مقالات

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • بختک | موجودی‌ وهمی و شب‌رو كه‌ صورت‌ جسمانی ندارد و همچون‌ سایه‌ یا شبح‌ شبها به‌ بستر آدمیزادگان‌ می‌آید و خود را روی‌ خفتگان‌ می‌افكند.
  • اینجو | اینْجو، دودمانی ایرانی كه در نیمۀ اول سدۀ 8 ق/ 14 م مقارن با اواخر عصر ایلخانان، چندی به مناصب دیوانی و فرمانروایی ایالات جنوبی ایران از اصفهان تا كناره‌های خلیج فارس دست یافتند (قس: شبانكاره‌ای، 296: كه این دودمان را ترك‌نژاد خوانده است). نخستین فرد نام آور آنان شرف‌الدین محمود شاه فرزند محمد بن فضل‌الله بود...
  • راشدی | پیر حسام‌الدین، مشهور به «پیر سند»، ادیب، مصحح متون، روزنامه‌نگار و ایران‌شناس نامدار پاکستانی (26 رمضان 1329-6 جمادی‌الآخر 1402 ق / 20 سپتامبر 1911-1 آوریل 1982 م).
  • آل تمغا | آلْ تَمْغا، این واژه که به صورتهای آلتمغا (جوینی، 1 / 114؛ بناکتی، 389)، اَلْتَمغا (بناکتی، 368، 459؛ رشیدالدین، تاریخ غازانی، 96) تمغاء آل (بناکتی، 463)، آل تمغا (رشیدالدین، مکاتبات رشیدی، 122)، آل طَمغێ (ابن بطوطه، 371) و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک، 32) در تاریخها ضبط شده، از اصل اُیغوری به زبان مغولی راه ...
  • بهرام چوبین | بَهْرامِ چوبین‌، سردار ساسانی‌ و مدعی‌ سلطنت‌ در روزگار هرمزد چهارم‌ و خسروپرویز كه‌ مدتی‌ كوتاه‌ (590 -591م‌) بر تخت‌ شاهی‌ نشست‌ و سرگذشت‌ وی‌ با حماسه‌ و افسانه‌ درآمیخت‌ و در روایات‌ ایرانی‌ و متون‌ اسلامی‌ شهرت‌ یافت‌.
  • عبید زاکانی | عُبِیْدِ زاکانی، خواجه نظام‌الدین عبیدالله قزوینی (700-771 یا 772 ق / 1301- 1369 یا 1370 م)، معروف به عبید زاکانی و متخلص به عبید، شاعر و نویسندۀ معروف. وی از خاندان زاکانیان بود که خود را به یکی از قبایل عرب منتسب می‌دانستند و از خیلی قدیم در قزوین سکونت اختیار کرده بودند
  • ترانه و ترانه‌سرایی | تَرانه وَ تَرانه‌سَرایی، ترانه (= ترانک، ترنگه، ترنگ، رنگ) از مادۀ «تَر» در لغت به معنای خُرد، تر و تازه و جوان خوش‌چهره، از ریشۀ اوستاییِ تَئورونَه ...
  • ابن ابی عمیر | اِبْنِ اَبی عُمَیر، ابواحمد محمد بن ابی عمیر زیاد بن عیسی اَزْدی (د 217ق / 832م)، از محدثان بزرگ امامیه و از اصحاب اجماع در قرن 3ق / 8م كه به درك محضر 3 تن از امامان شیعه (ع) نائل آمد. وی در بغداد اقامت داشت و خدمت امام موسی بن جعفر (ع) رسید و از ایشان حدیث شنید. در برخی از این احادیث، امام او را با كنیۀ ابوا...
  • اعتمادالسلطنه | اعتمادالسلطنه \eʾtemād-os-saltane\‌، محمدحسن‌ خان‌ (21 شعبان‌ 1259- 18 شوال‌ 1313 ق / 16 سپتامبر 1843- 2 آوريل ‌1896 م)، دانشمند و سياست‌پيشۀ مشهور عصر ناصرالدين شاه‌ و صاحب دهها كتاب‌. محمدحسن از دودمان‌ مراغه‌ای بود و پدرش‌ حاج‌ علی خان‌ كه نخست‌ لقب‌ ضياءالملك‌ داشت‌ و سپس‌ به‌ اعتمادالسلطنه‌ ملقب‌ شد، حاج...
  • شیخ ابو الپشم | شِیْخْ اَبوالْپَشْم، مثنوی‌ای 84بیتی منسوب به بهاءالدین محمد بن حسین عاملی متخلص به شیخ بهایی (953-1030 یا 1031 ق / 1546-1621 یا 1622 م). شیخ ابوالپشم داستانی است به زبان طنز دربارۀ زندگی طلبه‌ای فقیر که در مدرسه روزگار می‌گذراند.
  • بله برون | یا بَلّه‌بُرون‌ (بلی‌بُران‌ = بلی‌ + بُر: بُن‌ مضارع‌ از مصدر بریدن‌ + ان‌: پسوند نشانۀ جشن‌، آیین‌ و مراسم‌)، بخشی‌ مهم‌ از مراسم‌ مقدماتی‌ جشن‌ عروسی‌ سنتی‌ در ایران‌.
  • باطنیه | باطِنیّه، صفتی است جانشین موصوف (= فرقۀ باطنیه) که از جهت صرفی و دستوری، اسم جمع به‌شمار می‌آید و به همین سبب، افادۀ معنای جمع می‌کند. از آنجا که باطن، بیانگر معانی مختلفی مانند پنهان (صفی‌وری، ذیل بطن)، درون هر چیز و نیز به معنی اصل (نفیسی، ذیل باطن) و راز (لغت‌نامه، ذیل باطن) است، باطنی، در معنای گسترده، ان...
  • اوحدی مراغه ای | اوحَدیِ مَراغِه‌ای، اوحدالدین (د 15 رمضان 738 ق/ 6 آوریل 1338 م)، فرزند حسین اصفهانی، از سخنوران و عارفان سدۀ 8 ق. تولد او را برپایۀ یكی از ابیات جام جم، حدود سال 673 ق/ 1274 م، تخمین زده‌اند (نفیسی، 49). دربارۀ اصل و زادگاه اوحدی، دو نظر متفاوت ابراز شده است: بسیاری اصل او را از مراغه دانسته‌اند و گفته‌اند ك...
  • تعاون | همیاری نهادینه‌شدۀ مبتنی بر عرف و قواعد اجتماعیِ شماری از افراد جامعه طی یک فرایند به شکلهای مقطعی، ادواری یا مستمر، به‌منظور نیل به اهداف مشترک و رفع نیازهای گروهی.
  • ابن اشته | اِبْنِ‌اَشْته، ابوبکر محمد بن عبدالله بن محمد بن اشتۀ اصفهانی، مقری، محدث و نحوی سدۀ 4 ق/ 10 م. وی از برجستگان آن گروه از محدثان و دانشمندان اصفهانی است که با عنوان «ابن‌اشته» (برگرفته از نام نیای بزرگشان) معروف شده‌اند (برای اسامی و انساب دیگران، نک‍ : ابن‌ماکولا، 1/ 91؛ سمعانی، 1/ 161؛ ابن‌نقطه، 1/ 21-22؛ ذ...
  • آق سنقر برسقی | آق‎سنقر برسقی \āq-sonqor-e borsoqī\، قسیم‎الدوله سیف‎الدین ابوسعید برسقی غازی (مقـ 520 ق / 1126 م)، از امرای بزرگ سلجوقی که در اواخر سدۀ 5 و اوایل سدۀ 6 ق / 11 و 12 م در عراق، شام و ایران، نزد سلاطین سلجوقی به خصوص سلطان محمد بن ملکشاه (سل‍ 498-511 ق / 1105-1117 م) و پسرش سلطان محمود (سل‍ 511-525 ق / 1117-113...
  • آق سنقر | آق‌سنقر \āq-sonqor\، قسیم‌الدوله، جد خاندان زنگی و اتابکان موصل و از امرای بزرگ جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی و والی حلب در زمان او از 479 ق / 1086 م به بعد.
  • بالابان |
  • جهمیه | از مفاهیم فرقه‌نگاری اسلامی که از سدۀ 3ق / 9م پدید آمد. این مفهوم مانند دیگر اصطلاحات بی‌شمار این رشته ‌مشخص و واضح نیست و باید از قراین موجود به آن پی برد.
  • الموت | اَلَموت، قلعه و ناحیه‌ای در رودبار دیلم، در حدود 105 کیلومتری شمال قزوین که امروزه به رودبار الموت مشهور است و روزگاری دراز به عنوان دژی تسخیرناپذیر، مقر فرمانروایی اسماعیلیان بود. این قلعه تا حدود سدۀ 9ق/ 15م در تاریخ سیاسی و نظامی شمال ایران نقش مهمی داشت.
  • خویشاوندی | شبکه‌ای از روابط اجتماعی بر پایۀ ارتباطات سببی، نسبی یا حقوقی، با قواعدی عرفی یا قانونی که روابط اعضای شبکه را از نظر حقوق، وظایف، تعهدات و هنجارهای رفتاری میان یکدیگر مشخص می‌کند. به‌لحاظ لغوی «خویش» به معنای اقوام و خویشاوند (برهان ... ، ذیل واژه)، و خویشاوند به معنای کسی است که از راه نسبت از طرف پدر یا از...
  • حواریون | حَواریّون، 12 پیرو و شاگرد برجستۀ عیسى‌(ع) که نقش مهمی در شکل‌گیریِ جامعۀ مسیحی و کلیسای اولیه و نیز انتشار مسیحیت داشتند.
  • ترخون | گیاهی معطر و خوش‌طعم با مصارف خوراکی و درمانی در فرهنگ بهداشتی و غذایی ایرانیان.
  • جعد بن درهم | جَعْدِ بْنِ دِرْهَم (ح 50 ـ مق‍ ح 120ق / 670-738م)، از نخستین متکلمان در جهان اسلام و مطرح کنندۀ نظریۀ خلق قرآن.
  • امین آباد | امین‌آباد \ amīn-ābād\ ، از روستاهای بخش رودبار قصران. این روستا که به آن ابن‌وا نیز می‌گویند، در °35 و ´50 عرض شمالی، و °51 و ´33 طول شرقی و در ارتفاع 711‘1 متری از سطح دریا، در فاصلۀ 5/ 2 کیلومتری شمال غرب روستای زردبند و 5/ 2 کیلومتری جنوب شرقی روستای رودک، و در دو طرف جادۀ آسفالتۀ لشکرک به فشم و در جبهۀ ج...
  • استادیوم | اِستادیوم \ estādiyom\ ، یا ورزشگاه، سازه‌ای بزرگ برای برگزاری مسابقه‌ها و بازیهای ورزشی و دیگر نمایشها در برابر تماشاگران. این سازه دربر گیرندۀ محوطه‌ای باز است که بازی یا نمایش در آن اجرا می‌شود، و جایگاه تماشاگران که به‌صورت ردیفهایی پیرامون آن قرار می‌گیرد. واژۀ استادیوم صورت لاتینِ واژۀ یونانیِ استادیون ...
  • اسفرورین | اِسفَروَرين‌ \ esfarvarin\ ، شهر و مرکز بخشی از شهرستان تاکستان در استان قزوین (نشریه...). این‌ شهر‌ كه‌ اسپرورین‌ (گلریز، 985) نیز خوانده‌ می‌شود، در ´56 °35 عرض‌ شمالی و ´45 °49 طول‌ شرقی،‌ و در ارتفاع‌ 251،1 متری‌ از سطح‌ دریا قرار گرفته‌ است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیهای...، 20).
  • ابونصر پارسا | محمد بن محمد حافظی بخاری (د 865 ق / 1461 م)، از صوفیۀ سلسلۀ نقشبندیه در بلخ.
  • الله | اَللّٰه، خدای یکتا در قرآن کریم، پرستش الله و نفی پرستش هر خدایی جز او، از دیرباز به عنوان اساسی‌ترین آموزۀ دین اسلام مطرح بوده، و به تعبیری اسلام چیزی جز آیین پرستش الله نبوده است. دو شعار اصلی دین اسلام یا شهادتین بر مدار الله قرار دارد: در شهادتِ نخست وجود هر خدایی جز الله انکار می‌شود و در شهادت دوم حضرت ...
  • بعل | بَعْل‌، عنوانی‌ عام‌ برای‌ خدایان‌ اقوام‌ سامی‌. این‌ واژه‌ كه‌ در تمامی‌ شاخه‌های‌ زبانهای‌ سامی‌ و گویشهای‌ مختلف‌ آنها دیده‌ می‌شود، به‌ معنای‌ سرور و مالك‌ است‌.
  • اسکندر بیک | اسکندر بیک \ eskandar-beyk\ ، یا اسکندر بیگ (در آلبانیایی: سکَندِربِگ/ سکَندِربِئو) (1405- 1468م/ 808 - 872 ق)، سردار و قهرمان ملی آلبانی در جنگ با دولت عثمانی، و یکی از شخصیتهای معروف در تاریخ اروپا. نام اصلی او گیِرگْی یا گِئورگ (برای ضبطهای گوناگون، نک‍ : هامرپورگشتال، 442؛ سامی، ذیل اسکندربک؛ رضانور، 175؛...
  • اریحا | اَریحا [arīhā]، شهری کهن در کرانۀ غربی رود اردن در شمال بحرالمیت و در 37 کیلومتری شمال شرقی بیت‌المقدس و مرکز شهرستانی به همین نام در استان قدس.
  • آروروت | آروروت [ārowrūt]، نشاسته‌ای که از ریزوم متورم چندین‌گونه گیاه جنس مارانتا، از خانوادۀ مارانتا به دست می‌آید. مهم‌ترین این گیاهان مارانتا آروندیناسه، منبع آروروت خالص یا آروروت جزایر هند غربی، معروف به آروروت آنتیل است. این گیاه پایا که احتمالاً بومی گویان و غرب برزیل است، در سراسر جزایر هند غربی، آسیای جنوب ش...
  • بابن و هوسه، سفرنامه | بابِنْ وَ هوسه، سَفَرْنامه، گزارش سفر شارل بابن و فردریک هوسه با عنوان سفرنامۀ جنوب ایران که در 1855 م / 1271 ق به ایران سفر کردند
  • کامرانیه | محله‌ای در شمیران، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران که در دورۀ قاجار به‌صورت باغ ـ روستا بوده است. این محله امروزه از شمال به محلۀ نیاوران و منظریه، از شرق به محلۀ حصاربوعلی، از غرب به محلۀ دزاشیب، و از جنوب به محلۀ فرمانیه محدود می‌شود.
  • تیران و کرون | شهرستانی‎دراستان ‎اصفهان. این شهرستان با 85/ 616‘1 کم‍ـ 2 وسعت در نیمۀ غربی استان اصفهان، در میان کوههای مرکزی ایران و در دامنه‌های خاوری رشته‌کوههای زاگرس واقع است و از شمال و شرق به شهرستان نجف‌آباد، از غرب به شهرستانهای فریدن و چادگان، از جنوب به شهرستان لنجان، و از جنوب‎غربی به شهرستان‎شهرکرد، دراستان چها...
  • حرّان | حَرّان، شهری با فرهنگ کهن و باستانی و از کانونهای اصلی صابئان (ه‍ م). این شهر در شمال شرقی میان‌رودان در دیاربکر و در مجاورت مرزهای سوریه ـ ترکیه واقع شده است
  • تهافت الفلاسفه | تَهافُتُ الْفَلاسِفه، کـتـابـی از ابـوحـامـد محمـد غـزالـی (د 505 ق/ 1111م) در نقد آراء فیلسوفان و در واقع در رد فلسفه. این کتاب که در نیمۀ نخست سدۀ 9ق/ 15م به زبان عبری ترجمه شد و همچنین مطالب آن از طریق ترجمۀ تهافت التهافت ابن رشد به زبان لاتینی راه یافت، از همان دوران در نزد اندیشمندان دینی و غیردینی اروپا...
  • سیاه سنگ | روستایی از توابع دهستان سیاه‌رود، در فاصلۀ دوکیلومتری شمال روستای باغ‌کمش.
  • آب شاه | آب شاه \āb-e šāh\ ، یا قنات ناصری، یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب تهران از دورۀ ناصرالدین شاه قاجار تا زمان لوله‌کشی آب در تهران.
  • کوهنورد، مجسمه | مجسمه‌ای واقع در میدان سربند (کوهنوردان). در 1339 ش، سرهنگ بیات، رئیس فدراسیون کوهنوردی، به رضا لعل ریاحی ــ پیکرتراش و نقاش ایرانی ــ پیشنهاد ساخت مجسمۀ‌ محمدرضا شاه را در میدان سربند
  • استریو، دستگاه صوتی | اِستِریو، دستگاهِ صوتیِ \ dastgāh-e sowti-ye [e]steriyo\ ، یا دستگاه صوتی استریوفونیک، دستگاهی برای ضبط و پخش صدا، که از دو یا چند کانال مستقل استفاده می‌کند. در این سیستم از چند میکروفون برای ضبط، و چند بلندگو برای پخش استفاده می‌شود. میکروفونها و بلندگوها به‌گونه‌ای چیده می‌شوند که احساس حضور در سالن ضبط مو...
  • اصفهانی، آقا سید ابوالحسن | \esfahānī\، آقا سيد ابوالحسن‌ (1284-1365 ق‌ / 1867-1946 م‌)، فقيه‌ بزرگ‌ امامی‌ و مرجع‌ تقليد شيعيان‌ جهان‌.
  • چشمه علی | چِشْمه‌عَلی، چشمه‌هایی که در فرهنگ مردم ایران به امام علی (ع) منسوب‌اند.
  • استقرا | استقرا \ esteqrā[ˀ]\ ، فرایند یا عمل استنتاج گزاره‌های کلی از گزاره‌های جزئی. واژۀ استقراء که معنای لغوی آن در عربی «رفتن از قریه‌ای به قریۀ دیگر» است، در متون قدیم فلسفی اسلامی در مقابل اصطلاح ارسطوییِ epagoge به‌کار رفته است، اما امروزه این واژه در متون فلسفی فارسی در برابر واژۀ لاتینِ induction به‌کار می‌ر...
  • اسکندرنامه | اسکندرنامه \ eskandar-nāme\ ، عنوان آثاری منثور یا منظوم که موضوع اصلی یا محور مطالب آنها اسکندر مقدونی (ه‍ م) است. البته شماری آثار منظوم یا منثور دیگر با عنوان «اسکندرنامه» وجود دارد کـه موضوع ‌آنهـا هیچ یـا چندان ارتباطی به اسکندر مقدونی ندارد. برخی از نویسندگان و سرایندگان نیز، ظاهراً به‌سبب شهرت اسکندر ب...
  • ابن سریج | اِبْنِ سُرَيْج، ابويحيی عبيد، يا عبيدالله، يا عبدالله (د پس از 105 ق/ 723 م)، خواننده و آهنگ‌ساز قرن 1 ق/ 7 م حجاز، از عوامل گسترش موسيقی عرب پس از اسلام و از مبتكرين وزنِ (ريتمِ) سبك در موسيقی عربی.
  • آق مسجد |
  • رنگینک | رَنْگینَک، نوعی حلوا که بیشتر در جنوب ایران رواج دارد و مواد اصلی آن را خرما و آرد بوداده تشکیل می‌دهد.
  • احمد رومی | اَحْمَدِ رومی، عارف، شاعر و نویسندۀ سده‌های 7-8ق/ 13-14م. تاریخ ولادت او روشن نیست، اما به گفتۀ هامر (ص 232, 234, 237)، احمد رومی در کتاب الدقایق فی الطریق که ظاهراً در 725ق تألیف شده، خود را مردی 50 ساله خوانده است، ازاین‌رو باید در حدود سال 675ق/ 1276م متولد شده باشد.

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: