مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تختی | محسن احمدی غلامرضا، مشهور به «جهان‌پهلوان»، از قهرمانان نامدار کُشتی ایران.
اقرار | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اقرار \eqrār\، اصطلاحی‌ فقهی‌ و حقوقی‌‌ عبارت‌ از اِخبار به‌ حقی‌ برای‌ دیگری‌ به‌ زیان‌ خود. اقرار در كتب‌ لغت‌ به‌ اذعان‌ یا اعتراف به‌حق‌ معنا شده‌ است‌ (جوهری‌، 2 / 790؛ قاموس‌، ذیل‌ «قـرر»). برخی آن‌ را اعتراف‌ بـه‌ شی‌ء یـا اثبات‌ شی‌ء دانسته‌اند (خلیل، 5 / 22؛ راغب، 600؛ قس: حج / 22 / 5).
ثغور و عواصم | صادق سجادی , احمد پاکتچی ثُغورْ وَ عَواصِم، عناوینی که اصطلاحاً بر مرزها و نیز دژها و شهرهای واقع بر سرحدات قلمرو مسلمانان(دارالاسلام) و غیر مسلمانان (دارالحرب)، خاصه بر نقاط نظامی و استحکامات مرزی قلمرو اسلام و بیزانس در سوریه و جزیره، و مرزهای میان اندلس اسلامی و قلمرو فرانکها و شاهان مسیحی اسپانیا، به شرحی که در این مقاله خواهد آم...
احمد بن عبدالله خجستانی | ابوالفضل خطیبی (مق‍ 268 ق / 882 م)، از امرا و سرداران برجستۀ اواخر عصر طاهریان كه پس از انحطاط این دودمان، بر سر امارت خراسان با صفاریان در افتاد.
قمر در عقرب | ملیحه علی نژاد قَمَرْدَرْعَقْرَب، مدت زمان گذر ماه در گردش ماهیانه‌اش به دور زمین از صورت فلکی عقرب، که در باور مردم نحس و شوم تلقی می‌شود.
رضی الدین نیشابوری | محمد حسین فیاض رَضْیُ‌الدّینِ نِیْشابوری، ابوجعفر، شاعر و فقیه حنفی در سدۀ 6 ق/ 12 م. او در نیشابور به دنیا آمد و در بخارا زندگی کرد (قزوینی، 236؛ نسوی، 312-313). سال تولد او در هیچ‌یک از تذکره‌های فارسی ثبت نشده است.
خرم دره | کریم شریعت خُرَّمْ‌دَرّه، شهرستان، شهر و دهستانی در جنوب شرقی استان زنجان. امروزه روستایی نیز با همین نام در 37کیلومتری جنوب خاوری زنجان قرار دارد
قائم چیذر، حوزه علمیه | محمدمهدی عزیززاده مرکز آموزش علوم دینی، واقع در محلۀ چیذر، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
جاماسپ‌نامه | عسکر بهرامی جاماسْپْ‌نامه، عنوان رساله یا رساله‌هایی به نام جاماسپ حکیم، وزیر و دانشمند ایرانیِ یادشده در روایتهای تاریخی و دینی. در نوشته‌های اوستایی و پهلوی، جاماسپ که بِدَخشِ (= وزیر اعظمِ) گشتاسپ، پادشاه کیانی و از نخستین گروندگان به زردشت، و پس از او موبدان موبد است، شخصیتی خردمند تصویر شده است که به ویژه به سبب پیش...
اشکنان | علی رفیعی بخش و دهستانی در شهرستان لامرد در جنوب استان فارس. بخش اشكنان به تقریب میان °53 و ´17 تا °54 طول شرقی و °27 و ´6 تا °27 و ´25 عرض شمالی قرار گرفته، و مساحت آن 383‘1 كمـ2 است. این بخش از شمال به شهرستان لار، و از جنوب و شرق به استان هرمزگان، و از جنوب غربی به استان بوشهر، و از غرب به بخش مركزی شهرستان لامرد مح...
حجت | فرامرز حاج منوچهری , عبدالحمید مرادی حُجَّت، از محوری‌ترین مبانی اندیشۀ امامیه در مبحث امامت که به‌خصوص در اخبار امامیه بازتاب داشته است. در بخش مهمی از اصول دین به‌ویژه نزد امامیه، حجت از کلیدی‌ترین مفاهیم اعتقادی به‌شمار می‌آید.
بدیع الملک و بدیع الجمال | حسن ذوالفقاری از داستانهای عاشقانۀ ادب عامه، تألیف احمد بن علی اشکوری. طی این داستان سرگذشت بدیع‌الملک، شاهزادۀ مصری، و بدیع‌الجمال، شاهزادۀ حلبی، روایت می‌شود.
برادران شرلی، سفرنامه | محبوبه حاجی زاده از کهن‌ترین سفرنامه‌های به نگارش درآمده در ایران عهد شاه عباس صفوی.
سهند | حمید سفیدگر شهانقی قله و رشته‌کوهی آتش‌فشانی در جنوب تبریز و شمال مراغه و هشترود.
ابوعلی کاتب | عباس مصلایی پور ابوعلی حسن ‌بن احمد کاتب مصری (د پس از 340 ق / 951 م)، از مشایخ بزرگ صوفیۀ مصر و از عرفای سلسلۀ معروفیه.
اندراب | مژگان نظامی اَنْدَراب، به معنای میان دو رود، نامی است كه بر چندین مكان اطلاق شده است. اندراب یا اندرابه (یاقوت، 1/ 372؛ انصاری، 224)، در نوشتۀ منسوب به موسى خورنی تاریخ‌نگار ارمنی سدۀ 5 م به صورت اندراپ نیز آمده است (ماركوارت، 17). هیون تسیانگ، راهب بودایی اهل چین در نیمۀ نخست سدۀ 7 م در كتاب خود، آن را به صورت «آن ـ تا ...
حاجی بکتاش ولی | فاطمه لاجوردی (د نیمۀ دوم سدۀ 7ق / 13م)، از صوفیان نامدار آناتولی، که طریقۀ بکتاشیه منسوب به او ست.
اقتصاد دستوری | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقتصاد دستوری \eqtesād-e dastūrī\، (نیز اقتصاد تحکمی؛ اقتصاد فرمایشی)، نظامی اقتصادی که در آن، ابزار تولید در دست بخش عمومی است و فعـالیت اقتصادی زیـر نظر قدرت مرکزی انجام می‌گیرد. این نظام هدفهای کمّی تولید را برای تولیدکنندگان تعیین می‌کند و مواد خام را در اختیار بنگاههای تولیدکننده قرار می‌دهد. در چنین نظا...
ابوزرعۀ اردبیلی | کیانوش صدیق اَبوزُرْعۀ اَرْدَبیلی، عبدالوهاب بن محمد بن ایوب (د 5 رجب 415 ق/ 12 سپتامبر 1024 م)، عارف و صوفی. ظاهراً اصل او از اردبیل بوده، اما بیشتر عمر خود را در شیراز گذرانده است. بنابر روایات، ابوزرعه سفرهای بسیار داشته، و در یکی از این سفرها، همراه با پدر خود به دیدار شیخ ابوعبدالله ابن‌خفیف (دبا) رفته، و در راه حجا...
اسرائیلیات | فرامرز حاج منوچهری اِسْرائیلیات‌، اصطلاحی‌ در معارف‌ اسلامی‌، به‌ ویژه‌ در زمینۀ تفسیر و علوم‌ حدیث‌، و آن‌ به‌ دسته‌ای‌ از روایات‌ و قصص‌ و مفاهیم‌ اشاره‌ دارد كه‌ نه‌ در قرآن‌ و احادیث‌ نبوی‌، بلكه‌ در تعالیم‌ امم‌ سالفه‌ به‌ ویژه‌ بنی‌اسرائیل‌ ریشه‌ دارند و حاصل‌ جریانی‌ است‌ از داستان‌سرایی‌، اسطوره‌ پردازی‌ و وجوهی‌ دیگر ا...
روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه | فریبا مجیدی روزْنامۀ خاطِراتِ اِعْتِمادُالسَّلْطَنه، کتابی حاوی گزارشهای روزانۀ محمدحسن خان صنیع‌الدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، دربارۀ حوادث حدود 16 سال از دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار.
آقا نجف اصفهانی | مریم همایونی افشار آقا نجف اصفهانی \āqā-najaf-e esfahānī\، نجفعلی اصفهانی، مشهور به آقانجف، نگارگر اصفهانی سدۀ 13 ق / 19 م. او سرسلسلۀ خانوادۀ هنرمندی است که تا سدۀ حاضر در این شهر فعالیت داشته‌اند (نک‍ : دنبالۀ مقاله). آثار شناخته‌شدۀ آقانجف تاریخهایی بین 1227 تا 1274 ق دارند (کریم‌زاده، احـوال ... ، 3 / 1370، 1375-1376؛ نیز ن...
چگل | محسن احمدی سرزمین چگل، سرزمینی که چگلها در آن زندگی می‌کردند، به نام آنان چگل خوانده می‌شد. کاشغری بر پایۀ روایتی افسانه‌ای، این نام را فارسی دانسته است.
تیمور، محمد | محمد حسین اشرف تِیْمور، محمد بن احمد پاشا (1310-1339ق/ 1892-1921م)، ادیب، شاعر، نویسنده و قصه‌پرداز معاصر عرب و از پیشگامان نمایشنامه‌نویسی و نقد آن. وی فرزند ادیب، لغت‌شناس و مورخ نامدار مصری، احمد تیمور پاشا (ه‍ م) بود که در قاهره زاده شد و در همان‌جا پرورش یافت (کحاله، 7/ 233؛ GAL, S, III/ 217). محمد با آنکه اشرف‌زاده‌ای...
روزگار نو | علی میرانصاری روزْگارِ نو، مجله‌ای ادبی، علمی و اقتصادی که با مدیریت شرق‌شناسِ انگلیسی، آرتور جان آربری (1905- 1969 م/ 1284- 1348 ش)، به‌صورت فصلنامه، و دوماهنامه در فاصلۀ تابستان 1941 م/ 1320 ش تا بهار 1946 م/ 1324 ش به زبان فارسی، و به شکل مصور در لندن منتشر می‌شد.
چاووش خوانی | لیلا احمدی چاووشْ‌خوانی، از مراسم بدرقۀ زائران و نیز استقبال از آنان، همراه با خواندن اشعار مذهبی.
ابن حجر هیتمی | محمد آصف فکرت اِبْنِ حَجَرِ هَيْتَمی‌، شهاب‌ الدين‌ ابوالعباس‌ احمد بن‌ بدرالدين‌ محمد بن‌ شمس‌الدين‌ محمد بن‌ نورالدين‌ علی‌ بن‌ حجر هيتمی‌ سعدی‌ انصاری‌ (909 - رجب‌ 974 ق‌/ 1503-1567 م‌)، فقيه‌، عالم‌ و مؤلف‌ پركار شافعی‌. نسبتهای‌ هيتمی‌ و سعدی‌ از محلۀ ابوالهيتم‌ در ايالت‌ غربيه‌ و قبيلۀ بنی‌ سعد در ايالت‌ شرقيۀ مصر گر...
تحمل حدیث | احمد پاکتچی تَحَمُّلِ حَدیث، اصطلاحی در علوم حدیث که ناظر به گونۀ پیوستگی میان هر راوی و شیخ در سلسلۀ اِسناد حدیث است.
امین الحسینی | مجدالدین کیوانی , حسن یوسفی اشکوری اَمینُ الْحُسِیْنی، محمدامین بن محمد طاهر(1311-1394ق/ 1893-1974م)، مفتی فلسطین و از نخستین رهبران جنبش فلسطینیان بر ضد سلطۀ انگلیس و صهیونیسم. زندگی پر فراز و نشیب امین را می‌توان به چند بخش تقسیم كرد:
ابوسلیک گرگانی | بخش ادبیات یا اَبوسَلیك، بوسُلَیْك، از شاعران پارسی‌گوی، سدۀ 4 ق/ 9 م و از نخستین سرایندگان شعر فارسی.
اشرف الدین گیلانی قزوینی | افسانه منفرد (1288-1352 ق / 1871-1933 م)، شاعر و روزنامه‌نگار بنام دورۀ مشروطیت كه بعدها به‌سبب انتشار روزنامه‌ای با عنوان نسیم شمال، به «نسیم شمال» نیز معروف شد. نام پدرش را سیداحمد حسینی قزوینی گفته‌اند (آرین‌پور، 2 / 61؛ آقابزرگ، 9(4) / 1186؛ اسحاق، 1 / 177). اشرف‌الدین چنانكه خود گفته است («دیوان»، 207)، در 1288 ق / 1...
احنف بن قیس | علی بیات اَحْنَفِ بْنِ قِیس‌، ابو بحر صخر بن‌ قیس‌ بن‌ معاویة بن‌ حصین‌ (د 67ق‌/ 686م‌)، از رجال‌ معروف صدر اسلام‌ كه‌ در فتح‌ ایران و وقایع‌ مهم‌ عصر خلافت‌ امام‌ علی‌(ع‌) و آغاز دولت‌ اموی‌ نقشی‌ بس‌ مهم‌ داشت‌.
عارف قزوینی | سعید پورعظیمی عارِفِ قَزْوینی، ابوالقاسم، شاعر آزادی‌خواه، ترانه‌سرا و آهنگ‌ساز معاصر که شعرها و ترانه‌هایش میان مردم رواج فراوان داشت.
رقیه، دختر امام حسین (ع) | احمد خامه یار رُقَیّه، دختر امام حسین (ع). در بیشتر منابع موجود، از دو دختر امام حسین (ع)، به نامهای فاطمه و سکینه (نک‍ : ابن‌سعد، 78؛ بلاذری، 3/ 362؛ مفید، 2/ 135؛ طبرسی، 1/ 478؛ اربلی، 2/ 38)، و در برخی منابع، از دختر دیگر آن حضرت به نام زینب (نک‍ : خصیبی، 202؛ طبری، محمد، 74؛ ابن‌شهرآشوب، 4/ 85) یاد کرده‌اند. بیهقی (د 5...
اقتدار | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقتدار\eqtedār\ ، حقی برای انجام‌دادن برخی اعمال، ازجمله تصویب قوانین و سایر اعمال تقنینی در حوزه‌های سیاست و حقوق.
آخوندزاده | محمدعلی مولوی در خانوادۀ نسبتاً مرفهی زاده شد. پدربزرگش حاج احمد، نخست ساكن رشت بود و سرانجام به تبریز كوچید. پدرش میرزا محمدتقی كدخدای قصبۀ خامنه بود، اما در 1226ق / 1811م آماج خشم عباس‌میرزا نایب‌‌السلطنه گردید و معزول شد؛ خانوادۀ خویش را رها كرد و به شهر نوخا در ولایت شَكی رفت كه در این هنگام به تصرف نیروهای روس درآمده ...
برزخ | غلامحسین ابراهیمی دینانی , احمد پاکتچی بَرْزَخ، واژه‌ای قرآنی که در فرهنگ اسلامی به معنی زندگی انسان پس از مرگ تا برپایی قیامت است. دربارۀ پیشینۀ واژه، اغلب لغویان عرب ضمن سکوت دربارۀ احتمال معرّب بودن، آن را به‌طور ضمنی عربی دانسته‌اند. راغب اصفهانی به‌عنوان قول آورده است که اصل آن «برزه»، شاید برزۀ فارسی به معنی زراعت و شاخۀ درخت بوده، و تعریب ش...
تحویل | مهرداد عربستانی تَحْویل، به‌معنای تغییر موقعیت یک جرم سماوی از برجی به برج دیگر در منطقة البروج و تبدیل سال کهنه به سال نو. تحویل سال مشتق از مفهوم این واژه در اصطلاحات نجومی است.
حسن مثنی | عنایت الله فاتحی نژاد حَسَنِ مُثَنّى، ابومحمد حسن بن حسن بن علی بن ابی‌طالب (د ح 86 ق / 705 م)، محدث علوی. هیچ‌یک از منابع کهن از او با لقب مثنى یاد نکرده‌اند...
ابن رزام | مسعود حبیبی مظاهری اِبْنِ‌رِزام (یا رَزّام)، ابوعبدالله محمد بن علی بن رزام طائی کوفی، نویسندۀ یکی از مهم‌ترین رساله‌ها در ردّ بر اسماعیلیه. از زندگی او اطلاع روشنی در دست نیست؛ همین اندازه می‌دانیم که او در نیمۀ اول سدۀ 4 ق/ 10 م می‌زیسته است، زیرا در کتاب خود، چنان‌که نقل شده، به وقایع چند دهۀ نخست این سده اشاره کـرده (نک‍ : ...
استبدادی، حکومت | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه استبدادی، حکومتِ \ hokumat-e estebdādi\ ، نظامی سیاسی مبتنی بر اقتدار نامحدود و متمرکز، و حکومت مطلقه. ماهیت چنین نظامی این است که قدرت حاکم قانوناً قابل بازخواست یا نظارت از سوی نهادی دیگر، اعم از قضایی، قانون‌گذاری، دینی، اقتصادی یا انتخابی، نیست. معمولاً یک دیکتاتور در رأس حکومتهای مستبد فرمان می‌رانَد. لو...
لبافی نژاد(شهید دکتر)، مرکز پزشکی و درمانی | حسن موسوی زاده از مراکز پزشکی سازمان تأمین اجتماعی که از نظر آموزشی زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. این مرکز در خیابان پاسداران، بوستان نهم واقع شده است.
بقالی | نسیم عظیمی پور از پیشه‌های کهن و سنتی در ایران. بقال واژه‌ای عربی است که عوام از ریشۀ «بقل» به معنای تره (سبزی) و خواروبارفروش ساخته‌اند (فیضی، زمخشری، ذیل واژه).
ابن ماسویه | محمدهادی مؤذن جامی ابوزكريا يوحنا (يحيی) بن ماسويۀ خوزی (ح 163 يا 172-243ق / 780 يا 788-857م)، پزشك ايرانی‌نژاد و مسيحی نسطوری چنانكه از نسبت او «خوزی» (قفطی، تاريخ الحكماء، 387) برمی‌آيد، از مردم خوزستان بوده
فرفره | نسیم عظیمی پور فِرْفِره، از اسباب‌بازیهای سنتی و رایج کودکان و نوجوانان در اغلب مناطق ایران.
بلوچی، ادبیات | علی بلوکباشی بَلوچی، اَدَبيّات، ميراث ادبی غنی و پرارزش قوم بلوچ. اين ميراث ادبی مجموعه‌اي از اشعار حماسی، عشقی، تاريخی، اجتماعی، اخلاقی و پند و ‌اندرز و جز آنها را در برمی‌گيرد كه از چند سده پيش تاكنون به صورت شفاهی سينه به سينه و نسل ‌اندر نسل انتقال يافته، و به امروز رسيده است.
ازری | ایران ناز کاشیان اُزْری، از خاندانهای اهل علم و ادب و ثروتمند عراقی که اعضای آن در 3 سدۀ اخیر در بغداد نامی پرآوازه داشتند. این خاندان خود را از نسل عبدالصمد بن علی ازری بغدادی تمیمی می‌دانند (مظفر، 5).
ابن معتز | محمدعلی لسانی فشارکی ابوالعباس عبدالله (22 شعبان 247-2 ربيع‌الثانی 296ق / 31 اكتبر 861- 29 دسامبر 908م)، شاعر، اديب، راوی و نقاد بزرگ شعر و ادب عرب در عصر دوم عباسی.
عود | بیان علایی حسینی عود، چوبی خوش‌بو که برای معطرکردن فضا سوزانده می‌شود و کاربردهایی نیایشی و دارویی ـ درمانی دارد.
خلخال | لیلا فلاح خَلْخال، زیوری زنانه و آهنگین، که به شکل مچ‌بند با زنگوله‌هایی ظریف و خوش‌صدا بر مچ پا می‌بندند.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام