ابن سراج

اِبْنِ سَرّاج، عزالدين محمد بن علی بن عبدالرحمن قرشی دمشقی (د 747 ق/ 1346 م)، محدث و صوفی. او به ابن المرابط نيز معروف بوده و كنيه‌اش را ابوالعلاء هم نوشته‌اند (بغدادی، هديه، 2/ 144). ابن سراج از احمد بن شيبان حديث شنيده و نقل كرده، و مدتی منصب قضای شربكختا (؟) را نيز به عهده داشته است (ابن حجر، 5/ 321). برخی او را شافعی مذهب دانسته‌اند كه از مقدمۀ كتاب تفّاح الارواح او نيز اين نكته فهميده می‌شود (بغدادی، ايضاح، 1/ 292؛ آلوارت، VII/ 680). ابن سراج مؤلف مجموعۀ بزرگی به نام تشويق الارواح و القلوب الی ذكر علاّم الغيوب بوده كه در 721 ق/ 1321 م از تأليف آن فراغت يافته بوده است. جزئی از آن مجموعه كتابی در دو مجلد به نام تفّاح ‌الارواح و مفتاح الارباح بوده است (بغدادی، ايضاح، 1/ 292، 300) كه اكنون تنها جلد اول آن مشتمل بر حكايات كوتاه پندآميز، در دست است. از مقدمۀ آن چنين برمی‌آيد كه اين كتاب به منزلۀ تذكره‌ای دربارۀ زندگی اوليا و حكايات و رواياتی دربارۀ آنان بوده است. نسخۀ موجود اين كتاب شامل چهار بخش است: اخبار و روايات مربوط به متقدمين، متوسطين، متأخرين و منقولات متأخر دربارۀ متقدمين ( آلوارت، همانجا). در زمرۀ آثار او از كتاب ديگری به نام زواهر الفكر و جواهر الفقر نيز نام برده‌اند (بغدادی، ايضاح، 1/ 615؛ همو، هديه، 2/ 144: GAL, S, II/ 331 كه به شم‍ ESC2, 520 ارجاع داده است). چون تاريخ فراغت از تأليف اين كتاب را 721 ق ثبت كرده‌اند، محتمل است كه آن نيز جزئی از كتاب تشويق الارواح بوده باشد، ولی در نسخه‌ای از اين كتاب كه در كتابخانۀ اسكوريال (اسپانيا) محفوظ است عنوان آن چنين آمده است: «زواهرالفكر و جواهر الفقرای مجموع من خطب و اشعار حكماء اندلس، جمع محمد بن علی بن عبدالرحمن المرادی الاشبيلی». نسبت «مرادی الاشبيلی» اين شك را ايجاد می‌كند كه مؤلف اين مجموعه شخص ديگری جز ابن سراج بوده و مشابهت اسمی باعث اين انتساب شده باشد. ابن سراج همچنين دارای اثری به نام كتاب الالتماس بوده است كه آن را در 697 ق/ 1298 م تأليف كرده بوده، اما اكنون اثری از آن در دست نيست (نک‍ : آلوارت، همانجا). 

مآخذ

ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن، 1396 ق/ 1976 م؛ بغدادی، ايضاح؛ همو، هديه؛ نيز:

Ahlwardt; ESC2; GAL, S. 
حسين لاشیء