مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اصفهان، مسجد امام | سوسن بابایی \masjed-e emām-e esfahān\، یکی از مهم‎ترین بناهای عصر صفوی، که به نامهای مسجد شاه، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی نیز شهرت داشته است.
زردبند | ناصر پازوکی طرودی زردبند \ zard(de)-band\ ، روستایی از توابع بخش رودبار قصران شهرستان شمیران.
سقایی | اصغر کریمی از پیشه‌های سنتی برای آب‌رسانی به مردم تشنه.
اهل هوا | علی بلوکباشی اَهْلِ هَوا، در باور عامه‌ به‌ كسانی‌ می‌گویند كه‌ به‌ تسخیر بادهای‌ جادویی‌ و مرموز بیماری‌زا درآمده‌، و از گزند آنها رسته‌ و آزاد شده‌اند
ابخاز | عنایت الله رضا اَبْخاز، یا ابخازیه، سرزمینی در شمال غرب قفقاز و کرانۀ شرقی دریای سیاه که نام کنونی آن جمهوری شوروی سوسیالیستی خودمختار ابخاز است و 600‘8 (آکینر، 222) یا 700‘8 کم‍ 2 («مردم قفقاز»، II / 373). وسعت و 000‘521 نفر جمعیت (آمار 1984 م) دارد که در هر کم‍ 2 حدود 60 نفر زندگی می‌کنند. این جمهوری بخشی از جمهوری شوروی ...
عقاب | محسن ابراهیمی عُقاب، پرنده‌ای شکاری، بسیار بلندپرواز، قدرتمند و جسور، مشهور به سلطان پرندگان، با منقار و پنجه‌ای بسیار قوی که جایگاهی ویژه در فرهنگ مردم دارد.
خوش نشین | اصغر کریمی خوشْ‌نِشین، فرد ساکن در روستا، بدون آب و ملک (نسق زراعی) که با تبعیت از هنجارها و نظام ارزشهای فرهنگی همان روستا در آنجا زندگی می‌کند.
ارسطو | شرف الدین خراسانی اَرَسْطو [arastū]، فیلسوف بزرگ یونانی (384-322ق‌م).
ابله | علی رفیعی علامرودشتی اُبُلّه، شهری باستانی در كنار رود دجله و در شمال نهر بزرگ اُبُلّه. به قول ابن خردادبه فاصلۀ آن تا شهر بصره 4 و تا شهرها اهواز 31، واسط 54 و بغداد 104 فرسنگ (ص 194) و به گفتۀ مقدسی در یك منزلی خوزیه (حویزه) بوده است (ص 135). مورخان و جغرافی‌دانان اسلامی ‌ابله را به اسامی‌ مختلفی یاد كرده‌اند: ابن قتیبه آن را «...
چشمه علی، تپه | عباس مقدم از محوطه‌های باستان‌شناختی پرآوازۀ ایران با آثاری از اواخر هزارۀ 6 ق‌م تا دوران اسلامی، که شهرت اصلی‌اش به سبب لایه‌های پیش از تاریخی آن است. این محوطه در جنوب تهران، در پای رخ‌نمونی از سنگ خارا از رشته‌کوههای البرز مشرف بر دشت ری واقع شده است.
چشمه | علی آنی زاده چِشْمه، محل جوشیدن و روان‌شدن طبیعی آب از زمین. در ایران، آب به سبب کمبود و نیز قداستش در اسلام و ادیان پیش از آن، نقش مهمی در زندگی مادی و معنوی مردم داشته
آل بنجیر | بخش تاریخ آل بُنْجیرْ، خاندانی از سادات حسینی شیراز که بیشتر افراد آن عارف، دانشمند، شاعر، قاضی و پیر طریقت بوده‎اند. منابع پژوهش دربارۀ این خاندان اندک است. مهم‌ترین این منابع تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات‎العارفین از تقی‎الدین محمد حسینی اوحدی بلیانی اصفهانی است که میان سالهای 1022-1024ق / 1613-1615م تدوین شده است (در...
جابر بن عبدالله انصاری | احمد پاکتچی جابِرِ بْنِ عَبْدُاللهِ اَنْصاری، ابوعبدالله (د ح 74ق/ 693 م)، از مشهورترين اصحاب پيامبر اسلام (ص). کنيۀ او را ابومحمد و ابوعبدالرحمان نيز نوشته‌اند (ابن ابی حاتم، 1(1)/ 492؛ ابن عبدالبر، 1/ 220).
اقلیدس | علیرضا جعفری نائینی , محمد علی مولوی أُقْلیدِس، أشهر علماء الرياضيات في العصر القديـم (القرنان 4و3 ق.م) الذي ظلت شهرته قائمة حتى اليوم بوصفه أبا الهندسة. لاتتوفر معلومات واضحة عن مسقط رأسه وكيفية
احمدرضا پهلوی، کاخ | شیده لالمی احمدرضا پهلوی، کاخ \ kāx-e ahmad-rezā pahlavī\ ، محل اقامت احمدرضا پهلوی (1304- 1359 ش)، هشتمین فرزند و پنجمین پسر رضا شاه پهلوی.
تاجیک | رحیم مسلمانیان قبادیانی تاجیک، نام قومی مسلمان و فارسی زبان، از اقوام آریایی. تاجیکان از کهن‌‌ترین ساکنان بومی آسیای مرکزی و افغانستان بوده‌اند و امروزه افزون بر این مناطق، در ایران، پاکستان، شمال هندوستان و ‌در ناحیۀ ‌سین‌کیانگ چین نیز ‌‌‌‌‌به ‌سر ‌می‌بـرند (نک‍‌‍‍ : ‌بارتـولـد، «تاجیکان»، 73؛ عمرزاده، 262، 268؛ افشار، 82-84؛ دیوان...
پسته | عارفه صابری افتخاری میوه‌ای با مصارف خوراکی، درمانی و آیینی. واژۀ پسته فارسی است که در پهلوی به آن پیستَگ (مکنزی، 69) می‌گویند و در بندهش به نام درخت گرگانی آمده است (ص 88).
افریز | یدالله غلامی مایانی افریز \efrīz\، قاب‌بند یا نوار مزین یا سادۀ افقی بلند که برای آراستن پیرامون فوقانی دیوارهای درونی یا بیرونی بنا به کار می‌رود.
آستان قدس رضوی | صادق سجادی آسْتانِ قُدْسِ رَضَوی، حرم مطهر امام‎رضا(ع) و مجموعۀ بیوتات وابسته به آن و موقوفات و تشکیلات اداری تابع که بیشترین بخش آن در شهر مقدس مشهد واقع است. زمینۀ تاریخی: مرقد مطهر حضرت علی‎بن موسی‎الرضا(ع) (148 یا 151-203ق / 765 یا 768- 718م)، هشتمین پیشوای شیعیان، در شهر مشهد مرکز استان خراسان واقع است. پیکر پاک ام...
طهران عهد ناصری | عاطفه غفوری طِهْرانِ عَهْدِ ناصِری، کتابی از ناصر نجمی دربارۀ تهران در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار (سلـ 1264-1313 ق / 1848-1895 م).
ازبک | احمد پاکتچی اُزْبَك‌، عنوان‌ مردمی‌ ترك‌ زبان‌ در آسیای‌ مركزی‌ كه‌ جمعیت‌ اصلی جمهوری‌ ازبكستان‌ را تشكیل‌ می‌دهند. پیدایی‌ این‌ تشكل‌ قومی و اطلاق‌ نام‌ قومیِ ازبك‌ بر آن‌ از نظر تاریخی‌ فرایندی پیچیده‌ را پشت‌ سر نهاده‌ است‌، اما جدا از این‌ پیچیدگیهای‌ تاریخی‌، اكنون‌ مردم‌ ازبك‌ از اشتراكاتی‌ گسترده‌ برخوردارند كه‌ ...
اساف و نائله | عنایت الله فاتحی نژاد اِساف وَ نائِله، دو بت مشهور اعراب جاهلی. بر اساس داستانهای کهن عرب، اساف پسر یعلیٰ از قبیلۀ جُرْهُم در یمن به یکی از دختران قبیله‌اش به نام نائله دختر زید عشق می‌ورزید. آن دو در موسم حج آهنگ مکه کردند و چون درون کعبه خلوتی یافتند، دامن به گناه آلودند. پس خداوند هر دو را مسخ، و به سنگ مبدل کرد. صبحگاهان مردم ...
آصف بن برخیا، شخصیتی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آصَفِ بْنِ ‎بَرْخیا (جایگزین مقالۀ دبا)، شخصیتی که برپایۀ روایات و تفاسیر، وزیر و کاتب حضرت سلیمان (ع) بوده است.
درخت | مهدخت پورخالقی چترودی دِرَخْت، هر گیاه بزرگ و ستبر با ریشه، ساقه و شاخه، با نقشی بنیادی در بسیاری از زمینه‌های فرهنگ مردم.
ابن جبیرول | شرف الدین خراسانی اِبْنِ جَبيرول‌، ابوايوب‌ سليمان‌ بن‌ يحيی‌ بن‌ جبيرول‌ (ح‌ 411-450 ق‌/ 1020- 1058 م‌)، شاعر و فيلسوف‌ يهودی اندلس‌.
اقاقیا | مهرزاد گلسرخی اَقاقیا، درختی تزیینی با گلهای معطر که صمغ و شاخه‌های خاردار آن در نظام طب سنتی، عامیانه و باورهای مردم ایران جایگاهی دارد.
باباشاه اصفهانی | محمدحسن سمسار باباشاهِ اِصْفَهانی، فرزند سلطان علی، خوش‌نویس نامدار و شاعر (زنده در 1010 ق/ 1601 م). خانوادۀ او در اصل از مردم كهپایۀ (قهپایۀ) اصفهان و خود او زاده و پرورش یافتۀ شهر اصفهان بود (اوحدی، 215).
عکس و عکاسی | محمد زرقی عَکْسْ وَ عَکّاسی، تصویر ثبت‌شده از پدیده‌ای مادی با کمک دوربین عکاسی را عکس، و این عمل را عکاسی گویند.
دیوسکوریدس | شمامه محمدی فر پدانیوس1 (احتمالاً بین سالهای 40-90 م)، حکیم، گیاه‌شناس و پزشک یونانی، و صاحب کتاب مهم و تأثیرگذار بر داروشناسی دورۀ اسلامی با نام هیولی الطب فی الحشائش و السموم، معروف به الحشائش.
اسلاوی، دین | بخش ادیان، اساطیر و عرفان اِسلاوی، دینِ \ din-e [e]slāvi\ ، دین مردمان اسلاو (ه‍ م) کـه زیرمجموعه‌ای مهم از خانوادۀ ادیان هندواروپایی (آریایی) بوده است. مراد از «دین اسلاوی» دین این مردمان پیش از گرویدن آنان به مسیحیت است. از آنجا که هیچ منبع مکتوب اسلاوی از دوران پیش از مسیحیت موجود نیست، دانسته‌های ما دربارۀ دین اسلاو‌ها در آن زمان،...
تمبر | مرجان رامی تَمْبْر، علامت یا قطعۀ کوچک چسب‌داری که در اندازه‌ها و شکلهای گوناگون، با دندانه یا بی‌دندانه (هاجری، 18) برای دریافت هزینه‌های پستی، مالیات و عوارض به کار می‌رود و دارای قیمت و در زمرۀ اوراق بهادار است (دایرة‌المعارف...). واژۀ تمبر1 فرانسوی ــ برگرفته از تمپانون2 یونانی و تیمپانوم3 لاتینی ــ و در لغت به معنی...
شمشاد | پیمان متین شِمْشاد، از گیاهان مقدس و آیینی نزد ایرانیان، به‌ویژه در مناطق شمال و شمال غربی. تیرۀ شمشادها درختان و درختچه‌هایی‌اند همیشه‌سبز، با برگها و گلهای بسیار زیبا، و در گونه‌های بسیار متنوع، که گاه ارتفاعشان تا 10 متر می‌رسد.
ابو البرکات | صمد موحد هبة‌الله بن علی (الی) بن مَلْکا (مَلْکان) بغدادی، ملقّب به اوحدالزّمان و فیلسوف العراقین، از پزشکان و فیلسوفان نیمۀ اوّل سدۀ 6 ق.
تضاد | مرتضی حاج حسینی یکی از اقسام تقابلِ منطقی میان دو مفهوم یا دو قضیه.
تمثیل | احد فرامرز قراملکی تَمْثیل، یکی از 3 طریق استدلال در منطق ارسطویی که در آن حکمی از امر جزئی به امر جزئیِ مشابه آن انتقال داده می‌شود. این نوع استدلال از دو طریق دیگر، قیاس و استقرا، سست‌تر است (ابن‌سینا، دانشنامه...، 43).
برنج | پیمان متین از دانه‌های مهم خوراکی و خوراک عمدۀ ایرانیان. این گیاه به‌واسطۀ کثرت کاربرد، ارزشهای نمادین بسیاری یافته است.
ابرهه | کاظم برگ نیسی اَبْرَهه، نام یكی از مشهورترین فرمانروایان مسیحی یمن و صاحب فیل كه از حبشه برخاست و در حدود 530م، به فرمانروایی دست یافت. ابرهه نامی ‌است غیرعربی (جوالیقی، 20) كه صورت حبشی ابراهیم (ابن درید، 532؛ وهب بن منبه، 136؛ نلدكه، 332) یا ابراهام در گویش حبشیان (عابدین، 59) به شمار می‌آید (قس: شكلهای گوناگون نام ابراه...
ایام العرب | صادق سجادی اَیّامُ الْعَرَب، عنوانی كه بر جنگها و كشمكشهای قبیله‌ای یا قومی عرب پیش از اسلام و صدر اسلام اطلاق می‌شد. روایات ایام العرب كه از دیرباز تا اوایل عصر اسلامی سینه به سینه نقل می‌شد، مهم‌ترین منبع تحقیق دربارۀ حیات مادی و معنوی عرب جاهلی، از شیوۀ زندگی و جنگ و صلح گرفته تا افكار و عقاید، روابط اجتماعی و مسائل ...
سماع | مینا سلیمی در لغت به معنی شنيدن، با گسترش معنايی در مفهوم رقص، و در اصطلاح عارفان، صوفيان و درویشان، وجد و حالتی روحانی كه بر اثر شنيدن آوايی پديد می‌آيد و سالك را از خود می‌رهاند و به اسراری از غيب رهنمون می‌كند.
اشعری | محمد جواد انواری ابوالحسن علی بن اسماعیل بن اسحاق (260-324 ق / 874-936 م)، متكلم نامدار و بنیان‌گذار مكتبی در عقاید اسلامی كه پیروانش اشاعره (ه‍ م) خوانده شده‌اند. ویژگی اصلی این مكتب كلامی دفاع عقلانی از عقاید اهل سنت و اصحاب حدیث است، در برابر جریان فكری معتزله كه از دیدگاه ایشان بدعت در دین تلقی شده است. مكتب سنت‌گرای اشعر...
باستان شناسی | فاطمه کریمی باسْتانْ‌شِناسی، علم پژوهش گذشتۀ انسان بر پایۀ آثار بازمانده از او. این آثار شامل بازمانده‌های استخوان انسان و جانوران و بقایای غذا و هرگونه ماده‌ای است که انسان با کار خود در آن تغییر شکل داده، و یا ابزاری از آن ساخته (هول، 8؛ «باستان‌شناسی»، 1).
اصفهان، مسجد جامع | هایده لاله \masjed(d-e) jāmeʾ-e esfahān\، یکی از قدیمی‌‎ترین مسجدهای ایران که تحولات معماری دوره‎های گوناگون اسلامی را از سر گذرانده است.
الحاوی | مهرناز کاتوزیان اَلْحاوی، مجموعه‌ای از یادداشتهای محمد بن زکریای رازی (251-313ق / 865-925م) در پزشکی. این یادداشتها پس از درگذشت وی گردآوری شد و به صورت کتابی واحد درآمد.
امام علی (ع)، بزرگراه | حسن موسوی زاده امام علی (ع)، بزرگراه \ bozorg-rāh-e emām alī\ ، از طولانی‌ترین بزرگراههای شمالی ـ جنوبی شهر تهران.
ابوالحسن معمار | یحیی ذکاء حاجی ابوالحسن معمار باشی اصفهانی، ملقب به صنیع‌الملك (ح 1245-1305 ق / 1829- 1888 م).
زرگری | علی آخرتی زَرْگَری، کار با زر، و ساخت مصنوعات و زیورآلات زرین، و نیز کارگاه و دکانی که زرگر در آن به کار و خرید‌و‌فروش محصولات خود می‌پردازد.
ابومعشر بلخی | ابوالحسن دیانت جعفر بن محمد بن عمر (19 صفر 171- 28 رمضان 272 ق / 10 اوت 787- 9 مارس 886 م)، منجم ایرانی.
آوار | عنایت الله رضا آوار، قومی مسلمان، ساكن جمهوری شوروی خودمختار داغستان. نام آوار را قوم معرولل داغستان ‌بر خود نهاده‌اند و معرولل در زبان محلی به معنای كوه‌نشین است. این قوم كه روسها آنان را آوارتسی می‌نامند، در بخش اصلی كوهستانهای جمهوری شوروی خودمختار داغستان و نوار مورّب عریضی كه سراسر خاك آن را از شمال خاوری تا غرب دربر گ...
دهلوی، امیر خسرو | تقی بینش امیر خسرو، از فارسی‌گویان و فارسی‌نویسان بزرگ هند در سدۀ 7 و 8 ق / 13 و 14 م. این مقاله در 3 بخش، به زندگی، معرفی آثار و پایگاه شاعری، و موسیقی امیر خسرو دهلوی می‌پردازد.
الجماهر فی الجواهر | یونس کرامتی کتاب مهمی به زبان عربی ــ که غـالباً به خطا الجماهر فی معرفة الجواهر نامیده می‌شود ــ نوشتۀ ابوریحان بیرونی، دربارۀ گوهرها، فلزات و آلیاژهای فلزی معروف. بیـرونی این کتاب را در روزگار مودود بن مسعود (حک‍ 433-440ق / 1042-1048م) و به نام وی تألیف کرده است.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام