مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

بیکند | عنایت الله رضا بِیكَنْد، یا بی‌كند، شهری‌ تاریخی‌ متعلق‌ به‌ سده‌های‌ میانه‌، واقع‌ در اراضی‌ جمهوری‌ ازبكستان‌ كه‌ ویرانه‌های‌ آن‌ در 35 كیلومتری‌ جنوب‌ غربی‌ بخارا باقی‌ است‌.
ابو حذیفه، پسر عتبه | عبدالامیر سلیم پسر عتبة بن ربیعة بن عبد شمس بن عبد مناف (د 12 ق / 633 م)، از بزرگان صحابه و از سابقین در اسلام و مهاجرین به حبشه و مدینه كه در بسیاری از غزوات و سرایا شركت جست و در جنگ یمامه به شهادت رسید.
جشن سده | عباس بهارلو جَشْنِ سَده، فیلم مستندی ساختۀ منوچهر عسگری‌نسب دربارۀ مراسم جشن سده در ایران.
افشار نادری | حسن موسوی زاده اَفْشارْنادِری، نادر (1305- 1358 ش / 1926- 1979 ش)، مردم‌شناس، و از پیشروان پژوهشهای ایلی ـ عشیره‌ای در ایران.
اصفهانی، سبک | زهره بزرگمهری \sabk-e esfahānī\، شیوه‌ای در معماری دورۀ اسلامی ایران.
عطسه | پیمان متین عَطْسه، خروج ناگهانی، غیرارادی و پرفشار هوا از دستگاه تنفس فوقانی دراثرِ تحریک مواد و ذرات خارجی.
هایک میرزایانس، موزه حشره شناسی | مسیح موسوی زادگان موزه‌ای دولتی واقع در بزرگراه چمران، خیابان یمن، شهرداری منطقۀ 1 تهران.
پزشکی عامه | محمدسعید جانب اللهی یا طب مردمی، شیوه‌های تشخیص بیماریها و عارضه‌ها و درمان آنها بر پایۀ دانش شفاهی میراث نسلهای متمادی خرده‌فرهنگها در بستری از تجربه‌ها، اعتقادها، باورها و جادوها.
استالین گراد، نبرد | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اِستالین‌گراد، نبردِ\ nabard-e [e]stālin-g[e]rād\ (تابستان 1942- 2 فوریۀ 1943/ تابستان 1321- 13 بهمن 1321)، نبردی که به پیروزی کامل ارتش شوروی بر آلمانیها انجامید و نقطۀ عطفی در جنگ جهانی دوم شد. استالین‌گراد (نام کنونی آن: وُلگاگراد) مرکز صنعتی عمده و شهری بسیار مهم بود و دستیابی به رود ولگا در آن نقطه می‌تو...
ابالیش | احمد تفضلی اَبالیش، زردشتی مسلمان شده‌ای که در قرن 3 ق / 9 م می‌زیسته و در نزد مأمون خلیفۀ عباسی (خلافت: 198 تا 218 ق / 814-833 م) و با حضور قاضی و وزیر اعظم او با آذرَ فَرْنْبَغ پسر فرخزاد که پیشوای زردشتیان در آن زمان بوده، مناظرۀ دینی کرده است. شرح این مناظره در رسالۀ کوچکی به زبان پهلوی (فارسی میانه) به نام گُجَسْتَ...
ابن قبه | ناصر گذشته ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبۀ رازی، متكلم امامی (د اوايل سدۀ 4ق / 10م).
تضاد | اصغر دادبه , هادی نظری منظم , عبدالرضا مدرس زاده که «طباق» و «مطابقه» نیز خوانده می‌شود، در اصطلاح بدیعیان و لغت شناسان، بر صنعتی اطلاق شده است که بر اساس آن، دو کلمۀ متضاد یا متفاوت را در یک عبارت می‌نهند. چون تقابل این دو کلمه، شکلهای گوناگونی می‌یابد، ناچار تضاد را هم به چند‌گونه تقسیم کرده‌اند. پیداست که اصل این آرایه، همانا رابطۀ متضاد میان دو کلمه است...
ابوسلمه خلال | علی بهرامیان حفص (یا احمد: ابوهلال، 2 / 98) بن سلیمان (یا حفص بن غیاث بن سلیمان: صابی، 129)، مشهور به وزیر آل محمد (مق‍ رجب 132 ق / 750 م)، داعی بزرگ عباسی كه در براندازی خلافت اموی نقش بسیار داشت.
حارث بن مره عبدی | بخش تاریخ (مق‍ 42ق / 662 م)، صحابی امیرالمؤمنین علی(ع) و یکی از نخستین فاتحان سند.
امثال و حکم | علی میرانصاری , عزت ملا ابراهیمی , مریم مجیدی اَمْثالْ وَ حِكَمْ، سخنان پندآمیز و عبرت‌انگیز رایج در میان مردم.
جنگل، جنبش | شاپور رواسانی جُنْبِش، جنبشی به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی بر ضد استبداد، استعمار و اشغال ایران توسط بیگانگان.
برگ جهان | ناصر پازوکی طرودی برگ‌ جهان \ barg-e jahān\ ، روستایی واقع در ˚51 و ´44 طول شرقی، و ˚35 و ´50 عرض شمالی، در ارتفاع 052‘ 2متری از سطح دریا، در فاصلۀ 3کیلومتری شمال شرقی روستای نیکنام‎ده و در فاصلۀ 7کیلومتری جنوب شرقی روستای افجه.
ابتر | محمدحسن گنجی اَبْتَر، دهستانی از بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان، با 552‘1 کم‍2 وسعت (افشار، 300) که در انتهای شرقی شهرستان ایرانشهر واقع شده و از شمال به دهستان ایرندگان از بخش مرکزی شهرستان خاش، از مغرب به دهستان دامن، از جنوب به دهستان حومۀ بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر و دهستان سرباز و از مشرق به ده...
حارث بن حلزه | عنایت الله فاتحی نژاد (د ح 580 م)، از شاعران مشهور عصر جاهلی و سرایندۀ یکی از 7 قصیدۀ معروف به معلقات. وی از قبیلۀ بنی یَشْکُر، از شاخه‌های بکربن‌وائل برخاسته، و نسبت یشکری وی از همین‌جا ست (ابن‌قتیبه، الشعر ... ، 96). ابوالفرج اصفهانی نسب وی را به ربیعة‌بن‌نزار از عدنانیان رسانده است (11 / 44؛ نیز نک‍ : یعقوبی، 1 / 263؛ کلبی، 1 /...
آذری طوسی | فتح الله مجتبایی آذَریِ طوسی [āzarī-ye tūsī]، فخرالدین حمزة بن علی ملک اِسْفَرایِنی (784-866ق/1382-1462م)، شاعر، عارف و نویسندۀ پارسی‌گوی شیعی. پدر او از امیران سربداران بیهق بود و از آنجا به اسفراین رفت. از این‌رو، نسبت فخرالدین را گاهی بیهقی نیز گفته‌اند.
ابرار | رسول شایسته
اسماعیل بن احمد سامانی | صادق سجادی , هایده لاله اِسْماعيل‌ بْن‌ اَحْمَدِ سامانی‌، ابوابراهيم‌ (شوال‌ 234- صفر 295ق‌/ 849 -907م‌)، امير سامانی‌ و بنيان‌گذار دولت‌ بزرگ‌ سامانيان‌. اطلاعات‌ ما دربارۀ احوال‌ اسماعيل‌ ، خاصه‌ پيش‌ از مرگ‌ برادرش‌ امير نصر، بيشتر مبتنی‌ بر تواريخ‌ محلی‌ و دودمانی‌ ايران‌، به‌ويژه‌ تاريخ‌ بخاراي‌ نرشخی‌ است‌، اما آثاري‌ چون‌ وفي...
ریاضیات | یونس کرامتی ریاضیّات، یکی از شاخه‌های دانش بشری که بنابر تعریف کهن، دانش بررسی کمیتهای گسسته و پیوسته بوده است و به همین مناسبت، چنان‌که خواهد آمد، 4 شاخۀ اصلی حساب، هندسه، نجوم و موسیقی، و چندین شاخۀ فرعی دیگر را در بر می‌گرفته است. در نوشتار حاضر، دربارۀ نجوم و موسیقی (ه‍ م م) ــ باآنکه در همۀ طبقه‌بندیهای کهن دانشها د...
اریدو | جواد نیستانی اِریدو [erīdū] (اَبوشَهْرَین کنونی)، نام یکی از شهرهای مقدس و باستانی و چندین تپۀ کهن در جنوب عراق.
تنکابن | علی کرم همدانی تُنُکابُن، شهرستان و شهری در غرب استان مازندران:
چوواش | عنایت الله رضا مردمی که در جمهوری خودمختار چوواش واقع در مرکز بخش اروپایی جمهوری فدراتیو روسیه سکنا دارند.
عروسی کردن پیرزن نودساله | حسن ذوالفقاری عَروسی‌کَرْدَنِ پیرْزَنِ نَوَدْساله، کتابی برگزیده از داستان نان و حلوا اثر شیخ بهایی. این کتاب که حاوی دو داستان به نظم است، در 1345 ق / 1926 م در تهران، و به کوشش آقاحسین گودرزی منتشر شد، بی‌آنکه روی جلد یا در متن آن به داستان نان و حلوا اشاره‌ای شود.
اشکش | پرویز رجبی \aškaš\، یکی از دلاوران و پهلوانان کیخسرو، در داستانهای حماسی ایران.
طاهرآباد | ناصر پازوکی طرودی روستایی در فاصلۀ 3 کیلومتری جنوب شرقی شهر بومهن.
ابوعبیده، معمر بن مثنی | عنایت الله فاتحی نژاد مَعمر بن مثنی (114- ح 210 ق / 732- 825 م)، ‌راوی و لغت‌شناس بزرگ اوایل عصر عباسی.
استانبول | علی اکبر دیانت اِسْتانْبوِل، بزرگ‌ترین شهر و مهم‌ترین مرکز اقتصادی، بازرگانی، صنعتی، هنری ـ فرهنگی و جهانگردی ترکیه و مرکز استان استانبول. این شهر تاریخی مدتها پایتخت امپراتوریهای بیزانس (روم شرقی) و سپس عثمانی (تا 2 ربیع‌الاول 1342ق/ 13 اکتبر 1923م) بوده است.
برات | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد بَرات، سندي تجاری كه به موجب آن كسی به ديگری دستور می‌هد كه مبلغ معينی را در زمان مشخص در وجه يا به حواله كردِ شخص ثالث پرداخت كند. دستوردهنده را برات‌كش، برات‌دهنده يا صادركننده می‌‌نامند؛ كسی كه به او دستور داده شده است، برات‌گير با محالٌ عليه، و شخص ثالث دارنده ناميده می‌‌شود. اين سند از مهم‌ترين اسناد تجا...
اسماعیل بن یسار | آذرتاش آذرنوش اِسْماعیل‌ بْن‌ یسار، ابوفائد نسایی‌، شاعر شعوبی‌ اواخر سدۀ 1 و اوایل‌ سدۀ 2ق‌ (د پیش‌ از 130ق‌/ 748م‌). اسماعیل‌ با 178 بیتی‌ كه‌ به‌ او نسبت‌ داده‌اند و عمدتاً در اغانی‌ ابوالفرج‌ اصفهانی‌ گرد آمده‌، آنچنان‌
ابن اذینه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اُذَینه، عمر بن محمد بن عبدالرحمن بصری، محدّث و فقیه در سدۀ 2ق / 8م. از زندگی و تاریخ ولادت و مرگ او چیز زیادی دانسته نیست. همین اندازه روشن است كه او از اصحاب امام جعفر صادق (ع) بوده است (برقی، 47؛ نجاشی، 283). وی را از شاگردان و اصحاب امام موسی كاظم (ع) نیز دانسته‌اند (برقی همانجا). به گفتۀ نجاشی او ...
اسکاندیم | بخش علوم پایه و مهندسی اِسکاندیُم \ [e]skāndiyom\ (Sc)، عنصری شیمیایی، از فلزات خاکهای کمیاب، جزو گروه IIIb از عناصر واسطه در جدول تناوبی عناصر. اسکاندیم فلزی به‌نسبت نرم و به رنگ سفیدِ نقره‌ای است.
اسماعیلی، مؤسسه مطالعات | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اس‍ماعیلی، مؤسسۀ مطالعاتِ \moˀassese-ye motāleˀāt-e esmāˀili\ (بنیادنهاده‌شده در 1977م/ 1355ش)، نهادی پژوهشی در زمینۀ اسلام به‌طور اعم، و فرقۀ اسماعیلیه (ه‍ م) به‌طور اخص. این مؤسسه را شاهزاده کریم الحسنی (آقاخان چهارم)، چهل و نهمین امام اسماعیلیان نزاری، در لندن بنیاد نهاد. پیشبرد دانش و آگاهی دربارۀ اسلام د...
اقتداری | فرهاد طاهری اقتداری \eqtedārī\، احمد (ز 1304 ش)، پژوهشگر حوزۀ خلیج ‌فارس، تاریخ و فرهنگ محلی فارس و جغرافیای تاریخی مناطق جنوبی ایران، عضو شورای علمی دانشنامۀ خلیج ‌فارس در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
ابن ابی مریم | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌مَرْیَم، ابوعبدالله فخرالدین نصر بن علی بن محمد شیرازی فارسی فسوی، مقری و مفسر سدۀ 6 ق/ 12 م. از تاریخ تولد وی گزارشی در منابع دیده نمی‌شود و تنها می‌دانیم که نزد تاج‌القراء برهان‌الدین محمود بن حمزة بن نصر کرمانی (د پس از 500 ق) شاگردی کرده، و کتاب التیسیر فی التفسیر او را نزد وی خوانده بوده است ...
اصلاح دینی | بخش ادیان و عرفان \eslāh-e dīnī\، جنبشهایی برای تصحیح جنبه‌هایی از نظم دینیِ موجود که ناروا شمرده می‌شوند. این تصحیح غالباً با تفسیر، تغییر یا منتفی‌کردنِ بعضی آداب، احکام یا اصولِ دورۀ قبل صورت می‌پذیرد.
تره | ساغر برجی گیاهی از دستۀ سبزیجات با مصرف خوراکی و درمانی در فرهنگ غذایی مردم ایران.
جریر | عزت ملا ابراهیمی جَریر، ابوحَزْره جریر بن عطیة بن خَطَفی تمیمی (د رمضان 110/ سپتامبر 729)، شاعر عصر اموی. ابوعبیده معمربن مثنّیٰ، خَطَفی را لقب نیای جریر دانسته و نام او را حُذَیفَة بن بدر بن سَلَمه ذکر کرده است (نک‍ : 1/ 1؛ نیز ابوعبید، 1/ 292-293). جریر در یمامه در میان قبیلۀ کُلَیب بن یَرْبوع به دنیا آمد. مادرش اُمّ قیس بن...
تجارب‌الامم | عنایت الله فاتحی نژاد , ابوالفضل خطیبی تَجارِبُ الْاُمَم، عنوان یکی از مشهورترین منابع تاریخی، نوشتۀ ابوعلی مسکویه (ه‍ م)، مورخ، فیلسوف، پزشک و ادیب پرآوازۀ ایرانی.
سوسن | پیمان متین از گیاهان شناخته‌شدۀ کهن و اساطیری نزد ایرانیان با گلهای رنگارنگ.
رجال | احمد پاکتچی اصطلاحی در علوم حدیث ناظر به شخصیتهایی که به‌عنوان راوی شناخته شده‌اند.
اعتماد السلطنه | سید علی آل داوود محمدحسن خان (21 شعبان 1259- 18 شوال 1313 ق / 16سپتامبر1843-2 آوریل 1896 م)، دانشمند و سیاست‌پیشۀ مشهور عصرناصرالدین شاه و صاحب دهها كتاب .محمدحسن ازدودمان مراغه‌ای بود و پدرش حاج علی خان كه نخست لقب ضیاءالملك داشت و سپس به اعتمادالسلطنه ملقب شد، حاجب‌الدولۀ دربار ناصرالدین شاه بود. خاندان او از ادوار نخست پید...
ورزا، گردنه | سیما صفری گردنه‌ای در خط‌الرأس کوههای نور البرز مرکزی میان قله‌های سرک‌چال وخط‌الرأس خلنو.
آسیا | عباس سعیدی آسیا، وسیع‌ترین و پرجمعیت‌ترین قارّۀ زمین، با وسعتی قریب 44 میلیون كم‍2، یعنی ــ از كل سطح زمین و بیش از722‘2 میلیون نفر جمعیت (1982م)، واقع در نیمكرۀ شمالی، از نزدیكی خط استوا تا نزدیكی قطب شمال؛ شمالی‌ترین حد این قاره، شبه‌جزیره تایمیر با °77 و‌´40 عرض در اقیانوس منجمد شمالی و جنوبی‌ترین نقطۀ آن، رأس شبه‌جز...
ابوعلی رودباری | عباس مصلایی پور محمد بن احمد (احمد بن محمد) بن قاسم (د 322 ق / 934 م)، صوفی و عارف.
ابوالوفا خوارزمی | محمدجواد شمس
جذام | پیمان متین جُذام، نوعی بیماری عفونی مزمن و پیش‌رونده که با ایجاد تغییرات شکلی در اعضای بدن همراه است. این بیماری باعث‌خوردگی پوست، مخاطها، اعصاب محیطی، استخوانها و احشای داخلی می‌شود و نهایتاً منجر به مرگ می‌گردد. این مرض با نامهای دیگری چون خوره، آکله، داء الاسد و بَرَص نیز شناخته شده است که همه به نوعی با علامتها و عو...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام