مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

حافظ، فال | محمدجعفر یاحقی حافِظ، فال، پیش‌بینی خیر یا شر بودن نتیجۀ عملی، یا پیشگویی سرنوشت کسی با بهره‌گیری از دیوان حافظ.
غالیه | نیره افتخاری غالیه، عطری قدیمی، معروف، به رنگ سیاه، و مرکب از مشک و عنبر. این مادۀ خوش‌بو که معروف به عطر شاهانه است، با نامهای دیگری چون مشک پخته، مشک آمیخته، غمنه، مضنون و زَباد نیز شناخته می‌شود
خلقیات ما ایرانیان | زاگرس زند خُلْقیّاتِ ما ایرانیان، کتابی از محمدعلی جمال‌زاده در نقد ویژگیها، خلقیات و روحیات مردم ایران.
امر و نهی | احمد پاکتچی اَمْرْ وَ نَهْی، عنوان بخشی از مباحث اصول فقه كه به چگونگی تفسیر اوامر و نواهی شرعی می‌پردازد.
بجار | مریم محمدتبار سنتی رایج در میان طوایف بلوچ، به منظور کمک و همیاری مادی به جوان در حال ازدواج.
استاد جعفر معمار | شیده لالمی استـاد جعفـر معمـار \ ostād jaʾfar-e meʾmār\ ، استاد جعفر خان کاشی (1276-1352 ق/ 1859-1933 م)، معروف به استاد جعفرِ حُر و ملقب به رستم معماران ایران، از معماران معروف و صاحب‌سبک تهران در اواخر دورۀ قاجار و پهلوی اول.
ستاره | نرگس صادقی گویا جسم سماوی که شبها در فضای آسمان قابل مشاهده است و در فرهنگ و فولکلور مردم مناطق مختلف ایران بازتابهای گوناگون دارد.
ابوهلال عسکری | آذرتاش آذرنوش حسن بن عبدالله بن سهل (د ح 400 ق / 1010 م)، شاعر، ادیب، لغت‌شناس و استاد در صنایع شعری.
آل میکال | سید علی آل داوود آلِ میکال، از خاندانهای برجستۀ ایرانی که نام‌آوران آن در حدود سه قرن از سدۀ 3 تا 5 ق / 9 تا 11 م در عرصۀ سیاست و فرهنگ به مقامات بلندی دست یافتند. به تصریح بیش‌تر منابع نسب این خانواده که از دودمانهای کهن ماوراء‌النّهر بود، به بهرام ‌گور پادشاه ساسانی می‌رسد. نیاکان آنان از شاهان ناحیۀ سغد بودند که به هنگام ت...
باسمه | شراره صالحی باسْمه، شیوه‌‌‌‌ای کهن برای ایجاد نوشته یانقش بر کاغذ یا پارچه، به وسیلۀ مهر یا قالب. روش کار چنین بود که در آغاز، نوشته یا نقش را بر لوحه‌‌‌‌های چوبی به طور وارونه حک می‌‌‌‌کردند، سپس آن را با مرکب یا رنگ آغشته ساخته، بر کاغذ یا پارچه منتقل می‌‌‌‌ساختند (استرابادی، ذیل‌‌‌‌باسمه). این شیوه همچنان در تهیۀ قلمک...
ابوسعید ابوالخیر | نجیب مایل هروی فضل‌الله بن احمد بن محمد بن ابراهیم میهنی (اول محرم 357-4 شعبان 440 ق / 7 دسامبر 967-12 ژانویۀ 1049 م)، عارف بنام خراسانی، منسوب به میهنه، از قرای مشهور خاوران در میانۀ سرخس و ابیورد.
افق | یونس کرامتی افق \ofoq\، صفحه یا خطی بسته (معمولاً دایره و گاه نزدیک به دایره) که مرجع رصد یا اندازه‌گیری محلی به‌شمار می‌رود. صفحۀ دایرۀ افق هر محل بر راستای شاقول آنجا عمود است. مفاهیمی را که اصطلاح افق بر آنها اطلاق می‌شود، می‌توان به 3 دستۀ افق در معنای رایج میان عموم، افق در نجوم کروی جدید، و افق در هیئت و نجوم کهن ت...
آیه | آذرتاش آذرنوش , بخش معارف آیه (نشان: مفهوم عینی و ذهنی و معانی منشعب از آن)، لغت و اصطلاحی در قرآن مجید. آیه از واژه‌های بسیار كهن سامی‌ است. در فنیقی، AT در آرامی‌ كتاب مقدس AT (سفر دانیال، 33:3؛ قس: روزنتال، بند 92)، آرامی، ĀTĀ، عبری،ŌT، سریانی ĀTĀ و جمع آن، ŌTŌT، و حتی در مندایی ŌTĀ آمده است. تحول معنایی كلمه، همان است كه در عربی م...
آجیل | علی بلوکباشی آجیل، تنقّل و مزه‌ای از مجموعۀ دانه‌ها و میوه‌های خشک (خشکبار) با پوست و بی‌پوست. اجزاء اصلی تشکیل‌دهندۀ آجیل بادام، پسته، فندق، نخودچی، تخمۀ کدو، تخمۀ هندوانه و گردو ست.
جلال عضد یزدی | علی بته کن متخلص به جلال، شاعر پارسی‌گویِ سدۀ 8 ق / 14م، و ستایشگر برخی از امیران خاندانهای چوپانی و اینجو.
شیخ خزعل، خانه | علی محمد مرادیان منفرد , سیما طایفه بنایی ییلاقی متعلق به اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی، واقع در مجتمع آموزشی ـ فرهنگی ـ رفاهی باغ دربند. این بنا که در جبهۀ شمالی میدان تجریش (محلۀ جعفرآباد)، تقاطع خیابانهای دربند و شهید برادران فناخسرو قرار دارد، در 2 / 11 / 1382 ش به شمارۀ 849‘10 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شیرواره | محمدعلی جودکی شیرْواره، یا شیروهره / شیرورده، نوعی تعاونی سنتی کهن زنانه در میان دامداران خرده‌پای روستاها و عشایر، برپایۀ مبادلۀ نوبتی شیر دامها. شیرواره از ترکیب دو واژۀ شیر و واره (وهره) تشکیل شده است. واره به معنی وار است و کرت، نوبت، مرتبه، و فصل و موسم معنا شده است
جزر و مد | سجاد نیک فهم خوب روان جَزْر و مَدّ، پس‌روي آب از ساحل و پيش‌روي آن در ساحل اقيانوسها و برخي درياها، به طور متناوب و روزانه. به اين پديده کشند نيز مي‌گويند. در هر جزر و مد، زماني که آب به بالاترين ارتفاع خود مي‌رسد، مد، و وقتي به پايين‌ترين ارتفاع مي‌رسد، جزر ناميده مي‌شود. زماني را که جريان جزر و مدي متوقف مي‌شود، مد آرام مي‌نامند...
بهمن جادویه | صادق سجادی بَهْمَنِ جادویه‌، از سرداران‌ مشهور ساسانی‌ در آستانۀ ورود اسلام‌ به‌ ایران‌. آگاهیهای‌ اندك‌ دربارۀ احوال‌ او منحصر به‌ مطالبی‌ است‌ كه‌ مورخان‌ عصر اسلامی‌، تنها دربارۀ پیكارهایش‌ با مسلمانان‌ آورده‌اند. این‌ اندك‌ هم‌ خالی‌ از خلط و اشتباه‌ نیست‌.
ازگل، مسجد جامع | حسن موسوی زاده ازگل، مسجد جامع \ masjed(d-e) jāmeʾ-e ozgol\ ، مسجدی در محلۀ ازگل واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران. درِ شمالی این مسجد در کوچۀ شهید احمد مرتضوی و درِ جنوبی آن در خیابان اصلی ازگل است.
ابوعطا | تقی بینش آوازی است از متعلقات دستگاه شور.
بنه | مرتضی فرهادی اصطلاحی‌ در كشاورزی سنتی‌ ايران‌ به‌ معنای گروهی‌ نظام‌‌يافته‌ و مشترك‌‌المنافع‌ در كار توليد زراعی‌ و دامداری.
آفریقایی، زبانهای | بخش زبان شناسی آفریقایی، زبانهای \zabānhā-ye āfrīqāyī\، مجموعۀ زبانهای بومی آفریقا. شمار آنها را حدود 800 تا 000‘1 زبان برآورد کرده‌اند. در قارۀ آفریقا، توزیع و پراکندگی زبانها یکسان نیست و بیشترین تنوع زبانی در مرکز آن وجود دارد. رایج‌ترین زبانهای آفریقا، بدون درنظرگرفتن زبان عربی، زبان سواحلی با 50 میلیون نفر و زبان هوسای...
چوپان | اصغر کریمی چوپان، نگاهبان گله‌های گوسفند و بز. چوپانی به‌عنوان یکی از پیشه‌های بسیار کهن، جایگاه ویژه‌ای در جوامع مبتنی بر اقتصاد شبانی دارد.
ابراهیم موصلی | مهران ارزنده اِبْراهیمِ موصِلی، ابواسحاق، ابراهیم بن ماهان بن بهمن ابن نُسك، ملقب به ندیم، موسیقی‌دان، آهنگساز و شاعر بزرگ اوایل عصر عباسی. دربارۀ زندگی و فعالیت هنری این شخصیت پرآوازه اطلاعات تاریخی و روایات افسانه‌ای فراوانی در دست است كه در منابع گوناگون پراكنده است. با اینهمه، منبع اصلی تحقیق در احوال و آثار وی همان ك...
حمویه، خاندان | جعفر شعار , قهار مقیمی , فاطمه لاجوردی , نوشین صاحب , کیانوش صدیق حَمّویه، خانْدان، یا خاندان حمویی، خاندانی شافعی‌مذهب، فرهیخته، اهل حدیث، فقه و تصوف که در سدۀ 4 ق از خراسان برخاستند و در سده‌های بعد، اعضایی از آن به شام و مصر رفتند و در آنجا صاحب جایگاهی بلند و نفوذ فراوان شدند.
عباس بن ابی الفتوح | صادق سجادی
ترمه | بیتا پوروش بافته‌ای فاخر پشمی نقش‌دار با بافت «کج راه» از گروه شالها که در کشمیر آن را «شال کانی» می‌خوانند ( لغت‌نامه...؛ ایمز، 13؛ لوی ـ استروس، 19).
تابعین | احمد پاکتچی تابِعين، عنوانی برای نسلی از عالمان دينی که به درک پيامبر (ص) نايل نشده، اما اصحاب آن حضرت را درک کرده‌اند. اين اصطلاح در حوزه‌های مختلف از علوم اسلامی، از حديث و تاريخ گرفته تا فقه و تفسير اهميت داشته، و بيانگر مرحله‌ای از انتقال و نيز سامان‌دهی علوم اسلامی است.
اویغور | مصطفی موسوی اویْغور، یا اُیْغُر قوم یا اتحادیه‌ای از قبیله‌های ترك‌زبان آسیای میانه. آنان رنگ پوست و منظری متفاوت با دیگر تركان داشتند، چنانکه گروهی از آنان ساری (زرد) اویغور خوانده شده‌اند. آسیای میانه در روزگار پیش از نام یافتن تركان و اویغوران، زیستگاه قومهای گوناگون آریایی چون تخاری، سكایی و ختنی بود. دسته‌هایی از ای...
اخلاق الاشراف | صادق سجادی اَخْلاقُ الْاَشْراف، عنوان یکی از مهم‌ترین رساله‌های طنزآمیزِ نظام‌الدین عبیدالله زاکانی قزوینی (د میان سالهای 768-772ق / 1367-1370م)، که وی در آن اخلاق رایج روزگار خود
حجر الاسود | فرامرز حاج منوچهری حَجَرُالْاَسْوَد، سنگ سیاه‌رنگ نصب‌شده در رکن اسود، یکی از ارکان خانۀ کعبه. این سنگ که در مجموعۀ اجزاء مسجدالحرام قراردارد، نزد مسلمانان از ارزش معنوی بسیار برخوردار است.
استیفا، دیوان | سید علی آل داوود اِستیفا، دیوانِ \ divān-e estifā[ˀ]\ ، یا دیوان استیفاء، در گذشته، اداره‌ای که فهرست اموال و داراییهای دولتی در آن ثبت و ضبط می‌شد و رسیدگی به امور مالی کشور کلاً در اختیار آن بود (شریک امین، 139؛ اقبال، 26-27). واژۀ استیفا در لغت به معنی دستیابی به تمام چیزی است، مثلاً تمام مال یا حق خود را از کسی گرفتن، و د...
پارتی | حسن رضایی باغ بیدی پارْتی‌ (پهلوانی‌، پهلویِ اشكانی‌)، از زبانهای‌ ایرانیِ میانۀ غربی‌. زبانهای‌ ایرانی‌ میانه‌ اصطلاحاً به‌ آن‌ دسته‌ از زبانهای‌ ایرانی‌ گفته‌ می‌شود كه‌ پس‌ از فروپاشی‌ِ شاهنشاهی‌ هخامنشی‌ (331 ق‌م‌) تا چند سده‌ پس‌ از انقراض‌ ساسانیان‌ (31ق‌ / 651م‌) در ایران‌ و سرزمینهای‌ مجاور آن‌ رایج‌ بود.
احمدشاهی، کاخ | شیده لالمی احمدشاهی، کاخ \ kāx-e ahmad-šāhī\ ، قدیمی‌ترین بنـا و کاخِ بـاغ ـ موزۀ سعدآباد بـا تلفیقـی از معمـاری قاجاری و پهلوی (تأسیس: 1297 ش).
عروسی | مریم رشنو عَروسی، مراسمی که ازدواج و شروع زندگی مشترک زن و مرد را رسمیت می‌بخشد. این مراسم را در بیشتر مناطق ایران به همین نام می‌خوانند، اما در برخی گویشها، نامهای دیگری برای آن به کار می‌رود
ساجی، نان | نغمه کریمی هر نوع نان پخته‌شده بر روی صفحۀ مدور فلزی و اندکی محدب به نام ساج. با‌اینکه مراحل پخت نان از کماج چوپانی به نام ساجی عشایری و از ساجی به تنوری خانگی و از آنجا به تنورهای نانوایی بازاری و سرانجام به دستگاههای پیشرفتۀ نانوایی رسیده است، هنوز هم در بسیاری از روستاها و در میان عشایر کوچنده، نان را به روش کهن، ساد...
ابوالحسن غفاری | یحیی ذکاء میرزا ابوالحسن خان غفاری کاشانی فرزند میرزا محمد، معروف به ابوالحسن ثانی و ملقب به صنیع‌الملک (د 1283 ق / 1866 م)، نگارگر و گرافیست نامدار ایرانی.
جعفر بایسنقری | محمدحسن سمسار جَعْفَرِ بایْسُنْقُری (تبریزی)، خوش‌نویس نامدار سدۀ 9ق / 15م. فریدالدین جعفر بر پایۀ نوشتۀ خود، فرزند علی و زادۀ تبریز بود (نک‍ : آثار). وی در نوشتن اقلام مختلف خط مهارت داشت، اما شهرت او بیشتر به نستعلیق نویسی بود که در زمان جوانی او رونق و رواج یافت. جعفر از متقدمان این قلم به شمار می‌آید.
جوچی | هاشم رجب‌زاده یا جوجی، که نام او را توشی و دوشی هم ضبط کرده‌اند (احتمالاً 580-625 ق / 1184- 1228م)، بزرگ‌ترین پسر از 4 پسرِ چنگیزخان (جوچی، جغتای، اوگتای و تولوی)، از خاتون اول او، بورته فوجین (یا به ضبط وصاف، یسونجین بیکی)، دختر آی نویان، پادشاه قوم قُنقیرات (رشیدالدین، 1 / 443؛ جوینی، 1 / 29؛ وصاف، 558؛ سیفی، 49؛ قس: شبا...
امرؤالقیس | آذرتاش آذرنوش اِمْرَؤالْقَیْس، مشهورترین شاعر سراسر ادبیات عرب. وی چنان قدرتمند است و شعرش چنان در دل عربها جای گرفته است كه به رغم همۀ كج‌رویهایش، پارسایان مسلمان هم چندان به ستیز با او برنخاسته، و شعرش را تحریم نک‍رده‌اند؛ اما در اخبار زندگی او مطلقاً هیچ موضوعی یافت نمی‌شود كه بتوان بر آن اعتماد كرد؛ در اشعارش نیز هیچ ب...
ابن اشعث | عبدالکریم گلشنی اِبْنِ اَشْعَث‌، عبدالرحمن‌ بن‌ محمد بن‌ اشعث‌ بن‌ قیس‌ بن‌ معدی‌ كرب‌ اشج‌ كندی‌ ازدی‌ كوفی‌ (د 85 ق‌/ 704 م‌)، منسوب‌ به‌ خاندان‌ حارث‌ بن‌ معاویة بن‌ كنده‌، از قبیلۀ بزرگ‌ كندۀ حضرموت‌ در جنوب‌ عربستان‌ و یكی‌ از رجال‌ نظامی‌ و سیاسی‌ بنی‌ امیه‌.
امام قلی خان | مجید سمیعی اِمامْ‌قُلی خان (مق‍ 1 جمادی‌الآخر 1042ق/ 4 دسامبر 1632م)، حاكم فارس و سردار قدرتمند شاه عباس اول و شاه صفی صفوی.
فرفیون | هما میرانصاری یا شیرسگ، جنسی از گیاهان گل‎دار، یک‎ساله یا چندسالۀ علفی، درختچه‎ای یا درختی یک‎پایه، با شیرابۀ سفیدرنگ و تلخ‎مزه که در سراسر جهـان ــ بـه‎استثنـای نواحـی سرد شمالـی و کوهستانهای مرتفع ــ ازجمله در بلندیهای شمیران و جاجرود می‎روید.
شاه نعمت‌الله ولی | محمدعلی گلاب زاده سید نورالدین (730 یا 731-834 ق / 1330 یا 1331-1431 م)، فرزند عبدالله کوهبنانی کرمانی، مؤسس فرقۀ نعمت‌اللٰهیه، و از سلسلۀ سادات و عارفان بزرگ ایران.
ثعلب | سارا حسامی ثَعْلَب، گیاهی با خواص خوراکی و دارویی متعدد، و تقریباً قابل کشت در نقاط مختلف ایران.
دین | حمید گوینده مصدرِ دانَ یَدینُ، به معنی قرض، بدهی و وام، با این توضیح که آنچه مهلت پرداخت دارد، دین، وگرنه قرض است (ابن‌منظور؛ قاموس؛ تاج العروس؛ جوهری؛ نفیسی؛ لغت‌نامه ... ).
ارابه | بخش تاریخ , جهانشاه درخشانی اَرّابه‌، یكی‌ از ابزارهای‌ نخستین‌ حمل‌ونقل‌ و از پدیده‌های‌ مهم‌ در جریان‌ تاریخ‌ تمدن‌ كه‌ به‌ رغم‌ سادگی‌ ساخت‌ اولیۀ آن‌، در تحول‌ تاریخ‌ بشر نقشی‌ بنیادین‌ داشته‌ است‌. ابداع‌ ارابه‌ را می‌توان‌ مرحلۀ تكاملی‌ ساخت‌ چرخ‌ به‌ شمار آورد كه‌ پیش‌ از كاربرد در ساخت‌ ارابه‌، در سفالگری‌ به‌كار می‌رفته‌ است‌. ...
تخم مرغ بازی | ویلم فلور از بازیهای روزهای عید نوروز، معمولاً از چهارشنبه‌سوری تا سیزدهم فروردین.
زایگان | ناصر پازوکی طرودی زایگان \ zāyegān\ ، روستایی از توابع بخش رودبار قصران، شهرستان شمیران.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام