مقاله

استیلای مغول بر ایران كه از اوایل قرن هفتم تا آخر قرن هشتم طول كشید با آن‌كه ابتدا در سفال‌سازی و فلزكاری و معماری تأثیر مهمی نداشت، طراحی پارچه را به كلی تغییر داد. نقش‌هایی كه از پیش از اسلام رواج داشت متروك شد. تركیب‌‌ها و تصاویر همه از رواج افتاد. رنگ روشن و حتی گاهی سفید كه برای زمینه طرح‌‌ها انتخاب می‌شد تا طرح و شكل را برجسته‌تر جلوه دهد، دیگر به كار نرفت و به جای آن رنگ‌های تند و تیره برای زمینه كار معمول شد كه مجموعاً به كلی بی‌برق است و تنها وسیله برای ایجاد برجستگی و تضاد، كه همه هنرمندان بدان متوسل شدند، به كار بردن الیاف فلزی بود؛ یعنی رشته‌های طلا كه دور ریسمان می‌پیچیدند. حتی روش كار هم تغییر كرد. پیش از آن، پارچه‌هایی كه رنگ روشن‌ و كدر داشت و گاهی اطلس متداول بود، اما از این پس اطلس و انواع آن و پارچه‌های راه‌راه بسیار معمول شد. هَمّ هنرمندان مصروف این می‌شد كه آثارشان جلوه فراوان آنی داشته باشد و در نظر اول نفاست پارچه آشكار شود.

نویسنده ابتدا به ضرورت رسیدگی به حقوق مردم در فلسفه اجتماعی معاصر پرداخته و سپس توجه به این امر مهم را در سیره سیاسی امام‌علی (ع) بررسی كرده است. وی ضمن بیان اصول و مبانی فلسفه حقوق و حكومت از منظر فلاسفه غرب، مبانی حكومت علوی را در مقایسه با آرای آنان مورد تشریح قرار می‌دهد. از نظر نویسنده، ایمان به خدا و اطاعت از او زیربنای اندیشه حكومت امام‌علی(ع) بوده و بعد از آن، اندیشه‌ اجرای عدالت و رسیدگی به حقوق مردم در این حكومت نمود عینی و ملموسی دارد.

در سالهای اخیر كسانی كوشیده‌اند در جایگاه نماد دین مبین اسلام قرار بگیرند كه به واقع كمترین نسبتی با این دین رحمت و عدالت ندارند و هر روز با اعمال خشونت و به خاك و خون كشیدن بی‌گناهان بر نفرت ناظران بیرونی می‌افزایند، در حالی كه خشونت و ترور در اسلام، جایی ندارد و مدعیان این امر از اسلام بری هستند و به قول استاد واعظی: «اگرچه دفاع مسلمانان در بقای اسلام اثر داشت، اما معجزه جاودانه پیامبر(ص) شمشیر نیست.»

از زمانی که بشر توانست مدارک مربوط به فعالیت های اقتصادی و جزئیاتی از زندگی شخصی خود را بر روی مواد و اجسام پردوام نظیر سنگ، گل، پوست و نظایر آن ثبت نماید، برای اینکه از این اسناد بتواند بهره­گیری کند به فکر افتاد آنها را در یک جا جمع کرده و محافظت بنماید و بدین گونه نخستین "بایگانی در جهان" تشکیل شد.

خردگرایی از اندیشه‌های بنیادین فرهنگ ایرانی است، زیرا این فرهنگ، سعادت و رستگاری آدمی را در استخدام خرد می‌داند. از این دیدگاه خرد بزرگترین موهبت الهی و مهم‌ترین ابزار برای مبارزه با دیوهایی است که در درون آدمی به صورت صفات ناپسند چون حرص، خشم، حسد و... فروخفته‌اند.

از ميان آثار داستاني، گاه داستاني تاثيرگذاري پرقوتي در روح و جان خواننده باقي مي گذارد كه ماندگار است و تا پايان عمر دغدغه ذهني آدم مي شود و دايم باز توليد مي شود. رمان «همت» نوشته محمد عزيزي يكي از اين نوع داستان هاست. رماني تاثيرگذار و عميقا ماندگار. در طول سي و چند سال اخير داستان هاي بسياري با موضوع و مضمون جنگ ايران و عراق نوشته شده است. بسياري از اين گونه داستان ها به صورت كتاب چاپ و منتشر شده اند اما اغلب اين گونه داستان ها به شكل خاطره و فرم گزارشي است و ساخت و بافت هنري در تاروپودشان ندارد و اسكلت وار و بي رگ و خون نوشته شده اند كه تاثيري نيز در روح و جان خواننده به جا نمي گذارد.

چند سال پيش، زماني كه داشتم روي نسخه يي از هزار و يك شب به ترجمه عبدالطيف طسوجي كار مي كردم تا آن را به شكل نسخه يي منقح درآورم، در تمام مدت با خواندن داستان هايي كه يك لحظه خواننده را رها نمي كنند و به گفته فورستر بر اين جمله استوارند كه «بعد چه خواهد شد؟» با خودم فكر كردم چه داستان هايي كه مي توان از هر كدام از اين افسانه ها بيرون كشيد: داستان هايي كه بدون شك تالكين در ارباب حلقه ها و همين طور هابيت از آنها بهره جسته. اين فكر يك لحظه رهايم نمي كرد تا اينكه بالاخره دو سال پيش دست به كار شدم. داستان پسري را نوشتم كه نيمه شبي با يافتن نسخه عجيبي از هزار و يك شب پا به دنياي يكي از داستان هاي آن با نام «حكايت بدرباسم و جوهره»، مي گذارد و در نهايت داستان از مسير اصلي اش دور مي شود.

مي توان نيچه يي را يافت كه نسبي گرا نيست و حقيقت را قبول دارد، اما اين حقيقت را الزاما از دل يك هستي شناسي اسپينوزايي بيرون نمي كشد. اين نكته يي است كه هم دلوز و هم بديو بر سر آن اتفاق دارند و با تكيه بر همين چهره از نيچه است كه به نقد نيچه بازاري شده مي پردازند. در واقع بحث من اين است كه بدون درگير كردن نيچه با انتولوژي مي توان از حقيقت نزد او حرف زد فردريش نيچه در ميان فارسي زبانان نامي شناخته شده است، آثارش به دلايل متعددي از عنوان آنها گرفته تا آلماني بودن يا جذاب بودن ظاهري شكل بيانش به صورت گزين گويه، همواره خواننده داشته است.

سخنراني صالح نجفي در موسسه پرسش با عنوان «نيچه و ژست فلاسفه» عمدتا به خوانشي از واپسين كتاب نيچه يعني «Ecce Homo» يا چنان كه در فارسي ترجمه شده، «اينك انسان» به عنوان يك اتوبيوگرافي اختصاص داشت كه در آن اين پژوهشگر و مترجم آثار فلسفي كوشيد با واكاوي اين اثر، ژست فيلسوف به تعبير ژيل دلوز را نشان دهد، جايي كه به تعبير او فيلسوف به افراط گرايش پيدا مي كند، جايي كه در آن فلاسفه انقلاب مي كنند، در حالي كه خاموشند.

اگر بپذيريم يكي از شاخص‌هاي جوامع پيشرفته، «سرانه مطالعه» كتاب، نشريات و مطبوعات – چه در فضاي وب و چه در فضاي چاپي- به شمار مي‌آيد؛