مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

برتنگی |
ابراهیم شاه شرقی | بخش تاریخ اِبْراهیمْ شاهِ شَرْقی، شمس‌الدین (حك‍ 804-844 ق / 1402-1440 م)، سومین سلطان از سلسلۀ «سلاطین شرقی» هند. وی پس از مرگ برادرش قَرَنْفُل مباركشاه بر تخت نشست و بر ناحیۀ وسیعی، مشتمل بر شمال اوتارپرادش و بیهار حكومت كرد. در ابتدای حكومت با سپاه دهلی به فرماندهی ناصرالدین محمودشاه، هشتمین سلطان تُغلقیه و سردارش م...
ابن ابی کدیه | نورالله کسایی اِبْنِ اَبی كُدَیه، ابوعبدالله محمد بن عتیق بن محمد بن ابی نصر بن ابی كدیه تمیمی قَیرَوانی (د 512ق / 1118م)، متكلم اشعری، اصولی و مُقری. وی در حدود 420ق / 1029م در قیروان تولد یافت (ابن جزری، 2 / 195)، مقدمات علوم را در زادگاهش فرا گرفت و سپس به اندلس، مصر، شام و عراق سفر كرد. در قیروان نزد ابوعبدالله بن حسین...
ابن جبیر |
ابن حمزه، نصیرالدین | احمد پاکتچی اِبْنِ حَمْزه‌، نصيرالدين‌ ابوطالب‌ عبدالله‌ بن‌ حمزة بن‌ عبدالله‌ بن‌ حمزة بن‌ حسن‌ بن‌ علی‌ طوسی‌ مشهدی‌ شارحی‌، عالمِ امامی‌ سدۀ 6 ق‌/ 12 م‌. گفته‌ شده‌ كه‌ ابن‌حمزه‌ با شيخ‌ طوسی‌ رابطۀ نسبی‌ داشته‌ (حسن‌ بن‌ زين‌العابدين‌، 15 ب‌) و نيز دايی‌ پدر خواجه‌ نصيرالدين‌ طوسی‌ بوده‌ است‌ (ابن‌فوطی‌، 5/ 177). از ...
ابن عراق، ابوعلی | بخش عرفان ابوعلی شمس‌الدین محمدبن علی بن عبدالرحمن (878 ـ صفر 933ق / 1473 ـ نوامبر 1526م)، عارف و شاعر.
ابن عصفور، ابوالحسن | عنایت الله فاتحی نژاد ابوالحسن ‌علی ‌بن‌ مؤمن ‌بن ‌محمد بن ‌عصفور اشبيلی ‌حَضْرَمی) 597-670ق / 1201-1272م‌)، نحوی‌، اديب‌ و شاعر.
امالی | عنایت الله فاتحی نژاد , فرامرز حاج منوچهری اَمالی، اصطلاحی در فرهنگ اسلامی به ویژه در حوزۀ حدیث، فقه و نیز ادب عرب كه به شیوه‌ای خاص در آموزش و تدوین اشاره دارد و منظور از آن مدون و مكتوب ساختن سخنان شیوخ، از سوی مستمعان بوده است.
احقاف، سوره | محمدعلی لسانی فشارکی نام سوره‌ای از قرآن مجید، در ترتیب تلاوت، چهل و ششمین و درترتیب نزول مشهور، شصت و ششمین سوره كه در مصحف متداول پس از سورۀ جاثیه و پیش از سورۀ محمد (ص) جای دارد.
ابومنصور عجلی | حسن انصاری ملقب به كِسف، از غالیان مشهور شیعی در اوایل سدۀ 2 ق / 8 م كه پیروانش به منصوریه شهرت داشتند و چنانكه از زندگی و تعالیم وی پیداست، اهدافی سیاسی در سر داشته است و بدین جهت از سوی عمال حكومت اموی كشته شد.
زایجه |
شهاب | نیره افتخاری شَهاب، شعله و روشنایی گذرنده و سریع، مانند تیر که بیشتر در آسمان شب پدید می‌آید.
خلافت الله* |
ابوالفضل سرخسی | نجیب مایل هروی محمد بن حسن، از عرفای خراسان در سدۀ 4 ق و پیر و استاد ابوسعید ابوالخیر.
ابن رائق | محمد عبدعلی اِبْنِ رائِق، ابوبكر محمد بن رائق (مق‍ 330 ق/ 942 م)، نخستین امیرالامرا (ه‍ م) در خلافت عباسیان. از تاریخ تولد و چگونگی پرورش وی چیزی نمی‌دانیم. این قدر پیداست كه پدرش رائق، یكی از غلامان خاص معتضد خلیفۀ عباسی (خلافت: 279- 289 ق/ 892-902 م) بود. ابن رائق و برادرش ابراهیم در 317 ق/ 929 م به دستور مقتدر خلیفه، ...
ابن دأب | محمد مهدی مؤذن جامی , مهدی محبتی اِبْنِ دَأب، ابوالوليد عيسی بن يزيد لَيْثی مدنی (د 171 ق/ 787 م)، راوی، محدث، آگاه به ايام عرب و نديم دو خليفۀ عباسی. سمعانی سلسله نسب كامل او را كه به بكر بن دأب می‌رسد (5/ 267) ذكر كرده است. از روزگار كودكی و جوانی او آگاهی چندانی در دست نيست. وی از اعراب حجاز بود. ظاهراً پيش از 140 ق/ 757 م در مدينه از صال...
بافق | ابوالحسن مبین بافقْ، نام شهرستانی در خاور استان یزد که مرکز آن نیز بافق نام دارد.
آذار | احمد تفضلی آذار [āzār]، یا اَذار، صورت قدیم‌تر ادرو1، ماه سوم در تقویم شمسی کشورهای عربی، پس از شُباط و پیش از نیسان؛ برابر با ماه مارس در تقویم فرنگی و دارای 31 روز است (دایرةالمعارف...؛ لغت‌نامه...). این ماه در تقویم یهودیان ماه ششم عرفی و ماه دوازدهم دینی، برابربا فوریه ـ مارس است. پیشینیان آن را از ماههای سُریانی به...
رحبه | شیوا جعفری یا رحبة مالک بن طوق و یا رحبة‌الشام، نام شهری در کرانۀ غربی رود فرات در مرزهای شرقی شام با عراق.
جوزجان | علی کرم همدانی جوزجان یا جوزجانان، سرزمینی کهن و ناحیه (کوره)ای در خراسان بزرگ، واقع در میان بلخ و مرو، و امروزه نام ولایتی (استانی) در شمال افغانستان.
خلف اقطع | رضوان مساح خَلَفِ اَقْطَع، ابن خلیفۀ باهلی (د ح 125 ق / 743 م) شاعر اموی معاصر با جریر و فرزدق. در برخی منابع، از او به خلف بن خلیفه یاد شده
خلف بن احمد* |
سرخه حصار، کاروان سرا | ناصر پازوکی طرودی کاروان‌سرایی در جنوب جادۀ اصلی تهران به جاجرود.
جناحیه | مسعود حبیبی مظاهری یا جُناحیّه، از فِرَق کیسانی که به انتقال امامت از ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه به عبدالله بن معاویة بن عبدالله ابن جعفر بن ابی‌طالب اعتقاد داشتند. عقاید افراطی آنها دربارۀ عبدالله بن معاویه سبب شده است که از غُلات بـه شمار روند.
ابن بذوخ | فاطمه آل مصطفی اِبْنِ بُذوخ‌، يا بدوح‌، ابوجعفر عمر بن‌ علی‌ بن‌ البذوخ‌ قلعی‌ مغربی‌ (د 576 ق‌/ 1180 م‌). ابن‌بذوخ‌ در اواخر سدۀ 5 ق‌ در يكی‌ از قلعه‌های‌ مغرب‌ زاده‌ شد و از اين‌ رو به‌ قلعی‌ شهرت‌ يافت‌ (لكلرك‌، II/ 40).
تفأل و تطیر |
ابن کواء | یوسف رحیم لو ابوعمرو عبدالله بن عَمرو بن نعمان بن ظالم بن مالك بن اُبَیّ بن عُصْم بن سعد بن عمرو بن جُشَم بن كِنانة بن حَرب ابن يَشْكُر، از بنی يشكر بن بكر بن وائل بن قاسط، از پيشوايان خوارج در حَروراء.
افلاکی | پروانه محمدی افلاكی \aflākī\، شمس‌ الدين‌ احمد عارفی‌ (د 761 ق / 1360 م)، از شاگردان‌ و مريدان شيخ‌ جلال‌الدين‌ عارف‌، نوادۀ جلال‌ الدين‌ محمد مولوی و مؤلف‌ كتاب‌ مناقب‌ العارفين‌. اين‌ كتاب‌ با اينكه‌ از جهت‌ اشتمال‌ بر احوال‌ مشايخ‌ سلسلۀ مولويه‌ و خاندان‌ جلال‌الدين‌ مولوی دارای اهميت‌ و فوايد بسيار است‌، اما از زندگان...
هومندتوچال، قله | مجید یاسینی قله‌ای واقع در غرب قلۀ توچال.
آسگارد | بخش ادیان، اساطیر و عرفان آسگارد \ āsgārd\ ، نیز آسگارث، آسگاردر و آسگارذر، در اساطیر اسکاندیناویایی باستان، قلمرو گروه مهمی از خدایان که اِسیر خوانده می‌شدند. آسگارد یکی از 9 جهانی بود که این مردم بدانها باور داشتند و در مرکز کائنات واقع بود. آسگارد در بالا‌ترین نقطه بین زمین (میدگارد) و آسمان جای داشت و زمینیان تنها از راه پلِ بیفرُ...
توج | حسن موسوی زاده تَوَّج، شهری کهن در جنوب غربی ایالت تاریخی فارس. امروزه محل دقیق این شهر را نمی‌توان به درستی تعیین کرد، ولی باتوجه به منابع جغرافیایی دورۀ اسلامی، می‌توان حدس زد تلهای بزرگی که در نزدیکی ده کهنۀ امروزی در بخش شبانکاره از شهرستان دشتستان واقع در استان بوشهر، موجود است، بقایای بر جای مانده از شهر تاریخی توج با...
تویسرکان | محمد مروار تویْسِرْکان، شهرستان و شهری به همین نام در استان همدان:
الابحاث فی تقويم الاحداث | حیدر بوذرجمهر
ابن بقیله | محمد آصف فکرت اِبْنِ بُقَيْله‌، عبدالمسيح‌ بن‌ عمرو بن‌ قيس‌ بن‌ حيان‌ غسانی‌ ازدی‌ مسيحی‌، عرب‌ جاهلی‌ كهنسالی‌ كه‌ در رخدادهای‌ مهم‌ اوايل‌ اسلام‌ از او نام‌ برده‌اند.
ابوعلی سینا |
بناکتی | محسن احمدی بَناكَتی، ابوسلیمان فخرالدین داوود بن محمد، ملقب به فخر بناكتی (د 730ق / 1330م)، مورخ و شاعر ایرانی دورۀ مغول. لقب فخر بناكتی را خود در كتابش ذكر كرده است
بهلول لودی | مجید سمیعی بُهْلولِ لودی‌ (د 894 ق‌ / 1489 م)‌، سلطان‌ دهلی‌ و سر سلسلۀ لودیان‌ در شبه‌ قارۀ هند. خاندان‌ لودی‌ از تیرۀ شاهوخیل‌ از قبیلۀ غلزایی‌ افغان‌ بود.
رضا شاه پهلوی |
افلیمون | محمدعلی مولوی افليمون \aflīmūn\، سيماشناس‌ يونانی‌ سدۀ 2 م و مؤلف‌ اثری در همين‌ فن‌. وی در لاذقيه‌ زاده‌ شد و در ازمير به شهرت‌ رسید (سارتن‌، I / 267, 271).
اعراض | علی تولایی اعراض \eʾrāz\، اصطلاحی‌ فقهی‌ و حقوقی‌، به‌‌معنای گونه‌ای عمل‌ حقوقی‌ يك‌‌جانبه‌ يا ايقاع‌ به‌‌مثابۀ روی‌گردانيدن‌ از مالكيت‌، بدون‌ تمليك‌ يا اباحۀ انتفاع‌ از جانب‌ مالك‌.
بروجرد | ابوالحسن مبین بُروجِرْد، شهر و شهرستانی‌ در شمال‌ استان‌ لرستان‌ و در باختر ایران‌.
چلبی، فتح‌الله | علی کاتبی فتح‌الله عارف (د 969ق / 1562م)، متخلص به عارف یا عارفی ( ایرانیکا، V / 120-121)، مشهور به «شهنامه‌جی» (= شهنامه‌گو) و «عجمی» (= ایرانی) (قنالی‌زاده، 2 / 596؛ سامی، 4 / 3039)، از شاعران و خوش‌نویسان روزگار سلیمان قانونی (سل‍ 926-974ق / 1520-1566م)، که دربارۀ لشکرکشیهای او اشعار بسیاری به زبان فارسی سروده است (...
انجدان | مجید سمیعی اَنْجِدان، از روستاهای قدیم اراك و مركز تجدید حیات فرهنگی ـ تبلیغی و جایگاه امامان اسماعیلی نزاری پس از سقوط الموت.
جمال‌الدین گیلانی | محدثه امینی از صوفیان سده‌های 6 و 7ق و پیرشیخ زاهد گیلانی. آگاهیهای ما دربارۀ زندگی و شرح احوال جمال‌الدین‌ محدود به گزارشهای پراکنده‌ای از ارتباط او با مریدش شیخ زاهد است که در برخی منابع صوفیه آمده است.
ابن عجیبه | فتح الله مجتبایی ابوالعباس احمدبن محمدبن مهدی‌بن عجیبۀ حسنی، عارف، مفسر و دانشمند مراکشی (1160 یا 1161- شوال 1224ق / 1747 یا 1748- نوامبر 1809م).
جودت | رحیم رئیس نیا عبدالله، شاعر، مترجم، فعال سیاسی، اندیشمند، طبیب و ناشر ترکیه‌ای و از بنیان‌گذاران جمعیت اتحاد و ترقی. او در جمادی الاول 1286ق / سپتامبر 1869م در عربگیر ــ قصبه‌ای در ولایت معمورة العزیز که امروزه الازیق نامیده می‌شود و در منطقۀ فلات علیا قرارگرفته است (میدان لاروس، II / 627؛ آق بایراق، 9) ــ در یک خانوادۀ کر...
جرجیس | آمنه صادقی شهمیرزادی جِرجْیس، یکی از بندگان موحد و صالح خدا که بنابر اخبار و روایات در فاصلۀ زمانی میان عیسى(ع) و محمد(ص) می‌زیست. نام او در قرآن کریم نیامده است، اما در برخی از تفاسیر، روایات و قصص اسلامی از نام و سرگذشت او به عنوان یکی از پیامبران الٰهی پس از عیسى(ع) یاد شده است ( ترجمۀ تفسیر...، 3/ 695؛ بلعمی، 599؛ مجلسی، حیوة...
رستم و ابلیس دیو | آرش اکبری مفاخر رُسْتَم و اِبْلیسْ‌‌دیو، از حماسه‌های ملی ایران به زبان فارسی و گورانی.
دیوان عرض |
اقبال و ادبار | حمید بهلول اقبال و ادبار \eqbāl-o(va) edbār\، دیدگاهی در نجوم کهن که بر پایۀ آن، حرکت نقاط اعتدال بر دایرةالبروج، حرکتی نوسانی با دامنۀ °8 به شمار می‌آمد. بیشتر منجمان می‌دانستند که حرکت نقاط اعتدال با سرعتی کمابیش ثابت و همواره در یک جهت است (نک‍ : ه‍‌ ‌د، اعتدالین، تقدیم)، اما اقبال و ادبار از روزگار هیپارخوس تا هنگام...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام