مُغیث قرطبی اندلسی (2 ذیقعدۀ 338- 28 رجب 429ق / 23 آوریل 950-6 مۀ 1038م)، محدث، فقیه، ادیب و قاضی مالکی.
ابن صفوان | یوسف نقدی ثقفی ابوجعفر احمدبن ابراهیم بن احمد بن صفوان قیسی (675-763ق / 1296-1362م)، ادیب و شاعر اندلسی، معاصر نصریان غرناطه.
ابن صقاعی | یوسف نقدی ثقفی الموفق فضل‌الله بن ابی‌الفخر نصرانی، کاتب و مورخ دمشقی (ح 626-726ق / 1229-1326م). شهرت او را به صورت ابن سُقاعی نیز یاد کرده‌اند (ابن عماد، 6 / 75).
ابن صصری | علیرضا علاءالدینی نام افراد خاندانی دمشقی از محدثان، فقیهان، قاضیان و مدرسان شافعی در سده‌های 5- 8 ق / 11-14 م.
ابن صقر | بخش تاریخ ابوالعباس احمد بن عبدالرحمن بن محمد بن عبدالرحمن بن محمد بن صقر انصاری خزرجی، فقیه، محدث، ادیب و قاضی مالکی مذهب اندلسی سدۀ 5-6ق / 11-12م.
ابن صلاح، تقی الدین | محسن عابدی تقی‌الدین ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن بن عثمان ابن موسی بن ابی نصر نصری شَهرزوری (577-643ق / 1181-1245م)، محدث، مفسر و فقیه شافعی.
ابن صیرفی |
ابن صوفی، ابراهیم | محمد عبدعلی ابراهیم بن محمد (د بعد از 260ق / 874م)، از علویان و از نسل عمربن علی بن ابی طالب (ع) که در عهد احمدبن طولون (د 270ق / 883م) در مصر طغیان کرد.
ابن صوفی، نجم الدین | مهیار علوی مقدم نجم‌الدین ابوالحسن علی بن ابوالغنائم محمد (ح 390- ح 460ق / 1000-1068م)، نسب‌شناس شیعی.
ابن صوری | محمدمهدی مؤذن جامی رشیدالدین ابومنصور بن ابی الفضل بن علی صوری (573- اول رجب 639ق / 1177-5 ژانویۀ 1242م)، گیاه شناس و طبیب.
ابن صلاح، نجم الدین | علیرضا جعفری نائینی نجم الدین (یا کمال‌الدین) ابوالفتوح احمد بن محمد بن سری بن صلاح همدانی (د 548ق / 1153م)، ریاضی‌دان و پزشک مشهور.
ابن صیرفی، ابوبکر | یوسف رحیم لو ابوبکر یحیی بن محمدبن یوسف انصاری غرناطی مالکی (467-557ق / 1075-1162م) کاتب، شاعر، مورخ، ادیب و محدث اندلسی.
ابن صیرفی |
ابن صیرفی، نورالدین | عنایت الله فاتحی نژاد نورالدین علی بن داوود بن ابراهیم، نیز معروف به ابن داوود و جوهری (14 جمادی الآخر 819-900ق / 10 اوت 1416-1495م)، فقیه حنفی و مورخ معاصر ممالیک بُرجّیۀ مصر.
ابن ضیاء | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث ابوالبقاء محمد بن احمد بن محمد عمری قرشی، ملقب به بهاءالدین (789-854ق / 1387-1450م)، فقیه حنفی.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام