مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ابن فضلان | عنایت الله رضا احمد بن فضلان بن العباس بن راشد بن حَمّاد كه در نيمۀ دوم سدۀ 3 و نيمۀ اول سدۀ 4ق / 9 و 10م می‌زيسته و مؤلف سفرنامه‌ای است كه ياقوت در يك‌جا (1 / 112) آن را به صورت كتاب و در جای ديگر (2 / 436) با عنوان رساله معرفی كرده است.
ابومسلم نامه | صادق سجادی عنوان اثری حماسی و افسانه‌ای دربارۀ زندگی و شخصیت ابومسلم خراسانی که تحریرهای متعددی از آن به زبانهای فارسی و ترکی شرقی و نیز غربی در دست است.
چستربیتی، کتابخانه | مجدالدین کیوانی یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های فرهنگی ـ هنری در اروپـا، شامل دست‌ساختهایـی از هنـر سنتـی اسلامی و خاور دور، واقع در مرکز شهر دابلین، پایتخت ایرلند.
اهل کتاب | احمد پاکتچی اَهْلِ كِتاب، اصطلاحی كه بر گروهی از پیروان ادیان معتقد به كتابی آسمانی اطلاق شده است. قدر متیقن این است كه یهودیان و مسیحیان از مصادیق این اصطلاح در فرهنگ اسلامی بوده‌اند.
آداب المشق | محمدحسن سمسار آدابُ الُمَشْق، رساله‌ای در آداب خوش‌نویسی و قواعد و قوانین كتابت قلم نستعلیق به زبان فارسی، از باباشاه اصفهانی خوش‌نویس نامور ایرانی (د 996ق / 1587م). باباشاه خود در دیباچۀ رساله اشاره می‌كند كه با دیدن خط سلطان‌علی مشهدی (د 926ق / 1519م) چنان شیفتۀ این فن گردید كه «میل تحصیل خط، اسباب تحصیل هر فن دیگر» را ا...
حسین کرد شبستری | نفیسه لباسچی حُسِیْنِ کُرْدِ شَبِسْتَری، قصه‌ای بلند در ادبیات عامه و از نوع داستانهای مذهبی ـ حماسی، از نویسنده‌ای ناشناس در اواخر دورۀ صفوی یا احتمالاً اوایل قاجار. مضمون این قصه شرح پهلوانیهای ایرانیان در برابر ازبکان در دورۀ صفوی و سلطنت شاه عباس صفوی است. محتوای داستان براساس اختلافات مذهبی میان ایرانیان و ازبکان شکل...
اقلیدس | محمدعلی مولوی , علیرضا جعفری نائینی اقلیدس \oqlīde(o)s\‌، مشهورترین‌ ریاضی‌دان‌ دوران‌ باستان‌ (سده‌های‌ 4 و 3 ق‌‌م‌) كه‌ شهرتش‌ به‌ عنوان‌ پدر هندسه‌ تاكنون‌ پایدار مانده‌ است‌. تقریباً مسلم‌ است‌ كه‌ اقلیدس‌ از 328 تا 285 ق‌‌م‌ در آتن‌ و اسكندریه‌ فعالیت‌ علمی‌ داشته‌ است‌، و باید افزود كه‌ با توجه‌ به‌ آنچه‌ از نوشته‌های‌ او باقی‌ مانده‌، و ...
جلفا | لیلا رضایی شهرستان و شهری در استان آذربایجان شرقی در مجاورت جلفای جمهوری خودمختار نخجوان (ه‍ م).
باقرخان | مجدالدین کیوانی باقِرْخان (د 1335ق/ 1917م)، ملقب به «سالار ملی»، از رهبران برجستۀ انقلاب مشروطه و یار و هم‌رزم ستارخان (ﻫ م).
امین الضرب | سید علی آل داوود اَمینُ الضَّرْب، عنوان دو تن از رجال دورۀ قاجار:
ابن یمین | فتح الله مجتبایی امیر فخرالدین محمود بن یمین‌الدین طغرایی فریومدی (د 769 ق / 1368 م)، شاعر پارسی گوی سدۀ 8 ق.
چلچلا | حمیدرضا حسنی چِلْچِلا، یکی از مراسم مذهبی ماه محرم در شهر مُجِن، از توابع بسطام شاهرود، که تمام آن مراسم بر بنیاد نور، و خطبه‌هایی از نوع دعا و نیایش برگزار می‌گردد.
صابون | اصغر کریمی صابون، ماده‌ای چرب و قلیایی برای شستن و پاک‌کردن رخت و بدن، مورد استفاده در زمینه‌های دارویی و درمانی، با خاصیت جلادهندگی برخی جواهرات و مروارید، و با کارکردهای فراوان در فرهنگ مردم.
دودر، مدرسه | مریم همایونی افشار بنایی از دورهٔ تیموریان (771-916 ق / 1369-1510 م) در مشهد، واقع در مرکز مجموﻋﮥ آستان قدس رضوی، غرب بازار بزرگ و روبه‌روی مدرسهٔ پریزاد (ه‍ م).
ذمیان | احمد پاکتچی یا اهل ذمه، عنوانی در فقه اسلامی، که بر طیفی از اهل کتاب اطلاق می‌شود که با شرایط خاصْ تابعیت حکومت اسلامی را پذیرفته باشند؛
حائری، حاج شیخ عبدالکریم | علی تولایی حائِری، حاج شیخ عبدالکریم مِهرجَردی یزدی، ملقب به آیت‌الله (د ذیقعدۀ 1355 / ژانویۀ 1937)، فقیه امامی، زعیم دینی و مؤسس نوین حوزۀ علمیۀ قم
تاتی رودباری | جهان دوست سبزعلیپور تاتی رودباری / Tāti-ye Rudbāri/ ، از زبانهای ایرانی، که هم‌اکنون در رودبار گیلان و اطراف آن رایج است.
رز و میش | محمد جعفری (قنواتی) رَز و میش، مناظره‌ای منظوم به زبان گفتاری میان رز (درخت انگور) و میش. رز و میش منظومه‌ای فولکلوری است که از لحاظ گونه‌های زبانی، دو تحریر از آن در دست است: یکی به زبان فارسی یهودی، شامل 61 بیت که آسموسن آن را به زبان انگلیسی ترجمه و منتشر کرده است (نک‍ : ص 33-41)؛ دیگری به زبان فارسی دری. این دو تحریر شباهتی ...
حلبچه | اسماعیل شمس حَلَبْچه، شهر و شهرستانی واقع در استان سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق. نام این شهر در متون تاریخی و جغرافیایی به جز حلبچه (رزم‌آرا، 125-133؛ صدیق، 16؛ بانه‌ای، 51؛ آمان، 63)، به‌صورتهای حلبجه (رئوف، 69)، اَلَبْجه (سنندجی، 221؛ سنجابی، 531-534؛ بابانی، 136؛ مجدی، 140؛ جاف، 182- 185)، هَلَبْجه (موصلی، 415؛ مینو...
اشاعره | احمد پاکتچی \ašāʾere\، نامی که به پیروان مکتب کلامی ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری (ه‍ م) گفته می‌شود.
جواهرنامه | حسن امینی دسته‌ای از کتابها که به شناخت معدنیات به‌ویژه سنگهای قیمتی می‌پردازند. از این گونه کتابها در فارسی با عنوان «جواهر نامه» و گاه «تنسوخ نامه» (نک‍ : دنبالۀ مقاله) و در عربی «کتاب الجواهر» یا «کتاب الاحجار» یاد می‌شود.
اصناف | مهدی کیوانی \asnāf\، جمع‌ صِنف‌، به‌ معنای‌ گونه‌ و نوع‌، در اصطلاح یعنی‌ دسته‌های‌ مستقلی‌ از پیشه‌‌وران‌ كه‌ فعالیت‌ مشابهی‌ دارند.
چانه زنی | اصغر کریمی چانه‌زَنی، رسم گفت‌و‌گوی طولانی دو طرف معامله برای گرفتن امتیاز بیشتر از یک سو و ندادن امتیاز از سوی دیگر، که بیشتر در روابط اقتصادی و بده‌وبستانها و خریدوفروش کالا صورت می‌گیرد.
ارباب هرمز، عمارت | سیما طایفه ارباب‌هرمز، عمارت \ emārat-e arbāb-hormoz\ ، بنایی مسکونی واقع در محلۀ تهران‌پارس که امروزه در داخل محوطۀ بوستان پلیس (بزرگراه وفادار، بعد از میدان قنات کوثر) قرار دارد.
اطلاعات جغرافیایی شهر تهران، مرکز | حسن موسوی زاده اطلاعات جغرافیایی شهر تهران، مرکز \ markaz-e ettelāʾāt-e joqrāfiyāyī-e šahr-e tehrān\ ، از زیرمجموعه‌های شهرداری تهران برای بررسی و امکان اجرای سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مدیریت یکپارچۀ شهری. مرکز اطلاعات جغرافیایی تهران، نخستین مرکزی است که با توسعۀ کاربرد GIS در سایر کشورها و با کسب آگاهی از این دانش...
دزاشیب | حسن موسوی زاده دزاشیب \ dezāšīb\ ، در گذشته روستایی ییلاقی در شمیران، و امروزه، محله‌ای در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
بهلول | محمد جعفری (قنواتی) از خردمندان دیوانه‌نما در لطیفه‌ها و افسانه‌های طنزآمیز ایران، بعضی از کشورهای خاورمیانه و کشورهای شمالی ایران.
آقامحمدخان | آقامحمدخان \āqā-mohammad-xān\، (ح 1155-1211 ق / 1742-1797 م)، رئیس ایل، بنیان‌گذار و نخستین شاه سلسلۀ قاجار (سل‍ 1210-1211 ق / 1795-1797 م). او، پسر بزرگ محمدحسن‎خان قُوانلو، در استراباد زاده شد. مادرش دختر اسکندرخان قوانلو بود (اعتمادالسلطنه، 3 / 23). محمدحسن‎خان بعد از پدر خود، فتحعلی‎خان (سپهسالار طهماسب د...
ذبح | احمد پاکتچی اصطلاحی در فقه، ناظر به حیوانی که به منظور قربانی‌کردن یا برای مصرف متعارف سر بریده می‌شود.
رازی، امین احمد | علی میرانصاری امین احمد، از تذکره‌نویسان دورۀ صفوی، که تذکرۀ هفت‌اقلیم او جایگاهی خاص در میان تذکره‌های فارسی دارد.
اثیرالدین اخسیکتی | قنبرعلی رودگر ابوالفضل محمد بن ابی طاهر، شاعر پارسی‌گوی اواخر سدۀ 6 ق / 12 م.
ابومنصور معمری | ابوالفضل خطیبی (زنده در 346 ق / 957 م)، فرزند محمد (احمد؟) بن عبدالله، وزیر (دستور) ابومنصور محمد بن عبدالرزاق، سپهسالار و فرمانروای طوس و خراسان در روزگار سامانیان.
ابن تغری بردی | محمد آصف فکرت اِبْنِ تَغْری‌ بِردْی،‌ ابوالمحاسن‌ جمال‌الدين‌ يوسف‌ بن‌ تغری‌ بردی‌ بن‌ عبدالله‌ ظاهری‌ حنفی‌ (ح‌ 812-874 ق‌/ 1409- 1469 م‌)، مورخ‌ مسلمان‌. وی‌ در خانۀ امير منجك‌، جنب‌ مدرسۀ سلطان‌ حسن‌ در قاهره‌ زاده‌ شد (مرجی‌، 1/ 10) و به‌ گفتۀ خود ابن‌ تغری‌ بردی‌ در النجوم‌ (14/ 118) تولدش‌ تخميناً پس‌ از 811 ق‌ بوده...
مسیح دانشوری، مرکز آموزشی- پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی | حسن موسوی زاده مرکزی زیرنظر دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی واقع در محلۀ دارآباد، انتهای خیابان پورابتهاج، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
استخوان بندی | بخش علوم پزشکی استخوان‌بندی \ osto(e)xān-bandi\ ، یا اِسکِلِت، ساختارِ نگاهدارندۀ بدن جانوران. در بیشتر جانوران، اسکلت، چارچوبی کم‌و‌بیش محکم است که ماهیچه‌ها می‌توانند با تکیه بر آن واکنش نشان ‌دهند.
اعجاز القرآن | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث عنوان مبحثی در علوم قرآنی كه در باب وجه معجزه بودن قرآن كریم و بررسی آن گشوده شده، اما در عین حال، با بحثهایی در حوزۀ كلام اسلامی و ادب عربی نیز مربوط بوده است.
اریحا | عنایت الله فاتحی نژاد اَریحا، شهری‌ كهن‌ در كرانۀ غربی‌ رود اردن‌ در شمال‌ بحرالمیت‌ و در 37 كیلومتری‌ شمال‌ شرقی‌ بیت‌المقدس‌ و مركز شهرستانی‌ به‌همین‌ نام‌ در استان‌ قدس‌.
کفتار | مینا احمدیان کَفتار، پستانداری گوشت‌خوار، وحشی، منفور و نامبارک در فرهنگ مردم ایران.
خیارات | علی تولایی شرایطی است که به‌اقتضای آن هر‌یک از متعاقدان از حق فسخ عقد برخوردار می‌شود و این توانایی را خواهد داشت که با اعمال آن، اثر عقد را از بین ببرد.
پیر علمدار | مریم همایونی افشار پیرِعَلَمْدار، برج آرامگاهی واقع در شهر دامغان. برپایۀ کتیبۀ بنا، این برج، آرامگاه ابو‌جعفر‌محمدبن ابراهیم، حاجب دربار منوچهر‌بن‌قابوس فلک‌المعالی امیرآل‌زیار است که پس از درگذشتش،‌ابوحرب بختیـار‌ پسر و‌جانشین‌او ــ‌ ممدوح‌‌ منوچهری دامغانی ــ در 417ق / 1026م آن را به دست علی‌بن محمد بن حسین‌بن‌شاه بنا، بر مز...
اضافه | فاطمه رحمتی اصطلاحی منطقی ـ فلسفی، از مقولات ده‌گانۀ ارسطویی و از اعراض نسبی، به معنی رابطۀ میان دو چیز به‎گونه‎ای که تصور یکی بدون تصور دیگری ممکن نباشد؛
آیین نامه | احمد تفضلی آیین‌نامه، در زبان پهلوی آیین نامَگ یا ایوین نامگ، عنوان کتابها و رسالاتی به زبان پهلوی دربارۀ آداب و رسوم دربار، مراتب و مقامات بزرگان دولت و نمایندگان طبقات اجتماعی، قواعد و رسوم بازیها و سرگرمیها، آداب جنگ، آیینهای برگزاری جشنهای ایرانی مانند نوروز و مهرگان و موضوعات دینی، همراه با ذکر اسطوره‌ها، داستانها،...
ابن ابی شیبه | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَبی شَیبه، ابوبكر عبدالله بن محمد بن ابراهیم (ابوشیبه) بن عثمان عیسی كوفی (159-235ق / 776-850م)، محدّث، حافظ، فقیه، مفسّر و موّرخ. اصلِ ابن ابی شیبه از واسط، و نیایش ابوشیبه ابراهیم، قاضی آن شهر بود (ابن حجر، تقریب، 1 / 445؛ همو، لسان، 7 / 468). برادرش عثمان بن ابی شیبه از محدّثان صاحب تصنیف بوده (ابن...
چیستان | جمیله اعظمیان واژه‌ای مرکب از دو جزء «چیست» و «آن» و مترادف لُغَز در معنای پیچیدگی، پوشیدگی و کژمژی.
استرادیان | بخش علوم پایه و مهندسی اِستِرادیان \ [e]sterādiyān\ ، واحد ‌زاویۀ فضایی‌در دستگاه بین‌المللی واحدها (SI). یک استرادیان (sr) زاویه‌ای فضایی (به شکل مخروط) است که چنانچه رأس آن در مرکز یک کره قرار گیرد، مساحتی برابر با مجذور شعاع کره را در سطح کره احاطه کند. به دیگر سخن، سطحی که مخروط از کره جدا می‌کند، تقسیم بر مجذور شعاع کره، مقدار...
جیرود، معدن فسفات | ناصر پازوکی طرودی جیرود، معدن فسفات \ maʾdan-e fosfāt-e jīrūd\ ، معدنی واقع در حدود 200متری جنوب شرقی روستای جیرود و شرق جادۀ آسفالتۀ میگون ـ شمشک و در حدود 500‘1متری شمال تنگۀ هملون، و در ارتفاع 381‘2متری از سطح دریا.
خنساء | بابک فرزانه تُماضِر (تَماضِر یا تَماضُر)، دختر عمرو بن حارث بن شَرید، بزرگ‌ترین شاعر مرثیه‌سرای عصر جاهلی و اوایل عصر اسلامی.
اسقف اعظم | بخش ادیان، اساطیر و عرفان اسقفِ اعظم \ osqof-e aˀzam\ ، یا سَراسقف، اسقفی که حکمش در حوزۀ کلیساییِ ویژۀ او نافذ است، بر فعالیتهای اسقفان حوزه‌اش نظارت دارد، به امور دینی مربوط رسیدگی می‌کند و مرجعی دارای اختیارات بسیار است؛ گاهی هم این عنوان لقبی تشریفاتی است.
اسامة بن زید | علی بهرامیان اُسامَةِ بْنِ زِیْد، ابومحمد یا ابوزید (د ح 54ق/ 674م)، صحابی پیامبر(ص). کنیۀ او را ابویزید و ابوخارجه نیز آورده‌اند که ابوزید احتمالاً تصحیف ابوزید است (نک‍ : بخاری، التاریخ...، 1(2)/ 20؛ بلاذری، انساب...، 5/ 77؛ قس: ابن حبان، 11؛ ابونعیم، معرفة...، 2/ 181).
فریدون | علی بالایی لنگرودی فِرِیْدون، فریدون، یا افریدون از شخصیتهای اسطوره‌ای ایران. املای فارسی امروزی فریدون متناسب با املای پهلوی آن (نک‍ : مینوی خرد، 23) است، لیکن آفریدون / افریذون نیـز نامیده شده است

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام