مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اسلام آباد | علیرضا نقوی اِسْلام‌آباد، پايتخت‌ جديد جمهوري‌ اسلامی‌ پاكستان‌. اين‌ شهر كه در نزديكی‌ راولپندي‌ قرار دارد، در اكتبر 1959/ مهر 1338 به‌ جاي‌ شهر كراچی‌ به‌ عنوان‌ پايتخت‌ پاكستان‌ برگزيده‌ شد و در فوريۀ 1960 نام‌ اسلام‌ آباد براي‌ آن‌ انتخاب‌ گرديد (ذبيح‌، 241؛ نلسن‌، 147 ؛ اردو...، 2/ 702-703).
برید | آذرتاش آذرنوش بَرید، به‌ معنای‌ اسب‌ یا هرگونه‌ مركب‌ پُست‌، پیك‌ سواره‌، ایستگاههای‌ پست‌، سپس‌ به‌ معنای‌ فاصلۀ میان‌ دو ایستگاه‌ و از آنجا، در معنای‌ نوعی‌ واحد طول‌ به‌ كار رفته‌ است‌.
آقاسی | صادق سجادی آقاسی \āqāsī\، حاجی میرزا عباس، پسر میرزا مسلم (1198- 1265 ق / 1784- 1849 م)، از طایفۀ بَیاتِ ایرْوان، سیاست‌مدار و صدراعظم دولت ایران (1251-1264 ق / 1835- 1848 م) در روزگار محمد شاه قاجار (سل‍ 1250-1264 ق / 1834- 1848 م).
حسین قائنی | شیرین شادفر حُسِیْنِ قائِنی، از داعیان بزرگ اسماعیلی نزاری و فاتح قهستان در اوایل دعوت جدید؛ از او گاه با لقب قاضی نام برده‌اند (رشیدالدین، 107؛ نیز نک‍ : هاجسن، 118). حسین از منطقۀ قهستان، در جنوب شرقی خراسان کنونی، و چنان‌که از نسبتش پیدا ست، از شهر قائن برخاسته بود. از اوایل زندگی و سابقۀ آشنایی حسین قائنی با حسن صباح...
اسپانیایی، قالی | سیما شاهمرادی اِسپانیایی، قالیِ \ qāli-ye espāniyāyi\ ، یکی از گونه‌های قابل ملاحظۀ قالی در تاریخ فرش‌بافی. پس از فتح اسپانیا (اندلس) در 92ق/ 711م، قالی‌بافی در این منطقه رونق گرفت و تا سدۀ 9ق/ 15م به اوج شکوفایی رسید (گالِئا ـ بلان، 314). قالیهای بافته‌شده در گذر این سده‌ها جزو آن دسته از هنرهای اسپانیایی محسوب می‌شوند که...
محلاتی(شهید)، شهرک | امیرحسین فاطمی شهرکی در شمال شرقی تهران، واقع در شمال خیابان مینی‌سیتی، ناحیۀ 10، منطقۀ 1 شهرداری تهران.
جزیره ابن عمر | محمدرضا ناجی جَزیرۀ اِبْنِ عُمَر، شهری کهن که امروزه در جنوب شرقی ترکیه نزدیک مرز سوریه و عراق در استان ماردین قرار دارد و مردم ترکیه آن را به اختصار جیزره1 یا جِزره می‌خوانند.
اهلی شیرازی | سیمین غلامیان اَهْلی شیرازی، محمد (د 942 ق/ 1535 م)، ادیب و شاعر سدۀ 10 ق/ 16 م. وی از شاگردان جلال‌الدین محمد دوانی (د 908 ق) بود و در جوانی به دربار سلطان حسین بایقرا در هرات راه یافت (صفا، 4/ 447- 448) و در آنجا قصیدۀ معروف خود را به تتبع از سلمان ساوجی برای امیر علیشیر نوایی سرود (رازی، 223). اهلی از هرات، به آذربایجان...
آق حصار | بخش جغرافیا آق‌حصار \āq-hesār\، (در ترکی، به معنی بارو و دژ سفید)، شهر تاریخی ثیاتیرا واقع در غرب ترکیه و در دشتی حاصلخیز، در کنار رودخانۀ زابِ بزرگ (لکوس دورۀ باستان). این شهر باستانی که دراصل پلوپیا خوانده می‌شد، ظاهراً توسط لیدیاییها بنیاد نهاده شد، اما در 290 ق‌م، مستعمره‌نشین مقدونیان گردید و نام آن به ثیاتیرا تغییر...
سیاحت غرب | مریم فلاحتی موحد کتابی تخیلی در زمینۀ معاد، به قلم محمدحسن آقانجفی قوچانی (1256-1322 ش / 1878-1944 م).
اصفهان، مسجد امام | سوسن بابایی یكی از مهم‌ترین بناهای عصر صفویه كه پیش‌تر به نامهای مسجد شاه، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت. این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و چنانكه از مآخذ برمی‌آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (سل‍ 996- 1038 ق / 1588- 1629 م) آغاز گردیده، و در دورۀ...
فلک‎ خوانی | حسن ذوالفقاری فَلَکْ‌خوانی، خواندن دوبیتیهایی به‌آواز، در شِکوه از رفتار فلک و دور گردون؛ گونه‌ای از شعر اعتراض که در ایران (خراسان)، تاجیکستان و افغانستان رواج دارد.
سبزی | نیره افتخاری مجموعۀ گیاهان خوراکی، بیشتر سبز‌رنگ که به‌صورت خام یا پخته، تنها و یا در ترکیب با مواد دیگر، در فرهنگ غذایی و درمانی مردم به کار می‌رود.
بغدادی، ابومنصور | علیرضا جعفری نائینی , ناصر گذشته , امیر جابری بَغْدادی‌، ابومنصور عبدالقاهر تمیمی بغدادی (د 429ق‌ / 1037م‌)، ملقب‌ به «استاد»، متكلم‌، فقیه‌ و ریاضی‌دان‌ كه‌ در فقه‌، شافعی‌مذهب‌، و در اعتقاد، اشعری‌ بود.
چهل دختران | مریم همایونی افشار نام چند بنا در برخی شهرهای ایران، که از میان آنها می‌توان به مناری در اصفهان (گدار، آندره، II(1) / 27)، برج آرامگاهی در سمنان (مخلصی، 61)، مقبره‌ای در قزوین ( لغت‌نامه ... )، 3 بقعه در کاشان (شریف، 29-31)، حسینیه‌ای در نائین («نائین ... »، 1)، و برج آرامگاهی در دامغان اشاره کرد.
تخاری | بهروز محمودی بختیاری تُخاری، زبانی منسوخ و شاخه‌ای مستقل از خانوادۀ زبانهای هند و اروپایی که در ترکستان [منطقۀ خودمختار اویغوری سین‌کیانگ در شمال غربی چین امروز] تکلم می‌شده است.
تیفاشی | یونس کرامتی تیفاشی، شهرت خاندانی دانشور از نسل ابوبكر بن حمدون بن حجاج بن میمون بن سلیمان بن سعد قیسی قَفصی تیفاشی (سده‌های 6-7ق/ 12-13م) منسوب به تیفاش، از توابع قَفصۀ افریقیه که در دستگاه حکومت بنی رند (امرای قَفصه و شهرهای اطراف آن) از مقام و منزلتی درخور، برخوردار بودند.
ابوعبدالله علوی | حسن انصاری اَبوعَبْدُاللّٰهِ عَلَوی، محمد بن ‌علی بن حسن بن علی بن حسین حسنی (رجب 367 - ربیع‌الاول 445 / فوریۀ 978 - ژوئیۀ 1053)، محدث و فقیه زیدی‌مذهب کوفه که به ابن‌عبدالرحمان نیز شهرت داشته است (ابن‌صوفی، 29؛ ابن‌نقطه، 1/ 284). خاندانش چنان‌که از کتب انساب پیدا ست (نک‍ : ابن‌صوفی، همانجا)، از عالمان بودند و پدرش نیز ...
تطنجیه | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث عنوان خطبه‌ای منسوب به حضرت علی(ع) که از حیث تاریخ اندیشه‌های غیررسمی در میان امامیه، درخور اهمیت است.
تاریخ بیهقی | احمد سمیعی تاریخِ بِیْهَقی، کتابی به فارسی در تاریخ غزنویان از ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی (د 470ق / 1077م). بیهقی خود این اثر را به سادگی «تاریخ» خوانده، و در عباراتی چون «می‌خواهم که دادِ این تاریخ به تمامی بدهم»...
ابوعبید قاسم بن سلام خزاعی | احمد پاکتچی 151 ـ محرم 224 ق / 768 ـ دسامبر 838 م)، فقیه، محدث، قاری وزبان‌شناس برجستۀ خراسانی كه آثار بسیاری در زمینه‌های گوناگون بر جا نهاده است.
فال نامه | آرش پوراکبر فالْ‌نامه، متونی برای فال‌گیری و نیز حاوی دستورالعمل انواع فال‌گیری.
سقا خوانی | حسن ذوالفقاری از آیینهای کهن عاشورایی همراه با نوحه‌سرایی دسته‌جمعی، برای یادآوری مصائب تشنه‌لبان کربلا.
دیولافوا، ژان | مریم همایونی افشار ژان (1851-1916 م / 1267-1334 ق)، باستان ـ شناس، جهانگرد، مردم‌شناس، رمان‌نویس، عکاس، نمایشنامه‌نویس و روزنامه‌نگار فرانسوی.
الحکمة المشرقیة | محمد زارع شیرین کندی اَلْحِکْمَةُ الْمَشْرِقیَّة، نام اثر فلسفی بحث‌انگیزی از ابن‌سینا به زبان عربی که بخشی در منطق از آن باقی مانده است.
ارتجاع | اِرْتِجاع [ertejāʾ]، مشیی که معمولاً در منتهى‌الیه طیف راست سیاسی قرار می‌گیرد. در اصطلاح فنی‌تر سیاسی، ارتجاع به مشیی اشاره دارد که مخالف برخی شکلهای تغییرات مترقیانه است. به کسی که دارای چنین مشیی باشد، مرتجع می‌گویند. این اصطلاح همچنین به کسی اطلاق می‌شود که به بازگشت به رژیم گذشته تمایل دارد. محافظه‌کاران...
آکل و مأکول | غلامحسین ابراهیمی دینانی آکِل و مَأْکول، شبهه‎ای معروف و دیرینه در باب معاد جسمانی که بسیاری از متکلمان دربارۀ آن سخن گفته‎اند. معاد و زندگی پس از مرگ، یکی از اصول اعتقادی مسلمانان است که بحث دربارۀ آن کمتر از گفت‌وگو دربارۀ توحید نیست، زیرا افزون بر اینکه منکران مبدأ، معاد را انکار کرده‎اند، برخی از معتقدان به مبدأ نیز دربارۀ روز رس...
شولا | شولا، تن‌پوش نمدی بلند چوپانان یا درویشان برای حفاظت از سرما، در مناطق کوهستانی. دهخدا شولا را جامه‌ای نمدین و خشن توصیف کرده است که کردها، لرها و کشاورزان می‌پوشند
اسفزاری، ابوحاتم | یونس کرامتی اَسفِزاری \ asfezāri\ ، ابوحاتم مظفر بن اسماعیل (د پیش از 513ق/ 1119م)، طبیعی‌دان و ریاضی‌دان ایرانی. وی چنان‌که از شهرتش برمی‌آید، از مردم اسفزار (ه‍ م) بوده است. از زندگانی او آگاهی چندانی در دست نیست.
تفرش | علیرضا ارژنگ تفرش
فرانکلین، سفرنامه | زهرا سیفی فِرانْکْلین، سَفَرْنامۀ، از سفرنامه‌های مهم در سالهای آخر دورۀ زندیه (سل‍ 1163- 1208 ق / 1750-1794 م) با عنوان مشاهدات سفر از بنگال به ایران.
آغاباجی بیگم | پریسا سنجابی آغاباجی بیگم \āqā-bājī beygom\، یا آغا بیگم (د 1248 ق / 1832 م)، بانوی شاعر و سخنور ایرانی و یکی از همسران فتحعلی شاه قاجار (سل‍ 1212-1250 ق / 1797-1834 م).
چلو | شیوا جعفری چِلو، یا چُلو، از انواع بسیار رایج پخت برنج در ایران که بر خلاف پلو، بدون افزودن موادی دیگر پخته، و همراه با خورش و یا کباب خورده می‌شود.
آل آقا | بخش معارف آلِ آقا، خاندانی از عالمان دینی، شیعی امامی، مشهور به علم و ادب از سدۀ 12 تا 14ق / 18 تا 20م در ایران. شهرت افراد این خاندان به آل آقا بدین جهت است که منتسب به «آقا محمدباقر وحید بهبهانی» (ح 1116-1205ق / 1704-1791م) بوده (نک‍ : وحید بهبهانی) و از این‌رو، گاه بهبهانی خوانده شده‎اند. برخی از اینان که در کرمانشا...
ابواسحاق غزی | بابک فرزانه اَبو‌اِسْحاقِ غَزّی، ابراهیم بن عثمان بن کلبی اَشْهَبی (441-525‌ ق/ 1049-1131 م)، شاعر مدیحه‌سرای عرب در عصر سلجوقیان. منـابع نـام پدر او را یحیى و محمد نیز آورده‌اند (نک‍ : ابن‌انباری، 269؛ ابن‌خلکان، 1/ 57) و کنیۀ او به‌اختلاف ابو‌القاسم، ابو‌مدین و ابو‌فرقد ذکر شده است (ابن‌عساکر، 2/ 469؛ سبط ابن‌جوزی، 8(1...
سبزی، سفره | ساغر برجی از سفره‌های نذری مشترک بین مسلمانان و زردشتیان ایران. سفرۀ سبزی را زنان به نیت دفع بلا و برای شفای بیماران می‌گسترانند و به‌جز آنها، کسی دیگر از خوراکهای درون آن نمی‌خورد؛ هیچ مردی نیز حتى برای کمک به گستردن آن اجازۀ ورود ندارد.
آذری | هادی عالم زاده آذَری [āzarī]، سبکی در معماری اسلامی ایران، منسوب به آذربایجان، مشهور به سبک مغول یا ایرانی ـ مغول و مقارن با دورۀ حکومت ایلخانیان بر ایران (653-736ق/1255-1336م).
اتحاد عاقل و معقول | شرف الدین خراسانی یكی از مباحث مهم سنتی در تاریخ فلسفه، به‌ویژه در پیوند با نظریۀ شناخت.
بلوهر و بوداسف | فتح الله مجتبایی بِلوهَرْ وَ بوداسَف، داستانی دینی و اخلاقی دربارۀ زندگی گوْتَمه بودا1، بنیان‌گذار دین و آیین بودایی، و چگونگی رسیدن او به حقیقت دین در پی تعلیمات بلوهر، حكیم زاهد كه از سراندیب برای هدایت او به شهر شولابط آمده بود
سه تار | بهروز وجدانی سازی زهی ـ زخمه‌ای با کاسۀ چوبی گلابی‌شکل، دستۀ چوبی بلند و کشیده، شماری پرده، و 4 سیم فلزی که با ناخن انگشت اشارۀ دست نواخته می‌شود.
خاتون آبادی | فرامرز حاج منوچهری خاتون‌آبادی، خاندانی از عالمان امامی در اصفهان و تهران از سدۀ 12 ق/ 19 م به بعد. افراد معروف و متنفذ این خاندان در طول 3 سده، نقش مهمی در تاریخ فرهنگی و سیاسی ایران ایفا نمودند. آنان طی سده‌های 12 تا 14 ق در اصفهان، و از سدۀ 13 ق به‌بعد در تهران، به‌عنوان یکی از خانواده‌های پرآوازه در عرصه‌های دین و دانش و سی...
اردشیر بابکان | پرویز رجبی اَرْدِشیرِ بابَکان [ardešīr-e bābakān]، اَرْتَـخْـشَـهْـر، یـا اَرْتَخْشیر، بنیان‌گذار سلسلۀ ساسانیان (تاریخ تاج‌گذاری و تأسیس‌ رسمی سلسلۀ ساسانی 28 آوریل 224م) (نولدکه، 411 ؛ قس: تقی‌زاده، 47).
علوم و ستاره شناسی تهران، مرکز | علی محمد مرادیان منفرد مرکزی جهت آشنایی با علوم پایه و ستاره‌شناسی، واقع در محلۀ دزاشیب، خیابان عمار، کوی عرفات.
ابن شاکر کتبی | صادق سجادی صلاح‌الدین ابو عبدلله محمد بن شاکر بن احمد بن عبدالرحمن بن شاکر بن هارون بن شاکر دارانی، مورخ و ادیب دمشقی (د 764 ق / 1363 م).
دارایی | عارفه صابری افتخاری دارایی، پارچۀ ابریشمی رنگین با نقوش شعله‌مانند، که نقوش آن از طریق رنگرزی تار یا پود، و یا هر دو، پیش از مرحلۀ بافت صورت می‌گیرد.
دارجنگه | آرش اکبری مفاخر دارْجَنْگه، سرودی حماسی، رایج در غرب ایران، به زبان گورانی، با موضوع تاریخ اساطیری ـ داستانی ایران باستان، با اشاره‌هایی به تاریخ ایران پس از اسلام.
خواجگان، سلسله | فاطمه لاجوردی گروهی از مشایخ صوفیه در منطقۀ ماوراء‌النهر که در فاصلۀ سده‌های 6 تا 8 ق / 12 تا 14 م می‌زیستند و پیش‌قراولان و پیشینیان طریقۀ نقشبندیه به شمار می‌آیند.
لار، سد | ناصر پازوکی طرودی از سدهای تأمین‌کنندۀ آب آشامیدنی شهر تهران، ساخته‌شده در مسیر رودخانۀ لار.
آستارا، سینما | شیده لالمی آستارا، سینما \ sīna(e)mā āstārā\ قدیمی‌ترین سینمای شمیران (تأسیس: آبان 1342 ش). این سینما در خیابان شهرداری (میان میدان تجریش و سرپل تجریش) قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین سینماهای تهران است که از ابتدای تأسیس تاکنون به‌ طور خصوصی اداره شده است. نخستین مالک آن فردی به نام اخوان علیزاده بود که 28 سال پس از راه‌...
حویزی | فرامرز حاج منوچهری حُوِیْزی، عبدعلی بن جمعۀ عروسی (د 1112 ق/ 1700 م)، فقیه، محدث و مفسر شهیر خوزستانی و مؤلف تفسیر نور الثقلین. وی در حویزه، از شهرهای خوزستان، متولد شد و سپس به همراه خانواده به شیراز منتقل، و در آن دیار ساکن گشت (امین، 8/ 29)؛ سید نعمت‌اللٰه جزایری از خانۀ وی در نزدیکی جامع اعظم شیراز یاد کرده است (جزایری، لوا...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام