مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

امامیه | احمد پاکتچی اِمامیّه، عنوان یكی از مذاهب اسلامی كه نقشی اساسی در شكل‌گیری فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا كرده است.
امانت خان | مهبانو علیزاده اَمانَتْ خان، عبدالحق (978-1055 ق/ 1570-1645 م)، فرزند قاسم شیرازی خوشنویس و كتابدار مشهور ایرانی دربار گوركانیان هند.
امپدکلس | شرف الدین خراسانی اِمْپِدُكْلِس، یا انباذقلس، انبادقلس، بندقلس، فیلسوف یونانی از دورۀ پیش از سقراط. زندگی و سرگذشت این فیلسوف، چنانکه باید، بر ما روشن نیست و آنچه دربارۀ وی می‌دانیم، پراكنده و ناقص است. تنها منبع مهم آگاهی ما دربارۀ وی «زندگیها و عقاید فیلسوفان برجسته»، نوشتۀ دیوگِنِس لائِرتیوس (پایان سدۀ 2 م) است (كتاب، VIII ...
ام البنین | علی بلوکباشی , حسن یوسفی اشکوری اُمُّ الْبَنین، فاطمه بنت حزّام، همسر دوم امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع). پدرش ابوالمجْل حزّام بن خالد، از قبیلۀ بنی كلاب (طبری، 5/ 153) و مادرش لیلى یا ثمامه دختر سهیل بن عامر بن مالك بود (نک‍ : ابن عنبه، 356؛ غفاری، 174).
امتناع |
امت | حسن انصاری اُمَّت، واژه‌ای با بُرد معنایی بسیار وسیع كه می‌تواند جامع مفاهیمی چون قوم، قبیله، عشیره، گروههای نژادی و نیز ملت یا جامعه‌ای مذهبی كه تحت لوای هدایت یك پیامبر قرار دارد، باشد (نک‍ : تركی، 30). این واژه بار اسلامی دارد، ولی با این وصف، در قرآن بر غیر مسلمانان نیز اطلاق شده است، و ازاین‌رو، می‌تواند به معنای «...
ام حبیبه | غلامرضا جمشیدنژاد اُمِّ حَبیبه، رمله (د 44 ق/ 664 م)، دختر ابوسفیان (ه‍ م) و همسر پیامبر (ص). در برخی منابع نام او هند ذكر شده است (بلاذری، 1/ 438؛ نیز نک‍ : ابن عبدالبر، 4/ 1843، 1929). تاریخ ولادت وی را 17 سال پیش از بعثت (ح 593 م) یاد كرده‌اند (ابن حجر، 4/ 305) و این تاریخ با روایاتی كه سن او را در 7 ق، سی و چند ساله دانسته...
امر |
ام درمان | سیمین محقق اُمِّ دُرْمان، یكی از 3 شهر و بزرگ‌ترین آنها در استان خرطوم سودان. این شهر در غرب رود نیل، رو‌به‌روی شهر خرطوم، در محل تلاقی نیل آبی و نیل سفید، در °15 و ´38 عرض شمـالی و °32 و ´30 طول شرقی واقع شده است (نک‍ : بریتانیكا، میكرو، VII/ 530؛ «اطلس ... »، 141؛ EI2؛ «دائرةالمعارف ... »).
امثال و حکم | علی میرانصاری , عزت ملا ابراهیمی , مریم مجیدی اَمْثالْ وَ حِكَمْ، سخنان پندآمیز و عبرت‌انگیز رایج در میان مردم.
امرٌ بین الامرین |
امروهه | پرویز امین اَمْروهه، شهری در شهرستان مرادآباد در استان اوتارپرادش هند. این شهر در °28 و ´54 عرض شمالی و °78 و ´28 طول شرقی (ندوی، 7)، كنار رود سوت‌نادی قرار دارد و از طریق راه آهن به مرادآباد و دهلی متصل است ( بریتانیكا، میكرو، I/ 330). امروهه در منطقه‌ای واقع است كه بجز مناطق كوهستانی شمالی آن، آب و هوایی استوایی دارد ...
املش | جعفر اسحاقی تیموری اَمْلَش، بخش و شهری به همین نام در شهرستان رودسر واقع در جنوب شرقی استان گیلان.
امر و نهی | احمد پاکتچی اَمْرْ وَ نَهْی، عنوان بخشی از مباحث اصول فقه كه به چگونگی تفسیر اوامر و نواهی شرعی می‌پردازد.
امرؤالقیس | آذرتاش آذرنوش اِمْرَؤالْقَیْس، مشهورترین شاعر سراسر ادبیات عرب. وی چنان قدرتمند است و شعرش چنان در دل عربها جای گرفته است كه به رغم همۀ كج‌رویهایش، پارسایان مسلمان هم چندان به ستیز با او برنخاسته، و شعرش را تحریم نک‍رده‌اند؛ اما در اخبار زندگی او مطلقاً هیچ موضوعی یافت نمی‌شود كه بتوان بر آن اعتماد كرد؛ در اشعارش نیز هیچ ب...
ام سعید |
امر به معروف و نهی از منکر | احمد پاکتچی , امیر جابری اَمْرِ به مَعْروفْ وَ نَهْیْ اَزْ مُنکَر، دو اصطلاح كه در تفاسیر قدیم كلام الٰهی، به امر به تبعیت از حضرت محمد(ص) و دین اسلام، و نهی از كفر به خداوند و تكذیب رسول خدا(ص) و دین او تبیین شده است (مثلاً نک‍ : طبری، 17/ 126-127).
امریتسار | غلامرضا استیفاء قمی اَمْریْتسار، یا امریتسر، امرتسر، مهم‌ترین شهر مذهبی سیكها و مركز شهرستانی به همین نام، واقع در بخش غربی ایالت پنجاب هند. این شهر در 378 كیلومتری شمال غرب دهلی نو، در °31 و ´37 عرض شمالی و °74 و ´55 طول شرقی، و در سرزمین میان دو رودخانۀ بیاس و راوی، نزدیك مرز پاكستان، در 47 كیلومتری شرق لاهور قرار گرفته است ( ...
ام سلمه | عبدالامیر سلیم اُمِّ سَلَمه، كنیۀ هند (یا رمله، نک‍ : ذهبی، 2/ 201-202؛ زبیری، 337؛ قس: ابن عبدالبر، 4/ 1920) دختر ابوامیة بن مغیره، همسر پیامبر اكرم (ص). ابوامیه یكی از بخشندگان عرب بود، ازاین‌رو، او را «زادالراكب» می‌نامیدند (ذهبی، همانجا). مادرش عاتكه دختر عامر ابن ربیعۀ كنانی بود (ابن سعد، 8/ 86؛ ابن حبیب، 83).
امضاء |
ام عقیل |
ام عماره | ناهده فوزی اُمِّ عُماره، كنیۀ نَسیبه بنت كعب (د پس از 13 ق/ 634 م)، از زنان صحابی پیامبر (ص). در پاره‌ای مآخذ، نام او را نُسَیبه نیز ضبط كرده‌اند (نک‍ : كلبی، 2/ 49؛ واقدی، 2/ 685)، اما نباید او را با یكی دیگر از زنان صحابی پیامبر (ص) به نام نُسیبه بنت كعب كه «ام عطیه» كنیه داشت و او نیز از انصار بود، خَلط كرد (نک‍ : هم...
ام القری |
ام الفحم | لیلا رضایی اُمُّ الْفَحْم، شهری در شهرستان جنین در فلسطین. این شهر از دیرباز یكی از بزرگ‌ترین مراكز تهیۀ زغال بوده، و ازهمین‌رو، به ام الفحم شهرت یافته است (شراب، 129).
ام القیوین | سیمین محقق اُمُّ الْقَیْوَیْن، یكی از 7 امیرنشین امارات متحدۀ عربی. این نام را برگرفته از «ام القوّة» به معنای مركز نیرو دانسته‌اند كه به تدریج به ام القوین و سپس به ام القیوین تبدیل شده است (جناب، 306).
امکان |
ام صبیان | علی بلوکباشی اُمِّ صِبْیان، یا ام الصبیان، نام نوعی بیماریِ مخصوص كودكان در طب قدیم، همچنین نام مادینه دیوی خیالی و موهوم كه دشمن نوزادان و كودكان، و رباینده و آزار دهندۀ آنان پنداشته می‌شده است:
امکان و وجوب، برهان |
امکان اشرف | شرف الدین خراسانی اِمْكانِ اَشْرَف، مفهومی در فلسفۀ اسلامی، به ویژه در مكتب اشراق و بینشهای فلسفیِ برخاسته از آن كه در شمار یكی از قواعد فلسفی درآمده، و نزد فیلسوفان متأثر از بینش اشراقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این فیلسوفان از این قاعده همچون وسیله‌ای برای حل برخی مسائل دشوار دیگر بهره گرفته‌اند. مضمون قاعدۀ امكان اشرف ...
ام الکتاب | علی اشرف صادقی اُمُّ الْكِتاب، یكی از كتابهای مقدس و سرّی اسماعیلیان منطقۀ جیحون علیا در آسیای مركزی كه به زبان فارسی نوشته شده، و عمدۀ مطالب آن را پاسخهایی تشكیل می‌دهد كه امام محمدباقر (ع) در جواب پرسشهای شاگردان خود گفته است. ام‌الكتاب در اصل یك اصطلاح قرآنی است كه 3 بار در قرآن به كار رفته است (آل عمران/ 3/ 7؛ رعد/ 13/ ...
ام المؤمنین | اُمُّ الْمُؤْمِنین، لقبی كه در فرهنگ اسلامی به طور مشترك بر همسران پیامبر (ص) اطلاق گردیده است. این لقب از مضمون آیۀ 6 سورۀ احزاب (33) گرفته شده است كه ضمن بیان حق پیامبر اكرم (ص) بر مؤمنان، می‌فرماید: « ... همسران او مادرانِ ایشان (مؤمنان) هستند». در واقع با نزول این آیۀ شریفه، مسلمانان موظف گشتند تا در مناس...
امور عامه |
ام نعسان | سیمین محقق اُمِّ نَعْسان، یكی از جزایر دهگانۀ بحرین. این جزیره با 93/ 18 كمـ2 مساحت از لحاظ وسعت دومین جزیره، در میان جزایر بحرین است (اسعدی، 1/ 360؛ بلگریو، 140؛ كتاب سبز، 2). جزیرۀ ام نعسان به شكل مستطیل از شمـال به جنوب بـه طول 4 كمـ و عرض حدود 200‘ 3 متر در كنارۀ غربی بحرین و ساحل شرقی عربستان و در فاصلۀ 800‘1 متری ...
امور حسبی |
اموی، جامع |
اموال | فرامرز حاج منوچهری اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی كه به مباحثی دربارۀ جمع و خرج داراییهای عمومی می‌پردازد. در سده‌های نخست اسلامی، آثاری مستقل در این موضوع به رشتۀ تحریر درآمده است.
امویان |
اموی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اُمَوی، عزالدین محمد بن عبدالسلام بن اسحاق بن احمد، لغوی و فقیه مالكی مصر در سده‌های 8 و 9 ق. او اهل محله از نواحی مصر (بین فسطاط و اسكندریه، نک‍ : سمعانی، 5/ 216) بود كه در قاهره سكنى گزید و در همان شهر به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. آخرین اطلاع از حیات اموی، مربوط به سال 798 ق است. اما برپایۀ دانسته‌ها از ش...
امهات سفلی |
اموی | یونس کرامتی اُمَوی، یعیش بن ابراهیم بن یوسف بن سماك اموی اندلسی، ریاضی‌دان مسلمان سدۀ 8 ق/ 14م. كنیۀ او را شاگردش عبدالقادر مقدسی، ابوالبقاء (نک‍ : سعیدان، 7)، اما حاجی خلیفه ابوعبدالله آورده است (2/ 1569).
امید همدانی | عارف نوشاهی اُمیدِ هَمَدانی، محمدرضا، ملقب به قزلباش خان (د 1159ق/ 1746 م)، از شعرای پارسی‌گوی هند در سدۀ 12 ق.
امیدیه | مژگان نظامی اُمیدیّه، بخش و شهری واقع در شهرستان بندر ماهشهر استان خوزستان.
امیدی تهرانی | نسترن ریحانی منفرد اُمیدیِ تِهْرانی، ارجاسب، ملقب به سعدالدین و ركن‌الدین (864- 929 ق/ 1460-1523 م)، فرزند شیخعلی تهرانی، شاعر قصیده‌سرا و پزشك معاصر شاه اسماعیل اول صفوی. وی در تهران به دنیا آمد (سام میرزا، 173) و در اوایل جوانی به شیراز رفت و در محضر جلال‌الدین دوانی (830- 908ق)، به فراگیری علوم، از جمله طب پرداخت و از استاد ...
امیرآخور |
امیرآباد | جعفر اسحاقی تیموری اَمیرْآباد، از بخشهای دوگانۀ شهرستان دامغان واقع در استان سمنان. تا چندی پیش روستای امیرآباد مركز بخش صیدآباد بود. بر اثر گسترش و اهمیتی كه پیدا كرد، نام بخش نیز به امیرآباد تغییر یافت و صیدآباد امروزه مركز دهستان قهاب صرصر از دهستانهای سه گانۀ امیرآباد است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 14، 106-107؛ آمارنام...
امیر | نادیا برگ نیسی اَمیر، عنوانی عمومی كه بر بعضی از صاحب منصبان عالی رتبۀ كشوری و لشكری اطلاق می‌شد. امیر به معنای فرمانده، فرمانروا یا حاكم از ریشۀ «امر» عربی به معنای «فرمان دادن»، با ریشۀ «اَمَر» عبری به معنای «گفتن، فرمودن» مطابقت دارد (فایرابند، 21؛ نیز نک‍ : ایرانیكا). «امیر» گاه معادل است با: بیگ، آقا، سالار، زعیم، والی...
امیر ارسلان | سید محمد سیدی اَمیرْ اَرْسَلان، قصه‌ای عامیانه كه در دورۀ قاجار و پیش از 1309ق/ 1892م نوشته شده است (یوسفی، 2/ 9). این اثر زاییدۀ تخیل میرزا محمدعلی نقیب‌الممالك، نقال‌باشی دربار قاجار و نوشتۀ فخرالدوله (د 1309ق)، دختر محبوب ناصرالدین شاه است. بدین ترتیب كه نقیب الممالك برای آرامش ناصرالدین شاه، هر شب كنار بستر او حاضر می‌...
امیر تیمور |
امیر پازواری | جواد نیستانی اَمیرِ پازَواری، شاعر نامدار طبری‌گوی مازندرانی كه در حدود سده‌های 11-12 ق/ 17- 18 م می‌زیسته است. او خود را در سروده‌هایش كل امیر (كربلایی امیر) خوانده (نک‍ : كنزالاسرار ... ، 1/ 130، ترانۀ 2)، و در تذكره‌ها و روایات شفاهی از او به نامهای امیر مازندرانی و شیخ العجم یاد شده است (همان، 1/ 124؛ هدایت، 68). شهرت...
امیر الامرا | نادیا برگ نیسی اَمیرُ الْاُمَرا، عنوان بالاترین منصب نظامی، فرمانده عالی، نایب یا قائم مقام فرمانروا كه گاه به صورت میرمیران یا امیر امیران نیز به كار رفته است.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام