شاه نشین، مزرعه

شاه‌نشین، مزرعه \ mazraºe-ye šāh-nešīn \ ، مزرعه‌ای واقع در حدفاصل روستاهای ایرا و علایین از توابع دهستان لواسان بزرگ. 
این مزرعه در فاصلۀ 500 متری جبهۀ شمال غربی گردنۀ سیرک‌سر (سریک‌سر) و در ارتفاع 371‘2متری از سطح دریا، در دامنۀ جنوب شرقی قلۀ نرده‌کوه با ارتفاع 945‘2 متر از سطح دریا قرار دارد. 
در جنوب مزرعۀ شاه‌‌نشین و در جهت شرق به غرب، رودخانه‌ای فصلی وجود دارد که از گردنۀ سیرک‌سر آغاز می‌شود، از جنوب روستاهای علایین، کلان، چهارباغ، رسنان و نیکنام‌ده عبور می‌کند و سرانجام به رودخانۀ جاجرود و سد لتیان می‌ریزد. این رودخانۀ فصلی در طول مسیر خود دارای نامهای متفاوتی است و بیشتر به نام روستا یا مزرعه‌ای که از آنجا عبور می‌کند، نامیده می‌شود؛ برای نمونه، در جنوب مزرعۀ شاه‌نشین و روستای علایین، آن را رودخانۀ شاه‌نشین می‌نامند. 
در منطقۀ مزرعۀ شاه‌نشین هیچ اثری از بقایای زندگی انسان نظیر معماری مشاهده نشده است؛ اما وجود زمینها و کشتزارهای سرسبز با پوشش گیاهی مناسب که با شیب ملایم به سمت جنوب گسترده شده است، شرایطی را در آن فراهم آورده که نسبت به تمامی مناطق پیرامون خود، از مزیت ویژه‌ای برخوردار شده است. این برتری موجب شده است تا مردم ساکن در روستاهای اطراف، مطابق فرهنگ عامیانۀ خود که برترینها، بهترینها و بلندترینها را به شاهان نسبت می‌دادند، آنجا را مزرعۀ شاه‌نشین بنامند. این احتمال نیز وجود دارد که برخی از شاهان قاجار در مسیر عبور خود مدتی در آنجا توقف کرده باشند. مثلاً ناصرالدین‌شاه در زمان سلطنت خود هنگامی که مردم تهران دچار بیماری وبا شده بودند، برای مصون ماندن از این بیماری، دستور کوچ خانوادۀ سلطنتی را به دشت لار صادر کرد؛ مسیر دسترسی به دشت لار نیز راهی به‌جز راه لواسان به روستای علایین و مزرعۀ شاه‌نشین، گردنۀ سیرک‌سر، روستای ایرا، دامنۀ کوه سیاه‌پلاس و گردنۀ قوش‌خانه به دشت لار نبود. 
در گذشته مردم روستاهای اطراف لواسان بزرگ ازجمله ایرا و علایین، در مزرعۀ شاه‌نشین اقدام به کشت گندم، جو و حبوبات به‌صورت دیم می‌کردند؛ این بخشها پس از برداشت محصول به چرای دام اختصاص می‌یافت.

ناصر پازوکی طرودی