مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اش، آرثر | \aš\، آرثر رابرت (1943-1993 م / 1322-1371 ش)، تنیس‌باز برجستۀ آمریکایی، و نخستین مرد سیاه‌پوستی که در بخش انفرادی یک تورنمنت معتبر تنیس قهرمان شد.
بلد | مهدی مطیع بَلَدْ، سورۀ نودم‌ قرآن‌ کریم‌ که‌ برحسب‌ ترتیب‌ نزول‌، سی‌ و پنجمین سوره‌ از سور مکی‌ به‌شمار می‌رود. این‌ سوره‌ دارای‌ 20 آیه، 82 کلمه و 330 حرف است (میبدی، 10 / 496؛ رامیار، 244).
ابوالقاسم کثیر | ابوالفضل خطیبی منصور بن محمد بن كثیر، ملقب به شیخ العمید (د بعد از 432 ق / 1041 م)، دیوان سالار و وزیر عصر غزنوی.
اصولیان |
رامهرمز | محسن احمدی شهری کهن و شهرستانی به همین نام در استان خوزستان.
آزادی شرق | بخش ادبیات فارسی آزادیِ شَرْق [āzādī-ye šarq]، نـام دو نـشـریـه بـا مشخصاتی بدین شرح:
خورشید، کاخ | حمید شاکری از بناهای دورۀ نادر شاه افشار (سلـ 1148-1160 ق / 1735-1747 م)، در کلات نادری، واقع در منتهاالیه شمال شرقی ایران (در فاصلۀ 145کیلومتری شمال شرقی مشهد)، که به فرمان نادر شاه (براساس کتیبۀ بنا در 1160 ق / 1747 م)، ساخته شده است.
ارم | احمد پاکتچی اِرَم‌، واژه‌ای‌ به‌ كار رفته‌ در قرآن‌ مجید كه‌ در فرهنگ‌ اسلامی‌، هم‌ نام‌ قومی‌، هم‌ نامی برای‌ یك‌ شهر تلقی‌ شده‌ است‌. در آیات‌ 6 و 7 از سورۀ فجر چنین‌ آمده‌ است‌ «اَلَمْ تَرَكَیفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ، اِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ: آیا ندیدی‌ خداوند چه‌ كرد با عاد، ارمِ ذات العماد». از روزگار نخستین‌ مفسران‌،...
حمزة بن عبدالمطلب | عاطفه زندی حَمْزَةِ بْنِ عَبْدُالمُطَّلِب (د 3 ق/ 625 م)، صحابی و عموی نامدار پیامبر اکرم (ص). کنیۀ او را ابوعُماره (ابن‌اسحاق، 171؛ واقدی، 1/ 286) وابویعلى (نک‍ : ابن‌هشام، 3/ 162؛ ابن‌عبدالبر، 1/ 374) نوشته‌اند.
شاه نشین، مزرعه | ناصر پازوکی طرودی مزرعه‌ای واقع در حدفاصل روستاهای ایرا و علایین از توابع دهستان لواسان بزرگ.
دارآباد، گلزار شهدا | حسن موسوی زاده دارآباد، گلزار شهدا \ gol-zār-e šohadā-ye dār-ābād\ ، یا گورستان دارآباد، گورستانی در خیابان شهید اسماعیل هاشمی، واقع در محلۀ دارآباد. این گورستان در زمینی به مساحت حدود 500‘2 مـ2 در جنوب شرقی بیمارستان مسیح دانشوری (ه‍ م) قرار دارد و در دهۀ 1380 ش مورد بازسازی و ترمیم اساسی قرار گرفته است.
ترکان جوان | علی اکبر دیانت عنوانی که عموماً بر هر نهضت و جریان سیاسی ضداستبداد عثمانی در سدۀ 13ق/ 19م و به‌خصوص بر نهضت مخالفان سلطان عبدالحمید دوم در درون و برون قلمرو امپراتوری عثمانی اطلاق می‌شد. این جریان روشن‌فکرانه با شعار و هدف اصلاح ساختار اداری، دفاع از آزادی و برابری، و برچیده شدن استبداد، بیش از نیم قرن (1277-1337ق/ 1860-191...
تکریت | ستار عودی مرکز استان صلاح‌الدین عراق. شهر تکریت در °34 و ´36 عرض شمالی و °43 و ´41 طول شرقی، در ارتفاع 110متری از سطح دریا، در 180کیلومتری شمال بغداد و در کرانۀ راست رود دجله واقع است (عقیلی، 57). این شهر دارای آب و هوایی قاره‌ای با زمستانهای سرد و تابستانهای گرم و خشک است و میانگین بارش سالانۀ آن حدود 194 میلی‌متر گزا...
اَبدال (تخلص) | علی بته کن
ابن باطیش | قهار مقیمی اِبْنِ باطيش‌، عمادالدين‌ ابوالمجد، اسماعيل‌ بن‌ هبةالله‌ بن‌ سعيد موصلی‌ (575-655 ق‌/ 1179-1257 م‌)، فقيه‌ و محدث‌ شافعی‌. مورخان‌ كنيه‌ و نام‌ پدر و جد وی‌ را به‌ اختلاف‌ ياد كرده‌اند. ابن‌ فوطی‌ يك‌ بار وی‌ را ابومحمد اسماعيل‌ بن‌ ابی‌ البركات‌ بن‌ ابی‌ الرضا (2/ 684) و بار ديگر اسماعيل‌ بن‌ هبةالله‌ بن‌ س...
ابن صائغ |
بندر ترکمن | بهمن توکلی بَنْدَرِ تُرْكَمَن، شهرستان و شهر مركز آن در استان گلستان.
ارتش، چاپخانه | عبدالحسین آذرنگ اَرْتِش، چاپْخانه -ye arteš](a)[čāp-xāne، نام کنونی: چاپخانۀ ارتش جمهوری اسلامی ایران (چاجا). ظاهراً پیش از انقلاب مشروطه (1324ق/1906م) با نام مطبعۀ کل قشون ایران تأسیس، و پس از 1300ش که نام قشون به ارتش تغییر داده شد، ابتدا مطبعۀ ارتش، و سپس چاپخانۀ ارتش، و چاپخانۀ ارتش شاهنشاهی ایران نام گرفت و پس از پیروزی...
دوالک بازی | فاطمه شعبانی اصل دَوالَکْ‌بازی، از بازیهای قمارگونۀ دیرین، که در جریان آن فردی شیاد و تردست با ابزار ساده و به یاری زبان فریبنده، حریف ساده‌دل و در عین حال طماع خود را می‌فریبد و پولش را می‌برد (بالا می‌کشد). این بازی با نامهای «دُویزه»، «چنبره‌بازی»، «تسمه‌بازی»، «دوال‌بازی» و «دوالک» نیز معروف است ( لغت فرس، ذیل دویزه؛ آنند...
لواسانی، شکرالله | مینا احمدیان ملا شکرالله لواسانی، فقیه و مجتهد عصر ناصری. او فرزند ملا لطف‌الله سینکی بود و در سینک لواسان متولد شد
اسفرجان | لیلا وثوقی اِسفَرجان \ esfarjān\ ، روستایی در شهرستان شهرضا در استان اصفهان.
اسالم | عباس سعیدی اَسالِم [asālem]، ناحیه و شهری کوچک در شهرستان طوالش (استان گیلان):
بورکینافاسو | پرویز امین بورْكینافاسو (ولتای علیای پیشین)، كشوری در غرب افریقا. این كشور با 200‘274كمـ 2 مساحت، میان °9 و ´20تا °15 و ´10 عرض شمالی و °5 و ´30 طول غربی تا °2 و ´20 طول شرقی واقع است
آیاس | علی اکبر دیانت آیاس‌، قصبه‌ای‌ كوچك‌ در غرب‌ خلیج‌ اسكندرون‌ در بخش‌ یومورتالیك‌ از استان‌ آدانا (تركیه‌) و مركز اداری‌ بخش‌. امروز آن‌ را یومورتالیك‌ می‌‌نامند. جمعیت‌ آن‌ برابر سرشماری‌ 1980 م‌، 444‘2 نفر است (TA, IV / 357; YA, I / 17). در روزگار باستان‌ آیگای، آیگایای، آیگه‌ آی، نام‌ داشته‌ و از شهرهای‌ یونانی‌ كرانۀ دری...
ابشیهی | آذرتاش آذرنوش اَبْشیهی، ابوالفتح بهاءالدین محمَد بن احمَد (790-850ق / 1338-1446م)، دانشمند شافعی مذهب مصری كه به زادگاهش أَبشُوَیه (به فتح و كسر همزه) از دهكده‌های فَیوم منسوب است. از آنجا كه وی بیش‌تر در المحلّة الكبری می‌زیست، نسبت «محلّی» نیز به او داده‌اند. در دهسالگی قرآن را حفظ كرد و در پی كسب دانش بارها به قاهره رفت...
تضعیف و تنصیف | یونس کرامتی دو برابر کردن و نصف کردن. این دو عمل گرچه حالات خاصی از ضرب (یا جمع) و تقسیم‌اند، اما ظاهراً در ادامۀ سنتی کهن که از ریاضیات مصری نشأت می‌گرفت، در آثار ریاضی دورۀ اسلامی، غالباً به عنوان دو عمل حسابی مستقل یاد شده‌اند. مصریان باستان عمل ضرب دو عدد دلخواه را با تضعیف پی‌درپی یکی از دو عامل ضرب و تنصیف عامل دیگ...
احمد بن اسماعیل سامانی | صادق سجادی ابونصر (مق‍ 301 ق / 914 م)، ملقب به امیر شهید، دومین امیر سامانی خراسان و ماوراءالنهر كه بر مناطق گسترده‌ای در شمال و شرق و بخشهایی از غرب ایران فرمان می‌راند.
اوحدالدین کرمانی | فاطمه رحمتی اوحَدُالدّینِ كِرْمانی، حامد بن ابی فخر، عارف و شاعر بنام قرن 7 ق/ 13 م. بنابر تصریح صاحب مناقب (ص 1)، او به هنگام حملۀ تركان غُز به كرمان و انقراض آل قاورد (ه‍ م) 16 سال داشته است (نک‍ : فروزانفر، 36). تاریخ وفات وی را زكریا قزوینی (ص 248) كه از معاصران او بوده، 635 ق گفته است (نیز نک‍ : فصیح، 2/ 309؛ قس: گا...
باهو | مرجان افشاریان باهو، سلطان (1039-1102ق/ 1630-1691م)، عارف و شاعر معروف شبه قارۀ هند. نام اصلی او سلطان محمد است (رضوی، II/ 440). پدرش سلطان بازید (بایزید) مردی دانشمند و پرهیزگار، و در دستگاه شاهجهان مورد احترام بود (نک‍: احمد، 163؛ رضوی، همانجا).
اسلامی ندوشن | حسین مسرت اسلامیِ نُدوشَن \ eslāmi-ye no(a)dušan\ ، محمدعلی (ز 3 مهر 1304ش/ 1925م)، نویسنده، مترجم و شاعر معاصر. او در دهستان ندوشن در استان یزد به دنیا آمد. پدرش، مهدی (د 1313ش)، از دهقانان و خرده‌مالکان ده بود و مادرش خاور (د 1349ش) نام داشت. جد پدری و جد مادری اوهر دو روحانی بودند که اولی ملقب به «شیخ‌الاسلام»، و دو...
ریاض همدانی | ملیحه مهدوی ریاضِ هَمِدانی، میرزا جعفر (د 1269 ق/ 1853 م)، متخلص به ریاض و معروف به بدیع‌الزمان ثانی، شاعر پارسی‌گوی سدۀ 13 ق/ 19 م.
خلیلی | علی کاتبی خَلیلی، خلیل ابراهیم بیگ (810 ؟-890 ق / 1407- 1485 م)، شاعر صوفی‌مشرب دورۀ ادبیات دیوانی عثمانی (سدۀ 7-13 ق / 13- 19 م).
حکم بن ابی العاص | عاطفه زندی حَکَمِ بْنِ اَبی الْعاص، ابومروان (د ح 31 ق/ 652 م)، از رجال مشهور بنی‌امیه. پدرش ابوالعاص، یکی از فرزندان امیة بن عبد شمس (نیای بزرگ بنی‌امیه) و مادرش رقیه، دختر حارث بن عبید از بنی‌مخزوم بود (کلبی، 38؛ بلاذری، 5/ 78- 89).
برکه خان | مصطفی موسوی بِرْکه‌خان (د 665ق/1267م)، پسرجوجی، نوادۀ چنگیز و فرمانروای اردوی زرین، نام وی در منابع عربی و فارسی و ترکی به صورت برکا، برکای و بور که نیز ضبط شده، و در اصل مغولی شدۀ واژۀ ترکی بَرْک به معنای سخت و استوار (کلاوسن، 361-362). وی در منابع اسلامی ابوالمعالی ناصرالدین (رمزی، 1/404)، جلال‌الدین ابراهیم (منهاج، 2/...
اصحاب صفه | حمید ابوطالبی گروهی از یاران پیامبر اسلام (ص) ــ از مهاجرین ــ كه پس از هجرت به مدینه به سبب از دست دادن، یا رها كردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شركت در جهاد روی آوردند (نك‍ : سراج، 132-133؛ بیضاوی، 1 / 267). اینان كه در مدینه، در قسمت شمالی مسجد پیامبر (ص) (ابن‌ت...
اسناد | احمد پاکتچی اِسْناد، اصطلاحی در علوم حدیث و آن رسانیدن سخن است به گویندۀ آن با واسطۀ شم‍اری از راویان‌، و بر زنجیرۀ تشكیل شده از راویان تا پیامبر(ص‌) یا دیگر بزرگان دین «سلسلۀ اِسناد» اطلاق میگردد.
ابوالدنیا | احمد پاکتچی مردی اهل مغرب که از سدۀ 4 ق / 10 م داستانهایی دربارۀ طول عمر او بر سر زبانها بوده است.
ام حبیبه | غلامرضا جمشیدنژاد اُمِّ حَبیبه، رمله (د 44 ق/ 664 م)، دختر ابوسفیان (ه‍ م) و همسر پیامبر (ص). در برخی منابع نام او هند ذكر شده است (بلاذری، 1/ 438؛ نیز نک‍ : ابن عبدالبر، 4/ 1843، 1929). تاریخ ولادت وی را 17 سال پیش از بعثت (ح 593 م) یاد كرده‌اند (ابن حجر، 4/ 305) و این تاریخ با روایاتی كه سن او را در 7 ق، سی و چند ساله دانسته...
ابوالعلاء عطاء بن یعقوب غزنوی رازی | حبیبه دانش آموز ملقب به ناكوك (د 491 ق / 1098 م)، ادیب عمید و شاعر ذواللسانین و دبیر دورۀ دوم روزگار غزنویان.
تلمسان | محمدرضا ناجی تِلِمْسان، شهری در شمال غربی الجزایر و مرکز استانی به همین نام. این شهر در دورۀ رومیها پوماریا1 (= باغهای میوه) خوانده می‌شد (EI2)؛ در برخی از منابع نیز به صورت تلمسین آمده است و در لهجۀ مغربی به آن تِنِسمان نیز می‌گفتند (یاقوت، 1/ 870-871؛ ابن‌حوقل، 1/ 89؛ ابن خردادبه، 88؛ ابن فقیه، 80). نویسندگان کهن این کل...
ابن صدقه، احمد | بخش هنر و معماری احمد بن صدقة بن ابی صدقه، هنرمند آوازخوان و تنبورنواز ماهر (نیمۀ اول سدۀ 3 ق / 9 م).
آجودان باشی، باغ | امیرحسین مرادخانی آجودان‌باشی، باغ \bāq-e ājo(ū)dān-bāšī\، نام دو باغ به همین نام در محلۀ دولت در تهران عهد ناصری.
اصول محاکمات |
توت ابوالفضل | مهری مؤیدحسنی توتِ اَبوالْفَضْل، درختی کهن‌سال و مقدس، در 32کیلومتری جنوب غربی سیرجان، هم‌جوار با روستای امیرآباد در روستای عباس‌آباد که از زیارتگاههای منطقه است.
افراشته | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه افراشته \afrāšte\، محمدعلی (1287- 1338 ش / 1908- 1959 م)، شاعر، نویسنده و طنزنویس. او اهل گیلان بود و آداب و رسوم و زبان روستاییان گیلانی را خوب می‌شناخت. کودکی سختی داشت و در جوانی به کارهای گوناگون، ازجمله پادویی، رانندگی و معلمی دست زد و اینها به مضمونهایی در شعر او تبدیل شد. پیش‌از شهریور 1320 به‌عنوان شا...
آلتون کوپری | جعفر شعار آلتونْ کوپْری، شهری قدیمی، در کشور عراق واقع در نیمه‌راه کَرکوک‌ـ اَربیل، در استان کرکوک کنونی با °44 و‌´8 طول شرقی و‌°35 و‌´42 عرض شمالی. این شهر در درۀ زاب صغیر، جایی که این رودخانه از دره‎های عمیق کوهستانی به سوی جلگۀ دجله خارج می‎شود، در 42 کیلومتری شمال غربی کرکوک و در حدود 105 کیلومتری جنوب شرقی موصل قر...
آداب العرب والفرس |
اسماعیل نقاش باشی اصفهانی | یحیی ذکاء اسماعیلِ نقاش‌باشیِ اصفهانی \esmāˀil-e naqqāš-bā-ši ye esfa(e)hāni\، لقب محمداسماعیل، از نگارگران پرکار و صاحب‌سبکِ فرنگی‌ساز در نقاشی روغنی (زیرلاکی) و آبرنگ سدۀ 13ق/ 19م ایران.
آسوری، کلیسای شرق | بخش ادیان و عرفان آسوری، کلیسای شرق \kelīsā-ye šarq-e āsūrī\، یا کلیسای آسوریِ شرق، یکی از کهن‌ترین کلیسا‌های مستقل جهان که آیین نِسطوری (نِستور‌یوسی) اصل عقیدتی آن را تشکیل می‌دهد
ابن سماک | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ سَمّاك، ابوالعباس محمد بن صَبيح عجلی كوفی (د 183 ق/ 799 م)، فقيه، محدث و زاهد. علت شهرت وی به ابن سماك اين بود كه جدش ماهی فروش بوده (زبيدی، 7/ 145) و به احتمالی ديگر خود وی به ماهی فروشی اشتغال داشته است (ابن اثير، 1/ 559). از تاريخ تولد و زندگی ابن سماك اطلاعی در دست نيست. همين اندازه گفته شده است كه...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام