مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

دادا | مریم فلاحتی موحد تقی‌الدین محمد (د 700 ق / 1301 م)، ملقب به دادا محمد و دادا تقی‌الدین، از مشایخ صوفیه در سدۀ 7 ق / 13 م در یزد.
آراء اهل المدینة الفاضلة | بخش فلسفه آراءُ اَهْلِ الْمَدینَةِ الْفاضِلَة، (یا مبادی آراءِ اهل المدینة الفاضلة)، کتابی دربارۀ مسائل بنیادی فلسفه و فن سیاست از معلم ثانی، ابونصر محمد بن طرخان بن اوزلغ فارابی (259- 339ق / 873-950م) که بیشتر به اعتبار مؤلف آن، تا مدتها به عنوان مهم‎ترین اثر فلسفی ـ سیاسی در جهان اسلام شناخته می‎شده است. این کتاب شام...
بهبهانی، سیدعبدالله | حسن یوسفی اشکوری بِهْبَهانی‌، سیدعبدالله‌ (1256- 1328ق‌ /1840-1910م‌)، از رهبران‌ بلندپایه‌ و روحانی‌ جنبش‌ مشروطه‌خواهی‌ ایران‌. تولد او را سالهای‌ 1257، 1260 و 1262ق‌ نیز آورده‌اند
رعد | مهدی مطیع , فاطمه شرکت رَعْد، سیزدهمین سورۀ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و نودوششمین سوره به ترتیب نزول پس از سورۀ «بینه» (یا محمد) و پیش از سورۀ «انسان» (یا رحمان).
ابن سیرین، تکمله | احمد پاکتچی اِبْنِ‌سیرین، در دبا مقاله دارد.
اکبرشاه، مقبره | مهبانو علیزاده از بناهای برجستۀ دورۀ تیموریان هند در سكندره واقع در 6 میلی آگره.
ابراهیم لودی | بخش تاریخ اِبْراهیم لَودی، سومین و آخرین سلطان لودی آگرۀ هند (مق‍ 932ق / 1126). او پس از مرگ پدرش، اسكندر لودی (د 923ق / 1517م)، جانشین وی شد. برخی از درباریان و سران افغان برای محدود ساختن قدرت وی از همان آغاز، رأی بر آن نهادند كه او در دهلی و برادرش جلال خان در جونپور به مشاركت سلطنت كنند، اما ابراهیم پس از 4 ماه بر ...
آتسز | صادق سجادی آتْسِز (جایگزین مقالۀ دبا)، علاءالدين ابوالمظفر (رجب 490 ـ جمـادی‌الآخـر 551/ ژوئـن 1097ـ ژوئیـۀ 1156)، دومیـن خوارزمشـاه، و بنیـادگـذار واقعی سلسلۀ خوارزمشـاهیـان بزرگ (آخرین دولت خوارزمشاهی).
اوین، مسجد جامع و حسینیه | حسن موسوی زاده اوین، مسجد جامع و حسینیه \ masjed(d-e) jāmeʾ va hoseyniy(yy)e-ye evīn\ ، مسجد و حسینیه‌ای قدیمی در محلۀ اوین که در خیابان شهید کچویی، کوچۀ حسینیه در کنار یکدیگر واقع شده‌اند.
ریپکا | فریبا مجیدی ریپکا، یان (1886- 1968 م/ 1265-1347 ش)، خاورشناس چک، صاحب آثار و مقاله‌های بسیار در زمینۀ شعر و ادب فارسی و ترکی، و مؤلف اثر معروف «تاریخ ادبیات فارسی و تاجیک».
پاگشا | علی بلوکباشی یا پاگُشاکُنان، جشنها یا میهمانیهایی است که پدر و مادر، خویشاوندان و بستگان عروس و داماد پس از پایان دورۀ «حجله‌نشینی» برای بازکردن و گشودن پای زوج جوان به زندگی جدید و فعالیتهای دوبارۀ اجتماعی برپا می‌دارند.
آنکارا | مجدالدین کیوانی آنْكارا، پایتخت جمهوری تركیه، كرسیِ ایلِ ‌(استان) آنكارا، پُر شهرستان‌ترین استان تركیه، واقع در شمال قسمت مركزی دشت آناتولی، 200 كیلومتری جنوب دریای سیاه و حدود 350 كیلومتری جنوب شرقی استانبول، خاستگاه تمدن كهنِ هیتی و یكی از زیباترین شهرهای‌خاورمیانه. وجه تسمیه نام آنكارا از آغاز پیداییِ این شهر تاكنون به شك...
ابوحاتم سجستانی | فرامرز حاج منوچهری سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی (د 255 ق / 869 م)، مقری و ادیب بصری، وی از سجستان (سیستان) بود و خود نیز به این نكته اشاره داشته است (ابن‌‌معتز، 401)، اما برخی سجستانِ خاستگاه وی را یكی از قرای بصره پنداشته‌اند (نك‍ : یاقوت، بلدان، 3 / 192).
جاجرم | محسن احمدی جاجَرْم، شهرستان و شهری تاریخی در استان خراسان شمالی.
لزون غربی، قله | مجید یاسینی قله‌ای واقع بر روی خط‌الرأس قلۀ توچال به دارآباد.
آخوند | محمد علی مولوی آخوند، واژه‌ای فارسی به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم. دربارۀ اشتقاق این کلمه آراء مختلف آورده‌اند: پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مرکب دانسته
لشکرک | ناصر پازوکی طرودی یا لشگرک، نام منطقه‌ای واقع در جبهۀ جنوبی رودخانۀ جاجرود، حدفاصل میان روستای زرد‌بند (زرده‌بند) در غرب و شهر لواسان در شرق.
آقا بالا خان | بخش تاریخ آقا بالا خان \āqā bālā xān\، محمد‌علی، معروف به «سردار افخم» (د 1327 ق / 1909 م)، از رجال حکومت دورۀ قاجار.
روژبیانی | اسماعیل شمس روژْبَیانی، نام یکی از طوایف یک‌جانشین کردزبان در بخشهایی از غرب ایران و اقلیم کردستان عراق.
دوزبازی | فاطمه شعبانی اصل دوزْبازی، از بازیهای سنتی، فکری و رقابتی دونفره که با گذاشتن مهره‌هایی روی نقاط تقاطع خطوط درون مربعهای ترسیمی صورت می‌گیرد. ساده‌ترین نوع این بازی را دوز می‌نامند و پیشرفته‌ترین آن را نوعی بازی شبیه شطرنج دانسته‌اند (شاملو، دفتر 1/ 464؛ عسکری‌عالم، فرهنگ واژگان ... ، 166).
آناکساگوراس | بخش فلسفه آناكْساگوراس، یا آنكساغورس (428-500 ق م)، فیلسوف یونانی. در كلازومنا واقع در ایونی در آسیای صغیر زاده شد و در لامپساكوس واقع در تروا در همان منطقه درگذشت. وی نخستین فیلسوفی است كه در آتن تدریس كرده است. پریكلس دولتمرد آتنی و اوریپیدِس شاعر و نویسندۀ یونانی از شاگردان او بوده‌اند.
ابن مفرغ | آذرتاش آذرنوش ابوعثمان يزيد بن زياد بن ربيعة بن مفرغ حميری (د 69ق / 688م)، شاعر هجاگوی بصری.
افشار | عبدالحسین آذرنگ , طهمورث ساجدی اَفْشار، ایرج (1304- 1389 ش / 1925-2011 م)، ایران‌شناس بزرگ، کتاب‌شناس برجسته، و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
اقتدارگرایی | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقـتـدارگرایـی \eqtedār-ge(a)rāyī\، اصـل تـبـعـیـت بی‌چون‌وچرا از قدرت که نقطۀ مقابل آزادی فردی در فکر و عمل است.
اقامتگاه | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اقامتگاه \eqāmatgāh\‌، اصطلاح‌ حقوقی‌ به‌ معنی‌ محل‌ سكنای‌ شخص‌ و مركز مهم‌ امور او. اقامتگاه‌ همچون‌ «اسم‌» از مشخصات‌ هر شخص‌ حقیقی‌ یا حقوقی‌ است‌. اقامتگاه‌ در حقوق‌ داخلی‌ و حقوق‌ بین‌الملل‌ خصوصی‌ دارای‌ اهمیت‌ و آثار گوناگونی‌ است‌. اقامتگاه‌ در فقه‌ اسلامی‌ عنوان‌ خاصی‌ ندارد و مواد 1002 تا 1010 قانو...
شبرنگ نامه | ابوالفضل خطیبی منظومه‌ای پهلوانی به فارسی، در 870‘2 بیت از سراینده‌ای ناشناس، دربارۀ نبردهای شبرنگ پسر دیو سپید و دیوان مازندران از یک سو و رستم و پهلوانان ایرانی از سوی دیگر که در حدود سدۀ 6 ق / 12 م بر‌اساس متن منثور نامۀ خسروان آزادسرو سروده شده است.
دارالقرآن | فرامرز حاج منوچهری نهادی اجتماعی برای آموزش قرآن کریم. چنین نهادی آموزشی اگرچه از سدۀ 1 ق / 7 م دارای پیشینه است، به‌ویژه در شام و مصر، طی سده‌های میانی، اعتبار و تشخصی نظام‌مند یافت.
حیدر صفوی | یوسف رحیم لو حِیْدَرِ صَفَوی (مق‍ 893 ق/ 1488 م) شیخ حیدر، پسر ارشد شیخ جنید از خدیجه بیگم، خواهرزادۀ حسن پادشاه آق‌قویونلو و پنجمین نسل از اولاد شیخ صفی بر مسند ارشاد طریقت.
حسان بن ثابت | عنایت الله فاتحی نژاد حَسّانِ بْنِ ثابِت، ابوالولید انصاری (د ح 50 ق / 670 م)، شاعر مُخَضرم (جاهلی و اسلامی) و صحابی پیامبر (ص).
انوری | اصغر دادبه اَنْوَری، اوحدالدین محمد بن محمد، از شاعران بزرگ ایران در سدۀ 6 ق/ 12 م.
روضات الجنان و جنات الجنان | مریم فلاحتی موحد روضاتُ الْجِنانْ وَ جَنّاتُ الْجَنان، تذکره‌ای در شرح احوال طبقات اولیا، عرفا، شعرا و رجال، تألیف حافظ حسین کربلایی ابن کربلایی بن درویش حسن بابا‌فرجی (د 997 ق/ 1589 م)، از علمای صوفیه، نیز مورخ، شاعر و خطاط.
انارک | مژگان نظامی اَنارَك، بخش و شهری در شهرستان نائین استان اصفهان.
ابوبکر خوارزمی | مریم صادقی محمد بن عباس (323-383 ق / 935- 993 م)، شاعر، کاتب و ادیب.
آواز پر جبرئیل | صمد موحد آوازِ پرِ جِبْرَئیل‌، رساله‌ای تمثیلی‌، از رسایل عرفانی شیخ شهاب الدین یحیی بن حبش بن امیرك سهروردی معروف به شیخ اشراق (549-587ق / 1154-1191م‌). این رساله با نقل حكایتی از خواجه ابوعلی فارمدی (از مشایخ عارفان سدۀ 5 ق / 11 م و استاد امام محمد غزالی‌) به این شرح آغاز می‌شود: «او را پرسیدند كه چون است كه كبود جا...
بکتاشیه | فاطمه لاجوردی بَكْتاشیه‌، یكی‌ از طریقه‌های‌ بزرگ‌ صوفیه‌ كه‌ در آسیای‌ صغیر و منطقه بالكان‌ پیروان‌ بسیار دارد.
جغتای، خانات | هاشم رجب‌زاده جَغَتای، خانات، عنوان سلسله‌ای از فرزندان جغتای، که اولوس جغتای نیز خوانده می‌شدند و مدت 136سال (از 624 تا 760ق / 1227-1359م) بر ماوراءالنهر و بخشی از خوارزم، کاشغر، ختن و نواحی دیگر حکومت کردند تا سرانجام امیرتیمور در 771ق / 1369م آن را برانداخت.
آب انبار قاسم خان، گورستان | مهبانو علیزاده آب‌انبار قاسم خان، گورستان \gūrestān-e āb-anbār-e qāsem xān\، در گذشته، گورستانی میان راه تهران و حضرت عبدالعظیم (ع).
آق سرایی، جمال الدین | سید کاظم موسوی بجنوردی آق‌سرایی \āq-sarāyī\، جمال‌الدین محمد بن محمد بن محمد بن فخرالدین رازی (د 791 ق / 1389 م)، ادیب، مفسر و طبیب. وی از خانواده‌ای ایرانی‌نژاد بود و مذهب شافعی داشت و به مناسبت سکونت در آق‌سرای ترکیه به این نام شهرت یافت.
ریواس | پیمان متین ریواس، گیاهی کهن، اسطوره‎ای و ستایش‎شده در باور ایرانیان.
ابن بطریق، ابوزکريا | عباس سالاری اِبْنِ بِطْريق‌، ابوزكريا يحيی‌ (يا يوحنا) بن‌ بطريق‌، مترجم‌ مشهور سدۀ 3 ق‌/ 9 م‌. پدرش‌ بطريق‌ در روزگار منصور خليفۀ عباسی‌ می‌زيست‌ و به‌ دستور او كتابهای‌ بسياری‌ را به‌ عربی‌ ترجمه‌ كرد (ابن‌ ابی‌ اصيبعه‌، 2/ 174). ابن‌ بطريق‌ از موالی‌ مأمون‌ (ابن‌ جلجل‌، 67) و از نزديكان‌ حسن‌ بن‌ سهل‌ و در شمار كسانی‌...
ابونصر فراهی | سیمین غلامیان بدرالدین مسعود یا محمد بن ابی بكر بن حسین فراهی سجزی (د 640 ق / 1242 م)، شاعر و لغت‌شناس ایرانی.
ارشمیدس | علیرضا جعفری نائینی اَرَشْمیدُس‌ (287-212ق‌م‌)، ریاضی‌دان‌ یونانی‌. در سیراكوز زاده‌ شد، پدرش فیدیاس‌، منجم‌ آن‌ شهر بود و ارشمیدس‌ بخشی‌ از مقدمات ریاضیات‌ را نزد او فرا گرفت‌. ظاهراً خانوادۀ ارشمیدس‌ با هیرون‌ دوم‌ فرمانروای‌ سیراكوز خویشاوندی‌ داشتند. میان‌ ارشمیدس‌ و هیرون‌ رابطۀ دوستی‌ نیز پدید آمد و ارشمیدس‌ یكی‌ از آثار خ...
خین و چو | عباس قنبری عدیوی خین‌و‌چو، یا خینه‌چو، پیمان و قانون نانوشته و درون‌سازمانی میان ایل بختیاری برای متعادل و هم‌توان کردن گروههای ایلی به هنگام جنگهای داخلی.
آقاخان | بخش تاریخ آقاخان، عنوان امامان بخش عمده‎ای از اسماعیلیان نزاری جهان که از دورۀ فتحعلی‎شاه قاجار (1212-1250ق/ 1798-1835م) به هنگام پیشوایی حسنعلی‎شاه، چهل و ششمین امام اسماعیلی، اطلاق آن برایشان معمول گردید. اینان به ترتیب عبارتند از: 1. آقاخان اول، محمدحسن حسینی یا حسنعلی شاه (1219- 1298ق/1804-1881م). جد وی، میرزا ابوا...
حواله | صفر بیگ زاده حَواله، واژه‌ای عربی از ریشۀ «ح و ل» بر وزن «فعاله» که در زبان فارسی به شکل «حوالت» نیز به کار می‌رود. در لغت عرب در اصل به معنای «منتقل کردن آب از نهری به نهر دیگر» است (ابن‌منظور، نیز قاموس، ذیل ماده) و در زبان فارسی به معنای «انتقال دادن» «سپردن»، «پول یا جنسی که به موجب نوشته‌ای به شخصی واگذار شود تا از د...
یوردقیدر، قله | قله‌ای واقع در البرز مرکزی بر روی نوار مرزی میان استانهای تهران و مازندران و از انتهایی‌ترین قله‌های استان تهران.
یونجه زار، قله | قله‌ای واقع در بخش میانی خط‌الرأس ملک‌چشمه به کاسونک.
بنگالی | بهروز محمودی بختیاری بَنْگالی، مهم‌ترین و پرگویشورترین زبان از گروه شرقی زبانهای هندو آریایی. دیگر اعضای این گروه عبارتند از آسامی، اُریا و بیهاری (گریرسن، 1). بنگالی زبان رسمی ‌بنگلادش است و بالغ بر 165 میلیون نفر گویشور دارد
الول ساتن | معصومه ابراهیمی اِلْوِلْ ساتِن، لورنس پل، ایران‌شناس و پژوهشگر افسانه‌های ایرانی. در 1912 م / 1291 ش در ایرلند متولد شد و در 1984 م / 1363 ش در ادینبورگ اسکاتلند درگذشت.
حشمتیه | حسن موسوی زاده حشمتیه \ hešmatiy(yy)e\ ، درگذشته باغ و روستایی در محدودۀ شمیران و امروزه (1388 ش) محله‌ای واقع در منطقۀ 7 شهرداری تهران. حشمتیه که از روستاهای بناشده در دورۀ قاجار در شمیران به شمار می‌آید، در شمالِ شرقی قصر قاجار قرار دارد.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام